OSTEOPATIA DEFINICJA W słownikach medycznych termin ten jest wyjaśniany jako ogólna nazwa wszystkich chorób tkanki kostnej. Osteopatia w tym kontekście obejmuje więc takie pojęcia jak: osteopenia, hipostoza, osteomalacja, osteodystrofia, osteoporoza. Stąd pojęcie osteopatia często jest kojarzone właśnie z osteoporozą. Jednak nie jest to jedyne wyjaśnienie tego słowa. Pod innym znaczeniem tego terminu, należy rozumieć metodę diagnozowania i leczenia zaburzeń czynnościowych organizmu, za pomocą technik manualnych. Osteopatia to nieinwazyjny, szczegółowy sposób diagnozowania i terapii zaburzeń funkcjonalnych organizmu w obrębie narządu ruchu, oraz innch narządów i struktur. Cały system oparty jest na zabiegach manualnych i traktuje człowieka jako całość psychofizyczną. Istotna jest tu szczegółowa znajomość anatomii (topograficznej, czynnościowej, palpacyjnej), fizjologii, biomechaniki oraz patofizjologii. Ogromny nacisk w kształceniu osteopatycznym jest położony jest na rozwijanie zdolności manualnych, w tym precyzyjnej palpacji. 1
POCZĄTEK OSTEOPATII Twórcą osteopatii był amerykański lekarz Andrew Taylor Still (1828-1917). Rozczarowany nieskutecznością ówczesnej medycyny opracował system badania i leczenia, który nazwał osteopatią. Andrew Taylor Still, twórca osteopatii. Dzięki wieloletniemu, wnikliwemu studiowaniu anatomii i biomechaniki człowieka, stosowana przez niego koncepcja diagnostyki i terapii okazała się niezwykle skuteczna. Lecząc osiągał dobre efekty często w przypadkach, gdzie dotychczasowe metody zawodziły. Szeroka praktyka pozwalała mu rozwijać swoją metodę pracy z pacjentem oraz zbudowanie nowego systemu medycznego. 2
ZAŁOŻENIA MEDYCYNY OSTEOPATYCZNEJ W 1874r. Still ogłosił tezy medycyny osteopatycznej, której podstawą są następujące założenia: 1. Ciało jest całościa. 2. Struktura i funkcja są wzajemnie sprzężone. 3. Ciało ma stałą tendencję do samoleczenia. 4. Główna przyczyna chorób to zaburzenia ukrwienia tkanek na skutek upośledzonej ruchomości. Niebywała skuteczność osteopatii powodowała rosnące zapotrzebowanie na ten sposób leczenia, co zaowocowało w 1892 roku otwarciem przez Stilla pierwszej szkoły w Kirksville w stanie Missouri, pod nazwą American School of Osteopathy (ASO). SZKOŁY OSTEOPATII W 1898r. powstało pierwsze stowarzyszenie zrzeszające osteopatów o nazwie American Ostopathic Association (AOA). Od 1973 roku osteopatia została uznana jako pełnoprawna opieka medyczna w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Dzięki temu osoba z tytułem Doctor of Osteopathy (D.O.), lekarz osteopata, ma tam takie same uprawniania co lekarz medycyny, Medical Doctor (M.D.). Należy nadmienić, iż w Europie tytuł D.O. oznacza Diploma of Osteopathy, czyli dyplomowanego terapeutę koncepcji osteopatycznej, który nie posiada uprawnień lekarza medycyny jeśli nim nie jest. Osteopata to osoba, która ukończyła szkołę osteopatii w systemie podyplomowym przeznaczoną dla lekarzy i fizjoterapeutów, obejmującą minimum 1000 godzin zajęć (zgodnie z zaleceniami Europejskiej Federacji Osteopatii). Medycyna osteopatyczna nie jest zatem medycyną alternatywną. Istnieje od 125 lat. Jest to kompletny system opieki zdrowotnej oparty na filozofii leczenia całego pacjenta. Filozofia skupiona jest na opiece nad pacjentem zapewniającej komfort życia bez bólu. Ze szkoły Stilla wielu absolwentów zostało później nauczycielami tej koncepcji, oraz twórcami nowych metod terapeutycznego oddziaływania byli to m.in.: William Garner Sutherland, twórca osteopatii czaszkowej, zwanej terapią czaszkowokrzyżową (carniosacral therapy). 3
John Martin Littlejohn, założyciel pierwszej europejskiej szkoły osteopatii w Wielkiej Brytani (1917r.), która istnieje do dziś w niezmienionej nazwie British School of Osteopathy. Drugim europejskim centrum osteopatii po Anglii, stała się Francja, gdzie dr Robert Lavezzari był tam pierwszym lekarzem praktykującym osteopatię (1919r.). Dzięki niemu powołano francuskie stowarzyszenie osteopatyczne, Société Francaise d Osteopathie (1952r.) Dziś w Europie szkoły nauczające tego sposobu diagnozownia i lecznia znajdują się w: Austrii, Belgii, Grecji, Francji, Hiszpanii, Holandii, Luksemburgu, Niemczech, Portugalii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, oraz we Włoszech. Europejska Federacja Osteopatii (EFO), która powstała w 1997r., zrzesza organizacje ostopatyczne poszczególnych krajów i pracuje nad: ujednoliceniem systemu edukacji we wszystkich szkołach, stworzeniem standardów opieki osteopatycznej, międzynarodową promocją medycyny ostopatycznej. W Polsce od 2003r., we współpracy z belgijską szkołą Sutherland College of Osteopathic Medicine prowadzi się pierwsze pełnowymiarowe (pięcioletnie) szkolenia dla fizjoterapeutów i lekarzy z zakresu osteopatii. Współczesna osteopatia różni się od swego pierwotnego oblicza, ponieważ zmieniły się sposoby oddziaływania terapeutycznego, powstały nowe techniki. Jest zatem kierunkiem dynamicznym, ciągle rozwijającym się tak jak różne działy klasycznej medycyny allopatycznej. DZIAŁY OSTEOPATII Dzisiejszą osteopatię tworzą następujące działy: osteopatia narządu ruchu osteopatia trzewna osteopatia czaszkowo-krzyżowa osteopatia ginekologiczna osteopatia pediatryczna 4
BADANIE I LECZENIE Podobnie jak inne koncepcje terapeutyczne tak i osteopatia składa się z dwóch zasadniczych części: 1. diagnostycznej 2. terapeutycznej Diagnostyka osteopatyczna w pierwszej części obejmuje badania i testy ortopedyczne, neurologiczne różnica od samego początku polega na holistycznym spojrzeniu na pacjenta i jego dolegliwości. W dalszym etapie badania wykonywane są swoiste testy osteopatyczne oparte w dużej mierze na specyficznej i precyzyjnej palpacji. Terapeuta badając rejestruje określone objawy zgłaszane przez chorego, szuka ich źródeł, oraz wzajemnych między nimi powiązań. Istotą jest odnalezienie bezpośredniej przyczyny choroby, a nie koncentrowanie się wyłącznie na jej objawach. Od prawidłowo przeprowadzonego badania, umiejętności analitycznego myślenia zależy hipoteza, stawiana w kontekście źródła dolegliwości i choroby pacjenta. Dopiero po spełnieniu tych warunków możliwe jest podjęcie działań terapeutycznych. W ogólnym zarysie badanie i postępowanie terapeutyczne można przedstawić następująco: 1) Wywiad. 2) Badanie oglądaniem. 3) Badanie funkcjonalne oceniające: ruchy czynne, bierne, oporowe, 4) Testy specjalne ( neurologiczne, ortopedyczne, naczyniowe itp.). 5) Badanie palpacyjne: warstwowe tkanek, ruchomości kręgosłupa i stawów, pozycja i ruchomość narządów trzewnych. 6) Ustalenie dysfunkcji i jej przyczyny. 7) Testy kontrolne, potwierdzające hipotezę i skuteczność leczenia. 8) Optymalnie dopasowana terapia. 9) Zalecenia dla pacjenta: 5
autoterapia poprzez odpowiednie ćwiczenia, profilaktyka, Postępowanie lecznicze jest równie złożone jak diagnostyczne, choć niewątpliwie właściwe określenie dysfunkcji i jej rodzaju jest procesem często trudniejszym niż sama terapia. Znając problem, który należy rozwiązać osteopatia zawiera w sobie wiele metod i technik terapeutycznych mogących przywrócić stan równowagi organizmu. Wpływają one na jego funkcjonowanie, oraz strukturę, a ich nadrzędnym celem jest stymulacja w ciele człowieka naturalnych mechanizmów regulujących. Terapeutyczne techniki osteopatyczne można ogólnie podzielić na dwie zasadnicze grupy : 1) Techniki strukturalne, określane jako bezpośrednie i należą tu m.in. techniki: dużej prędkości i małej amplitudy (High Velocity Low Amplitude, HVLA), czyli omawiane wcześniej manipulacje, występujące tu w dwóch odmianach jako: klasyczne, oraz parametrów złożonych, mobilizacje stawów, pasywne, aktywne, półaktywne 2) Techniki funkcjonalne, określane jako pośrednie. Wśród technik drugiej grupy znajduje się wiele metod i form oddziaływania na różne składowe narządu ruchu, a także innych tkanek i narządów. W skład osteopatycznych terapeutycznych środków funkcjonalnych wchodzą następujące techniki : uwalniania mięśniowo-powięziowego (Myofascial Release Technique, MRT), napięcia- przeciwnapięcia (Strain-Counterstrain, SCS), pozycyjnego uwalniania (Positional release, PR), ułatwionego pozycyjnego uwalniania (Fasilitated positional release, FPR), energii mięśniowej (Muscle Energy Technique, MET), mobilizacji tkanek miękkich (Soft-Tissue Technique), trzewne (Visceral Osteopathy), czaszkowo-krzyżowe (Cranial Osteopathy). Osteopatia, prócz wyżej wymienionych używa również środków zaczerpniętych z innych szkół terapeutycznych takich jak np. drenaż limfatyczny. W terapii zespołów bólowych kręgosłupa, w zależności od stwierdzonej przyczyny tych dolegliwości mogą znaleźć zastosowanie zarówno techniki bezpośrednie jak i funkcjonalne. 6
Niezależnie od rodzaju zastosowanych środków i metod terapeutycznych celem nadrzędnym jest precyzyjne określenie rodzaju dysfunkcji na którą osteopata ma działać. W każdym przypadku terapia powinna być prowadzona w sposób zindywidualizowany i dopasowany do pacjenta. Musi odbywać się bezboleśnie mając na cały czas na uwadze maksymalny komfort chorego. Przestrzeganie tych zasad zapewnia optymalne bezpieczeństwo i skuteczność stosowanych technik. Integralną częścią leczenia jest odpowiedni instruktarz pacjenta w zakresie: zachowania po zabiegu, spodziewanych reakcjach pozabiegowych, autoterapii, w skład której wchodzą m.in. ćwiczenia ruchowe, szeroko rozumianej profilaktyki. Należy podkreślić, iż osteopatia nie jest panaceum na wszelkie dolegliwości człowieka, jednak w sposób szczególny postrzega go holistycznie. Poszukiwanie i rozwiązywanie przyczyn problemów, ich wzajemnych powiązań, w całym ciele pacjenta jest charakterystyczną cechą tej koncepcji. Czyni to z niej niewątpliwie najbardziej rozbudowany system diagnostyczno- terapeutyczny wśród metod terapii manualnej. CO LECZY OSTEOPATIA? Bóle narządu ruchu takie jak: bolesny bark, łokieć tenisisty, stany zapalne stawów biodrowych, kolanowych itp.; bóle kręgosłupa, rwa kulszowa, ramienna. Bóle migrenowe i napięciowe głowy. Astmę, bóle pooperacyjne, bóle w okresie ciąży i bóle miesiączkowe, zaparcia. Urazy sportowe i przeciążeniowe związane z charakterem pracy. Problemy pediatryczne, np. wspomaganie leczenia mózgowego porażenia dziecięcego Bardzo często leczy stany, których nie mogą wyleczyć tradycyjne systemy terapeutyczne. 7