Probley Inżynierii Rolniczej Nr 3/006 Jerzy Lewandowski (eeryt), Grzegorz Fiedorowicz Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie NAKŁADY ENERGETYCZNE W BUDYNKACH I BUDOWLACH Streszczenie W wyniku badań 65 obiektów wykazano, że wartość nakładów energetycznych na 1 budynków i budowli przyjowana w przelicznikach: dla budynków ieszkalnych 100 / na rok, dla budynków produkcyjnych (obór) 90 / /rok, budynków agazynowych (stodół) 80 / na rok eksploatacji obiektów jest nieprecyzyjna. Zaproponowano przyjowanie w takich obiektach przelicznika 150-350 / budowli i budynków przy nakładach na robociznę wynoszących 100 /h. Propozycja przeliczników nakładów energetycznych jest następująca: budynki ieszkalne 350 /, obory i inne budynki inwentarskie 50 / i budynki agazynowe (stodoły) 150 /. Podane wyżej wartości przeliczników wynikają z przeprowadzonych badań. Słowa kluczowe: nakłady energetyczne, budynek, budowla, aortyzacja, przelicznik energetyczny Wstęp W pracach naukowych IBMER z zakresu nakładów energetycznych przyjuje się szacunkowy przelicznik dla obiektów budowlanych: budynków ie-szkalnych 100 / na rok, budynków produkcyjnych (obór) 90 / na rok, budynków agazynowych (stodół) 80 / na rok [Szeptycki, Wójcicki 003]. Stosowanie do obliczeń nakładów energetycznych np. wartości pieniężnych jest nieprecyzyjne. Analiza [Fiedorowicz 1998] dokonana na przykładzie nakładów energetycznych w 11 ferach krów lecznych, z zakresu robocizny w zestawieniu ze strukturą kosztów wykazała znaczną rozbieżność (40:100). Zaproponowano więc potrzebę zrewidowania przelicznika podnosząc z 40 /rbh na 100 /rbh. Podobnie w analizie stwierdzone niskie nakłady energetyczne, wyliczone wg przelicznika 100 / budynków w stosunku do nakładów na aszyny (3,%:14,3%), sugerują potrzebę korekty przelicznika zwiększającego ze 100 / na 450 /, ponieważ wartości tych skład- 83
Jerzy Lewandowski, Grzegorz Fiedorowicz ników są podobne (ok. 4% w strukturze kosztów). Takie zwiększenie przelicznika byłoby zbyt daleko idące, jednak stosowany przelicznik wyaga znacznego przewartościowania. Cele badań było ustalenie faktycznych nakładów energetycznych na 1 budynków i budowli na większej reprezentatywnej zbiorowości obejującej: 8 budynków ieszkalnych, 17 obór i 0 stodół łącznie 65 obiektów. Obiekty te były zaprojektowane i zrealizowane w terenie według dokuentacji IBMER. Metoda badań Badania przeprowadzono na podstawie kosztorysów ww. obiektów. Kosztorysy przewartościowano, zaiast cen w złotych, na jednostkowe przeliczniki nakładów energetycznych w (egadżulach). W kosztorysach nie brano pod uwagę instalacji wodno kanalizacyjnych i elektrycznych. Materiały badawcze pochodzą z lat 1984-1990, jednak po zweryfikowaniu okazały się aktualne, ponieważ wskaźniki energetyczne nie uległy żadny ziano. Dlatego uznano za celowe je opublikować, z sugestią aktualizacji przeliczników energetycznych. Wyniki badań i analiza Wyniki badań, zebrane na podstawie prac Lewandowskiego [1984, 1990], dotyczące rzeczywistych nakładów energetycznych na 1 budynków, przedstawiono w tabelach 1,, 3 i 4, które kształtują się w zakresie 149, 355,1 /. Nakłady te obliczono dla 65 obiektów, przyjując robociznę w wysokości 100 /rbh. W tabeli zbiorczej 1 przedstawiono wyniki badań dotyczące nakładów energetycznych na ww. zbiorowości, w ty 8 budynków ieszkalnych, 17 budynków produkcyjnych (obór) i 0 budynków agazynowych (stodół). Tabela 1. Nakłady energetyczne na budynki Table 1. Energy inputs on the buildings Wyszczególnienie Jednostka iary szt. Liczba Nakłady energetyczne na Roczna obiektó aortyzacja w powierzchnię kubaturę (40 lat użytkowania) 3 Budynki ieszkalne 8 14 04 100 355,1 Obory 17 10 384 1 380 59,6 Stodoły 0 5 968 1 33 149, 84
Nakłady energetyczne... Źródło : Opracowanie własne [Lewandowski 1984a,b, 1990] Tabela. Wybrane (z całej zbiorowości 0) do obliczeń 4 przykładowe stodoły paszowe z kolektore słoneczny w dachu Table. Four exeplary barns (feed stores) with solar collectors on the roof, selected (fro total set of 0 objects) for calculations Opis stodoły Powierzchnia budowy za ytkowa uż Kubatura składowa Nakłady energetyczne na powierzchnię Jednostka iary 3 budowy za żytkowa u kubaturę składową 3 Ro cznie aortyzacja (40 lat użytkowania) segenty suszarniczo agazynowe + 1 segent przejazdowy + segenty suszarniczo aga-zynowe. Dach stalowy jednospadowy; co 180 c segenty suszarniczo agazynowe + 1 segent przejazdowy + segenty suszarniczo agazynowe. Dach stalowy dwuspadowy; co 180 c segenty suszarniczo agazynowe + 1 segent przejazdowy + segenty suszarniczo agazynowe. Dach drewniany dwuspadowy; co 90 c 1 segent otwarty wiata + segenty agazynowo składowe + segenty przejazdowe + 1 segent agazynowo składowy. Stalowe ray o rozstawie co 4,5 i rozpiętości 10,5 174,8 154,0 690,0 4453,3 5054,8 117,4 111,3 174,8 154,0 690,0 4168,9 473,0 1056,1 104, 174,8 154,0 690,0 3364,1 3818,5 85,3 84,1 48,48 6,95 1037,93 6411,0 7019, 1534,8 160,3 Średnio 4599,4 114,6 115,0 85
Jerzy Lewandowski, Grzegorz Fiedorowicz Źródło: Obliczenia własne [Lewandowski 1984a] przy 100 /rbh 86
Nakłady energetyczne... Tabela 3. Wybrane (ze zbiorowości 17) przykładowe obory Table 3. Selected (fro total set of 17 objects) exeplary cow-sheds Opis obory zabudowy uż ytko wa tura kuba ilość Nakłady energetyczne na zabudowy Jednostka iary 3 SD Obora dla 6 krów o rozpiętości 6 Powierzchnia powierzchnię Obora dla 8 krów o rozpiętości 6 Obora dla 9 krów poddasze standar- dowe, ścianka ko lankowa 1, rozpiętości 11,10 Obora dla 1 krów poddasze standar- dowe, ścianka kolankowa rozpiętości 11,1 Obora dla 16 krów poddasze standardowe, ścianka k lankowa rozpiętości 11,1 Obora dla 0 krów poddasze standardowe, ścianka kolankowa rozpiętości 11,1 Obora dla 5 krów poddasze standardowe, ścianka kolankowa rozpiętości 11,1 Obora dla 5 krów poddasze standardowe, ścianka kolankowa rozpiętości 11,1 ze zianą systeu utrzyania łodzieży uż ytko wa k uba tur ę 3 SD SD rtyz acja wania) Rocznie ao (40 lat użytko 14, 100,7 685,5 8,7 788 9654 1418 111747 195,7 173,6 14,0 960,0 11,3 7173 8769 171 110197 19, - 175,0 148,7 1105,8 13,9 945 1109 149 118865 35,6 17,0 01,3 1544,7 19, 8899 9593 150 101099,5 o- 59,0 6,5 1844,5 5,3 8106 969 1138 898 31,7 336, 90,6 39,7 31, 7041 8146 989 7587 176,0 446,7 396,1 3087,9 37,9 6540 7376 946 77084 163,5 404,7 357, 788,7 37,9 6780 7681 984 7393 169,5 Średnio 774 1189 93755 193,1 Źródło: Obliczenia własne [Lewandowski 1984b] przy 100 /rbh 87
Jerzy Lewandowski, Grzegorz Fiedorowicz Tabela 4. Wybrane do obliczeń (z całej zbiorowości 8) 7 przykładowych budynków jednorodzinnych (stan surowy + stan wykończeniowy bez instalacji) Table 4. Selected for calculations (fro total set of 8 objects) 7 exeplary onefaily living houses (raw state + finishing state without installations) Opis budynku ieszkalnego Powierzchnia zabudowy u żytkowa tura Kuba Nakłady energetyczne na powierzchnię za budowy uż ytkowa kubaturę tyzacja wania) ro czna ao r (40lat uż ytko Jednostka iary 3 Budynek ieszkalny jednorodzinny; sybol M.1R-00 Budynek ieszkalny jednobliźniaczy; sybol M.1R-01 3 11,9 19, 857, 14077,3 190,4 185,5 351,9 80,0 0,6 1 516, 10359,3 13146,9 191,8 59,0 Budynek ieszkalny jednorodzinny; 10,5 107,1 845,0 6891,5 13544,8 1716,8 17,3 sybol M.1R-04 Budynek ieszkalny jednorodzinny; sybol M.1R-07 3,0 111, 875,4 7047,0 14131,9 1795, 176, Budynek wykonany wg technologii tradycyjnej cegła; o prograie 3PK ; sybol BM-7 107,4 98,1 557,0 11637,7 1737,6 43,4 90,9 Budynek wykonany wg technologii tradycyjnej cegła; o prograie 5PK ; sybol WB-3436/79 Budynek tradycyjny dwupokoleniowy wolno- o prograie 4PK+PK ; stojący; sybol WB-3438/79 117,3 109,8 808,0 14658,6 15659,8 18,0 366,5 145,5 144,4 760,0 11073,1 11157,4 119,9 76,8 Średnio 10 80,6 1 966,9 70,5 Źródło: Obliczenia własne [Lewandowski 1990] przy 100 /rbh 88
Nakłady energetyczne... Średnie nakłady energetyczne wynoszą dla: budynków ieszkalnych 355,1 /, obór - 59,6 /, stodół - 149, /. Z pierwotnych obliczeń [Fiedorowicz 1998] wynika, że nakład energetyczny dla rolnika lub robotnika budowlanego wynosi ok. 107 /h pracy. Przyjęto dla wygody i prostoty obliczeń 100 /h pracy efektywnej. Jednostkowe nakłady energetyczne powinny być obliczane epirycznie, a nie ustalane według szacunków, w przeciwny przypadku ogą prowadzić do poważnych nieścisłości. Podsuowanie wyników badań Powyższe wyniki badań, dokonanych na dużej reprezentacji, pozwalają na przedstawienie propozycji zrewidowania dotychczas stosowanych przelicz- energetycznych wg zaleceń Szeptyckiego i Wójcickiego ników [003]. Propozycja dotycząca przeliczników nakładów energetycznych jest następująca dla budynków: ieszkalnych 350 /, produkcyjnych (obory itp.) 50 /, agazynowych (stodoły) 150 /. Wykazaną propozycję przedkłada się pod rozwagę, jako początek dalszych prac, gdyż oparta jest ona na badaniach epirycznych dokonanych na pokaźnej zbiorowości obiektów. Potrzebna jest dyskusja w przediotowej sprawie poparta dalszyi badaniai na jeszcze większej reprezentacji obiektów zrealizowanych w terenie. Wnioski 1. Proponuje się przyjowanie wartości nakładów energetycznych 150-350 na 1 budynków i budowli przy nakładach na robociznę wynoszących 100 na 1 godzinę ze zróżnicowanie podany w podsuowaniu wyników badań.. Przy obliczaniu nakładów energetycznych w rolnictwie powinno się brać pod uwagę wszystkie budynki (ieszkalne, inwentarskie, produkcyjne itp.), obiekty poocnicze (silosy, zbiorniki, gnojownie itp.) oraz pełną infrastrukturę (wodociągi i kanalizacje, oczyszczalnie ścieków, syste wentylacji itp.). 3. Wskazane są dalsze prace badawcze w oawianej teatyce. 89
Jerzy Lewandowski, Grzegorz Fiedorowicz Bibliografia Fiedorowicz G. 1998. Efektywność chowu krów w oborach o różnych wielkościach i rozwiązaniach technologicznych. Rozprawa habilitacyjna. Prace Naukowo Badawcze, IBMER, Warszawa Lewandowski J. 1984a. Analiza techniczno ekonoiczna budynków dla gospodarstw indywidualnych z uwzględnienie energochłonności skuulowanej. Cz. I - Energochłonność skuulowana typoszeregu obór dla 6, 9, 1, 16, 0 i 5 krów. Sybol dok. XLVI/531, IBMER, Warszawa Lewandowski J. 1984b. Analiza energochłonności skuulowanej obór. Sybol dok. XLVI/51, IBMER, Warszawa Lewandowski J., 1990. Syste oszczędnych budynków dla służby rolnej. Analiza energochłonności skuulowanej. Sybol dok. XLVI/571, IBMER, Warszawa Lewandowski J., Bednarski B. 1985. Energochłonność skuulowana eleentów i obiektów budownictwa rolniczego. Zad. 1. Katalog eleentów budowlanych. Sybol dok. XLVI/549, IBMER, Warszawa Szeptycki A., Wójcicki Z. 003. Postęp technologiczny i nakłady energetyczne w rolnictwie do 00 r., Zał. 1, ss. 01-0. IBMER, Warszawa Ustawa z dnia 15 lutego 199 r. o podatku dochodowy od osób prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 13 lipca 000 r., nr 54, poz. 654), załącznik nr 1 Wykaz rocznych stawek aortyzacyjnych Ustawa z dnia 6 lipca 1991 r. o podatku dochodowy od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. z 3 arca 000 r., nr 14, poz. 176), załącznik nr 1 Wykaz rocznych stawek aortyzacyjnych 90