PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

PARY I KOMBINACJE: PORADNIK Llama3 Updated for FM15 Tłumaczenie: Znachor Korekta: Kwiatek Redakcja: Piotr Sebastian www.centrumfm.org

Spis Treści Wstęp 3 Bramkarze 4 Środkowi obrońcy 7 Środkowi pomocnicy 12 Szerokość rozegrania 16 Współpraca w ataku 20 Polecenia dla drużyny 29 Budowa drużyny 38 Podczas meczu 46 Przewodnik po formacjach 49 Role graczy 54 Style gry 60 2

Wstęp To już czwarta edycja poradnika Pairs & Combination uaktualniona dla wersji FM15. Mam nadzieję, że wciąż służy Wam pomocą oraz jest źródłem pomysłów i inspiracji, które czynią Football Managera tak rewelacyjną grą. Uwzględniłem wszystkie nowe role zawodników, które pojawiły się w aktualnej wersji gry i umieściłem kilka nowych spostrzeżeń, które mogą Wam pomóc, jak na przykład spojrzenie na różne style taktyczne. Mam nadzieję, że polubicie ten poradnik. Llama3 3

Bramkarze Bramkarze są integralną częścią ustawienia taktycznego Waszej drużyny. Wyprowadzanie piłki oraz czyszczenie przedpola są silnie powiązane zarówno ze stylem gry drużyny, jak i z zawodnikami wchodzącymi w jej skład. Bramkarz z prawidłowo ustawionymi instrukcjami dzięki kluczowej obronie lub udanemu przechwytowi może znacząco poprawić grę Twojego zespołu zmieniając jeden punkt w trzy. Wznowienie Twój bramkarz ma kilka opcji wznowienia gry. Może grać bardziej kreatywnie albo skłaniać się ku zagraniom bezpiecznym. Opcje są następujące: Krótkie wznowienie Daleki wyrzut Krótki wykop Daleki wykop Opcja krótkiego wznowienia działa dobrze przy budowaniu akcji z tyłu, a działa szczególnie dobrze jeśli w polu są gracze kreatywni (obrońca grający piłką, cofnięty rozgrywający lub regista), którzy mogą kreować sytuacje z głębi pola i pomóc w utrzymaniu piłki. Musicie również rozważyć, którzy piłkarze mają wystarczająco dużo miejsca na przyjęcie piłki. Boczni obrońcy to często piłkarze mający najwięcej czasu i swobody przy piłce, choć 4

zakres ich podań jest ograniczony ze względu na pozycję przy linii bocznej boiska. Opcja szybkiego wyrzutu jest pomocna w bardziej bezpośredniej grze z kontrataku oraz sprzyja wyprowadzaniu piłki w kierunku bocznych obrońców lub bocznych wysuniętych obrońców (którzy w naturalny sposób mają najwięcej miejsca w sektorze obronnym) i przyspiesza rozegranie piłki. Możesz również poprosić bramkarza o wyprowadzanie piłki w kierunku skrzydeł, aby podkreślić ten styl rozegrania. Daleki wykop bardzo dobrze pasuje do drużyn grających siłowo, które nie unikają walki w powietrzu. Jeśli gracie z odgrywającym lub bocznym odgrywającym, jest to dobry wybór do utrzymania piłki zaraz po wznowieniu gry. Daleki wykop pomaga także w przypadku kiedy rywale grają pressingiem już w naszej strefie obronnej i mamy kłopoty w rozegraniu piłki. Pomoże to złagodzić pressing i przesunąć drużynę w stronę bramki rywali, a więc w bezpieczniejsze rejony boiska. Twój bramkarz może również pomóc w kontroli tempa gry. Może dłużej przetrzymać piłkę, podczas gdy próbujesz zwolnić tempo gry lub utrzymać prowadzenie. Może również wznawiać grę bardzo szybko, kiedy chcesz wzmóc nacisk na rywala lub desperacko szukasz bramki. Bramkarz w roli libero może zwiększyć ilość twoich opcji dzięki otwartej grze, a w zależności od sposobu wyprowadzania piłki bramkarz w tej roli pasuje idealnie do gry z kontrataku rozpoczynanego z naszych sektorów obronnych. Czyszczenie przedpola Bramkarz w roli libero będzie czyścił piłki sprzed oraz z boku pola karnego. Może zabezpieczać wysokie ustawienie linii defensywnej oraz pułapki ofsajdowe w razie ich przełamania. Zwykły bramkarz znacznie częściej trzyma się swojej pozycji. W rezultacie bardziej pasuje do ustawienia za cofniętą linią obrony przejmując dośrodkowania i bezpiecznie wznawiając grę. 5

Jeśli grasz wyżej ustawioną linią obrony bardziej wskazana wydaje się być próba uprzedzenia napastników rywali w ich dojściu do piłki, niż trwanie w miejscu w oczekiwaniu na strzał, podczas gdy przeciwnik ma czas na przygotowanie wykończenia akcji. Gra z wykorzystaniem bramkarza w roli libero może nie mieć takiego znaczenia, jeśli posiadasz w drużynie ostatniego stopera (libero) lub obrońcę z zadaniem zabezpieczenia. 6

Środkowi obrońcy Ten rozdział omówi ustawienia Twoich obrońców oraz poradzi jak uzyskać spójną linię defensywną. Omówię najbardziej popularne pary środkowych obrońców oraz rzadziej spotykaną grę trójką obrońców. Para środkowych obrońców Masz do wyboru 3 role dla obrońców oraz 3 funkcje defensywne. Role są następujące: Środkowy obrońca Tradycyjny obrońca Obrońca grający piłką Funkcje są następujące: Obrona Stoper Zabezpieczenie Role są w wielu aspektach dosyć podobne. Największa różnica występuje w wyprowadzaniu piłki. Tradycyjny obrońca po prostu wybija piłkę jak najdalej od bramki zabezpiecza przed jej stratą w linii obrony, ale zarazem szybko oddaje posiadanie piłki przeciwnikowi przez co cała drużyna znajduje się pod dodatkową presją. To dobre rozwiązanie, jeśli Wasza drużyna jest zbyt słaba by utrzymać piłkę w sektorze obronnym. Środkowy obrońca będzie podawał piłkę najbliższym kolegom z drużyny. Daje to możliwość utrzymania piłki w obronie i spokojnego przeniesienia ciężaru gry do linii pomocy. Istnieje ryzyko utraty piłki w pobliżu pola karnego, jednak w przypadku 7

powodzenia może to zmniejszyć presję na linii obrony poprzez utrzymanie i przekazanie piłki do pomocników zdolnych do rozgrywania i budowania akcji ofensywnych z dala od własnej bramki. Obrońca grający piłką będzie starał się kreować szanse w kontrataku poprzez zagrywanie prostopadłych piłek do graczy ustawionych na flankach boiska lub w strefie środkowej. Może również pomóc drużynie w utrzymaniu piłki dzięki dobrym podaniom i inicjatywie. Musi być jednak kreatywny i mieć wysoki atrybut podań. Możecie stracić posiadanie piłki, jeśli Wasz gracz przeceni swoje umiejętności i będzie próbował zbyt ryzykownych zagrań. Proponowane pary obrońców: Środkowy obrońca + Środkowy obrońca Środkowy obrońca + Tradycyjny obrońca Tradycyjny obrońca + Tradycyjny obrońca Obrońca grający piłką + Środkowy obrońca Możecie połączyć ze sobą tradycyjnych obrońców nie wpływając na ogólny balans i schemat podań, jako że będą grali prostą i bezpośrednią piłkę. Podobnie z parą środkowych obrońców, którzy po prostu będą grać krótkimi podaniami. Obrońca grający piłką będzie próbował gry prostopadłymi podaniami i właśnie ze względu na większą swobodę w grze powinien być łączony jedynie ze zwykłym środkowym obrońcą. Środkowy obrońca pomaga utrzymać posiadanie piłki z tyłu, podając do swojego bardziej kreatywnego partnera zamiast ekspediować piłki na oślep jak tradycyjny obrońca z dewizą: bezpieczeństwo przede wszystkim. Dwóch obrońców grających piłką może skutkować niebezpiecznie dużą swobodą gry w linii defensywy. Mogą oni podejmować zbyt wiele ryzykownych prób podań. Funkcje umożliwiają zróżnicowanie filozofii obronnej i mogą znacząco wpłynąć na równowagę Waszej obrony. Funkcja obrony jest podejściem standardowym 8

ukierunkowanym tylko na obronę zgodnie z poleceniami drużynowymi odnośnie krycia i pressingu, utrzymania linii obrony oraz odzyskania piłki w odpowiednim momencie. Funkcja stopera ma na celu wczesne zaangażowanie obrońcy do presji na rywalu i szybki odbiór piłki. Może to odsłonić Waszą drużynę i stworzyć lukę w defensywie. Jeśli przeciwnik znajduje się blisko Waszej linii obrony może tą przestrzeń szybko wykorzystać. Funkcja zabezpieczenia polega na lekkim pozostawaniu w tyle i dopadaniu do tych graczy, którzy urwali się linii obrony. Może to dać Waszemu przeciwnikowi więcej czasu i miejsca tuż przed linią defensywy, ale w zamian może zapobiec przedarciu się rywala przez gracza kryjącego, co znacznie zmniejsza szanse na czystą okazję strzałową. Proponowane kombinacje funkcji: Obrona + Obrona Stoper + Zabezpieczenie Stoper + Obrona Obrona + Zabezpieczenie Możecie grać większością kombinacji funkcji w linii obrony, ale najważniejsze jest to, że nie możecie grać parą stoperów lub parą zabezpieczających obrońców. Stoperzy odsłonią zbyt dużą przestrzeń z tyłu, a obrońcy zabezpieczający dadzą zbyt dużo miejsca przed linią obrony nie próbując wystarczająco często odzyskać piłki. Obie wspomniane pary funkcji będą sabotować Waszą pułapkę ofsajdową tworząc miejsce za bocznymi albo za środkowymi obrońcami, za którymi będą cofnięci w linii boczni defensorzy. Para obrona + obrona ma zwyczaj lepiej utrzymywać linię i jest znacznie lepsza w utrzymaniu formacji oraz w graniu na pułapkę ofsajdową. Para stoper + zabezpieczenie daje możliwość wykorzystania jakości każdego z graczy z agresywnym obrońcą wcześnie atakującym piłkę i redukującym przestrzeń dla napastnika drużyny przeciwnej oraz z zabezpieczającym obrońcą, który uzupełnia aktywnego stopera poprzez doskonałe ustawianie się i tempo gry. Stoper uzupełnia głębsze ustawienie oraz brak agresji obrońcy zabezpieczającego poprzez niwelowanie przestrzeni przed linią obrony. Para ta może jednak stwarzać problemy w utrzymaniu linii i zastawieniu skutecznej pułapki ofsajdowej tworząc luki do wykorzystania przez rywali. Trio środkowe Grając trójką obrońców musicie zwrócić uwagę na ustawienie piłkarzy w bocznych sektorach boiska i konsekwencje jakie to za sobą niesie. Jeśli boczni obrońcy lub boczni wysunięci obrońcy są nastawieni zdecydowanie ofensywnie, skrajni środkowi obrońcy muszą być w stanie zabezpieczyć powstałe luki na bokach boiska. Gra trójką obrońców może wymagać defensywnego zaangażowania gracza ze skrzydła lub środka pola. Powstały w ten sposób deficyt w ataku będzie użyteczny jeśli skorzysta na tym obrona. Obrońca grający piłką może wnieść nieco kreatywności w grę, a środkowi obrońcy mogą pomóc w utrzymaniu posiadania piłki. To warte rozważenia, ale ważne jest wspólne uzupełnianie się funkcji graczy. Prawdziwa sztuka w grze trójką obrońców polega na dopasowaniu ich funkcji: 9

Obrona + Obrona + Obrona Stoper + Zabezpieczenie + Stoper Zabezpieczenie + Stoper + Zabezpieczenie Ogólnie teoria głosi, że możecie całą obronę trzymać w linii grając pułapką ofsajdową i zachowując formację poprzez przydzielenie wszystkim funkcji obrona. Możecie także skrajnym środkowym obrońcom ustawić funkcję stoperów. Będą wówczas doskakiwać do skrzydłowych przeciwnika w celu zapobieżenia dośrodkowaniom. W takiej sytuacji w środku zostaje dwóch obrońców z zabezpieczającym obrońcą zdolnym do walki z graczami, którzy minęli już stoperów. Można także odwrócić to ustawienie i trzymać stopera na środku celem wywierania presji w sektorze środkowym, zmuszając rywala do rozegrania na skrzydle i wyrzucając grę z piłką pod linię boczną, gdzie obrońca zabezpieczający będzie walczył z przeciwnikiem. Ostatni obrońca Inną opcją taktyczną jaką posiadacie przy grze trójką obrońców jest zagospodarowanie ostatniego obrońcy. Ze względu na pozycję na boisku pasuje on tylko do gry za plecami pary środkowych obrońców tworząc z nimi de facto trio obrońców. Ostatni stoper może pełnić jedynie funkcję obrony i funkcjonuje jako obrońca zabezpieczający będąc nieco bardziej konserwatywnym w obronie. Libero z kolei daje nam opcję bardziej kreatywnej gry. Wysuwa się do przodu ze swej pierwotnej głębokiej pozycji wkraczając w sektor pomocy i rozpoczynając dyktowanie tempa oraz prowadzenie gry. Rola ta pasuje do inteligentnego, kreatywnego obrońcy z dobrą techniką, który może pomóc stworzyć przewagę w środku pola. 10

Cofnięty pomocnik Cofnięty pomocnik jest przeciwieństwem dla sposobu gry ostatniego obrońcy. Stoi przed linią obrony w czasie posiadania piłki i zawsze będąc pod grą daje dodatkową opcję do rozegrania. Po utracie piłki cofa się między środkową parę obrońców i rozsuwa ich na boki tworząc trójkę obrońców z tyłu. Cofnięty pomocnik może grać tylko przed dwójką środkowych obrońców, gdyż trzeci obrońca stwarzałby swoim defensywnym zachowaniem problemy przeszkadzając w naturalnej tendencji cofniętego pomocnika do głębokiego cofania się po stracie piłki. Zapamiętaj... Role obronne wpływają na rozegranie piłki w obronie, a funkcje wpływają na nastawienie linii obronnej. Funkcja obrony lepiej utrzymuje linię. Para funkcji stoper + zabezpieczenie tworzy tandem wywierający presję i kontrolujący przeciwnika, ale robi to kosztem skutecznej pułapki ofsajdowej. Upewnij się, że uwzględniłeś także przestrzeń na skrzydłach, którą zwalniasz grając trójką z tyłu. Rozważ swoje podejście do posiadania piłki oraz uwzględnij indywidualne możliwości piłkarzy przy przydzielaniu ról i funkcji. 11

Środkowi pomocnicy Kluczowym obszarem boiska jest środek pomocy. To tutaj rozstrzyga się wynik meczu zarówno w rozumieniu ofensywnym jak i defensywnym, dlatego wymaga on najwięcej uwagi. To obszar o największej różnorodności pod względem ról i funkcji, co czyni go możliwym do zaadaptowania zależnie od okoliczności. Środek pomocy zawiera zarówno strefy obrony jak i ataku, gdyż wszystkie obszary muszą się łączyć w sposób odpowiedni i efektywny, tak aby drużyna mogła funkcjonować jako całość. Środek pola może być ustawiony w różnym systemie i z różną liczbą pomocników zależnie od formacji jaką wybierzesz. Omówię teraz jak każdy z tych systemów działa. Para środkowych pomocników Jeśli gracie samotną parą pomocników w środku pola, jej priorytetem muszą być zadania defensywne. Aby to osiągnąć mogą oni występować jako Defensywni Pomocnicy (DP) albo Środkowi Pomocnicy (ŚP). Poza pracą w defensywie muszą także być w stanie wspierać ataki i pomagać utrzymać piłkę. Mogą także ulec przewadze przeciwnika, gdyż jest ich tylko dwóch. Jednak jeśli tylko ich kondycja i dyscyplina defensywna są dobre, Wasza drużyna powinna być dobrze chroniona. Tradycyjne ustawienie łączy tak zwanych: słupa i biegacza, jako że obaj muszą pokryć duży obszar boiska zachowując zarazem spójność formacji. Słup może mieć także (jeśli ma ku temu zdolności) wpływ na kreatywność i rozegranie akcji. Słup typowo ma funkcję obrony, a biegacz wsparcia. Rozważ przy ich ustawieniu również konkretne zachowania. Cofnięty rozgrywający może być słupem, ale nie może biegać wzdłuż boiska jak typowy długodystansowiec. Pomocnik odbierający piłkę (rola z natury defensywna) nie zapewnia dyscypliny w ustawianiu się, więc jest kiepskim kandydatem na słupa. 12

Trio środkowych Im więcej środkowych pomocników, tym większego zakresu działań można od nich wymagać. Zakładając, że poświęciliście napastnika albo gracza z bocznego sektora boiska by mieć dodatkowego pomocnika, musicie go odpowiednio zagospodarować, tak by straty w innej formacji nie były widoczne. Zatem, gdy w parze macie słupa i biegacza, w trio będziecie mogli grać słupem, biegaczem i napastnikiem - oczywiście te nazwy są tylko poglądowe i możecie ustawić trio w zupełnie innej konfiguracji. Najlepszym sposobem na ustawienie takiego środka pola jest granie z użyciem pojedynczych funkcji: obrony, wsparcia i ataku. Musicie także rozważyć umiejętności, kondycję i funkcje jakie ma spełniać trio środka pola. Najgłębiej położona para w formacji 4-2-3-1 ma przede wszystkim być zwarta i pełnić funkcje defensywne. Granie więc przykładowo wysuniętym rozgrywającym lub środkowym pomocnikiem z funkcją ataku (mając za sobą czterech obrońców, a przed sobą trzech ofensywnych pomocników przyp. red.) to fatalny pomysł, bo odsłoni Waszą obronę. Podobnie w szerokim 4-3-3 z wykorzystaniem DP, Waszych dwóch ŚP będzie musiało grać do przodu i wspierać atak. Dlatego w tej wersji granie cofniętym rozgrywającym lub środkowym pomocnikiem z funkcją wsparcia nie zapewni odpowiedniej głębokości w ataku. Zaplanujcie i rozważcie funkcję każdego elementu systemu, którym chcecie grać. 13

Wreszcie istotne znaczenie ma kształt Waszego środkowego trio. Ustawienie w trójkącie oferuje więcej możliwości wymiany podań niż rozstawienie w linii. Pamiętajcie, by ustawiać graczy w różnych obszarach, tak by zapewnić więcej opcji rozegrania akcji i wyjścia na wolną pozycję. Wybór ról i funkcji musi być dostosowany do Waszego stylu gry. Jeśli chcecie grać stabilną, szczelną i dobrze zorganizowaną obroną, to pomocnik odbierający piłkę jest przeciwieństwem tego stylu, gdyż często porzuca swoją pozycję w formacji by zbliżyć się do przeciwnika. Podobnie jeśli chcecie grać bezpośrednią piłką z kontrataku, to wysunięty rozgrywający nie pomoże w szybkim przerzucie gry z obrony do strefy ataku. Będzie on powoli rozgrywał prowadząc piłkę przez środek pola. Kwartety środkowe Gra czterema środkowymi pomocnikami tworzy ogromną przewagę w środku pola. Przewaga liczebna jest wówczas wykorzystywana do przebicia się przez obronę przeciwnika. Oczywiście przewaga ta musi oferować odpowiednią jakość, kreatywność i dużo ruchu z przodu, jak również ciężko pracującą formację obronną rekompensującą brak graczy bocznych, który występuje w większości takich systemów. Tym niemniej tak duża przewaga liczebna w najważniejszym rejonie daje możliwości zarówno stabilnej obrony, jak i nieprzewidywalności oraz przewagi podczas ataku. Najbardziej oczywiste ustawienie czwórki w środku pola to: diament (DP-ŚP-ŚP-OPŚ lub DP-LP-PP-OPŚ) oraz kwadrat (DP-DP-ŚP-ŚP, DP-DP-OPŚ-OPŚ lub ŚP-ŚP-OPŚ-OPŚ), który pokrywa mniej stref boiska, ale pozwala na lepsze użycie konkretnych szablonów współpracy. 14

Najprostszy sposób rozdzielenia ról i funkcji to kierowanie się zasadą, że potrzeba dwóch par piłkarzy jednej nastawionej bardziej defensywnie, drugiej ofensywnie. Musicie także upewnić się, że zagwarantowaliście odpowiednią liczbę wejść z głębi pola i rajdów do przodu. Środkowy pomocnik z funkcją ataku to najlepsze rozwiązanie mogące zapewnić dynamiczne wejścia z głębi pola. Dobrą alternatywą pod nieobecność takiego gracza może być pomocnik długodystansowiec z funkcją wsparcia. W grze diamentem pozycja OPŚ jest obciążona wysokim ryzykiem krycia przez cały mecz. By tego uniknąć upewnij się, że Twój OPŚ ma możliwości ruchu zarówno do przodu, jak i do tyłu, ale także na boki boiska. Trequartista przesuwa się na boki, a fałszywy napastnik zwykle tylko agresywnie rusza do przodu. Możesz również rozważyć ofensywnego pomocnika, który wykonuje obie te funkcje zależnie od sytuacji na boisku. Kolejna zaleta czteroosobowego środka pola to umożliwienie dużej specjalizacji środkowych pomocników. Regista lub cofnięty rozgrywający może być cenną pomocą w działaniach obronnych dla kolegów z formacji defensywnej, a obrońca odbierający piłkę dzięki takiemu wsparciu może czuć się swobodniej w naciskaniu na przeciwnika, wiedząc że są inni gracze, którzy w razie potrzeby będą go asekurować. 15

Szerokość rozegrania Boczni gracze to zarówno boczni obrońcy (lub boczni wysunięci obrońcy) jak i boczni pomocnicy (lub ofensywni skrzydłowi). Większość drużyn ma dwóch graczy bocznych na każdym skrzydle (obrońca i pomocnik przyp. red.), niektóre zaś tylko jednego. Boczni gracze posiadają bardzo zróżnicowany zestaw ról i funkcji. W tych rejonach boiska macie pełen wachlarz możliwości. Formacja jakiej używacie znacząco wpływa na wybór ról i funkcji w bocznych sektorach. Samotny boczny gracz ma więcej obowiązków i musi być zdolny wnieść coś do wszystkich obszarów gry, podczas gdy para bocznych zawodników może dzielić się specjalizacjami gwarantując bardziej zbilansowane ustawieniu. Poświęcanie bocznych graczy jest jednym ze sposobów pozyskania większej liczby pomocników w środku pola i wygrania bitwy o posiadanie piłki. Dobrze użyci boczni gracze mogą jednak pomóc w utrzymaniu piłki, nieprzewidywalnym rozwiązaniu ataku, zdobywaniu bramek, a dzięki pracowitości i zdolnościom defensywnym są wykorzystywani także w grze obronnej to tyczy się wszystkich pozycji na skrzydle. Boczny obrońca mądrze podłączający się do akcji ofensywnych jest bardzo cenny, podobnie jak skrzydłowy, który umiejętnie się cofa i odbiera piłki. Samotni gracze boczni W piłce nożnej wiele systemów gry wykorzystuje tylko jednego klasycznego gracza bocznej strefy na każdym skrzydle. Przez lata utarło się, że Włosi są narodem, który nie ufa skrzydłowym i nie korzysta z nich. Tymczasem Włosi uwielbiają używać formacji z trójką z tyłu, co oznacza, że najczęściej miejscem do znalezienia tego dodatkowego człowieka w formacji są właśnie boczne sektory boiska. Od takiego gracza wymaga się, by prezentował cały wachlarz obronnych, wspierających i ofensywnych zagrań na skrzydle. Zatem taki piłkarz musi: przemieszczać się do przodu i zapewniać szerokość rozegrania, cofać się za akcją przeciwnika i utrzymywać dobrą pozycję obronną, nadążać za grą dając stale opcję gry na skrzydle potrzebną do utrzymania piłki, penetrować formację przeciwnika na flance. Reasumując. To naprawdę ogrom obowiązków i pracy do wykonania. Kolejnym dużym zmartwieniem jest pozycja samotnego gracza z boku. Formacja, którą wybierasz kształtuje obronę Waszej drużyny (atak także, ale w dużo mniejszym stopniu przyp. red.). Dlatego musicie rozważyć jak głęboko Wasi boczni gracze mają się ustawiać. Im bardziej są cofnięci, tym bezpieczniejszą czynią formację obronną. Z drugiej strony jednak, im bardziej są ustawieni do przodu, tym szybciej naciskają w sektorach bocznych i szybciej tworzą zagrożenie w kontrataku. Im wyżej na boisku ustawisz samotnego 16

bocznego gracza, tym bardziej musi być on skłaniany do cofania się. Następujące kombinacje najlepiej zapewniają szerokość rozegrania, penetrację skrzydła, stabilność formacji i pracowitość przydzielonych piłkarzy: Boczny obrońca (atak) Boczny wysunięty obrońca (wsparcie lub atak) Kompletny boczny obrońca (atak) Boczny pomocnik (wsparcie) Defensywny skrzydłowy (wsparcie) Boczny pomocnik i defensywny skrzydłowy mają jedynie zadanie wsparcia, gdyż muszą zapewniać szerokość rozegrania podczas ataku, ale także mieć obowiązek powrotu za piłką w sektory obronne. Funkcja ataku nie wymusi ich cofania się w stopniu wystarczającym, natomiast funkcja obrony nie zapewni szerokości rozegrania piłki wymaganej w formacjach z samotnym bocznym graczem. Na pewno zauważyliście pominięcie bocznego rozgrywającego w powyższej liście. Powodem jest fakt, że nie zapewnia on szerokości gry. Boczny rozgrywający ma naturalną skłonność do schodzenia na środek boiska, co tylko zagęści drużynę próbującą desperacko uzyskać szerokość w rozegraniu akcji. Dwaj boczni gracze Grając dwoma bocznymi graczami na skrzydle macie do dyspozycji więcej dostępnych ustawień. Po pierwsze, zastanówcie się jak Wasza drużyna ma tworzyć zagrożenie pod bramką rywala i w związku z tym jak Wasi gracze powinni się zachowywać. Część bocznych graczy może się przemieszczać do środka, pomagając zdominować środek pola, podczas gdy drugi z graczy na skrzydle zapewni wówczas szerokość rozegrania. Niektóre dwójki operują wspólnie w bocznym sektorze boiska grając na obieg, bądź wypracowując pozycje do dośrodkowania. Jeszcze inną opcją jest pozostawanie jednego gracza z tyłu, jako opcji do bezpiecznego wycofania piłki (w systemach gry pozycyjnej przyp. red.). Zwykle przy dwójce graczy bocznych macie graczy na pozycjach bpocznych obrońców (OL/OP), gdyż potencjalny zysk z gry na pozycji WO jest niwelowany przez drugiego bocznego gracza ustawionego tuż przed nimi. Pierwszym przykładem kombinacji jest sytuacja, gdy masz bocznego gracza przesuwającego się na środek, aby pomóc zdominować środek boiska: Boczny obrońca (atak) Wysunięty boczny obrońca (wsparcie lub atak) Kompletny boczny obrońca (atak) 17

W połączeniu z: Boczny pomocnik (wsparcie) Boczny rozgrywający (wsparcie lub atak) Wysunięty rozgrywający (wsparcie lub atak) Schodzący napastnik (wsparcie lub atak) Raumdeuter (atak) Moglibyście również użyć kombinacji: Odwrócony cofnięty skrzydłowy (wsparcie) + skrzydłowy lub boczny pomocnik (obaj atak) Inna opcja to użycie pary bocznych graczy, którzy pozostają w bocznych sektorach i grają na obieg, by stworzyć przestrzeń na skrzydle: Boczny obrońca (atak) Wysunięty boczny obrońca (atak) Kompletny boczny obrońca (atak) W połączeniu z: Boczny pomocnik (wsparcie) Skrzydłowy (wparcie) Defensywny skrzydłowy (wsparcie) Boczny odgrywający (wsparcie) 18

Spowoduje to, że gracz naturalnie stojący w głębi pola (na przykład OP) będzie obiegał gracza nominalnie bardziej ofensywnego (na przykład PP/OPP), co stworzy dodatkową przestrzeń do gry i zwiększy ilość możliwych podań. Można użyć bardziej typowej pary bocznych graczy, mającej jedynie zapewnić drużynie szerokość rozegrania z ofensywnymi graczami odpowiedzialnymi za penetrację i defensywnymi odpowiedzialnymi za destrukcję oraz stabilność formacji: Boczny obrońca (wsparcie) + skrzydłowy lub boczny pomocnik (obaj atak), Wysunięty boczny obrońca (wsparcie) + boczny pomocnik (atak). Wówczas gra Waszej drużyny na flance będzie polegać na tym, że pomocnik będzie wbiegał na skrzydło i dośrodkowywał, a obrońca będzie trzymał się z tyłu zostawiając opcję podania. Zapamiętajcie Najpierw ustalcie ilu graczy na skrzydle chcecie używać, a dopiero potem zdecydujcie o ich rolach. Jeśli gracie samotnym bocznym graczem, nie możecie pozwolić sobie na powierzanie mu jedynie funkcji obrony. Musi on również kreować ofensywną grę na skrzydle. Weź pod uwagę, że samotny skrzydłowy musi mieć przede wszystkim korzystną pozycję wyjściową do obrony, albo móc się cofnąć i bronić. Dwójka bocznych graczy musi działać wspólnie, w sposób zorganizowany.. Upewnijcie się, że nie wchodzą sobie w drogę, a zarazem wciąż mogą zagrać na obieg lub stworzyć przewagę. 19

Współpraca w ataku Termin współpraca w ataku nie ogranicza się jedynie do napastników w strefie ataku, ale również do skrzydłowych i ofensywnych pomocników, którzy mają wiele wspólnego ze środkowymi napastnikami. Wszyscy napastnicy w pewnym stopniu współpracują z resztą zespołu i wymagają wsparcia, by prawidłowo funkcjonować. Piłka nożna w swojej historii ewoluowała od teorii specjalizacji do futbolu totalnego wymagając od każdego z graczy pełnienia wielu funkcji na boisku, aby stawić czoła zwiększającym się oczekiwaniom. Próba wykreowania przestrzeni we współczesnych systemach taktycznych wymogła również na zespołach więcej niekonwencjonalnych form współdziałania na boisku. W tym poradniku dokonam przeglądu różnych typów współpracujących ze sobą par, od samotnego napastnika z wsparciem ze strefy ofensywnych pomocników do prostego duetu napastników. Wysoki + Niski Na przestrzeni lat wiele modeli współpracy budowano w celu wydobycia tego co najlepsze z warunków fizycznych graczy. Wysoki piłkarz może być dobrym celem podań, utrzymując potem piłkę i zagrywając ją do szybszego kolegi z zespołu albo cofając do innego partnera. Wysoki piłkarz z reguły gra głębiej wygrywając pojedynki główkowe i odgrywając piłkę kolegom, choć równie dobrze może grać wyżej odgrywając w tempo partnerowi wychodzącemu na wolną pozycję. Niższy szybszy gracz może próbować przedarcia się przez linię obrony na wolne pole, które często powstaje dzięki większemu napastnikowi absorbującego obrońcę. 20

Ten model współpracy polega na dobrych podaniach i dośrodkowaniach od skrzydłowych i bocznych obrońców. Z reguły pasuje do taktyk opartych na grze bezpośredniej. Zwykle to kombinacja odgrywającego i lisa pola karnego. Tym niemniej wysunięty napastnik jest nieco bogatszą wersją lisa pola karnego, a większy napastnik może, jeśli posiada odpowiednie umiejętności, być także wydajny w bardziej twórczej roli jak np. cofnięty napastnik lub kompletny napastnik. Współpraca ta może również funkcjonować z ofensywnymi pomocnikami w charakterze wsparcia. Silny samotny napastnik jako odgrywający lub kompletny napastnik, wspomagany przez schodzącego napastnika lub raumdeutera, mogą pomóc szybkiemu i bramkostrzelnemu zawodnikowi zaatakować z głębi pola, tak by w pełni wykorzystać jego szybkościowy potencjał. 21

Kreator + Strzelec Jest to prawdopodobnie najczęściej występujący typ współpracy w piłce nożnej. Może być to jeden napastnik ustawiony głębiej niż drugi, zaopatrujący wyżej ustawionego partnera w podania i odegrania na wolne pole. Kreuje w ten sposób bramkowe okazje i absorbuje obrońców, tak aby dać partnerowi więcej miejsca i czasu. Kreatorem może być napastnik lub pomocnik ustawiony tak, by efektywnie asystować napastnikowi. Ten typ formacji bazuje na szeregu atrybutów, niekoniecznie fizycznych, raczej technicznych i mentalnych, mających w kreatywnej współpracy decydujące znaczenie. Jest to bardzo wszechstronny sposób gry w piłkę. Pozornie może bardziej pasować do systemów opartych na kreatywności i posiadaniu piłki, niż do gry bezpośredniej i kontaktowej jednak dzięki swej uniwersalności może być szeroko stosowany w różnych filozofiach gry. Najbardziej wyważone role w tym typie współpracy to cofnięty napastnik i wysunięty napastnik, jakkolwiek kompletny napastnik może być wyjątkowym kreatorem lub strzelcem (lub obydwoma naraz) zależnie od nadanej funkcji. Lis pola karnego to oczywisty dobry strzelec, choć prawdopodobnie nie odwdzięczy się wspierającemu partnerowi w ataku stwarzaniem mu jakichkolwiek okazji. 22

Klasyczna 10 (wł. trequartista przyp. red.) jest wspaniałym kreatorem i potrzebuje kogoś kto wykorzysta okazje i przestrzeń, które stwarza. Może grać na pozycjach od NŚ do OPŚ. Wysunięty rozgrywający lub enganche również może być doskonałą kreatywną postacią wspierającą wysuniętego napastnika z przodu. 23

Wysunięty napastnik to rola oferująca grę pozycyjną i zdolność strzelania bramek. Kompletny napastnik i cofnięty napastnik to równie dobre przykłady dla takiej gry. Różnica między tymi trzema rolami jest następująca: wysunięty napastnik jest ustawiony wysoko wypatrując wzdłuż linii końcowej miejsca między graczami przeciwnika, próbując stworzyć przestrzeń do gry i w razie potrzeby odegrać do partnera. Kompletny napastnik zazwyczaj przemieszcza się w bardziej zróżnicowany sposób, a cofnięty napastnik będzie się ustawiał bardziej centralnie, cofając się i przetrzymując piłkę częściej niż wysunięty napastnik. 24

Schodzący napastnik może z funkcją wsparcia być doskonałym kreatorem podając kąśliwe piłki z sektora bocznego do wbiegającego napastnika. Z funkcją ataku natomiast może wbiegać w przestrzeń wypracowaną przez bardziej kreatywnego napastnika wysuniętego przed nim i być równie bramkostrzelnym graczem. To w bardzo szczególny sposób dotyczy także raumdeutera, który będzie starał się stwarzać zagrożenie dla bramki ze skrzydła, wbiegając na wolne pole i współdziałając z potencjalnie kreatywnym graczem. Fałszywa 9 + Fałszywa 10 Współpraca fałszywych dziewiątki i dziesiątki opiera się na środkowym napastniku cofającym się głęboko, próbując wyciągnąć za sobą obrońcę lub po prostu tworząc dla siebie lub kolegi z zespołu przestrzeń do ataku i rozbicia formacji obronnej przeciwnika. Fałszywa 10 to wysunięty pomocnik z inklinacjami do wchodzenia z głębi pola w 25

wykreowaną przestrzeń, aby stworzyć zagrożenie bramki przeciwnika. Główny i oczywisty sposób osiągnięcia tego to wybór współpracy fałszywej 9 i fałszywego napastnika, którzy dobrze współpracują w końcowej 1/3 boiska i idealnie pasują do systemów opartych na posiadaniu piłki i niestandardowych akcjach. Inne role również mogą odtworzyć ten efekt, przez wyciąganie akcji na bok lub po prostu przemieszczanie się w poszukiwaniu miejsca. Klasyczna 10 w ataku będzie krążył, generując miejsce do ataku dla innych graczy, co może środkowym obrońcom pozostawiać dylemat: czy podążać za nim, czy trzymać się pozycji i zostawić mu miejsce. Klasyczna 10 zwykle przemieszcza się na boki, podczas gdy fałszywa 9 zwykle cofa się głęboko do środka pola. 26

Cofnięty napastnik i kompletny napastnik (wsparcie) będą współdziałać podobnie, ale będą w stanie dłużej przetrzymywać piłkę i zajmować pozycję wyżej na boisku, zamiast ciągłej tendencji do cofania się. Są również bardziej zdyscyplinowani i pożyteczni obronnie niż Klasyczna 10, co dla wielu menadżerów może być bardzo istotne. Alternatywą dla fałszywej dziesiątki, mogą być schodzący napastnik lub raumdeuter, wbiegający ze skrzydeł w strefę zwolnioną przez cofającego się/schodzącego na bok napastnika i stwarzają dylemat bocznemu obrońcy czy podążać za graczem odsłaniając flankę, czy zostawić go środkowym obrońcom, gdzie może zyskać przestrzeń zanim w ogóle zostanie zauważony. Ofensywny pomocnik również może wbiec w pole karne wspierając atak, jednak zwykle mniej nadaje się na łowcę bramek niż inne wymienione powyżej role. 27

Zapamiętaj... Pamiętajcie by zróżnicować funkcje aby umożliwić ruch w formacji. Oprzyjcie swoje szanse w ataku na różnorodności akcji, aby uniknąć przewidywalnej taktyki, którą przeciwnik łatwo zneutralizuje. Współpraca w ataku i wzajemne interakcje rozciągają się do strefy ofensywnych pomocników, a wsparcie w kreatywności i dynamicznych wejściach do operujących głębiej pomocników. Współpraca winna pasować do umiejętności Waszych drużyn i ich stylu gry. Zapewnijcie sobie także plan B! 28

Polecenia dla drużyny Filozofia Dyskusja nad filozofią gry trwa od opublikowania przez wwfan'a Przewodnika 12 Kroków do FM13, który okazał się przełomowy. Ukazał on nam Football Managera w nowym świetle, nie jako pochodną kreatywności, ale jako wybór między specjalizacją a uniwersalizacją, czymś co brzmi znajomo dla czytelników Jonathana Wilsona i jego Odwróconej Piramidy. W istocie drużyna grająca bardzo sztywnym stylem będzie pełna specjalistów ze specyficznymi zadaniami dla każdego gracza, a drużyna grająca stylem bardzo płynnym będzie miała uniwersalne podejście do gry, zaś wszyscy piłkarze będą zespołowo odpowiedzialni za wszystkie założenia meczowe i instrukcje. Ogólnie rzecz biorąc, swoboda taktyczna i kreatywność piłkarzy jest wyższa w systemach o bardziej płynnym stylu, gdyż jest w nich więcej zawodników mających wykazywać kreatywność w grze (a mniej specjalistów przyp. red.). W skrócie: jeśli chcesz by konkretni gracze wykonywali konkretne zadania (strzelanie bramek, odbieranie piłki, rozgrywanie) potrzebujesz bardziej sztywnego podejścia, jeśli zaś chcesz by drużyna wspólnie nastawiona była na pressing, rozgrywanie itp., potrzebujesz bardziej płynnej filozofii. Posiadanie piłki Instrukcje dla drużyny dotyczące posiadania piłki są zróżnicowane. Jeśli chcecie grać systemem opartym na posiadaniu piłki, to krótsze podania pomagają utrwalić ten styl gry, a utrzymanie piłki działa bardziej jak apel, by znacznie zmniejszyć długość podań, aż do poziomu gry w dziada, co może stępić Wasze ostrze ataku, ale również dać niektórym bardziej kreatywnym graczom więcej czasu przy piłce na zrobienie różnicy. Możecie 29

wzmocnić ten efekt prosząc drużynę o rozegranie piłki po ziemi. W ten sposób zostają wyeliminowane niepotrzebne straty na skutek bezsensownego wybicia z własnej połowy. Piłka zostanie zatrzymana w strefie obrony, aż otworzą się możliwości podania do drugiej linii. Jest to bardzo ważne, jeśli posługujecie się posiadaniem piłki jako narzędziem defensywy. Jednak jeśli Wasza drużyna opierająca swoją grę na posiadaniu piłki chce kontratakować lub po prostu się bronić próbując oddalić grę, może to stać się przeszkodą. Wybór podań bezpośrednich działa odwrotnie do polecenia krótkiej gry. Ma na celu szybkie wyprowadzenie piłki z obrony do ataku. Gra na aferę skutkuje ekstremalnie bezpośrednimi zagraniami i polega na wrzucaniu piłki w strefę ataku jeszcze szybciej. Możecie poprosić drużynę o wrzutki w pole karne, grając długą piłkę w stylu Stoke City Tony'ego Pulisa, celując w wielkoludów na środku ataku lub też jeśli chcecie szybkiego przekazania piłki po skrzydle (często w trakcie kontrataku) możecie skłonić drużynę do zagrania na skrzydła, by uruchomić zwinnych dryblerów. To także potencjalnie użyteczny sposób wybijania piłki z linii obrony pod koniec meczu w celu utrzymania wyniku. 30

Możecie dalej modyfikować posiadanie piłki zaznaczając czy chcecie grać prostopadłe podania przez linię obrony i wybierając podania na wolne pole, skuteczne przeciwko wysokiej linii defensywy. Jeśli przeciwnik jest cofnięty, możecie spróbować naruszyć jego formację przez opcję rajdów między obrońcami, w nadziei na uzyskanie przestrzeni lub przedarcie się przez linię obrony. Możecie również polecić, by drużyna poczekała na powstanie luki stwarzającej okazje na gola lub próbowała szczęścia przy każdej okazji. Podania w pole karne to prośba, aby drużyna nie traciła niepotrzebnie piłki dla strzałów z nieprzygotowanych pozycji. Strzały z każdej pozycji to sugestia podejmowania prób zaskoczenia bramkarza przy każdej okazji, użyteczna wówczas, gdy ciężko przychodzi stwarzanie jakichkolwiek okazji, często przy zwartej obronie przeciwnika lub gdy chcecie wykorzystać słabe strony bramkarza drużyny przeciwnej. Z punktu widzenia posiadania istotny jest również sposób dośrodkowań Waszej drużyny. Przyjęte jest, że do szybkich napastników powinny być grane kąśliwe, ostre dośrodkowania. Chodzi o wykorzystanie predyspozycji napastnika założeniem jest, że zwinny, szybki napastnik wyprzedza obrońcę przy bliskim słupku i wpycha piłkę do siatki. 31

Dośrodkowanie jest zwykle skuteczniejsze z linii końcowej lub nie dalej niż z wysokości pola karnego, gdyż zagrana piłka musi być szybka. Wysokiego napastnika najlepiej wykorzysta się wybierając miękkie dośrodkowania, które pozwolą zawodnikowi ustawić się i zaatakować piłkę w najwyższym punkcie lotu, pozwalając pokonać niższego obrońcę. Często dośrodkowanie ma miejsce z głębi pola, bo wówczas może długo wisieć w powietrzu, a także nie wymaga tak szybkiego dobiegu do piłki. Bardzo pożyteczna jest nowa opcja niskich dośrodkowań pozwalająca na wpuszczanie szybkich piłek w poprzek pola karnego, aby dać niskiemu napastnikowi szansę na dojście do piłki. Można również stosować szybkie centry, co w praktyce oznacza miękkie dośrodkowanie z głębi pola. Ta opcja może być pomocna w grze bezpośredniej, gdzie piłka szybciej dotrze do napastników, jeśli boczni gracze zamiast bezskutecznie mijać przeciwnika spożytkują miejsce i czas na znalezienie kolegi z zespołu. Przemieszczanie w ataku Przez przemieszczanie w ataku rozumieć należy sposób w jaki mijacie linię obrony przeciwnika. Pewne formacje (te ze środkowymi rozgrywającymi, piłkarzami wbiegającymi z głębi pola i napastnikami czyhającymi w linii z obrońcami) pasują do zastosowania ataków środkiem pola. Wykorzystanie przewagi liczebnej w środku pola i ewentualnie rozgrywających w tej strefie boiska ma sens. Możecie mieć porządny, ale nienadzwyczajny środek pola lub jedynie dwóch środkowych pomocników, wówczas grę ofensywną będą kreować gracze boczni poprzez podania, dryblingi i dośrodkowania. W tym przypadku ataki skrzydłami będą trafniejszym wyborem, zwłaszcza jeśli gracie z bocznym rozgrywającym jako jedynym rozgrywającym w zespole. Wówczas na pewno to on będzie kierował akcjami. Możecie wybrać ataki lewym skrzydłem lub ataki prawym skrzydłem, jeśli chcecie wykorzystać słabość przeciwnika w danym sektorze, słabość formacji (np. samotny boczny gracz) lub zamaskować swoją własną słabość na konkretnym skrzydle. Atak jednym lub oboma skrzydłami może bardzo pomagać w szybkim przekazaniu piłki w grze z kontrataku. Przy ataku na ciasną linię obrony można próbować zagrań na obieg celem uzyskania przewagi liczebnej w bocznym sektorze, co może pomóc stworzyć przestrzeń 32

dla kolegów z drużyny i dostarczyć z boku boiska więcej piłek na środek. Taki sposób gry wymaga sporych nakładów sił, ale może być bardzo skuteczny w przełamaniu twardej, zorganizowanej obrony. Minusem takiego rozwiązania może być spadek tempa akcji, poprzez zbytnie przetrzymywanie piłki przez skrzydłowych, którzy będą czekać na opcje do kombinacyjnego rozgrywania akcji. Może to być duży problem zwłaszcza jeżeli boczni gracze mają za zadanie wchodzić na środek strefy ataku w końcowej fazie akcji. Formacja Ustawienie Waszej drużyny częściowo zależy od formacji tj. dominacji w środku pola, wysunięcia lub cofnięcia bloku obrony oraz rozwiązań na skrzydłach. Ustawienie drużyny wpływa zarówno na sposób w jaki atakujecie, jak i na sposób w jaki się bronicie. Jeśli stosujecie szersze pole gry, możecie rozciągnąć grę i korzystać z wykreowanej przestrzeni, ale spowoduje to również rozciągnięcie szyków obrony i może stworzyć luki do wykorzystania dla przeciwnika, kiedy stracicie piłkę. Przy szerokiej grze korzystne dla rozmieszczenia i poruszania się zawodników po boisku będzie stosowanie pressingu na całym polu gry. Węższe pole gry pozwala skupić rozegranie w strefie środkowej, co może ułatwić przeciwnikowi skupienie obrony, ale zarazem tworzy mniej luk pomiędzy Waszymi defensorami. Zarówno wysoko, jak i nisko ustawiona linia obronna może być skuteczna zależnie od przeciwnika i stylu gry. Wasza linia obrony może być usytuowana w różnych strefach boiska począwszy od poleceń znacznie wyższej linii defensywy i skrócenia pola gry - skupiających rozegranie w środku boiska i pozostawiających mało miejsca przeciwnikowi, a w przypadku powolnych napastników skazujących ich na pojedynki biegowe, których nie mogą wygrać, po cofnięcie do obrony i znacznie głębszą linię defensywy skupiające 33

graczy bliżej pola karnego, zostawiające mało miejsca z tyłu dla szybkich napastników (choć ustawienie to może przynieść korzyści napastnikom wysokim). Zostawia to również więcej miejsca w środku pola, ale może być równocześnie użyte do zachęcenia przeciwnika do podejścia wyżej, aby tym łatwiej było go kontratakować. Możecie skłonić swoich graczy do szukania gry, co może skutkować przewagą liczebną, niespodziewanym przemieszczeniem się piłkarzy w miejsca gdzie mogą zagrozić przeciwnikowi i dostać piłkę. Wadą tej opcji jest to, że w chwili utraty piłki gracze mogą znajdować się z dala od wyznaczonych pozycji. Można też założyć postępowanie odwrotne tj. narzucić trzymanie się pozycji co może spowodować, że przeciwnikowi będzie łatwiej wyłączyć z gry Waszych zawodników, ale sprawi, że formacja defensywna będzie solidniejsza. Możecie pozwolić skrzydłowym na zamianę miejsc, co w formie ustawienia opcji zostało dodane w zakładce piłkarz i pozwala na zamianę miejsca dla obunożnego skrzydłowego i omijanie po zewnętrznej przeciwnika, zamiast prób ścinania do środka. Działa to dobrze jeśli chcesz wykorzystać przestrzeń na zewnątrz skupionej linii obronnej zanim przeciwnicy zdążą zareagować i vice versa. 34

Obrona Obrona łączy się bardzo ściśle z formacją. Jeśli gracie wysoką linią obrony, to gra na spalonego może zneutralizować zagrożenie stwarzane przez przeniknięcie szybkich graczy, choć pułapka może nie zadziałać jeśli grasz parą stoper - zabezpieczenie albo z wykorzystaniem pozycji ostatniego obrońcy. Wysoka linia działa dobrze jeśli stosujecie więcej pressingu, pozbawiacie wówczas przeciwnika czasu i miejsca do rozegrania na już skróconym polu gry. Jeżeli chcecie aby konkretni gracze przeciwnika mieli mało miejsca należy zastosować krótsze krycie lub krycie konkretnego piłkarza. Jeżeli preferujecie nisko i zwarto ustawioną linię obrony, to gra na spalonego jest mniej efektywna, gdyż jest niewielka szansa złapania przeciwnika na pozycji spalonej, a zezwala się mu na grę przed Waszą linią bramkową. Drużyny szczególnie skupione na zachowaniu formacji mogą zmniejszyć pressing odstępując od przeciwnika, ale w zamian czyniąc trudniejszym przejście przez obronę. Ceną mogą być długie okresy w meczu, w których Wasza drużyna nie będzie posiadać piłki i znajdować się będzie pod presją. Z drugiej strony nie zużywa to zbyt wielu sił. Wasza strategia odbioru piłki ściśle wiąże się z pressingiem i formacją. Jeśli grasz wysokim pressingiem, to agresywny odbiór piłki jest właściwym rozwiązaniem, gdyż zmniejsza ilość miejsca i czasu dla graczy przeciwnika, choć może skutkować dużą liczbą 35

rzutów wolnych, a szybcy i zwinni gracze przeciwnika mogą sobie poradzić z wyzwaniem i wyjść na wolne pole. Gdy chcecie grać bez wślizgów, właściwsze jest niskie ustawienie linii obronnej. Jeśli gracie w ten sposób z wysoką linią obrony, przeciwnik będzie miał czas na zagranie szybkim napastnikom piłki na dobieg. Ogólne Tempo jest silnie powiązane ze stylem podań. Drużyna grająca piłkę bezpośrednią będzie chciała szybko ją przenieść z obrony do ataku, a to wymaga wyższego tempa. Gra krótkimi podaniami jest znacznie spokojniejsza i najlepiej funkcjonuje z niższym tempem. Jest to bardziej oczekiwanie na okazję,niż jej wymuszanie. Sporadycznie mieszanie tempa rozegrania może pomóc: krótkie podania w szybkich kombinacjach pomogą wykreować pole do gry, a czasem bezpośrednia gra z momentami przestoju pozwoli na namysł i dojrzenie kolegi wybiegającego z głębi na wolne pole. Tym niemniej generalna zasada to krótkie podania i niskie tempo oraz bezpośrednie podania i wysokie tempo. Można również określić kreatywność Waszej drużyny, czy mają trzymać się bardziej instrukcji, czy podejmować w sprzyjających momentach własne decyzje. Możecie zezwolić drużynie na więcej swobody, jeśli bardziej ufasz ich kreatywności i podejmowaniu decyzji lub więcej dyscypliny, jeśli chcesz by grali jak im nakazałeś. To wiąże się z filozofią gry (patrz wyżej). 36

Możecie dać drużynie chwilę odpoczynku, by powoli spokojnie rozgrywać piłkę co przydaje się w wymagających fizycznie spotkaniach (zależnie od warunków pogodowych, tempa gry itd.), a w bardziej defensywnej strategii pozwoli grać na czas co jest typowym rozwiązaniem taktycznym w końcówce meczu w celu utrzymania wyniku. W grze szarżą desperacko szukając bramki możecie nakazać grać na ryzyku zezwalając w dużym stopniu na osobiste podejmowanie decyzji i nastawienie ofensywne. W drugą stronę możecie nakazać grę bez ryzyka i utrzymywać piłkę z dala od swojego pola karnego, tzn. unikać zbędnego ryzyka, zabawy we własnym polu karnym i wybijać piłkę jak tylko nadarzy się ku temu okazja. Tylko jak to wszystko teraz poskładać w całość...? 37

Budowa drużyny PARY I KOMBINACJE: PORADNIK W tym rozdziale pokażę jak zbudować drużynę. W poprzedniej wersji przewodnika większość Czytelników po prostu skopiowała moje taktyki i narzekała, że wyniki ich nie zadowalają. Tym razem pokażę cały proces budowy dowolnej drużyny, abyście mogli samodzielnie wdrożyć swoje pomysły, choć od czasu do czasu moim punktem odniesienia będzie Arsenal drużyna, którą prowadzę. Formacja, filozofia i styl Na samym początku musimy zadecydować jak generalnie chcemy grać. Musicie ocenić możliwości drużyny i oczekiwania zarządu wobec Ciebie. Trzeba też wziąć pod uwagę filozofię klubu, do której trzeba się dostosować. Warto mieć również plan B, aby Wasza drużyna mogła grać w trochę inny sposób, wciąż wykorzystujący zalety zespołu i poszczególnych zawodników. Potrzebujecie również spojrzeć na zespół jako całość oraz na kluczowe indywidualności w drużynie. Możecie zdecydować czy są one warte, aby budować wokół nich zespół, czy też chcecie bardziej konsekwentnego podejścia zespołowego. Powinniście sprawdzić głębię zespołu na poszczególnych pozycjach oraz możliwość gry w pożądany przez Was sposób w sezonie składającym się z około 50 meczów. Jeśli chodzi o Arsenal, stwierdzam co następuje: Filozofia futbol ofensywny oparty na posiadaniu piłki Wysoka jakość graczy na tle ligi i wysokie wymagania Doskonali gracze ofensywni dobrzy technicznie, o dobrej szybkości Dostrzegalne braki w inteligencji, sile i agresji w obronie Brak głębi składu w obronie, mała możliwość rotacji w tej strefie Najlepsi gracze Mesut Ozil i Alexis Sanchez Doskonała głębia w ofensywie, zwłaszcza na środku pomocy i w ataku Olivier Giroud i Mathieu Flamini różnią się predyspozycjami od szkieletu obecnego zespołu dają możliwość użycia innej opcji gry Jakie z tego wyciągnąłem wnioski: Kreatywne posiadanie piłki to oczekiwany od mojej drużyny styl gry; skład drużyny idealnie do tego pasuje. Możemy się spodziewać konieczności przedzierania się przez zasieki obronne w większości meczów, ale możemy narzucać własny styl gry. Możemy również wykorzystać szybkich, lubiących grę bezpośrednią graczy (t.j. Alexisa, Chamberlaina, Walcotta) do gry z kontrataku (w razie potrzeby) 38

Mamy tylko 2 naturalnych środkowych obrońców (Koscielnego i Mertesackera) i tylko jednego potencjalnego zmiennika (Chambers); dlatego trójka z tyłu jest absolutnie nie do przyjęcia. Mamy możliwość bardziej bezpośredniej gry z Olivierem Giroud jako fizycznym graczem, potencjalnym odgrywającym. Mathieu Flamini może w środku tworzyć alternatywę, jako pomocnik odbierający piłkę. Lukas Podolski wydaje się być doskonałym raumdeuterem. Mesut Ozil wyraźnie pasuje do funkcji rozgrywającego, a najlepszą pozycją dla niego będzie OPŚ. W tym momencie zastanawiamy się, jakie formacje pasują do stylu gry jaki wybraliśmy. 4-2-3-1 lub 4-4-1-1 wydają się być dobrymi wyborami z punktu widzenia ofensywy, pozwalającymi na świetne opcje podaniowe w środku pola i użycie OPŚ, która to pozycja jest dogodna dla mojego najlepszego gracza Ozila. 39

Mógłbym również użyć 4-1-4-1 co pozwoliłoby mi na błyskawiczną grę z kontry przy użyciu dwóch szybkich skrzydłowych i zapewniłoby doskonałą głębię składu. Innym wyborem pozostaje 4-4-2, gdyż jeśli będziemy musieli grać bardziej bezpośrednio, możemy dobrać partnera w ataku Olivierowi Giroud i wciąż móc korzystać z doskonałych skrzydłowych. Polecenia dla drużyny Ważne jest by upewnić się, że wybieramy instrukcje, które pasują do naszego wybranego stylu gry. Zwykle wybieram cztery do pięciu instrukcji jasno określających styl mojej drużyny, a dobierając dodatkowe ustawiam się zależnie od konkretnej sytuacji lub warunków na boisku. Tak więc dla stylu gry zorientowanego na posiadanie piłki, chcę żeby drużyna stosowała: Krótsze podania Rozegranie piłki po ziemi Podania w pole karne Szukanie gry Więcej swobody Mogę dodatkowo nakazać ustawić wyżej lub niżej linię obrony, a także mniej lub więcej pressingu zależnie od sytuacji. Mogę również prosić zawodników by podawali na wolne pole lub próbowali rajdów między obrońcami, zależnie od tego czy obrona przeciwnika wydaje się słaba przy podaniach prostopadłych czy przy dryblingu. 40

Dobór ról i funkcji Po wybraniu formacji i poleceń dla drużyny, nadchodzi czas na przydział ról i funkcji. Konkretne formacje wymagają konkretnych cech od piłkarzy co ogranicza, ale i naprowadza na wybory, których powinniście dokonać. Na przykład para obrońców w systemie 4-2-3-1 winna być zwarta i nastawiona defensywnie w celu utrzymania formacji. Inny przykład: w 3-4-3 boczni gracze powinni się cofać w celu zabezpieczenia bocznych sektorów, a także zapewnić szerokość w ataku, więc nie należy im przydzielać roli bocznego rozgrywającego, gdyż nie rozszerzą pola gry. Jeśli macie własny plan na konkretne role czy funkcje dla wybranych graczy to przydzielcie je najpierw. Nie powinno to być jednak więcej niż 5-6 ról lub zadań - zwykle wystarczy od 1 do 3 kluczowych maksymalnie. Musicie także zadecydować ilu graczom przydzielicie funkcje obrony, wsparcia i ataku podczas budowy drużyny. Przyjętą zasadą ogólną jest 3 graczy z funkcją obrony (wliczając w to stopera i zabezpieczenie), 4 wspierających i 3 atakujących. To zabezpiecza odpowiednią ilość graczy do krycia, pomocy i penetracji w ataku (w ten sposób mamy 7 graczy atakujących, gdy jesteśmy przy piłce i 7 broniących, gdy przy piłce jest rywal przyp. red.). Można ten schemat modyfikować, ale żadna drużyna z jednym graczem z funkcją ataku nie stworzy zagrożenia. Podobnie żadna drużyna z tylko jednym środkowym obrońcą z funkcją obrony nie zapewni stabilności w defensywie. W końcu przydzielam role i funkcje w drużynie. Z zasady najpierw ustawiam obronę, potem pomoc, a na końcu atak. Dzięki temu mam solidne ustawienie obrony i mogę ustalić poprawne zależności oraz zróżnicowanie w ataku. Inne ważne czynniki podczas przydzielania ról i funkcji to: zapewnienie głębi i szerokości w ataku (opcje z boku, przed linią piłki i za linią piłki), upewnienie się, że wybrana kadra pasuje do stylu drużyny, upewnienie się, że masz zróżnicowany skład. Konkretnie: upewnijcie się, że przynajmniej jeden z Waszych cofniętych graczy bocznych (zwykle boczny obrońca, ale może też być wysunięty boczny obrońca lub boczny pomocnik) ma funkcję ataku, a środkowy pomocnik najbliżej jego pozycji ma funkcję obrony. Ma to zachęcić tego ostatniego do podążania na opuszczone skrzydło i asekurowania, zabezpieczenia luki pozostawionej przez bocznego obrońcę, który poszedł do ataku. Wreszcie w poleceniach indywidualnych dla piłkarzy: jeśli musisz graczowi dać więcej niż 2-3 instrukcje, to istnieje duża szansa, że gracz ma źle przydzieloną rolę, bo znacząco zmienia to jego zadania. 41