Szara strefa wyrobów tytoniowych w Polsce 2015



Podobne dokumenty
SZARA STREFA WYROBÓW TYTONIOWYCH W LATACH NOWE TRENDY I ZAGROŻENIA RAPORT PRACODAWCÓW RP

Tytoń bez zabezpieczeń akcyzowych

Polityka podatkowa wobec branży tytoniowej

Konferencja prasowa Narodowy Bank Polski Warszawa, 22 kwietnia 2004 r.

Struktura i stawki akcyzy stosowane do wyrobów tytoniowych *

Średnia wielkość powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie za rok 2006 (w hektarach) Jednostka podziału administracyjnego kraju

Przeciwdziałanie szarej strefie na rynku tytoniu w Polsce w latach

Co czwarty papieros nielegalny! Straty budżetu 7 mld rocznie! raport

Zachodniopomorskie rolnictwo w latach

Ocena sytuacji rynku sprzedaży zbóż

Fig. 1 Szacunkowa wielkość konsumpcji paliw ciekłych w kraju po 3 kwartałach 2018 roku w porównaniu do 3 kwartałów 2017 roku.

Działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz stabilizacji rynku cukru

SKUP I CENY SKUPU MLEKA ANALIZA POLSKIEJ IZBY MLEKA 1/2009

Wymiana gospodarcza województwa podlaskiego z zagranicą - stan, perspektywy, zagrożenia

Konferencja prasowa. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stanisława Kalemby. Zaawansowanie żniw, sytuacja na rynku zbóż i rzepaku

Ceny mleka i wyrobów mlecznych będą wyższe?

Sytuacja na rynku cukru oraz wyzwania dla sektora po zniesieniu systemu kwot produkcyjnych w UE

Rynek buraków cukrowych 2017: ile da producentom eksport cukru?

Ocena procesu konsultacji. społecznych

Konsumpcja paliw ciekłych po 3 kwartałach 2017 roku

Światowa Organizacja Zdrowia, co roku koncentrując się na innym aspekcie tej globalnej epidemii. Stop nielegalnemu obrotowi wyrobami tytoniowymi.

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych

Duży eksport cukru będzie konieczny. A jak ceny zbytu?

Raport o sytuacji finansowej przedsiębiorstw w województwie mazowieckim w 2015 r.

Eksport drobiu, mięsa i przetworów drobiowych nadal zwiększa się

Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r.

Działalność gospodarcza przedsiębiorstw o liczbie pracujących do 9 osób w 2015 r.

PRZYKŁADOWE STRONY. Sektor. budowlany. w Polsce 2016 Analiza regionalna. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata

Polska produkcja pieczarek - wielki sukces!

CENY OC W 2018 ROKU ROCZNY RAPORT CUK UBEZPIECZENIA

Cena rzepaku - czy producentów czeka silna przecena?

Raport upadłości polskich firm D&B Poland / II kwartał 2011 roku

zmieniające rozporządzenie w sprawie kamiennogórskiej specjalnej strefy ekonomicznej

ROK 2010 W AGENCJACH ZATRUDNIENIA

Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim

Efekty objęcia polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich Wspólną Polityką Rolną

Żłobki i kluby dziecięce w 2013 r.

Rynek zbóż i żywca: ceny w dół!

Akcyza zepchnie e-papierosy do szarej strefy?

Żywność polską specjalnością :01:23

Ceny nawozów mineralnych - czy w 2017 roku będą stabilne?

Konsumpcja paliw ciekłych w I kwartale 2013 roku

Produkt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2013 roku

Raport o sytuacji finansowej przedsiębiorstw w województwie mazowieckim w 2014 r.

Raport ZPP i FR Szara strefa to nieuczciwa konkurencja

Rynek Pracy Specjalistów w II kwartale 2017 roku. Raport Pracuj.pl

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Katowicach

Czy wysokość akcyzy na papierosy w Polsce jest odpowiednia?

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia

Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2013 r. Główne wnioski

Żłobki i kluby dziecięce w 2012 r.

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych. Wykorzystanie bazy noclegowej 1 w 2008 roku

Rynek drobiu: dobra koniunktura w branży

Cena masła - jakiej można się spodziewać w 2018 r.?

Rynek drobiu: dobra koniunktura w branży

STALPROFIL S.A. i jego Grupa Kapitałowa w 2015 roku. 6 maj

Wstęp CZĘŚĆ I. PODATKI POŚREDNIE W POLITYCE GOSPODARCZEJ PAŃSTWA. PODATKI AKCYZOWE... 15

Złoty Płatnik 2014 Analiza laureatów Plebiscytu

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PRZEDSIĘBIORSTW O LICZBIE PRACUJĄCYCH DO 9 OSÓB W 2008 R.

Sytuacja gospodarcza Grecji w 2014 roku :11:20

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia

Bilans ćwierćwiecza doświadczenia i przemiany branży browarniczej w Polsce. dr Piotr Szajner

Rynek mleka. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 05/2010

Zatrudnimy tylko doświadczonego pracownika

Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 31/ (data odczytu r.). 2 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1067/2008 z dnia

Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji

Polityka akcyzowa w odniesieniu do wyrobów tytoniowych w Polsce w latach i jej skutki ekonomiczne. Andrzej Jagiełło

RYNEK DROBIU W 2012 ROKU CZ. II

Instytut Keralla Research Raport sygnalny Sygn /273

Akcyza na papierosy. Wyższa stawka niższe wpływy.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW 1) z dnia 2007 r.

Ewolucja poziomu zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw

Produkt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2014 roku

Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 07/2010. Rynek mleka 30,0 28,0 26,0. w tys. ton 24,0 22,0 20,0 18,0 15,5 15,0 14,5. zł/hl 14,0. w tys.

Wpływ instrumentów wsparcia na opłacalność małej elektrowni wiatrowej

Konsumpcja paliw ciekłych po 3 kwartałach 2016 roku

Analiza Należności w branży grzewczej, instalacyjnej i sanitarnej. Dział Analiz Branżowych Michał Modrzejewski Warszawa,

Baza noclegowa w I kwartale 2012 roku 1

Podsumowanie 1% podatku na rzecz organizacji poŝytku publicznego za lata

Od 25 marca rusza Ułatwianie startu młodym rolnikom

Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi szansą rozwoju obszarów wiejskich

Niższe ceny pieczarek w skupie i detalu

Monitorowanie i śledzenie ruchu wyrobów tytoniowych Track & Trace

UZASADNIENIE. 3) wzrost stawki podatku akcyzowego na cygara i cygaretki na 2011 r. na poziomie 4 %,

Realizacja płatności bezpośrednich, ONW i rolnośrodowiskowych za rok 2012

Większa produkcja cukru dobre prognozy dla producentów

ANALIZA PŁAC SPECJALISTÓW

Podatek akcyzowy w przemyśle tytoniowym studium efektywności systemu

Informacja o sytuacji na Europejskim Rynku Cukru podejmowanych działaniach Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w celu jej stabilizacji

Wpływ funduszy europejskich perspektywy finansowej na rozwój społeczno-gospodarczy Polski Wschodniej. Andrzej Regulski 28 września 2015 r.

Innowacyjność Mazowsza na tle innych regionów w Polsce i UE. Marzenna Anna Weresa Instytut Gospodarki Światowej Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Sieci handlowe licytują się na podwyżki wynagrodzeń. O ile wzrosły płace w handlu w 2017r.?

Cena ziemniaków - co zrobić, żeby uzyskać większe dochody ze sprzedaży?

Handel zbożem na świecie - jakich cen można się spodziewać?

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Handlu i Usług GOSPODARKA MIESZKANIOWA W 2007 R.

PODZIAŁ ŚRODKÓW SCHEMATU III POMOCY TECHNICZNEJ W RAMACH PROW

Rynek wołowiny: koniec 2016 a początek 2017

Spływ należności w Branży ZHI. Dział Analiz Branżowych Michał Modrzejewski Warszawa,

Pełen zestaw raportów będzie wkrótce dostępny na naszej

Co kupić a co sprzedać :34:29

Transkrypt:

Szara strefa wyrobów tytoniowych w Polsce brak systemowej strategii ograniczenia zjawiska Warszawa, sierpień 2015 Nieustanne zwiększanie obciążeń podatkowych W 2015 r., po raz pierwszy od 10 lat Ministerstwo Finansów nie podwyższyło wysokości stawek kwotowych i procentowych akcyzy na papierosy. Mimo to wysokość obciążeń podatkowych, a tym samym cena detaliczna papierosów i tak wzrosły. Zwiększyło się bowiem tzw. minimum akcyzowe, które zabezpiecza państwo przed spadkiem wpływów z akcyzy, np. w przypadku gdyby doszło do wojny cenowej producentów. Stawka minimalna akcyzy ustalana jest na podstawie średniej ważonej ceny detalicznej papierosów za 10 miesięcy poprzedniego roku. Jako, że w 2014 r. ceny papierosów ciągnięte w górę 9-proc. podwyżką podatków wzrosły, to w tym roku jest podobnie średnia ważona cena sprzedaży paczki papierosów zwiększyła o 8,5% do 12,86 zł. Tylko w ciągu ostatnich pięciu lat średnia cena detaliczna paczki papierosów zwiększyła się o 62%, głównie za sprawą wzrostu stawek akcyzy na wyroby tytoniowe (i w mniejszym stopniu VAT z 22% do 23%). Udział podatków w cenie detalicznej paczki papierosów wynosi o 82,3% (w przypadku 50 g. paczki tytoniu do palenia jest to 72,1%), co jest jednym z największych wskaźników w Unii Europejskiej. Obecnie Polska zajmuje szóste miejsce po Wielkiej Brytanii (85,7%), Finlandii (84,7%), Grecji (84,1%), Irlandii (83,3%) i Bułgarii (82,5%). Pozostałe 17,7% (2,28 zł średnio na paczce) to marża dystrybutorów (hurtowników i detalistów) oraz przychód producentów wyrobów tytoniowych, z którego opłacane są koszty m.in. zakupu suszu tytoniowego od rolników, półproduktów od kooperantów, produkcji, marketingu zatrudnienia, od których odprowadza zaliczki na podatek PIT. Według danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego, afiliowanego przy Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2014 r. przychody przemysłu tytoniowego wyniosły 5,5 mld zł (produkcja sprzedana w cenach bazowych wyniosła 4,07 mld zł), a zysk netto wyniósł 236,6 mln zł. Dla porównania dochody budżetu państwa z akcyzy wyniosły 17,9 mld zł, a z podatku VAT 4,9 mld zł, w sumie 22.8 mld zł, a więc blisko 100-krotnie więcej niż zysk netto branży. Do budżetu trafiło 56,2 mln zł dochodów z tytułu CIT (nie uwzględniając wpłat od kooperantów przemysłu tytoniowego) oraz podatek CIT (a także składek do FUS) od 5288 osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach przemysłu tytoniowego, składających sprawozdania finansowe. Struktura średniej ważonej ceny detalicznej paczki papierosów 2010 2011 2012 2013 2014 2015 akcyza procentowa (zł) 2,50 2,85 3,14 3,42 3,72 4,04 akcyza kwotowa (zł) 2,94 3,17 3,42 3,76 4,14 4,14 VAT (zł) 1,43 1,70 1,87 2,04 2,22 2,40 dochód producentów i dystrybutorów (zł) 1,08 1,36 1,58 1,68 1,77 2,28 średnia cena detaliczna ceny papierosów (zł) 7,95 9,06 10,01 10,90 11,85 12,86 wzrost ceny r/r (%) n.d. 14,0 10,5 8,9 8,7 8,5 wzrost ceny r/r (zł) n.d. 1,11 0,95 0,89 0,95 1,01

udział podatków w cenie (%) 86,4 85,2 84,2 84,6 85,1 82,3 wpływy podatkowe z paczki papierosów (zł) 6,87 7,72 8,43 9,22 10,08 10,58 wzrost wpływów z podatków r/r (%) n.d. 12,37 9,20 9,37 9,33 4,96 wzrost wpływów z podatków r/r (zł) n.d. 0,85 0,71 0,79 0,86 0,50 Źródło: MF, obliczenia własne Ministerstwo Finansów brak podwyżek stawek akcyzy tłumaczy osiągnięciem w 2014 r. minimum akcyzowego w wysokości 92 euro/1000 szt. papierosów, jakie wyznaczyły zapisy traktatu akcesyjnego do UE. Akcyza od wyrobów tytoniowych jest tzw. podatkiem zharmonizowanym, i choć każdy kraj członkowski może dowolnie kształtować jego wysokość, to jednak nie może obniżyć go poniżej progu 90 euro/1000 szt. Polska mogła skorzystać jednak z okresu przejściowego i osiągnąć wyznaczony poziom w 2018 roku. Ministerstwo Finansów przeprowadzając wysokie kroczące podwyżki podatku wybrało drogę maksymalizacji dochodów w krótkim okresie, co wpłynęło skrajnie niekorzystnie na sytuację branży tytoniowej w Polsce, a w końcu także poziom dochodów. Od trzech lat urzędnikom nie udało się zrealizować zaplanowanych w ustawie budżetowej dochodów z akcyzy na wyroby tytoniowe. Skumulowana różnica pomiędzy dochodami planowanymi z tego podatku w l. 2012-2014 faktycznymi wpływami wynosi ponad 3 mld zł! 2014 r. jest drugim z rzędu, kiedy dochody były nominalnie niższe niż rok wcześniej. I to pomimo podwyżek stawek podatków, i w konsekwencji wyższych dochodów państwa każdej paczki papierosów. Tylko w 2014 r. państwo zarabiało na sprzedaży legalnych, opodatkowanych papierosów 9,3% więcej, a w ostatnich trzech latach haracz pobierany od każdej statystycznej paczki zwiększył się o co najmniej 30,6%. Destrukcyjny wpływ wysokich podwyżek akcyzy na dochody budżetu państwa z tego podatku utrzymuje się nadal w 2015 r. za okres styczeń-kwiecień dochody z akcyzy wyniosły 5,42 mld zł, i były o 3,1% niższe niż w tym samym okresie 2014 r. Akcyza na wyroby tytoniowe 2012 2013* 2014 (mln zł) Plan (mln zł) 19 200,0 Wykonanie (mln zł) 18 578,7 18 205,6 17 922,7 Różnica (mln zł) 1 277,3 *przed nowelizacją ustawy budżetowej Źródło: MF, obliczenia własne Urzędnicy Ministerstwa Finansów nie przewidzieli najwyraźniej skutków swoich nieprzemyślanych decyzji, bo wbrew planom kreślonym przez nich na papierze, nominalne (i realne, czyli uwzględniające inflację) dochody z akcyzy od wyrobów tytoniowych spadały. Jest to efekt coraz niższej bazy podatkowej, czyli obserwowanych w ostatnich latach drastycznych spadków legalnej sprzedaży. W l. 2014-2010 wolumen sprzedanych opodatkowanych papierosów skurczył się o 26,7%, przy czym w ostatnich dwóch latach, gdy dochody z akcyzy spadały, sprzedaż zmniejszała się o odpowiednio 9,9% i 10,6% (łącznie o 19,5%, czyli blisko 10 mld sztuk). Z roku na rok spada także legalna sprzedaż tytoniu do palenia - w l. 2010-2013 jej wolumen zmniejszył się o 44% (tj. o 852 ton). Rynek legalnej sprzedaży wyrobów tytoniowych w Polsce w l. 2010-2014 Papierosy (mld szt.) tytoń do palenia (tony) cygara i cygaretki (mln szt.)

2010 57,32 1941 13,1 2011 55,55 1669 14,2 2012 52,15 1274 b.d. 2013 46,63 1089 b.d. 2014 42,00 b.d. b.d. Źródło: Pracodawcy RP, Cyber Service, obliczenia własne Akcyza jako przeciwskuteczne narzędzie ograniczenia konsumpcji papierosów Tak duże spadki sprzedaży nie mogą wynikać z mniejszej konsumpcji tradycyjnych papierosów, będącej konsekwencją zmniejszenia się liczby palaczy według Diagnozy Społecznej 2013 odsetek palaczy powyżej 18 roku życia spadł do 26 % w 2013 r. tj. do 8,2 mln osób), z poziomu 32% w 2000 r. czy coraz powszechniejszego używania e-papierosów (według badań Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Centrum Onkologii Instytutu Onkologii, wykonanych w 2013 r., z e-papierosów korzysta 600-900 tys. osób, co stanowi 6-9% palących), a zostały głównie spowodowane rosnącym wolumenem wyrobów tytoniowych nabywanych w szarej strefie. W Polsce, dzięki urzędnikom MF w pełni zrealizowała się koncepcja krzywej (Artura) Leffera, według której podnoszenie podatków (akcyzy na wyroby tytoniowe) powyżej optimum powoduje spadek dochodów, bo konsumenci poszukują tańszych nieopodatkowanych papierosów poza legalnym rynkiem. Wobec ewidentnego spadku przychodów z akcyzy, przedstawiciele MF, w medialnych wypowiedziach twierdzą, że celem podwyżek akcyzy nie była maksymalizacja dochodów, a miały one mieć również cel prozdrowotny, z powołaniem na zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization WHO). Według WHO, wzrost ceny o 10%, powoduje spadek konsumpcji papierosów o 3-5%. Organizacja ta w ostatnim swoim najnowszym raporcie podaje Polskę wśród grupy krajów (obok Brazylii, Egiptu, Meksyku, Pakistanu, Filipin, Rosji, Tajlandii, Turcji i Ukrainy), gdzie papierosy w l. 2008-2014, w wyniku podwyżek podatkowych, i wzrostu cen, w połączeniu z niewielkim wzrostem dochodów mieszkańców, stały się dla nich mniej przystępne. Niestety wskutek tej polityki część z nich na trwałe przeniosła się do szarej strefy, gdzie wyroby tytoniowe są kilkukrotnie tańsze, od legalnych, opodatkowanych. Według szacunków branży rozmiary szarej strefy wyrobów tytoniowych są porażające jej udział wynosi ponad 25%, i stale rośnie. Z danych firmy Almares - Instytut Doradztwa i Badań Rynku, która bada konsumpcję papierosów w 70 miastach w Polsce na podstawie zużytych paczek, wynika, że w II kwartale 2015 r. udział papierosów z przemytu i podróbek w krajowym rynku papierosów wyniósł 19,0%, o 1,7 pkt. proc. więcej niż na koniec ub.r., i 3,6 p.p. więcej niż w tym samym okresie rok wcześniej. Największy udział nielegalnych papierosów odnotowano w tym roku w województwie warmińsko-mazurskim 70,30%, co oznacza, że tylko trzy na dziesięć wypalanych tam papierosów było kupionych legalnie w punkcie sprzedaży, zapewniając państwu dochody podatkowe. Rekordzistą wśród monitorowanych miast był położony przy granicy z Obwodem Kaliningradzkim niewielki 16,2 tys. Lidzbark Warmiński, gdzie udział paczek nielegalnych papierosów wynosił 88,4%! Największym rynkiem dla przemycanych i podrabianych papierosów jest jednak Warszawa (i województwo mazowieckie), gdzie średnio co trzeci palacz zaopatruje się w szarej strefie, a jej udział przekracza średnią dla Polski o 13,7 pkt. proc. Udział papierosów z przemytu i podróbek IVQ2013 IQ2014 IIQ2014 IIIQ2014 IVQ2014 IQ2015 IIQ2015 Warszawa 21,30% 22,50% 21,60% 21,90% 26,90% 29,60% 32,70% warmińsko-mazurskie 33,00% 59,50% 61,60% 59,40% 43,70% 57,70% 70,30% podlaskie 30,30% 31,30% 41,70% 44,20% 43,00% 44,00% 43,30% mazowieckie 21,60% 22,60% 21,20% 23,80% 26,30% 30,00% 30,40%

podkarpackie 40,30% 21,60% 29,80% 27,20% 25,60% 29,50% 29,20% lubelskie 22,30% 26,90% 30,30% 37,50% 33,80% 27,50% 25,20% łódzkie 21,20% 20,00% 23,10% 23,50% 25,30% 21,30% 19,10% małopolskie 14,20% 20,20% 13,70% 8,20% 15,90% 18,20% 15,60% kujawsko-pomorskie 9,90% 12,70% 12,30% 14,60% 10,20% 13,60% 11,60% śląskie 11,70% 10,40% 9,40% 13,00% 13,00% 12,30% 14,20% lubuskie 4,30% 5,80% 2,50% 7,60% 4,60% 7,70% 8,30% dolnośląskie 5,90% 4,60% 7,10% 6,60% 10,00% 6,40% 3,80% świętokrzyskie 9,80% 6,70% 3,90% 11,70% 9,10% 4,90% 9,20% opolskie 2,10% 4,40% 2,10% 4,40% 10,20% 4,50% 4,60% zachodniopomorskie 7,00% 8,10% 6,70% 6,60% 5,80% 3,90% 5,30% wielkopolskie 1,90% 0,90% 0,70% 2,70% 2,10% 1,80% 10,80% pomorskie 4,80% 1,40% 0,00% 0,90% 1,80% 0,60% 0,10% Polska 14,50% 15,20% 15,40% 17,00% 17,30% 17,80% 19,00% Rosnąca skala przemytu papierosów to tylko część problemu Polska stała się krajem tranzytowym dla nielegalnego rynku papierosów, ale także centrum produkcji nielegalnej! Dane Almares jednoznacznie wskazują, że udział szarej strefy systematycznie rośnie, co nie jest wyłącznie efektem niższej bazy (legalnej sprzedaży). Z powodu kroczących podwyżek akcyzy, jakie przez ostatnie kilka lat wprowadzało co roku polskie MF systematycznie rośnie bowiem atrakcyjność przemytu Polska z kraju tranzytowego dla przemytników, czy produkującego papierosy, dalej przemycane (illicit whites) stała się krajem docelowym. Mimo dość wysokich podwyżek cen papierosów, na skutek podwyżek podatków w Rosji, na Białorusi i Ukrainie różnica w porównaniu z ceną legalnych papierosów w Polsce wcale nie maleje, a wręcz rośnie. Np. w 2014 roku w wyniku dewaluacji hrywny znacznie, bo o 24%, (tj. o 1,66 zł na paczce) zwiększyła się różnica w cenie między ukraińskimi a polskimi papierosami. Należy zakładać, że w związku z wzrostem ruchu granicznego i atrakcyjności finansowej przemytu szara strefa, rozumiana jako papierosy z przemytu, nadal będzie dynamicznie rosła. Branża tytoniowa szacuje ostrożnie, że wolumen nielegalnych papierosów wzrośnie w tym roku do 7,3 mld sztuk (o 0,8 mld sztuk). Zmiana cen papierosów Polska Rosja Białoruś Ukraina (%) (zł) (%) (zł) (%) (zł) (%) (zł) 2014/2013 8,72 0,95 4,26 0,19 36,40 0,87-18,16-0,71 2013/2012 8,89 0,89 24,58 0,88 31,32 0,57 9,22 0,33 2012/2011 10,49 0,95 17,76 0,54 70,09 0,75 17,76 0,54 2011/2010 13,96 1,11 16,48 0,43-42,47-0,79 16,48 0,43 2010/2009 38,26 2,20 26,70 0,55 1,64 0,03 38,10 0,72 2014/2009 106,09 6,10 125,73 2,59 78,14 1,43 69,31 1,31 Szara strefa, rozumiana jako papierosy z przemytu i podróbki, to tylko część nielegalnego rynku wyrobów tytoniowych w Polsce. Drugim równie ważnym segmentem jest nielegalny tytoń używany do skręcania papierosów. Jego wielkość szacuje się na podstawie sprzedanych liczby tubek i gilz i wolumenu sprzedaży legalnego tytoniu do palenia (przeliczonego na sztuki papierosów). Szacuje się, że w 2015 r. rynek nielegalnego tytoniu wzrośnie do ekwiwalentu 6,7 mld sztuk (o 200 mln sztuk),

wobec 4,4 mld papierosów wytworzonych z legalnego opodatkowanego suszu tytoniowego. Tytoń (krajanka) i susz tytoniowy na potrzeby szarej strefy sprowadzany jest z zagranicy, ale źródłem zaopatrzenia przestępców są polscy rolnicy, którzy korzystają z liberalizacji przepisów dotyczących kontroli upraw i obrotu tytoniem, która miała miejsce w 2010 r., oraz brakiem innego systemu monitorowania obrotu surowcem tytoniowym. Polska ma długą tradycję uprawy tytoniu - jest drugim producentem tytoniu w Unii Europejskiej według danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy w sezonie 2013/2014 zbiory wyniosły 30,8 mln ton. Poziom kontraktacji, ceny suszu w skupie oraz dopłaty do upraw (zniesione od sezonu 2014/2015) mają decydujący wpływ na opłacalność produkcji tytoniu, przy czym jego uprawa jest często jednym z podstawowych źródeł dochodu rolników. Gdzie trafiła różnica pomiędzy oficjalnymi zbiorami a kontraktacją, można się jedynie domyślać. W ostatnich miesiącach, funkcjonariusze Służby Celnej i Straży Granicznej zlikwidowali kilkanaście nielegalnych przetwórni tytoniu i fabryk papierosów. W kwietniu we Małej Wsi w gminie Belsk Duży w powiecie grójeckim funkcjonariusze Nadwiślańskiego Oddziału Straży Granicznej odkryli największą w Europie nielegalną fabrykę papierosów gdzie zarekwirowano m.in. 2,5 tys. ton nielegalnego tytoniu o wartości 1,5 mld zł!, i 20,5 mln papierosów o wartości 13 mln zł. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy podaje, że faktyczne wyniki produkcyjne tytoniu mogą być większe od oficjalnych danych, bowiem surowiec jest sprzedawany do szarej strefy. Możliwość odsprzedaży tytoniu poza oficjalnym systemem skupu mogła być atrakcyjna - szczególnie po 2009 r. (kiedy zmienił się system dopłat). Plantatorzy, zwłaszcza produkujący tytoń o niskiej jakości, mogą być skłonni do korzystania z oferty kupców działających poza siecią skupu. Kupcy ci często oferują ceny wyższe niż łączna wartość tytoniu sprzedanego oficjalnie oraz dopłaty produkcyjnej, przy niskich wymaganiach odnośnie jakości oraz pozostałości niepożądanych składników w liściach czytamy w raporcie Rynek wyrobów tytoniowych. Stan i perspektywy. Wyszczególnienie 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 Prognoza 2014/15 Zbiory 41,9 34,8 34,4 35,3 30,8 34,9 Import 77,0 79,7 87,0 89,0 89,4 102,0 Zużycie krajowe 101 98,73 104,4 103,9 98,3 114,9 Eksport 18 15,7 17 20,4 21,9 22,0 Źródło: opracowanie Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, na podstawie danych GUS, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Coraz większe straty budżetu państwa wskutek tworzonych luk w prawie Dynamiczny rozrost szarej strefy to nie tylko efekt podwyżek stawek akcyzy, ale też sprzyjającego otoczenia prawnego, tworzonego przez ministerialnych urzędników. Braku szybkiej reakcji urzędników na sytuacje patologiczne. W 2010 r. w trakcie prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego, który przewidywał zniesienie regulacji dotyczących rynku tytoniu, Ministerstwo Finansów sygnalizowało, że doprowadzą one do deregulacji obrotu tytoniem w kraju i stworzą możliwości do rozprzestrzeniania się szarej strefy. W korespondencji kierowanej do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi resort finansów wnosił o utrzymanie części istniejących regulacji - na potrzeby krajowe - w celu umożliwienia nadzoru nad obrotem tytoniem lub zaproponowanie innych, zastępczych form monitoringu, aby uniknąć zagrożeń, jakie nastąpią w wyniku wprowadzenia zmian w ustawie. Bezskutecznie. W grudniu 2010 r. weszły one w życie pomimo zastrzeżeń MF. Już w połowie 2011 r. Służba Celna, będąca częścią MF pozyskiwała niepokojące dane świadczące o wzroście nielegalnej produkcji wyrobów tytoniowych i spadku ich legalnej produkcji i sprzedaży. Jednocześnie resort rolnictwa nadal nie przedstawił żadnych propozycji wprowadzenia innych form monitoringu rynku. W lipcu 2011 r. podjęto w Ministerstwie Finansów prace mające na celu wprowadzenie

systemu, który zapewniłby odpowiednie monitorowanie obrotu surowcem tytoniowym. W tym celu m.in. opracowano wstępne założenia do zmiany ustawy o podatku akcyzowym przewidujące opodatkowanie surowca tytoniowego akcyzą. W sierpniu 2011 r. MF uzyskało jednak z MRiRW informacje, że w związku z wprowadzeniem w l. 2012-2013 programu wsparcia specjalnego do tytoniu najwyższej jakości w ramach płatności bezpośrednich, w resorcie rolnictwa rozpoczęto prace nad zmianą ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. W wyniku zmiany tej ustawy miał zostać wprowadzony podobny system rejestracji pierwszych przetwórców surowców tytoniowych, jaki był przewidziany w ustawie o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego. W grudniu 2011 r. projekt MRiRW trafił do uzgodnień zewnętrznych. Zajmując stanowisko odnośnie do przedmiotowego projektu, Ministerstwo Finansów wniosło o objęcie wsparciem specjalnym przewidzianym w tym projekcie tytoniu każdej jakości i w ten sposób zapewnienie monitorowania obrotu surowcem tytoniowym na czas stosowania wsparcia. Uwaga zgłoszona przez Ministerstwo Finansów została uznana za bezprzedmiotową! Dlatego, że kwestie związane z monitorowaniem obrotu surowcem tytoniowym nie znajdują się w gestii Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi i nie stanowią przedmiotu regulacji zawartych w projekcie ustawy. Od stycznia 2012 r. zintensyfikowano w Ministerstwie Finansów prace nad wprowadzeniem systemu monitorowania obrotu surowcem tytoniowym. W marcu 2012 r. resort wniósł o poszerzenie włączenia projektu do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. W maju 2012 r. MF zorganizowało spotkanie robocze z resortem rolnictwa w celu uzgodnienia głównych założeń systemu monitorowania obrotu surowcem tytoniowym i omówienia ewentualnych zmian w przepisach należących do właściwości obydwu resortów. Na spotkaniu przedstawiciele Departamentu Rynków Rolnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji Rynku Rolnego uznali za konieczne uregulowanie przedmiotowych kwestii, wyrazili chęć współpracy i wstępnie zobowiązali się do przygotowania projektu zmian przepisów, w zakresie których właściwy jest resort rolnictwa. W czerwcu 2012 r. Departament Rynków Rolnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował jednak, że z uwagi na fakt, iż Polska, jako samodzielne państwo członkowskie, bez upoważnień zawartych w przepisach Unii Europejskiej, nie może samodzielnie kształtować przepisów dotyczących rynku tytoniu - nie ma obecnie możliwości uregulowania w prawodawstwie krajowym, obejmującym sektor rolny kwestii związanych z monitorowaniem obrotu surowcem tytoniowym. Przepisów regulujących kontrolę upraw nie ma do tej pory. W efekcie urzędniczej przepychanki szara strefa mogła rozwijać się w sposób nieskrępowany przez pięć lat. Obecnie w Sejmie trwają prace nad nowelizacją ustawy o podatku akcyzowym. Urzędnicy Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wnioskując o zmniejszenie do 1 mln zł z 30 mln zł (proponowanego przez MF) limitu zabezpieczenia dla handlujących suszem tytoniowym, bo pozwoli funkcjonować większej liczbie pomiotów skupujących tytoń ( ), a także zapewni grę rynkową opartą na cenach surowca tytoniowego, pokrywających koszty produkcji i zapewniających pewien stopień zysku ich plantatorom, opóźniali konsultacje międzyresortowe i doprowadzili de facto, że nowelizacja ustawy o podatku akcyzowym, która miała ukrócić proceder handlu nielegalnym tytoniem nie weszła w życie 1 lipca 2015 r., jak planowano. Ma wejść w życie 1 sierpnia. Zapewne, z powodu vacatio legis zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2016 r. Spowoduje to dalszy wzrost szarej strefy. Obecnie jej wielkość na około 30 % rynku, na co. składa się ok. 19,0-proc. udział nielegalnych produktów w rynku papierosów oraz ponad 60- proc. udział nielegalnych produktów w rynku tytoniu do palenia. Według szacunków branży, w br. w szarej strefie wypalonych zostanie 14 mld sztuk papierosów lub ich ekwiwalentów (o 1 mld więcej niż rok wcześniej). Oznacza to straty skarbu państwa rzędu 7 mld zł, z czego opóźnienia we wprowadzeniu w życie bardziej restrykcyjnych przepisów w ustawie o podatku akcyzowym może nas kosztować 1,7 mld zł.