Rewolucja! Francuski król, Ludwik XVI, został wyprowadzony ze swojego domu w pewien lodowaty styczniowy poranek 1793 roku. Skazano go na śmierć i teraz prowadzono na ścięcie, w asyście księdza i 1200 żołnierzy jazdy konnej. Na miejscu egzekucji oczekiwało wiele tysięcy ludzi. Gdy króla prowadzono pod gilotynę, dźwięk bębnów zmieszał się z entuzjastycznymi okrzykami tłumu. Wszystko to trwało zaledwie chwilę. Gilotynę spuszczono i głowa króla została odcięta od tułowia. Jeden ze strażników chwycił ją i podniósłszy w górę pokazał zebranym. Chwilową ciszę rozdarł przeraźliwy okrzyk radości. Ścięcie głowy Ludwikowi XVI jest symbolem rewolucji francuskiej, która zaczęła się w 1789 roku. W przeciągu zaledwie kilku lat sytuacja we Francji uległa radykalnej zmianie. Wcześniej król był traktowany przez ludzi niemal jak Bóg. Teraz cieszyli się, że został ścięty. Jak mogło do tego dojść? I dlaczego rewolucja francuska wydarzyła się właśnie wtedy? Stare społeczeństwo chyli się ku upadkowi Pojęcia rewolucja używamy w różnych znaczeniach. Ktoś powie, że dzisiejszy telefon komórkowy był rewolucją w komunikacji, inny nazwie rewolucją muzykę pop, lub świat komputerów. W przedmiocie wiedza o społeczeństwie o rewolucji mówimy wtedy, gdy w krótkim czasie w społeczeństwie zachodzą duże zmiany. Rewolucje mogą zdarzać się w różnych okresach i wynikać z różnych przyczyn. Po odkryciu sfałszowania wyborów prezydenckich jesienią 2004 roku, na Ukrainie demonstrowało ponad 200 000 ludzi. Uważali oni, że kraj był rządzony niedemokratycznie i żądali nowego rządu. Rząd musiał ostatecznie ustąpić i zimą 2005 odbyły się nowe wybory. Rozruchy zostały nazwane Pomarańczową rewolucją. Społeczeństwo feudalne Społeczeństwo francuskie przed rewolucją było nazywane społeczeństwem feudalnym. Ludzie byli podzieleni na grupy lub stany, które miały różne prawa i obowiązki. Niewielka część tego społeczeństwa miała wiele przywilejów, podczas gdy większość ludzi miało niemal tylko obowiązki. Przyczyną podziału społeczeństwa na stany była wiara, że Bóg stworzył człowieka do różnych zadań. Zadaniem księży było modlić się, szlachta miała walczyć, a zwykli ludzie pracować. Nikt nie mógł zmienić swojego stanu. Ten kto urodził się rolnikiem, pozostawał nim do końca swoich dni. Jeśli wszyscy będą wypełniać przykazania Boże, otrzymają nagrodę w niebie. Bunt przeciwko społeczeństwu feudalnemu był jednoznaczny z buntem wobec Boga. Nad wszystkimi stanami panował król, będący monarchą absolutnym. To, że miał władzę absolutną oznaczało, że mógł rządzić nie dzieląc jej z nikim. Ludzie wierzyli, że władza króla pochodziła od Boga. Dlatego mógł tworzyć prawo, żądać płacenia podatków i karać kogo
chciał. Rewolucja: Kiedy zachodzą duże zmiany w społeczeństwie w krótkim czasie. Stany (liczba pojedyncza: stan): Grupy społeczne w społeczeństwie feudalnym które mają ustalone prawa i obowiązki. Przywileje: (liczba pojedyncza: przywilej): Specjalne prawa które np. umożliwiają niepłacenie podatków lub ściąganie podatków od innych. Revolvere Oba słowa, rewolucja i rewolwer, pochodzą od łacińskiego słowa revolvere. Oznacza ono przewracanie. Słowo Volvo znaczy obracam i ma to samo pochodzenie. Pierwszy stan składał się z duchowieństwa do którego należeli biskupi, księża, zakonnicy i zakonnice. Ponad wszystkimi stanami stał król, monarcha absolutny. Drugi stan składał się ze szlachty. Osoby, które należały do szlachty były nazywane arystokracją, markizami, baronami. Wielu z nich nie pracowało i opływało w luksusy. Nie musieli oni płacić podatków, a mogli ściągać opłaty i nakazywać określoną pracę rolnikom zamieszkującym ich ziemie. Dodatkowo mieli wyłączne prawo do posiadania młyna i pras do wina. Trzecim stanem byli wszyscy pozostali, stanowiący w roku 1789 łącznie 98% francuskiego społeczeństwa, które liczyło wówczas 25 milionów. Trzeci stan składał się między innymi z przedsiębiorców, kupców, adwokatów i lekarzy. Byli oni nazywani mieszczaństwem. Resztę trzeciego stanu stanowili rolnicy, rzemieślnicy, robotnicy i bezrobotna biedota. Trzeci stan miał mało przywilejów, lecz dużo obowiązków. Otrzymywali mało w zamian za podatki, które płacili. Odczuwali to jako głęboką niesprawiedliwość. Król Ludwik XVI i królowa Maria-Antonina pobrali się gdy miała ona 14 lat. Była zbyt młoda, aby rozumieć warunki w jakich ludzie żyli. Gdy usłyszała, że brakowało chleba i ludzie głodowali, miała podobno odpowiedzieć: Jeżeli ludzie nie mają chleba, dlaczego nie jedzą ciasta?. Para królewska mieszkała w Wersalu, niedaleko Paryża. Organizowali huczne przyjęcia i rozkoszowali się wielością doskonałych potraw. Anglik Artur Young podróżował wiele po Francji pod koniec XVIII wieku. W swoim pamiętniku z podróży opowiada on o spotkaniu żony francuskiego rolnika, latem 1789 roku: Szedłem pieszo pod górę, aby oszczędzić mojego konia. Uboga żona rolnika szła ze mną i cały czas narzekała na to, jak smutny jest jej kraj [ ] Jej mąż miał tylko mały kawałek ziemi, jedną krowę i słabego, małego konia. Jednak musieli
oni oddawać właścicielowi ziemskiemu 20 kg pszenicy i trzy kurczaki, drugiemu właścicielowi 80 kg owsa, jednego kurczaka i jeden szyling. Ponadto płacili też dość wysoki podatek ziemski i inne podatki. Kobieta miała siedmioro dzieci i mleko od krowy przeznaczała na zupę. Podatki i opłaty nas niszczą powiedziała. Z bliska wyglądała ona na 60, 70 lat, ale powiedziała że ma zaledwie 28 lat. Proporcje własności ziemskich w 1769 roku Trzeci stan stanowił 98 proc. ogółu społeczeństwa ale posiadał zdecydowanie mniej ziemi niż drugi i trzeci stan łącznie. Pierwszy i drugi stan, stanowiący 2 proc. społeczeństwa władał 30 proc. ziemi. Nowe pomysły i idee W czerwcu 1783 roku duża część ludności Paryża zebrała się, aby zobaczyć braci Montgolfier prezentujących swój najnowszy wynalazek-balon na ciepłe powietrze. Pierwszymi pasażerami byli owca, kaczka i kogut. Dwa miesiące później balonem nad Paryżem poleciały dwie osoby. Po raz pierwszy w historii człowiek mógł oglądać świat z powietrza, tak jak Bóg! Podróż balonem stała się symbolem tego, co potrafi dokonać człowiek. Począwszy od końca XVII wieku naukowcy prowadzili obserwacje, robili pomiary i eksperymenty, chcąc wytłumaczyć zjawiska natury. Nowe odkrycia i wynalazki wzmocniły wiarę w człowieka i rozum, a wiele starych prawd zostało odrzuconych. Ludzie chcieli myśleć samodzielnie i używać własnego rozumu. We Francji przed rewolucją król rządził samodzielnie i niepodzielnie. W 1783 roku marzenie ludzkości o lataniu wreszcie się spełniło, gdy pierwsi ludzie wznieśli się w balonie. Filozofowie oświecenia Ci którzy po raz pierwszy na poważnie postawili pytanie o to, w jaki sposób społeczeństwo powinno być rządzone, nazywani są filozofami oświecenia. Anglik John Locke (1632-1704) był jednym z protestujących przeciw tezie, że król rządzi z boskiego nadania. Locke uważał, że to ludzie powinni dać królowi władzę. Twierdził, że ludzkość ma określone prawa podstawowe, takie jak prawo do życia, wolności i własności. Uważał on, że rządzący krajem muszą chronić te prawa. W przeciwnym razie naród ma prawo zbuntować się i wybrać innych rządzących. Nazywał to zasadą suwerenności narodu.
Francuski szlachcic, Monteskiusz (1689-1755) także uważał ochronę praw obywatelskich za ważną kwestię. Jeśli cała władza spoczywa w jednych rękach, na przykład króla, może on łatwo nadużywać władzy. Monteskiusz uważał, że władzę należy podzielić na trzy: władzę ustawodawczą (zgromadzenie narodowe), władzę wykonawczą (rząd i król) i władzę sądowniczą (sądy). Parlament ma uchwalać prawa, rząd i król kierować państwem zgodnie z prawem, a sądy sądzić w oparciu o to samo prawo. To nazywamy zasadą podziału władzy. Voltaire (1694 1778) walczył całe swoje życie o wolność słowa. Fakt kontrolowania przez króla wszystkich druków i pism uważał za niewłaściwy. Ludność wielu krajów europejskich nie miała prawa mówić, ani pisać tego co chciała. Jeśli ktoś krytykował króla, szlachtę, lub kościół, mógł za to trafić do więzienia lub zostać wygnany z kraju. Myśli rozprzestrzeniają się Nowe idee zagrażały potędze króla. Jeśli zostałyby wprowadzone, król nie mógłby więcej przygotowywać takich praw, jakie sam chciał, czy też nakładać podatki, lub karać kogo chciał. Wielu ludzi z trzeciego stanu popierało nowe idee. Mieli oni ograniczoną swobodę i mało praw. Idee filozofów oświecenia zainspirowały nie tylko ludzi we Francji. Chęci zmian zaczęły przybierać na sile w wielu krajach. Jeszcze przed rewolucją we Francji nowe idee nabrały dużego znaczenia w Ameryce Północnej. Chociaż nie popieram twoich poglądów, będę bronił aż do śmierci twojego prawa do ich wyrażania. Wolter To ludzie powinni decydować o tym, kto ma rządzić. Locke Władzę trzeba dzielić między wielu. Monteskiusz Znajdź odpowiedź 1 Co rozumie się pod pojęciem rewolucja? 2 Co oznacza stwierdzenie, że francuskie społeczeństwo przed rewolucją było społeczeństwem feudalnym? 3 Kto należał do poszczególnych stanów? 4 Co oznacza stwierdzenie, że niektórzy mieli przywileje? 5 Dlaczego trzeci stan nie był zadowolony ze społeczeństwa feudalnego? 6 Co oznacza stwierdzenie, że król francuski był władcą absolutnym? 7 Na czym polega zasada suwerenności narodu? Wyobraź sobie, że tłumaczysz pojęcie komuś młodszemu od Ciebie.
8 Wytłumacz na czym polega zasada podziału władzy? Dyskutuj! 9 W naszych czasach również w wielu krajach doszło do tak dużych zmian, że możemy nazywać je rewolucjami. Jakie przypadki znasz? 10 Idee filozofów oświecenia były w tamtym czasie nowe i wzbudzały zainteresowanie. Jakie mają one znaczenie we współczesnym świecie? 11 Kiedy może zachodzić konieczność ograniczenia wolności słowa? 12 Czy jest w społeczeństwie kwestia, którą uważasz za tak niesprawiedliwą, że mógłbyś demonstrować, aby ją zmienić. Jaka? Zadanie 13 W 1789 roku pierwszy i drugi stan stanowił 2 proc. z 25 milionowego społeczeństwa francuskiego, podczas gdy trzeci stan stanowił aż 98 proc. Oblicz ile ludności należało do pierwszego, drugiego, oraz ile należało do trzeciego stanu. 14 Sporządź ilustrację pokazującą jak różne mogą być ludzkie sytuacje w jednym społeczeństwie. Możesz przedstawić Francję z XVIII wieku, współczesną Norwegię, lub inne znane Ci społeczeństwo 15 Wyobraź sobie, że jesteś dziennikarzem, który był na miejscu, gdy pierwszy człowiek leciał balonem nad Paryżem. Napisz artykuł na pierwszą stronę gazety. Zilustruj go własnymi rysunkami, lub zdjęciami które znajdziesz w internecie. Podaj źródła z których korzystałeś. 16 Poszukaj w bibliotece lub w internecie informacji o postępie w dziedzinie różnych konstrukcji samolotów. Zilustruj postęp własnym rysunkiem lub wyszukaj zdjęcia. Podaj źródła z których korzystałeś. 17 Sporządź ilustrację pokazującą zasadę podziału władzy. Pracuj w grupie dwuosobowej i dyskutuj w jaki sposób to przedstawić. Trenuj umysł 18. Jedno słowo nie pasuje a Wersal Maria Antonina gospodarstwo b rolnik szlachcic ksiądz Ludwik XVI c władca absolutny zasada podziału władzy zasada suwerenności narodu wolność słowa d Voltaire Locke Monteskiusz bracia Montgolfier Do źródeł! 19 Na stronie 14 znajduje się fragment pamiętnika z podróży Artura Younga. Oto inny fragment z tego samego pamiętnika:
W Bearn widziałem coś co było tak nowe dla mnie we Francji, że niemal nie wierzyłem własnym oczom: wiele ładnych i schludnych gospodarstw. Domy są zbudowane z cegły i pokryte łupkami. Każdy rolnik ma ogród otoczony żywopłotem, ogród jest przepełniony drzewami brzoskwiniowymi i innymi drzewami owocowymi. Każdemu domowi przynależy kawałek ziemi, z kantami działki porośniętymi trawą, oraz ściankami oznaczającymi granice pól. Rolnicy są właścicielami, a ich gospodarstwa są na tyle duże, że mogą się z nich utrzymać. Czysta sielskość przepełniona ciepłem wypełnia to wszystko- domy, stajnie, małe ogrody, żywopłoty i podwórka. a b c Porównaj oba fragmenty. Czym się różnią? Jak uważasz, który z fragmentów lepiej odpowiada temu o czym mówi podręcznik? O czym należy pamiętać czytając opowiadania z przeszłości? d Przygotuj krótki tekst w którym opisujesz sytuację rolników we Francji przed rewolucją, opierając się na informacjach uzyskanych z tych dwóch źródeł. Podsumowanie Francja przed rewolucją była społeczeństwem feudalnym, w którym niewielu miało wiele praw, podczas gdy większość miała niemal tylko zobowiązania. Krajem kierował monarcha absolutny. Filozofowie oświecenia uważali, że władza powinna być podzielona, oraz że ludzie mieli prawo do decydowania kto powinien nimi rządzić.