Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi obozu koncentracyjnego na Majdanku (styczeń 1942 styczeń 1943 r.)

ZESZYTY MAJDANKA 2008, t. XXIV TOMASZ KRANZ, ROBERT KUWAŁEK, BEATA SIWEK-CIUPAK Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi obozu koncentracyjnego na Majdanku (styczeń 1942 styczeń 1943 r.) Podczas II wojny światowej brytyjski wywiad wojskowy prowadził regularny dekryptaż niemieckich szyfrogramów przekazywanych drogą radiową. Możliwość odczytywania zaszyfrowanych depesz radiowych kryptolodzy z ośrodka w Bletchley Park zawdzięczali w znacznej mierze polskim matematykom, którzy złamali kody niemieckiej maszyny szyfrującej Enigmy, oraz wywiadowi polskiemu, który w 1939 r. przekazał aliantom jej duplikat. Brytyjczycy przechwycili i odszyfrowali wiele tajnych wiadomości przesyłanych przez formacje wojskowe i policyjne III Rzeszy. W ten sposób poznali także treść radiotelegramów instytucji nadzorowanych bezpośrednio przez Heinricha Himmlera, w tym m.in. niemieckich władz policyjnych w Generalnym Gubernatorstwie1. Mimo że przechwycone przez brytyjski ośrodek kryptologiczny komunikaty zawierają bardzo cenne informacje nie tylko na temat przebiegu działań wojennych, ale również działalności różnego szczebla placówek SS i policji, zaczęto je odtajniać dopiero w 1997 r. Obecnie są one przechowywane w National Archives w Kew (dawnym Public Record Office)2. Wśród rozszyfrowanych radiotelegramów znajduje się także tajna korespondencja administracji obozów koncentracyjnych z ich centralą Inspektoratem Obozów Koncentracyjnych w Oranienburgu (Inspektion der Konzentrationslager IKL). Najważniejszą jej część stanowi ponad 2 000 meldunków z dziennymi stanami liczbowymi siedmiu obozów: Dachau, Mauthausen, Buchenwaldu, Flossenbürga, Auschwitz, Niederhagen i Majdanka oraz fragmentaryczne zapiski 1 S. Tyas, Brytyjska Intelligence Service: odszyfrowane wiadomości radiowe z Generalnego Gubernatorstwa, [w:] Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, pod red. D. Libionki, Warszawa 2004, s. 261 266. 2 National Archives, Kew, HW 16. 201

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak dotyczące Stutthofu. Odkodowane meldunki zostały sporządzone na maszynie do pisania (z wyjątkiem Stutthofu) i zestawione chronologicznie, oddzielnie dla każdego obozu. Obejmują one okres od początku stycznia 1942 r. do końca stycznia 1943 r. Nie wszystkie zapisy są kompletne, a najwięcej luk jest, niestety, w stanach obozu koncentracyjnego w Lublinie. Nie wiadomo, czym były spowodowane te opuszczenia, ale najprawdopodobniej nadane w tych dniach radiotelegramy nie zostały przechwycone. Nie udało się też wyjaśnić, dlaczego w omawianych aktach brakuje meldunków pozostałych, działających w tym czasie obozów koncentracyjnych: Arbeitsdorfu, Sachsenhausen, Ravensbrück, Neuengamme, Groß-Rosen i Natzweiler3. Uzyskane z nasłuchu radiowego statystyki obozu koncentracyjnego w Lublinie spisano na 17 arkuszach w formacie A 4, z tego 13 dotyczy obozu męskiego, a 4 obozu kobiecego. Każdy arkusz zawiera stany z jednego miesiąca. Liczby pogrupowane są w rubrykach, które nie mają nagłówków ani innych oznaczeń, ale porównanie tych zestawień ze źródłami historycznymi innej proweniencji pozwala ustalić, czego one dotyczą. Interpretację danych utrudniają niekiedy brakujące cyfry i pomyłki spowodowane albo błędami nasłuchu, albo literówkami w maszynopisie. Najwięcej meldunków brakuje w styczniu, kwietniu, maju i czerwcu. Niemal kompletne są natomiast zapisy z ostatniego kwartału 1942 r. i stycznia 1943 r. Od stycznia do połowy czerwca 1942 r. administracja Majdanka przekazywała drogą radiową następujące dane: 1) Stan obozu rano; 2) Przybyło (Zugang); 3) Ubyło (Abgang); 4) Stan obozu wieczorem; 5) Liczba więźniów żydowskich; 6) Liczba więźniów polskich; 7) Kategoria nieznana; 8) Liczba jeńców sowieckich. W połowie czerwca nastąpiła zmiana nadawania. Meldunki zawierały odtąd następujące pozycje: 1) Stan obozu; 2) Przybyło; 3) Ubyło; 4) Liczba więźniów niemieckich z Rzeczy (reichsdeutsche Häftlinge); 5) Liczba więźniów żydowskich; 6) Liczba więźniów polskich; 7) Liczba jeńców sowieckich. W październiku 1942 r. powstał na Majdanku obóz koncentracyjny dla kobiet. Odnoszące się do niego dane pogrupowane były początkowo w pięciu szpaltach: 1) Stan obozu; 2) Przybyło; 3) Ubyło; 4) Liczba więźniarek żydowskich; 5) Liczba więźniarek polskich. W dniu 14 grudnia, po przybyciu z Buchenwaldu 13 niemieckich kapo, doszła rubryka ze stanem więźniarek z Rzeszy (reichsdeutsche Frauen). Zamieszczone w meldunkach obozu męskiego i kobiecego dane dotyczyły stanów i zmian z poprzedniego dnia. 3 Zob. J.-E. Schulte, London war informiert. KZ-Expansion und Judenverfolgung. Entschlüsselte KZ-Stärkemeldungen vom Januar 1942 bis zum Januar 1943 in den britischen National Archives in Kew, [w:] Hitlers Kommissare. Sondergewalten in der nationalsozialistischen Diktatur. Hrsg. von R. Hachtmann und W. Süß, Göttingen 2006, s. 210 215. 202

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Do momentu zmiany sposobu przekazywania stanów dziennych w czerwcu 1942 r. więźniowie z Rzeszy nie byli oddzielnie wymieniani. Uwzględniano ich zaś w stanach ogólnych. Zaznaczyć należy, że rubryka ta obejmowała nie tylko Niemców, ale również osoby innej narodowości. W pierwszych miesiącach funkcjonowania Majdanka do stanu liczebnego tej grupy włączano m.in. polskich i czeskich lekarzy-więźniów, a w późniejszym okresie także więźniów politycznych i aspołecznych pochodzących z krajów zachodnioeuropejskich. Do połowy czerwca 1942 r. w meldunkach dziennych podawano liczbę jeńców sowieckich, ale nie doliczano jej do stanu obozu. Do końca stycznia 1943 r. w grupie tej uwzględniani byli też sowieccy więźniowie cywilni, których miesiąc później zaczęto wykazywać oddzielnie4. W lutym 1943 r. obozy koncentracyjne zaprzestały przesyłania raportów drogą radiową i krótko potem rozwiązano centralę radiotelegraficzną w obozie na Majdanku5. Odtąd stany obozu oraz inne komunikaty przekazywane były dalekopisem. Sprawę tę regulowało zarządzenie IKL ze stycznia 1943 r., w którym czytamy: Pierwszego każdego miesiąca należy tutaj zgłaszać dalekopisem, po raz pierwszy 1.2.1943 r., liczbę więźniów osadzonych, liczbę więźniów zwolnionych i liczbę więźniów zmarłych (z podziałem na kategorie), wykazując stan na koniec poprzedniego miesiąca 6. Wraz z rozwojem funkcjonalnym Majdanka i osadzaniem w nim więźniów rozmaitych kategorii i różnych narodowości zmianie ulegała także struktura meldunków. Z ocalałych fragmentarycznie stanów dziennych obozu męskiego wynika, że w lutym 1943 r. doszła, jak już wspomniano, rubryka z sowieckimi robotnikami cywilnymi (SU Ziv.-Arbeiter), zaś spośród Polaków wydzielono kategorię B-verd. (przypuszczalnie od der Bandentätigkeit verdächtig), do której zaliczano osoby aresztowane w odwet za wspieranie oddziałów partyzanckich. 4 Na koniec stycznia 1943 r. wykazano 129 jeńców, a 15 lutego w raporcie obozowym odnotowano 60 jeńców (SU Kr.) oraz 59 więźniów cywilnych (SU Ziv.). Zob. Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku (dalej APMM), Archiwum administracji obozu koncentracyjnego w Lublinie 1941 1944 (dalej KL Lublin), sygn. I c 2, vol. 2, Stany liczbowe więźniów obozu męskiego 1943. 5 Stację radiową (Funkhaus) urządzono w budynku murowanym, który znajdował się na terenie ogrodów warzywnych, w północno-zachodniej części obozu. Jej kierownikiem był SS-Oberscharführer Ludwig Pfefferlein, któremu podlegało początkowo czterech, a później pięciu funkcjonariuszy. Centrala radiotelegraficzna Majdanka nie tylko utrzymywała ruch radiowy z IKL, ale pośredniczyła również w przekazywaniu rozkazów z Berlina do oddziałów SS na Wschodzie. Meldunki ze stanami nadawała codziennie, z wyjątkiem niedziel, o godz. 8 rano, jako ostatnia ze wszystkich obozów. Zob. Bundesarchiv Außenstelle Ludwigsburg (dalej BAL), Barch, B 162/407-AR-Z 297/60, Zeznanie Ludwiga Pfefferleina, t. 26, k. 5342 5347. 6 Cyt. za: T. Kranz, Zur Erfassung der Häftlingssterblichkeit im Konzentrationslager Lublin, Lublin 2007, s. 29 30. 203

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak Od kwietnia w meldunkach obozu męskiego wykazywano również Ukraińców, natomiast w stanach obozu dla kobiet więźniarki sowieckie. 21 maja 1943 r. zaczął funkcjonować lazaret dla sowieckich jeńców-inwalidów, których również uwzględniano w meldunkach, a przez kilka miesięcy (do końca listopada 1943 r.) doliczano nawet do ogólnego stanu obozu. W grudniu 1943 r. w meldunkach obozu męskiego pojawiła się jeszcze kategoria uwięzieni zapobiegawczo (Sicherungsverwahrte PSV lub SV), obejmująca więźniów kryminalnych, których po odbyciu kary więzienia osadzano w obozach koncentracyjnych. Wysyłane dalekopisem meldunki pozwalały śledzić na bieżąco zapełnienie i fluktuację w obozie, podawano w nich bowiem łączny stan więźniów w dniu poprzednim, liczbę przybyłych i ubyłych tego dnia oraz liczebność obozu w dniu sporządzania meldunku7. Więcej szczegółowych informacji zawierały natomiast raporty obozowe (Schutzhaftlagerrapporte) i sprawozdania okresowe wysyłane do władz centralnych: Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego (Wirtschafts- -Verwaltungshauptamt WVHA) i Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (Reichssicherheitshauptamt RSHA). Stan Reichsdeutschów (RD) podawano z rozbiciem na następujące kategorie: polityczni, recydywiści polityczni, dezerterzy z Wehrmachtu (SAW), kryminalni (BV) i aspołeczni (ASO, AZR). Oddzielnie ewidencjonowano też Polaków ujętych w charakterze zakładników, Czechów, badaczy Pisma Świętego (Bibelforscher), uczestników ruchu oporu z Francji i krajów Beneluksu aresztowanych na podstawie rozkazu Adolfa Hitlera z 10 lipca 1941 r. w ramach akcji zwanej Noc i mgła ( Nacht und Nebel NN), homoseksualistów i wreszcie osoby, które w czasie hiszpańskiej wojny domowej walczyły po stronie sił republikańskich (Rotspanier)8. Więźniów poszczególnych kategorii dzielono jeszcze na grupy narodowościowe. Procedurę tę opisał Jerzy Kwiatkowski, który przez kilka miesięcy pracował w głównej kancelarii obozu: Do stanu liczbowego z poprzedniego dnia dodaje się nowo przybyłych, a potem odejmuje ubytek, przy czym zmarli, zwolnieni 7 APMM, Zbiór foto- i kserokopii dokumentów (dalej Fotokopie), sygn. XIX-595, Meldunki o dziennych stanach liczbowych w obozie na Majdanku za okres od 1 kwietnia do 16 czerwca 1943 r.; ibidem, sygn. I a 2, Dzienne meldunki o stanach liczbowych więźniów przesłane przez komendanturę KL i FKL do WVHA Amtsgruppe D, 1 31.12.1943. Zob. także Z. Leszczyńska, Stany liczbowe więźniów obozu koncentracyjnego na Majdanku, Zeszyty Majdanka, t. VII (1973), s. 5 34. 8 J. Marszałek, Majdanek obóz koncentracyjny w Lublinie. Wyd. II, Warszawa 1987, s. 70 71; T. Kranz, Ewidencja zgonów i śmiertelność więźniów KL Lublin, Zeszyty Majdanka, t. XXIII (2005), s. 10 11. Na temat kategorii więźniarskich występujących w niemieckich obozach koncentracyjnych zob. A. Eberle, Häftlingskategorien und Kennzeichnungen, [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Hrsg. von W. Benz und B. Distel, Bd. 1, München 2005, s. 91 109. 204

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka i rozstrzelani (exekutiert) wymieniani są imiennie. Przy odchodzących transportach dołącza się listę transportową jako alegat, a odejmuje zbiorowo, np.: 307 Sch (Schutzhäftlinge) w tym 15 RD (Reichsdeutsch), 254 P (Polaków), 20 Fr (Francuzów), 17 It (Włochów); dalej 18 BV (Berufsverbrecher) w tym 15 RD i 3 Tsch (Czechów); 104 J (Żydów) w tym 4 RD i 100 P, itd. Ogólny stan więźniów wykazywany w Stärkemeldung musi się zgadzać z liczbą więźniów stwierdzoną przy apelu na poszczególnych polach. 9 Ścisłość statystyk obozowych ilustruje także jeden z raportów obozu w Buchenwaldzie. Zawiera on następujące pozycje: 1. Stan w dniu; 2. Przybyło w tym a) nowo osadzeni, b) przeniesieni z innych obozów, c) schwytani; 3. Ubyło w tym a) zwolnienia, b) zgony naturalne, nienaturalne, egzekucje, c) przeniesienia do innych obozów, d) zbiegli; 4. Stan w dniu. Wszystkie zmiany odnotowywano w obrębie poszczególnych grup narodowościowych (ogółem wymienionych jest 26 narodowości i tzw. bezpaństwowcy) oraz w 13 kategoriach więźniarskich, do których zaliczano również Żydów i Cyganów10. Odszyfrowane meldunki radiowe ze stanami liczbowymi Majdanka mają istotne znaczenie dla badań nad jego dziejami. Przypomnieć należy, że z kancelarii tego obozu nie przetrwały niemal żadne dokumenty ze statystykami dziennymi z 1942 r.11 Wartość poznawczą omawianego źródła zwiększa dodatkowo fakt, że umożliwia ono mimo dużych luk prześledzenie ewolucji zaludnienia obozu, określenie w wielu przypadkach wielkości kierowanych tutaj transportów oraz liczby zgonów wśród więźniów objętych ewidencją. Jego przydatność do pogłębienia wiedzy o tych zagadnieniach potwierdziła analiza przeprowadzona przez autorów niniejszego opracowania. Podane w meldunkach liczby zostały zweryfikowane w oparciu o dostępną bazę źródłową i ustalenia historiografii. Szczegółowe wyniki badań zamieszczono w przypisach tekstowych, którymi opatrzono edytowany dokument. Ogólnie rzecz biorąc, analiza wykazała, że liczby zawarte w radiotelegramach są zgodne z dostępnymi źródłami i rezultatami najnowszych badań. Największą 9 J. Kwiatkowski, 485 dni na Majdanku, Lublin 1966, s. 209. 10 APMM, Obce registratury, sygn. VI-28, Schutzhaftlager-Rapport des KL Buchenwald. Stand am 30. XII 1944. Raport sporządzono na standardowym formularzu, który przypuszczalnie stosowany był także w innych obozach. Do Buchenwaldu zachowało się stosunkowo dużo dokumentów zawierających informacje o liczebności więźniów. Zob. H. Stein, Funktionswandel des Konzentrationslagers Buchenwald im Spiegel der Lagerstatistiken, [w:] Die nationalsozialistischen Konzentrationslager. Entwicklung und Struktur. Hrsg. von U. Herbert, K. Orth und Ch. Dieckmann, Göttingen 1998, Bd. I, s. 167 192. 11 Nieco informacji o liczebności więźniów w 1942 roku zawierają fragmentaryczne dane biura przydziału pracy. Zob APMM, KL Lublin, sygn. I c 6, vol. 1, 2, 3. Raporty dzienne o zatrudnieniu więźniów. 205

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak koherencję stwierdzono w przypadku danych dotyczących rejestrowanych więźniów żydowskich. Od kwietnia do połowy czerwca 1942 r. stany dzienne Żydów odpowiadają wysokości przydzielanych w tym czasie numerów obozowych12. Weryfikację liczebności Żydów w późniejszym okresie na podstawie wydawanych numerów poważnie komplikuje nasilająca się od tego czasu śmiertelność (część więźniów otrzymywała numery po zmarłych), wzrost liczby Polaków, którzy w większości również byli objęci numeracją, a także przeniesienie w maju i czerwcu 1942 r. 1 400 Żydów do KL Auschwitz (ich numery wydawane były nowo przybyłym). Wysłanie z Majdanka obu tych transportów potwierdza zresztą materiał z Kew. Potwierdzenie znajduje tam również m.in. przybycie 1 600 Żydów z getta warszawskiego w połowie sierpnia 1942 r. oraz liczne deportacje z gett likwidowanych w ramach Akcji Reinhardt w październiku i listopadzie tego roku (m.in. z Bełżyc, Bychawy, Piask, Majdanu Tatarskiego). O wiarygodności danych liczbowych z odszyfrowanych meldunków dobitnie świadczy poza tym fakt, że stan więźniów żydowskich zgłoszony na koniec 1942 r. odpowiada dokładnie danym zamieszczonym w raporcie statystyka SS Richarda Korherra. Należy jednak pamiętać, że w meldunkach tych nie ma informacji o liczbie Żydów, którzy nie zostali zarejestrowani jako więźniowie i zginęli bezpośrednio po przybyciu do obozu13. Zbieżne są także dane odnoszące się do tzw. ubytków (Abgänge). Jak już nadmieniono, w rubryce tej wykazywano zmarłych, przeniesionych do innych obozów, zwolnionych oraz więźniów, którzy uciekli z obozu. Ponieważ materiał brytyjski w wielu miejscach jest niekompletny, a dla okresów, w których jest w nim najmniej opuszczeń, często nie dysponujemy innymi dokumentami, niemożliwe jest porównanie tych danych w sposób systematyczny. Niemniej skonfrontowanie brytyjskiego źródła z archiwaliami przechowywanymi w Państwowym Muzeum 12 W obozach męskim i żeńskim stosowano oddzielną numerację opartą na systemie rotacyjnym. W przypadku mężczyzn numery nie przekraczały 20 tysięcy, natomiast w obozie kobiecym najwyższy znany numer to 15 480. W obozie męskim numery od 1 do 100 zarezerwowano dla więźniów funkcyjnych, lekarzy i tłumaczy, których zaczęto tu sprowadzać z innych obozów w listopadzie 1941 r. (zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem wykorzystano jednak tylko pierwszą połowę tej puli, a funkcyjni deportowani w późniejszym okresie otrzymywali również wyższe numery). Regularne nadawanie numerów rozpoczęto najprawdopodobniej 1 kwietnia 1942 r., tuż po przybyciu pierwszego transportu Żydów słowackich. Na przełomie maja i czerwca tego roku numery doszły do 10 tysięcy, a w pierwszych dniach listopada do 20 tysięcy. W obozie kobiecym pierwsze numery wydano w październiku 1942 r., pułap 10 tysięcy przekroczono w kwietniu następnego roku, a 15 tysięcy na początku lipca 1943 r. 13 Zob. P. Witte, S. Tyas, A New Document on the Deportation and Murder of Jews during Einsatz Reinhardt 1942, Holocaust and Genocide Studies, vol. 15, no. 3 (2001), s. 469 i nn.; T. Kranz, Zagłada Żydów w obozie koncentracyjnym na Majdanku, Lublin 2007, s. 71 76. 206

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka na Majdanku wykazało, że liczby z odszyfrowanych meldunków i zapisy w dokumentacji obozu są niemal we wszystkich przypadkach zgodne. Odnosi się to zarówno do raportów, w których odnotowane zostały przeniesienia lub zwolnienia więźniów, jak też do ewidencji ich śmiertelności14. Radiotelegramy z Kew potwierdzają również w pełni, że wzmożony napływ więźniów polskich do obozu w roku 1942 był konsekwencją sankcji wprowadzonych przez Niemców wobec polskiej ludności wiejskiej w lecie tego roku za niewywiązywanie się z dostaw kontyngentowych15. W wiadomościach radiowych nie znajdują jednak odzwierciedlenia niektóre deportacje Polaków. Dotyczy to zasadniczo transportów, które w historiografii zostały ustalone głównie na podstawie materiału wspomnieniowego. Istnieją ponadto przesłanki, które uzasadniają przypuszczenie, że zakładników i więźniów Zamku w Lublinie, których przetrzymywano na Majdanku przez kilka dni, nie wpisywano do ewidencji obozu, a w ślad za tym nie doliczano do jego stanu. Taka sytuacja wydarzyła się w przypadku transportu, który 15 września 1942 r. odszedł z Lublina do obozu pracy w Pustkowie koło Dębicy. W literaturze mowa jest o 1 200 osobach, tymczasem według radiotelegramów na Majdanku przebywało wówczas niespełna 700 Polaków, a różnica między stanami w dniach 14 i 16 września wynosi 33 osoby16. 14 Wykazane w poszczególnych dniach liczby są identyczne albo podane w szyfrogramach dane są nieco wyższe. Tę rozbieżność tłumaczy fakt, że w niektórych dniach odbywały się zwolnienia lub przeniesienia, a więźniów zmarłych w niedziele doliczano do stanu ubytków zgłaszanych w poniedziałki. W skali miesięcznej porównanie jest możliwe dla dwóch ostatnich miesięcy 1942 r. W listopadzie kancelaria Majdanka wykazała 2 999 zgonów, zaś suma liczb podanych w szpalcie ubyło (brakuje danych dla 5 dni, w tym dla okresu 27 30 listopada, kiedy w obozie zaewidencjonowano łącznie 528 zmarłych) wynosi 2 249. W grudniu dane te przedstawiały się odpowiednio: 2 983 przypadki zgonów wykazanych w ewidencji obozu i 2 828 ubytków podanych w meldunkach (brakuje danych dla 4 dni). APMM, Fotokopie, sygn. XIX-407, Księga zgonów za okres 20 listopada 1942 20 stycznia 1943 r. 15 Mowa jest o rozporządzeniu generalnego gubernatora z 11 lipca i zarządzeniu gubernatora dystryktu lubelskiego z 27 sierpnia 1942 r. J. Marszałek, Majdanek, s. 57 59. Zob. na ten temat Cz. Rajca, Chłopi w obozie koncentracyjnym na Majdanku, [w:] Studia z dziejów ruchu ludowego. Warszawa 1971, s. 39 i nn.; tenże, Niektóre aspekty stosowania odpowiedzialności zbiorowej w dystrykcie lubelskim, Zeszyty Majdanka, t. VI (1972), s. 98 i nn. 16 Z. Leszczyńska, Kronika obozu na Majdanku, Lublin 1980, s. 83. Wśród wywiezionych do Pustkowa były przede wszystkim osoby ujęte podczas obław zorganizowanych na kilka dni przed wyjazdem transportu, a także przekazani na Majdanek wcześniej więźniowie Zamku Lubelskiego. Aresztowania osób, które następnie znalazły się w tym transporcie, objęły praktycznie cały dystrykt lubelski (m.in. takie miejscowości jak Zdziłowice, Strzyżewice, Dzierzkowice i Turobin). Część aresztowanych mężczyzn została osadzona w obozie koncentracyjnym na Majdanku na okres od kilku do kilkunastu dni. Przetrzymywano ich na I polu i nie zarejestrowano jako więźniów. Najprawdopodobniej mieli oni przebywać na Majdanku do momentu skompletowania całego transportu. Informacje na temat swojego krótkiego pobytu w obozie niektórzy z nich podawali przy okazji śledz- 207

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak Fragmentaryczność źródeł dotyczących KL Lublin stanowi także przeszkodę w wyjaśnieniu innej rozbieżności. Podana w radiotelegramach liczba więźniów obozu męskiego i kobiecego po zsumowaniu jest w niektórych dniach stycznia 1943 r. wyższa niż dane pochodzące z zachowanych szczątkowo raportów obozu. Przykładowo 7 stycznia różnica wynosi 364, 13 469, zaś 20 stycznia 36917. Niektóre kwestie wymagają zatem dalszych badań i weryfikacji. Można żywić nadzieję, że część z nich uda się lepiej rozpoznać i wyświetlić, gdy zakończone zostaną prace badawcze nad największymi grupami więźniarskimi społeczności obozowej Majdanka. Nowe ustalenia mogą przynieść również szczegółowe analizy stanów dziennych innych obozów. Dlatego w zamierzeniu autorów niniejsze opracowanie jest przyczynkiem do badań porównawczych nad zagadnieniem składu narodowościowego i liczebności więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. twa prowadzonego przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Lublinie w sprawie działalności I Zmotoryzowanego Batalionu Żandarmerii SS, który we wrześniu 1942 r. dokonywał masowych aresztowań w dystrykcie lubelskim. Aresztowani w wyniku tej akcji zeznawali, że na I polu było ich około 200 300 osób, a w całym transporcie do Pustkowa około 1 200 1 500 osób. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, Akta Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Lublinie (dalej AIPNOKL), sygn. S. 87/07/Zn, Akta śledztwa w sprawie zbrodni popełnionych przez funkcjonariuszy I Zmotoryzowanego Batalionu Żandarmerii SS na terenie województwa lubelskiego, Zeznania: Bolesława Cholewy z dn. 24.09.1969 r., s. 1045, Mieczysława Miciuły z dn. 05.11.1975 r., s. 1049 1052, Walentego Lipy z dn. 06.11.1975 r., s. 1057 1061, Jana Wójcika z dn. 06.11.1975 r., s. 1064 1066. Zob. też Hitlerowskie więzienie na Zamku w Lublinie 1939 1944. Praca zbiorowa pod red. Z. Mańkowskiego, Lublin 1988, s. 323. 17 Ponieważ w obydwu źródłach zgadza się stan kobiet, różnica ta musi odnosić się do obozu męskiego, najprawdopodobniej grupy więźniów żydowskich. Z punktu widzenia analizowanej problematyki istotne jest, że liczby zawarte w radiogramach nie są niższe od danych z raportów. Można zatem przyjąć, że obejmowały one wszystkich więźniów wpisanych do ewidencji. APMM, KL Lublin, sygn. I c 2, vol. 1, Stany liczbowe więźniów obozu męskiego 1943. 208

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka STANY DZIENNE OBOZU KONCENTRACYJNEGO NA MAJDANKU18 OBÓZ MĘSKI Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni I 1942 1 2 3 4 Not sent in 5 6 7 8 9 10 11 Not sent in 12 13 14 15 16 1 07619 0 13 1 063 210 800 0 112 17 18 Not sent in 19 20 21 22 1 016 3 10 1 009 191 833 0 112 (Ciąg dalszy tabeli na str. 210) 18 Źródło: National Archives, Kew, HW 16/10. Jak wspomniano we wstępie, dane zawarte w dokumencie dotyczą liczebności więźniów i zmian w stanach obozu z poprzedniego dnia. 19 W połowie stycznia 1942 r. na Majdanku przebywały cztery grupy więźniów: Polacy, Żydzi, jeńcy sowieccy i ok. 50 więźniów funkcyjnych kilku narodowości (w tym czasie nie wydzielano ich w meldunkach). Wśród Polaków większość stanowili chłopi z Lubelszczyzny aresztowani za niedostarczenie kontyngentów. Około 1 000 z nich osadzono tutaj na przełomie 1941/1942. Żydzi pochodzili z Lublina i okolic. Pierwszych 150 ujęto podczas obławy przeprowadzonej w mieście 12 grudnia 1941 r. Natomiast jeńcy sowieccy należeli do najstarszych więźniów Majdanka. Deportowano ich już w październiku 1941 r. w liczbie ok. 1 500 2 000. Zob. Z. Leszczyńska, Kronika obozu, s. 28 36; R. Kuwałek, Żydzi lubelscy w obozie koncentracyjnym na Majdanku, Zeszyty Majdanka, t. XXII (2003), s. 81; G. Religa, Jeńcy sowieccy na Majdanku w okresie październik 1941 14 lipca 1942, ibidem, s. 231 234; APMM, Centralna Opieka Podziemia (dalej OPUS), sygn. XII-10, s. 367, Lista uprzywilejowanych Häftlingów noszących numery 1 49. 209

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak (Ciąg dalszy tabeli ze str. 209) Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni 23 1 009 0 5 1 004 24 1 004 0 9720 907 0 109 25 Not sent in 26 907 0 64 843 42 766 0 107 27 843 28 815 20 760 0 103 28 815 0 19 796 8 753 0 100 29 796 0 20 776 0 741 0 101 30 31 776 0 1 775 0 740 0 100 II 1942 1 Not sent in 2 0 3821 737 0 702 0 16022 3 737 6 39 704 0 669 0 99 4 704 7 4 707 0 665 0 95 5 6 705 0 663 0 92 7 705 0 21 684 0 642 0 8 Not sent in 0 9 684 0 43 641 0 599 0 10 641 5 0 645 0 598 0 94 11 12 13 14 15 Not sent in 16 540 8 104 444 0 396 0 84 17 444 0 3 441 0 393 0 89 18 441 0 0 441 0 393 0 89 19 441 0 4 437 0 391 0 5823 20 Prawdopodobnie egzekucje Żydów, datowane przez byłego więźnia Józefa Madeja na 22 i 23 lutego. Niemcy zabili wówczas też kilku Polaków. Por. Jesteśmy świadkami. Wspomnienia byłych więźniów Majdanka. Wybór i wstęp: Cz. Rajca, E. Rosiak, A. Wiśniewska, Lublin 1969, s. 15. 21 Stopniowo zwalniani byli więźniowie polscy, część z nich przeniesiono do więzienia na Zamku. Zwolnienia kontynuowano do 10 marca. APMM, Pamiętniki, relacje i ankiety byłych więźniów (dalej Pamiętniki i relacje), sygn. VII-135/13, S. Sidor; sygn. VII-135/251, T. Muszkat. 22 Prawdopodobnie literówka, powinno być 100. 23 Wykazana różnica (31 osób) to przypuszczalnie ofiary egzekucji, która była konsekwencją tajnego zarządzenia szefa gestapo w RSHA Heinricha Müllera z 18 lutego 1942 r. dotyczącego wyko- 210

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni 20 437 4 13124 310 0 290 0 56 21 310 2925 21 318 0 271 0 53 22 Not sent in 23 318 3 6 315 0 265 0 53 24 315 0 3 312 0 262 0 53 25 312 0 2 310 0 260 0 53 26 310 0 2 308 0 258 0 53 27 308 1 3 306 0 256 0 53 28 III 1942 1 Not sent in 2 300 0 7 293 0 243 0 53 3 293 0 62 231 0 181 0 53 4 231 0 13 218 0 168 0 53 5 6 208 1 2 207 0 156 0 53 7 8 Not sent in 9 207 0 144 63 0 12 0 53 10 63 0 1226 51 0 0 0 53 11 5127 0 0 51 0 0 0 55 (Ciąg dalszy tabeli na str. 212) nania kary śmierci na radzieckich jeńcach wojennych skazanych przez sądy wojenne. Wyroki te miały być wykonywane w obozie macierzystym lub najbliższym obozie koncentracyjnym. Z. Leszczyńska, Kronika obozu, s. 38 39. Zapamiętali ją także więźniowie polscy przebywający wówczas w obozie. APMM, Pamiętniki i relacje, sygn. VII/M-97, J. Madej, s. 5; sygn. VII-135/13, S. Sidor, s. 1. 24 Być może ofiary egzekucji odnotowanej w Kronice pod datą 18 lutego 1942 r. Por. Z. Leszczyńska, Kronika obozu, s. 39. 25 Polacy przywiezieni ze wsi Budziska. L. Siemion, Egzekucje na Lubelszczyźnie, Zeszyty Majdanka, t. III ( 1969), s. 163. 26 Zwolnienie ostatniej grupy zakładników. Por. przyp. 21. 27 Po opróżnieniu obozu z więźniów żydowskich i polskich (chłopów) ujawniła się liczba więźniów funkcyjnych. Do grupy tej należał więzień-lekarz Jan Nowak: Aby usprawnić pracę w obozie sprowadzono partiami około 50 więźniów z dawniej zorganizowanych obozów: Buchenwaldu, Dachau, Sachsenhausen, Oświęcim, Gusen. Więźniom tym nadano numery od 1 do 50. Byli to więźniowie narodowości niemieckiej, rosyjskiej i polskiej. [ ] Przypominam sobie, że Niemców, którzy objęli funkcje kapo, oznaczono numerami od 1 do 13, lekarzy oznaczono numerami od 14 do 20, zaś innych specjalistów numerami od 30 do 50. APMM, Pamiętniki i relacje, sygn. VII- 135/74, J. Nowak, Protokół przesłuchania świadka, s. 1 2. Zob. także sygn. VII/M-37, T. Muszkat, s. 2. Wśród więźniów-lekarzy byli również Czesi. 211

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak (Ciąg dalszy tabeli ze str. 211) Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni 12 51 0 0 51 0 0 0 56 13 51 0 0 51 0 0 0 57 14 51 0 0 51 0 0 0 57 15 Not sent in 16 51 0 0 51 0 0 0 57 17 18 51 1 0 52 0 0 0 58 19 52 0 1 51 0 0 0 5 28 20 51 0 0 51 0 0 0 58 21 51 0 0 51 0 0 0 58 22 Not sent in 23 51 0 0 51 0 0 0 58 24 51 0 0 51 0 0 0 58 25 51 0 0 51 0 0 0 58 26 27 28 29 29 30 31 IV 1942 1 2 3 4 28 Błąd nasłuchu, powinno być 58. 29 W dniu 29 marca 1942 r. w dokumentacji obozowej odnotowano przybycie pierwszego transportu Żydów słowackich. Znajdowało się w nim 1 000 mężczyzn, których dostarczono z obozu zbiorczego w Žilinie i oznakowano numerami od 101 do 1101. 1 kwietnia zarejestrowano następnych 999 mężczyzn przywiezionych z Seredu oraz 1 497 Żydów deportowanych ponownie z Žiliny, a dzień później dalszych 999 z obozu przejściowego w Novakach. W transportach ze Słowacji kierowanych do dystryktu lubelskiego w późniejszym okresie znajdowały się także kobiety i dzieci. Na Majdanek trafiała wówczas tylko część deportowanych, pozostałych umieszczano w gettach lub obozach pracy. 13 kwietnia osadzono ok. 200 mężczyzn wyselekcjonowanych z transportu z Trnavy do Lubartowa, w dwa dni później 317 z transportu, który jechał z Nitry do Lubartowa. Numery obozowe doszły wówczas do 4919. APMM, KL Lublin, sygn. I d 5, Spisy własności prywatnej więźniów 1942 1944. Zob. także Dokumenty i materiały do dziejów okupacji niemieckiej w Polsce. T. II Akcje i wysiedlenia. Cz. I. Opr. J. Kermisz, Warszawa Łódź Kraków 1946, s. 47; Y. Büchler, The Deportation of Slovakian Jews to the Lublin District of Poland in 1942, Holocaust and Genocide Studies, vol. 6, no. 2 (1991), s. 151 166. 212

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni 5 Not sent in 6 7 8 9 10 11 12 Not sent in 13 14 15 16 17 30 18 19 20 31 21 5 493 47 2 5 538 22 5 538 35932 1 5 896 5 847 0 0 62 23 24 5 896 0 1 5 895 5 847 0 0 62 25 5 895 0 39 5 856 5 808 0 0 62 26 Not sent in 27 28 6 115 0 1 6 114 6 066 0 0 63 29 6 114 0 2 6 112 6 066 0 0 63 (Ciąg dalszy tabeli na str. 214) 30 17 kwietnia administracja obozu odnotowała przybycie kolejnej partii Żydów słowackich, najprawdopodobniej wyselekcjonowanych z transportu jadącego z Nitry do Rejowca. Y. Büchler, op. cit., s. 166; Księga zmarłych więźniów. The Book of Prisoner Deaths. Majdanek 1942. Red. naukowa J. Kiełboń, K.A. Tarkowski, Lublin 2004. 31 Na Majdanku zarejestrowano ok. 200 Żydów lubelskich (przedział numerów 5419 5641). Wybrano ich spośród ok. 3 000 osób przypędzonych z getta na Majdanie Tatarskim. Po selekcji pozostałe ofiary (ok. 2 800 osób) wywieziono do Krępca i tam zamordowano, nie wprowadzając wyselekcjonowanych na śmierć do ewidencji obozu. W grupie osadzonych na Majdanku mogli znajdować się również Żydzi z obozu przy ul. Lipowej, w tym 18 pracowników Rady Żydowskiej w Lublinie. Ich imienny wykaz wraz z numerami obozowymi zachował się w aktach Judenratu. Archiwum Państwowe w Lublinie (dalej APL), sygn. 159, Rada Żydowska w Lublinie, Wydział Meldunkowo-Informacyjny, s. 202. Por. też W. Dobrowolski, Pięć lat na muszce. Wspomnienia więźnia Majdanka, Lublin 1994, s. 34 36; R. Kuwałek, Żydzi lubelscy..., s. 94. 32 Drugi transport Żydów słowackich z Nitry do Rejowca, którym nadano numery w przedziale 5654 6007. Zob. Księga zmarłych... 213

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak (Ciąg dalszy tabeli ze str. 213) Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni 30 6 114 30733 2 6 417 6 369 0 0 63 V 1942 1 6 417 10 2 6 425 6 377 0 0 63 2 3 Not sent in 4 5 6 989 0 2 6 987 6 939 0 0 64 6 34 7 35 8 9 36 10 Not sent in 11 37 12 38 13 33 Od 25 do 30 kwietnia 1942 r. w obozie zarejestrowano ponad 600 więźniów żydowskich z dwóch transportów z Terezina (do Piask i Izbicy) oraz z transportu wiedeńskiego, dla którego stacją docelową była Włodawa. Oznaczeni zostali oni numerami w przedziale 6008 6614 (niektórzy z nich dostali numery po zmarłych wcześniej Żydach słowackich). Por. H.G. Adler, Theresienstadt 1941 1945, Das Antlitz einer Zwangsgemeinschaft, Tübingen 1960, s. 755; M. Kryl, Deportacje więźniów terezińskiego getta do obozu koncentracyjnego na Majdanku w 1942 roku, Zeszyty Majdanka, t. XI (1983), s. 23 45; K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne jako forma ewidencji więźniów Majdanka, Zeszyty Majdanka, t. XXIII (2005), s. 195. 34 6 maja 1942 r. na Majdanku osadzono 17 więźniów polskich, którym nadano numery 57 73. Była to najprawdopodobniej pierwsza deportacja Polaków od czasu zwolnienia z obozu zakładników, które nastąpiło dwa miesiące wcześniej. K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 195. 35 W ewidencji obozowej odnotowano przyjęcie 384 Żydów polskich i 75 Żydów niemieckich (m.in. z Aachen), których oznaczono numerami 7072 7530. Część z nich przywieziono z getta w Izbicy. K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 196; R. Kuwałek, Żydzi lubelscy..., s. 95 96. 36 W obozie zarejestrowano grupę Żydów niemieckich, których przywieziono z getta w Piaskach. Otrzymali numery w zakresie 7700 7860. Pochodzili oni m.in. z Monachium i Berlina. Ponadto do ewidencji obozowej wpisano ok. 100 Żydów niemieckich z transportu z Frankfurtu do Izbicy. K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 196. 37 Do obozu przyjęto około 240 Żydów czeskich pochodzących z transportu Theresienstadt Siedliszcze. Otrzymali oni numery w przedziale 7825 8172. M. Kryl, op. cit., s. 35; K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 196. 38 Przyjęto około 120 Żydów z Bełżyc, wśród których znajdowali się również Żydzi niemieccy ze Szczecina. K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 196; Lebenszeichen aus Piaski. Briefe Deportierter aus dem Distrikt Lublin 1940 1943. Hrsg. von Else Rosenfeld und Gertrud Lucker, München 1968, s. 30. 214

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni 14 39 15 16 17 Not sent in 40 18 19 20 11 314 25741 14 11 557 11 464 71 1 65 21 22 11 540 1242 1 01343 10 539 10 435 82 1 65 23 10 539 2 47 10 494 10 390 82 1 65 24 Not sent in 25 26 44 27 28 10 487 21745 39 10 665 10 560 83 1 66 29 30 31 (Ciąg dalszy tabeli na str. 216) 39 W obozie osadzono ponad 100 Żydów polskich z Biłgoraja. Tego samego dnia zarejestrowano też grupę Żydów polskich z pow. krasnostawskiego, a także Żydów niemieckich i austriackich (przeważnie wiedeńczyków) wyselekcjonowanych z transportu do Izbicy. Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (dalej AŻIH), 03/1204, Relacja Icka Lichtmana z Żółkiewki; K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 196 197. 40 Do ewidencji wpisano ok. 60 Żydów wiedeńskich, prawdopodobnie z transportu Wiedeń Sobibór. Nie jest znany punkt docelowy tego transportu oficjalnie mogła to być Izbica. Osadzonych oznaczono numerami 9044 9103. K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 198. 41 W obozie osadzono grupę Żydów czeskich (oznaczonych numerami 9105 9360), którzy pochodzili z transportu z getta w Terezinie do Lublina. Prawdopodobnie pozostała część deportowanych została wysłana do Sobiboru. M. Kryl, op. cit., s. 35; K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 198. 42 Grupa zakładników z Kajetanówki pow. Hrubieszów. W relacji jednego z więźniów znajduje się informacja o 18 osobach. APMM, VII-135/27, K. Kuźnicki, Protokół przesłuchania świadka. 43 21 maja odszedł z KL Majdanek do KL Auschwitz transport, w którym znajdowało się 1 000 Żydów słowackich. APMM, KL Lublin, sygn. I d 5, Spisy własności prywatnej więźniów 1941 1944; D. Czech, Kalendarz wydarzeń KL Auschwitz, Oświęcim 1992, s. 171. 44 W obozie zarejestrowano około 130 Żydów niemieckich, pochodzących z Frankfurtu nad Menem i Wiesbaden. Oznaczono ich numerami między 9367 a 9496. APMM, Fotokopie, sygn. 31, k. 9 11; K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 198; A. Gottwaldt, D. Schulle, Die Judendeportationen aus dem Deutschen Reich 1941 1945. Eine kommentierte Chronologie, Wiesbaden 2005, s. 210. 45 Osadzono około 200 Żydów czeskich z transportu Theresienstadt Ujazdów (Sobibór) i grupę Żydów wiedeńskich. Oznaczono ich numerami między 9495 a 9701. M. Kryl, op. cit., s. 31; K. A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 198 199. 215

(Ciąg dalszy tabeli ze str. 215) Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak Data Stan Przybyło Ubyło Stan Żydzi Polacy Kategoria Sowieccy ogólny ogólny nieznana jeńcy rano wieczorem wojenni VI 1942 1 46 2 10 886 3 10 886 3 22 10 867 1 061 84 1 4 1 867 26247 15 11 114 5 11 114 48 6 --- 49 7 --- 50 8 --- 9 --- 10 --- 51 11 --- 12 --- 13 --- 14 --- 15 --- 46 Na przełomie maja i czerwca przyjęto większą grupę Żydów słowackich oznaczonych numerami 9698 10138. Pochodzili oni prawdopodobnie z transportu ze Špisska Nova Vès do Izbicy (28.05.) oraz Popradu do Izbicy i Sobiboru (30.05.). Y. Büchler, op. cit., s. 166. 47 W obozie osadzono około 100 Żydów niemieckich, których oznaczono numerami 10139 10235. Pochodzili oni ze zbiorczego transportu Kassel, Hanau, Münster, który dotarł do Sobiboru 3 czerwca. Tu prawdopodobnie dołączono do nich wyselekcjonowanych wcześniej Żydów słowackich. A. Gottwaldt, D. Schulle, op. cit., s. 211 213. 48 W obozie mogła być tego dnia osadzona grupa ponad 100 Żydów słowackich, oznaczonych numerami 10236 10368, którzy pochodzili z transportu Liptovsky Mikulaš Lublin/Sobibór. Wraz z nimi mogli zostać zarejestrowani Żydzi niemieccy (wielu pochodziło z Berlina), oznaczeni numerami 10370-10408. APMM, KL Lublin, sygn. I d 23, vol. 1, k. 25; K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 199. 49 5 czerwca do obozu przybyło 49 więźniów niemieckich z KL Dachau. Nazwiska części z nich wymienione są na jednym z wykazów. Zob. APMM, KL Lublin, sygn. I d 23, vol. k. 53. 50 Prawdopodobnie tego dnia w obozie zarejestrowana została niewielka grupa Żydów wiedeńskich, oznaczonych numerami 10409 10462, pochodzących z transportu z Wiednia do Izbicy (5.06.42). K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 199; R. Kuwałek, Getta tranzytowe w dystrykcie lubelskim, [w:] Akcja Reinhardt, s. 144. 51 Od 8 do 10 czerwca w obozie osadzeni zostali Żydzi słowaccy, oznaczeni numerami 10463 10961. Mogli pochodzić z czterech transportów słowackich: Bratysława Lublin/Sobibór (5.06.42), Žilina Lublin/Sobibór (6.06.), Bratysława Lublin/Sobibór (7.06.) oraz Zvolen/Kremnice Lublin/Sobibór (9.06.). W tym czasie do obozu skierowano także grupę Żydów czeskich pochodzących z transportu Praga Ujazdów (10.06.), których oznaczono numerami 10962 11143. Deportowano także niewielką grupę Żydów niemieckich, być może z transportu z Frankfurtu nad Menem (11.06.42). Por. K.A. Tarkowski, Depozyty pieniężne, s. 199. 216

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Data Stan Przybyło Ubyło Więźniowie Żydzi Polacy Sowieccy ogólny z Rzeszy jeńcy wojenni 16 --- 17 --- 18 --- 19 --- 20 --- 21 --- 22 --- 23 10 697 0 5152 101 10 436 74 24 10 696 0 3753 101 10 399 74 86 25 --- 26 10 570 13 4254 10-55 10-9656 1557 8-58 27 2459 101 10 372 75 98 28 Not sent in 29 --- 30 10 057 0 43960 100 9 779 37961 98 VII 1942 1 --- 2 --- 3 4 9 912 24 4762 101 961 0 122 5 Not sent in 6 --- 7 --- 8 --- (Ciąg dalszy tabeli na str. 218) 52 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 51więźniów (zmarli poprzedniego dnia). Księga zmarłych, s. 46. 53 Zarejestrowano zgony 37 więźniów, ibidem, s. 46. 54 Zarejestrowano zgony 40 więźniów, ibidem, s. 46. 55 Prawdopodobnie powinno być 101. 56 Prawdopodobnie powinno być 10 396. 57 Prawdopodobnie powinno być 75. 58 Prawdopodobnie powinno być 86. 59 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 24 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 60 29 czerwca w aktach obozu odnotowano odejście transportu liczącego 400 osób. Byli to Żydzi przeniesieni do KL Auschwitz. W tym samym dniu zarejestrowano zgony 39 więźniów. APMM, KL Lublin, sygn. I d 5, Spisy własności prywatnej więźniów. 1942-1944, D. Czech, op. cit., s. 193; Księga zmarłych, s. 46. 61 Prawdopodobnie błąd nasłuchu. 62 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 38 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 217

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak (Ciąg dalszy tabeli ze str. 217) Data Stan Przybyło Ubyło Więźniowie Żydzi Polacy Sowieccy ogólny z Rzeszy jeńcy wojenni 9 9 788 60 3863 101 9 432 129 126 10 9 739 49 49464 6065 9 383 129 126 11 9 681 0 5866 101 9 325 129 126 12 Not sent in 13 9 620 4 6567 102 9 260 132 125 14 --- 15 --- 16 --- 17 9 360 102 9 059 145 18 --- 19 Not sent in 20 9 214 0 8368 101 8 969 144 069 21 9 161 53 170 8 916 144 0 22 9 152 6271 7172 101 8 845 206 0 23 --- 24 9 047 20 5073 101 8 718 226 2 25 8 982 20 8574 231 2 26 Not sent in 27 8 853 5 13475 8 515 235 2 28 8 840 20 3376 101 8 483 254 2 63 Zarejestrowano zgony 38 więźniów, ibidem, s. 46. 64 Błąd nasłuchu. W rzeczywistości powinno być 49. Tyle samo zgonów zarejestrowano w ewidencji obozowej. Księga zmarłych, s. 46. 65 Błąd nasłuchu powinno być 101. 66 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 57 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 67 Suma zgonów z 11 (49) i 12 (16) lipca, ibidem, s. 46. 68 Suma zgonów z 18 i 19 lipca wynosi 53, ibidem, s. 46. 69 W dniu 14 lipca z Majdanka uciekło 86 jeńców. W odwecie pozostali w obozie jeńcy zostali rozstrzelani. Por. T. Kranz, Ucieczka jeńców radzieckich z obozu na Majdanku w dniu 14 lipca 1942 r., Zeszyty Majdanka, t. XVIII (1997), s. 49 i nn. 70 Najwyraźniej przestawione zostały dane z rubryk przybyło i ubyło. Stan Żydów zmniejszył się tego dnia o 53 osoby. Tyle samo zgonów odnotowano w ewidencji obozu. Księga zmarłych, s. 46. 71 Do obozu przywieziono 62 Polaków. Z. Leszczyńska, Kronika, s. 64. 72 W ewidencji obozu odnotowano zgony 66 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 73 Zarejestrowano zgony 64 więźniów, ibidem, s. 46. 74 Zarejestrowano zgony 70 więźniów, ibidem, s. 46. 75 Prawdopodobnie błąd nasłuchu. 76 Zarejestrowano zgony 32 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 218

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Data Stan Przybyło Ubyło Więźniowie Żydzi Polacy Sowieccy ogólny z Rzeszy jeńcy wojenni 29 8 772 1 6977 101 8 518 251 2 30 8 738 126 478 101 8 372 26-79 2 31 8 695 20 6380 101 8 310 282 2 VIII 1942 1 --- 2 Not sent in 3 --- 4 --- 5 --- 6 --- 7 8 398 42 5081 9 90782 8 --- 9 Not sent in 10 8 314 121 15483 97 7 693 509 15 11 8 273 0 6184 97 7 632 509 15 12 8 160 4-97 7 53_85 511 15 13 --- 14 8 056 21 6886 97 7 307 537 17 15 --- 16 Not sent in 17 --- 18 9 551 2 3687 97 8 90088 537 17 19 --- (Ciąg dalszy tabeli na str. 220) 77 Zarejestrowano zgony 68 więźniów, ibidem, s. 46. 78 Zarejestrowano zgony 46 więźniów, ibidem, s. 46. 79 Powinno być 263. 80 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 62 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 81 Zarejestrowano zgony 48 więźniów, ibidem, s. 46. 82 Przypuszczalnie błąd nasłuchu. 83 Suma zgonów z 8 (76) i 9 (77) sierpnia. Księga zmarłych, s. 46. 84 Zarejestrowano zgony 61 więźniów, ibidem, s. 46. 85 Powinno być 7534. 86 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 67 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 87 Zarejestrowano zgony 36 więźniów, ibidem, s. 46. 88 W dniu 15 sierpnia 1942 r. do obozu przyjęto około 1 600 więźniów żydowskich przywiezionych z getta warszawskiego. K.A. Tarkowski, Transport Żydów z getta warszawskiego z 15 sierpnia 1942 r., Zeszyty Majdanka, t. XXI (2001), s. 247 275; tenże, Depozyty pieniężne, s. 203. 219

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak (Ciąg dalszy tabeli ze str. 219) Data Stan Przybyło Ubyło Więźniowie Żydzi Polacy Sowieccy ogólny z Rzeszy jeńcy wojenni 20 9 485 3 1689 97 8 136 535 190 21 --- 22 9 367 3 6991 97 8 720 530 20 23 Not sent in 24 --- 25 9 230 2692 5893 97 7 56794 536 26 --- 27 --- 28 9 065 1 6195 97 8 416 531 21 29 9 048 4196 5897 97 8 359 5698 499 30 --- 31 --- IX 1942 1 2 8 890 1 53100 97 8 152 617 24 3 8 813 6 83101 97 8 071 615 30 4 8 741 12 84102 98 7 988 614 41 5 6 Not sent in 7 8 7 464103 0 73104 95 7 706 612 51 89 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 35 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 90 Błąd w nasłuchu lub literówka. 91 Zarejestrowano zgony 65 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 92 Prawdopodobnie zakładnicy z pow. kraśnickiego. APMM, Pamiętniki i relacje, sygn. VII- 134/37, A. Pędzioł, Protokół przesłuchania świadka. 93 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 52 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 94 Błąd nasłuchu, powinno być 8 567. 95 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 60 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 96 Zakładnicy z pow. kraśnickiego osadzeni w obozie 28 sierpnia. APMM, Pamiętniki i relacje, sygn. VII/M-722, J. Zdybel, Relacja, s. 1, 2. 97 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 58 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 98 Błąd nasłuchu, powinno być 568. 99 Powinno być 24. 100 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 52 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 101 Zarejestrowano zgony 70 więźniów, ibidem, s. 46. 102 Zarejestrowano zgony 82 więźniów, ibidem, s. 46. 103 Błąd nasłuchu lub literówka. Powinno być 8 464. 104 Zarejestrowano zgony 73 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 220

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Data Stan Przybyło Ubyło Więźniowie Żydzi Polacy Sowieccy ogólny z Rzeszy jeńcy wojenni 9 8 383 1 82105 94 7 633 605 51 10 8 313 5 75106 94 7 559 609 51 11 8 252 40 101107 94 7 416 631 51 12 8 135 46 163108 94 7 347 643 51 13 Not sent in 14 7 90_ 10 23109 91 7 113 690 51 15 110 16 93 8 545111 657 51 17 9 534 277112 89113 93 8 635 753 53 18 9 401 33 166114 90115 8 481 777 53 19 20 Not sent in 21 22 9 223 1 71116 90 8 247 826117 60 23 24 25 26 (Ciąg dalszy tabeli na str. 222) 105 Zarejestrowano zgony 79 więźniów, ibidem, s. 46. 106 Zarejestrowano zgony 75 więźniów, ibidem, s. 46. 107 Zarejestrowano zgony 101więźniów, ibidem, s. 46. 108 Zarejestrowano zgony 163 więźniów, ibidem, s. 46. 109 Zarejestrowano zgony 40 więźniów, ibidem, s. 46. 110 Do obozu w Pustkowie odszedł z Lublina transport Polaków, w którym znaleźli się również więźniowie Majdanka. Por. przyp. 16. 111 W dniach 16 17 września wpisano do ewidencjo ok. 1 760 Żydów deportowanych z getta warszawskiego. K.A. Tarkowski, Transporty więźniów przybywające do obozu na Majdanku jesienią 1942 roku. Analiza numeracji więźniów, Zeszyty Majdanka, t. XXII (2003), s. 312; AŻIH, Relacje i zeznania ocalałych, sygn. 301/1454, Relacja Arona Fajgenbluma. 112 Poza Żydami z Warszawy, 16 i 17 września zarejestrowano stu kilkudziesięciu Polaków, głównie z okolic Włodawy, Wisznic, Zwiartowa, Kosowa i Szewni. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 312, tenże, Depozyty pieniężne s. 206. 113 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 89 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 114 Zarejestrowano zgony 162 więźniów, ibidem, s. 46. 115 Ze stanu zdjęto trzech więźniów niemieckich, którzy w nocy z 14 na 15 września uciekli z Flugplatzu. Byli to Otto Jauschke, Heinrich Kursch i Willy Gardini. APMM, KL Lublin, sygn. I d 18, vol. 2, k. 20. 116 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 70 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 117 W tej liczbie 48 osób z więzienia w Białej Podlaskiej osadzonych na Majdanku 19.09. APMM, Pamiętniki i relacje, sygn. VII/M-84, S. Odyniec, Pamiętnik, s. 1. 221

Tomasz Kranz, Robert Kuwałek, Beata Siwek-Ciupak (Ciąg dalszy tabeli ze str. 221) Data Stan Przybyło Ubyło Więźniowie Żydzi Polacy Sowieccy ogólny z Rzeszy jeńcy wojenni 27 Not sent in 28 29 8 816 25 82118 90 7 430 1 223119 73 30 8 788 42 70 90 7 269 1 256 73 X 1942 1 8 024 29 93 89 7 286 1 276 73 2 8 794 197120 127 88 7 178 1 455 73 3 8 916 212121 80 88 7 292 1 473 73 4 ---- 5 8 897 146 175 88 7 218 1 518122 83123 6 8 815 35 117 88 7 107 1 547 73 7 8 726 0 89 88 7 023 1 542 73 8 9 8 606 97 140 88 6 899 1 547 72 10 8 582 58124 82 88 6 821 1 602 71 11 ---- 12 8 31_125 0 35 85 7 076 1 326 13 14 8 788 436126 100 87 7 020 1 610 71 118 W ewidencji obozowej odnotowano zgony 70 więźniów. Księga zmarłych, s. 46. 119 W okresie 23 29 września do obozu skierowano kilkuset więźniów-zakładników aresztowanych m.in. w okolicach Przytoczna, we wsiach Potok, Dzierzgowice, Godziszów, Zdziechowice, Rzeczyca, Osina, Komarów, Talczyn i okolicach Lubartowa. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 313 314. 120 W obozie na Majdanku osadzono wówczas znaczną grupę Polaków z Lublina, aresztowanych w wyniku obławy przeprowadzonej na Wieniawie. J. Kasperek, Kronika wydarzeń w Lublinie w okresie okupacji hitlerowskiej. Lublin 1983, s. 219 220. 121 2 października zaewidencjonowano ponad 80 mężczyzn z Goraja i stu kilkudziesięciu Żydów polskich z Warszawy, z Bełżyc i Chodla, a także grupę Żydów niemieckich deportowanych z getta w Bełżycach. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 314. Na temat likwidacji getta w Bełżycach zob. AŻIH, Relacje i zeznania ocalałych z Holocaustu, sygn. 301/1812, Relacja Gołdy Teich, s. 5. 122 4 i 5 października zarejestrowano kilkudziesięciu mężczyzn z Rachań i okolic oraz zakładników aresztowanych w okolicach Kraśniczyna i kolonii Rozkołupy. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 315. 123 Prawdopodobnie literówka, powinno być 73. 124 9 października przyjęto do obozu ok. 50 chłopów, m.in. z Zemborzyc, Majdanu Skrzyneckiego, Piotrkowa, a dzień później kilkudziesięciu mieszkańców Lublina, ujętych podczas akcji policyjnej przeprowadzonej na Dziesiątej. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 315 316. 125 Błąd nasłuchu. 126 13 października numery obozowe przydzielono kilkuset Żydom z Lublina, Bychawy i Bełżyc oraz grupie chłopów. Prawdopodobnie był to transport więźniów polskich z więzienia w Krasnymsta- 222

Odszyfrowane radiotelegramy ze stanami dziennymi Majdanka Data Stan Przybyło Ubyło Więźniowie Żydzi Polacy Sowieccy ogólny z Rzeszy jeńcy wojenni 15 8 403127 21 106 87 6 931 1 614 71 16 8 682 110 131 87 6 858 1 663 74 17 8 754 159 117 87 6 926 1 661 80 18 ---- 19 8 622 74 206 87 6 741 1 714 80 20 8 505 74 191 87 6 619 1 719 82 21 8 455 120128 170 87 6 601 1 685 82 22 8 339 41 157 87 6 365 1 766 81 23 8 247 0 92 87 6 380 1 697129 81 24 8 368 225130 104 87 6 515 1 683 83 25 ---- 26 8 319 34 8 88 6 459 1 691 81 27 8 261 1 59 88 6 421 1 671 81 28 8 439 242131 64 88 6 609 1 661 81 29 8 423 48 64 88 6 560 1 696 84 30 31 8 474 30 50 86 6 617 1 688 83 (Ciąg dalszy tabeli na str. 224) wie. W październiku i listopadzie 1942 r. w całym dystrykcie lubelskim trwały akcje deportacyjne praktycznie we wszystkich gettach. Żydów koncentrowano wówczas w wybranych miejscowościach, np. w powiecie lubelskim w Piaskach: Żydzi z powiatu krasnostawskiego i zamojskiego zbierani byli w Izbicy. Podczas akcji prawdopodobnie część osób, przeważnie zdolnych do pracy, deportowano do obozu na Majdanku. Stąd też we fragmentarycznie zachowanej dokumentacji znajdują się osoby pochodzące z różnych miejscowości na Lubelszczyźnie, ale do obozu przybywające jednym transportem. Na Majdanku osadzano wówczas i mężczyzn, i kobiety. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 316; T. Berenstein, Martyrologia, opór i walka ludności żydowskiej w Lubelskiem 1939 1944, Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 1957, nr 21, s. 70. 127 Prawdopodobnie błąd w nasłuchu, powinno być 8 703. 128 W dniach 14 20 października w obozie osadzono kilkudziesięciu chłopów aresztowanych m.in. w Różańcu, Kolonii Łysaków, Kąkolewnicy, okolicach Rachań i Parczewa, oraz kilkuset Żydów polskich, słowackich i niemieckich, deportowanych m.in. z getta przejściowego w Izbicy. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 316 317. 129 22 października zwolniono ok. 80 osób, które przywieziono na Majdanek w czerwcu z obozu w Trawnikach. J. Kiełboń, Zwolnienia więźniów z Majdanka, Zeszyty Majdanka, t. XXI (2001), s. 87. 130 Zerejestrowano ponad 200-osobową grupę Żydów polskich, pochodzących głównie z Chełma, Kamionki, Lubartowa i Lublina. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 317. 131 Prawdopodobnie Żydzi, którzy znaleźli się na Majdanku w wyniku akcji w Piaskach. Wraz z nimi przywieziono wówczas także kobiety. Były wśród nich osoby wysiedlone wcześniej z getta na Majdanie Tatarskim w Lublinie. Do ewidencji wpisano także ok. 150 Żydów w większości z Warszawy i Ryk. K.A. Tarkowski, Transporty, s. 318. 223