Agnieszka Daniłkiewicz studentka historii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Wolontariat w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau

Transkrypt

1

2 Agnieszka Daniłkiewicz studentka historii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach Wolontariat w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau W 1939 r. zachodnie obszary Polski zostały wcielone do Trzeciej Rzeszy. Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau został utworzony, na okupowanych przez Niemców terenach, wiosną 1940 r czerwca tego roku władze niemieckie skierowały do KL Auschwitz pierwszy transport polskich więźniów politycznych 2. W krótkim czasie deportowano do obozu wiele innych osób z terenów prawie całej Europy. W latach obóz Auschwitz-Birkenau stał się głównym miejscem masowej zagłady Żydów. Spośród 1,3 miliona przywiezionych do Oświęcimia ludzi zginęło 1,1 min, z czego ponad 90% stanowią ofiary pochodzenia żydowskiego 3. Alicja Białecka - wieloletni pracownik Muzeum, w pracy poświęconej Holokaustowi pisze: Auschwitz to ostatni i ostateczny etap zagłady Żydów. Nie mieści w sobie jednak tragedii Holokaustu z okresu upodlających ustaw norymberskich, wysiedleń, głodującego getta, rozpaczliwych prób ukrycia się po aryjskiej stronie" 4. Osadzenie w obozie poprzedzała selekcja, która decydowała o losach więźniów. Ludzi uznawanych za niezdolnych do pracy od razu uśmiercano. Nazwiska pozostałych zastępowano numerami ewidencyjnymi, które tatuowano więźniom na lewym przedramieniu 5. Najpierw wykorzystywano ich do ciężkiej pracy, a kiedy nie byli już zdolni do wysiłku fizycznego trafiali do komór, gdzie uśmiercano ich cyklonem B. Z powodu ciężkich warunków wielu więźniów umierało z wycieńczenia, głodu lub chorób. Niektórzy w wyniku eksperymentów medycznych, przeprowadzanych przez lekarzy SS stracili życie lub zostali trwale okaleczeni 6. 1 ]. Lachendro, Auschwitz jako obóz koncentracyjny, [w:] Niemieckie miejsca zagłady w Polsce, red. ]. Lachendro, Marki 2007, s Tamże, s. 6; D. Czech, Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz, Oświęcim 1992, s. 14; L. Rees, Auschwitz. Naziści i ostateczne rozwiązanie", Warszawa 2005, s L. Rees, Auschwitz..., s. 113, s. 224 ; J. Lachendro, Auschwitz jako obóz koncentracyjny..., s A. Białecka, Pamięć, świadomość, odpowiedzialność - edukacja w muzeum..., [w:] Auschwitz i Holokaust, dylematy i wyzwania polskiej edukacji, red. P. Trojański, Oświęcim 2008, s J. Lachendro, Auschwitz jako obóz koncentracyjny..., s. 13; L. Rees, Auschwitz..., s J. Lachendro, Auschwitz jako obóz koncentracyjny..., s. 6; L. Rees, Auschwitz..., s. 60,

3 344 Agnieszka Danilkiewicz Pod koniec 1944 г., kiedy Armia Czerwona zbliżała się do terenów polskich okupowanych przez Niemców, naziści zacierali ślady dokonanych zbrodni. Zniszczyli część komór gazowych, krematoriów i ewakuowali się z Oświęcimia stycznia 1945 r. żołnierze radzieccy weszli na teren obozu, zastając blisko 7 tys. chorych i wycieńczonych więźniów. Po wyzwoleniu obozu zabezpieczono rzeczy zagrabione ofiarom oraz dokumentację obozową. Zaczęto zbierać zeznania od ocalonych więźniów 8. Kilka miesięcy później władze sowieckie utworzyły na terenach Auschwitz i Birkenau obozy przejściowe dla jeńców niemieckich. Osadzeni tam zostali również obywatele polscy z Górnego Śląska i Opolszczyzny, którzy w czasie okupacji podpisali volkslistę. Jeńcy wykorzystywani byli do prac porządkowych. Na przełomie 1945 i 1946 r. tereny byłego obozu zostały przekazane władzom polskim. Ministerstwo Kultury i Sztuki zostało odpowiedzialne za zabezpieczenie terenu i organizację Miejsca Pamięci czerwca 1947 г., w siódmą rocznicę pierwszego transportu więźniów do Oświęcimia, odbyła się uroczystość otwarcia Muzeum. Formalnie Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau zostało powołane ustawą polskiego parlamentu dopiero 2 lipca. Do zadań placówki należało zbieranie i gromadzenie dowodów oraz materiałów dotyczących zbrodni hitlerowskich, udostępnienie ich społeczeństwu, a także naukowe ich opracowanie 10. W lipcu 2010 r. odbywałam miesięczny wolontariat na terenie byłego nazistowskiego obozu w Państwowym Muzeum Auschwitz- Birkenau. Zdecydowałam się na działalność w wolontariacie, ponieważ chciałam pogłębić swoją wiedzę historyczną, zdobyć doświadczenie i umiejętności. Wybrałam Miejsce Pamięci Auschwitz, ponieważ moje zainteresowania naukowe wiążą się z historią i ofiarami tego miejsca. Pracę wolontariacką odbywałam w Dziale Konserwacji. Tworzą go dwie komórki: sekcja konserwatorska i sekcja remontowo-budowlana. Dział dysponuje jedną z najlepiej wyposażonych pracowni konserwatorskich w Polsce. Zespół pracowniczy tworzą dyplomowani konserwatorzy zabytków oraz specjaliści z różnych dziedzin technicznych. Reali- 7 J. Lachend ro, Auschwitz jako obóz koncentracyjny..., s. 8; D. Czech, Kalendarz wydarzeń..., s L. Rees, Auschwitz..., s emid=45&limit=l&limitstart=3; (dostęp dn г.). 10 A. Białecka, dz. cyt., s. 53; J. Lachendro, Auschwitz jako obóz koncentracyjny..., s. 8; index.php?option=com_content&task=view&id=521&ite mid=45&limit=l&limitstart=7, dostęp 8 grudnia 2010 r.

4 Wolontariat w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau 345 zowane przez nich prace wykonywane są z wykorzystaniem najnowszych możliwości technologicznych. Priorytetem jest ochrona pozostałych oryginalnych przedmiotów i obiektów zachowanych na terenie dawnego KL Auschwitz-Birkenau. Prace konserwatorskie realizowane są w sposób umożliwiający ewentualną odwracalność procesów konserwatorskich. Stwarza to możliwość dokonania w przyszłości konserwacji z wykorzystaniem bardziej zaawansowanych technologii 11. Pracując w sekcji konserwatorskiej nabyłam obszerną, praktyczną wiedzę, która na pewno przyda mi się w pracy zawodowej. Do moich obowiązków należały przede wszystkim czynności pomocnicze przy zabiegach konserwatorskich służących zachowaniu obiektów drewnianych znajdujących się na terenie Auschwitz II-Birkenau. Polegały one na usunięciu nałożonej przed kilku laty warstwy ochronnej w celu nałożenia nowej. Zajmowałam się również przygotowaniem butów więźniów do zabiegów konserwacyjnych, dokładnie oczyszczając materiał, z którego zostały wytworzone. Na terenie Muzeum znajduje się tysiące przedmiotów, 0 wyjątkowym charakterze, wymowie i symbolice, które pozostały po ofiarach. Wszystkie wymagają specjalnej opieki konserwatorskiej. Pracownicy sami nie poradziliby sobie z ogromem pracy, tu szczególnie potrzebna jest pomoc wolontariuszy. Zajmowałam się także przepisywaniem informacji dotyczących metod i środków konserwacji stosowanej w Muzeum oraz dokumentów dotyczących zagospodarowania obiektów zabytkowych. Dla praktykantów i wolontariuszy zorganizowano pięciodniowe warsztaty w poszczególnych działach merytorycznych Muzeum. Zajęcia zaczęliśmy od zwiedzania Miejsca Pamięci. W Dziale Konserwacji szczegółowo przedstawiono nam zasady funkcjonowania i organizacji pracy w sekcjach. Wyjaśniono i zademonstrowano techniki konserwacji najczęściej stosowane w Muzeum. W Archiwum zapoznaliśmy się z charakterystyką zasobu archiwalnego i wybranymi dokumentami. Wnikliwie przeanalizowaliśmy zgromadzone w zbiorach oryginalne niemieckie dokumenty obozowe, zaświadczenia o zwolnieniach, zawiadomienia o śmierci, listy i osobiste pamiątki więźniów. Następnie wyjaśniono nam zasady funkcjonowania Biura Współpracy z Byłymi Więźniami. Pracownicy zakładają kartoteki byłych więźniów, tworzą materiały źródłowe oparte na relacjach świadków 1 z żyjącymi więźniami utrzymują stały kontakt. W dziale Zbiory bardzo dokładnie zaprezentowano nam sztukę obozową. Mieliśmy niepowtan emid=108, dostęp 8 grudnia 2010 r.

5 346 Agnieszka Daniłkiewicz rzalną okazję obejrzeć eksponaty nieudostępniane dla zwiedzających. Wśród zbiorów muzealnych znajdują się prace wykonywane przez więźniów zarówno w obozie, jak i po wojnie a także prace artystów niezwiązanych bezpośrednio z obozem. W tych zbiorach znajduje się również obraz sławnego, hiszpańskiego artysty Pabla Picasso, który namalował więźnia w pasiakach i podarował Stowarzyszeniu Byłych Więźniów we Francji. Organizacja ta przekazała pracę do Muzeum. Wysłuchaliśmy bardzo wielu wyjątkowych, związanych ze zbiorami, poruszających historii, które na długo pozostają w pamięci. Ze względu na specyfikę Miejsca Pamięci Auschwitz wszyscy powinniśmy czuć się zobowiązani do pomocy w utrzymaniu jego autentyczności. Bezinteresowna praca dała mi cenne doświadczenie i umiejętności. Pobyt w Muzeum pogłębił moje zainteresowania naukowe. Warsztaty umożliwiły mi zdobycie szerokiej wiedzy wykraczającej poza zakres podręcznikowy. Tragizm tego miejsca pobudził do głębokich refleksji. Zaangażowanie, profesjonalizm i prawdziwa pasja pracowników Miejsca Pamięci Auschwitz stała się dla mnie inspiracją do dalszej współpracy z Muzeum. W październiku podpisałam roczną umowę o wolontariat. Obecnie zajmuję się przepisywaniem z nagrań audiowideo relacji byłych więźniów zebranych w ramach projektu Historia mówiona" realizowanego przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście.