Polskie wybrzeże wydmowe Projekt FoMoBi Tomasz A. Łabuz, Sylwia Wochna- Bartnik Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi, Instytut Nauk o Morzu Zakład Geomorfologii Morskiej
Brzegi wydmowe obejmują ponad 80% długości otwartego wybrzeża Polski (ponad 400 km) Wydmy to naturalne wały przeciwpowodziowe
Warunki sprzyjające naturalnej akumulacji w strefie brzegowej PLAŻA zasobność podbrzeża w materiał osadowy - DEFICYT w przeważającej części wybrzeża polskiego WYDMA plaża wysoka - większa odporność na wysokie poziomy morza plaża szeroka - pole deflacyjne właściwa wielkość ziaren: piasek drobno- i bardzo drobnoziarnisty (Ø < 0,25 mm) właściwe warunki wiatrowe: kierunek i siła obecność roślinności na plaży i jej dalsza sukcesja: ustabilizowanie podłoża
obszar badawczy projektu Główne obszary akumulacji: rejon ujścia i przekopu Wisły, cypel Półwyspu Helskiego, Mierzeja Łebska (w okolicy wydm Łąckiej oraz Czołpińskiej), Mierzeja Bramy Świny W kilku innych miejscach odcinki akumulacyjne nie przekraczają długości 2-3 km.
Formy obszarowej ochrony przyrody: - parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty - sieć NATURA 2000 w Polsce Specjalne Obszary Ochrony Siedliskowej (PLH)
A C D E F G H NATURA 2000 Polskie specjalne obszary ochrony siedliskowej (PLH) A K obszary wydm nadmorskich F : 28.01.2014 r. I J K
Siedliska NATURA 2000
1210 Kidzina na brzegu miejsce żerowania owadów i ptaków
2110 Inicjalne stadia wydm białych
Honkenia piaskowa (Honckenya peploides) Rukwiel nadmorska (Cakile maritima) Solanka kolczysta (Salsola kali)
Wydmy embrionalne
2120 Nadmorskie wydmy białe Piaskownica zwyczajna (Ammophila arenaria) Wydmuchrzyca piaskowa (Leymus arenarius)
Wydma przednia
Jasieniec piaskowy (Jasione montana) 2130 Nadmorskie wydmy szare
wał wydmowy / wydma brunatna / las sosnowy (bór) wał wydmowy / wydma szara / murawa wydma przednia / biała / trawy psammofilne plaża pole inicjalne wydm nadmorskich / wydmy embrionalne / halofity i psammofity
Sukcesja roślinności w profilu akumulacyjnym (Mierzeja Bramy Świny) (1986 i kolejne rok pełnego ukształtowania wału wydmowego)
Ekspozycja południowa Ekspozycja północna
warunki kserotermiczne mało materii organicznej (tylko obumierające trawy) Nasłonecznienie i zasilenie podłoża w substancje odżywcze więcej wilgoci i materii organicznej (m.in. igliwie)
szczotlicha siwa (Corynephorus canescens) bażyna czarna (Empetrum nigrum)
mikołajek nadmorski (Eryngium maritimum) lnica wonna (Linaria odora) fiołek trójbarwny (Viola tricolor) groszek nadmorski (Lathyrus japonicus ssp. maritimus)
Czy to zwyczajna łąka?
Tak niszczy sztorm
Tak niszczą ludzie
Przykłady aktywności edukacyjnej 1) Naśladowanie z wykorzystaniem plansz/ prezentacji z podkładem muzycznym 2) Procesy eoliczne z użyciem arenarium 3) Sortowanie piasku w strefie nadmorskiej z wykorzystaniem sit o różnej średnicy 4) Piaski świata pamiątki z wakacji nad morzem (różne plaże Europy/ świata) 5) Zeszyt ćwiczeń Przygody Trzyszcza 6) Puzzle pocięte laminowane wydruki zdjęć 7) Twister brzegowy 4 kolory = 4 główne elementy naturalnie kształtujące brzeg morski: woda, wiatr, piasek, szata roślinna - strefa brzegowa to ich ciągłe przenikanie się - ruchy graczy (gotowa plansza lub wg instrukcji www) 8) Zagadki fotograficzne
Naśladowanie
falowanie całym ciałem szept i dmuchanie wicie się małe, szybkie kroki w różnych kierunkach żmija zygzakowata
w miejscu, udawanie ruchu traw na wietrze, szum start z przysiadu, bieganie z rozłożonymi rękami nieruchome położenie ciała grzanie się w słońcu chód na czworaka jaszczurka zwinka trzyszcz
przysiad i powolne podnoszenie się z wyciągniętymi rękami ku górze rozczapierzone palce dłoni chód na czworaka brzuchem do góry Wymyk szarawy
Arenarium (łac. arena - piasek) antyrama plexi 100 x 70 cm listwa drewniana, klej, taśma klejąca (piankowa) lub pudełko plastikowe przezroczyste suchy piasek drobnoziarnisty ok. 10 kg, słomki do napojów patyki, sucha trawa, nakrętki plastykowe plansze z fotografiami
1. Jaki jest piasek? suchy 2. Czy łatwo przenosić ziarenka piasku po powierzchni? trudno: zbyt silny strumień powietrza niszczy, nie buduje 3. Przeszkody: patyki jako fragmenty drzew, sucha trawa jako roślinność zatrzymują piasek Obniżenie prędkości wiatru na przeszkodzie powoduje utratę siły nośnej strumienia powietrza wydmy - cienie
4. Nakrętki jako symbol plastikowych śmieci Skąd biorą się na plaży? - wyrzucone z falą z toni morskiej (zaśmiecone wody, np. rzek) - pozostawione przez turystów Zasypane przez piasek zaśmiecają wydmę od wewnątrz Czy możemy je wtedy jeszcze posprzątać? Wniosek nasuwa się sam.
Naśladowanie procesu sortowania materiału osadowego plaży przez wiatr, aby uzyskać próbkę piasku budującego wydmy - dzieci muszą natrudzić się
Wydmę łatwo zniszczyć, zbudować / odbudować o wiele trudniej 22 maj Światowy Dzień Bioróżnorodności
Edukując dzieci może uda się nauczyć rodziców
Rozmieszczenie i morfodynamika środowiska wydm przednich i fluktuacje roślinności bioróżnorodne siedlisko polskiego wybrzeża Kierownik projektu: dr Tomasz A. Łabuz Projekt realizowany w latach 2011-2014 w ramach 2. edycji programu LIDER Narodowego Centrum Badań i Rozwoju www.fomobi.pl www.facebook.com/fomobi fomobi@fomobi.pl