30. MIESIĘCY ZWALCZANIA ASF W POLSCE; WNIOSKI I ZALECENIA Zygmunt Pejsak, Krzysztof Niemczuk, Grzegorz Woźniakowski, Andrzej Kowalczyk, Krzysztof Śmietanka PAŃSTWOWY INSTYTUT WETERYNARYJNY - PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY W PUŁAWACH KRAJOWY NAUKOWY OŚRODEK WIODĄCY
Od 14.02.2014 r. do 6.10.2016 r. zarejestrowano w Polsce 113 przypadków i 23 ogniska ASF
Dziki były w Polsce, oraz na Litwie, Łotwie i Estonii pierwotnym źródłem ASFV
Zagęszczenie dzików 2014 2015 2016
ASF u dzików w Polsce monitoring bierny badanie dzików padłych jest jedynym skutecznym narzędziem wczesnego wykrywania choroby badanie dzików powypadkowych (dotychczas brak wyników dodatnich!) wskazuje na ich nieistotną rolę w szerzeniu się ASF. Poza strefami nie ma uzasadnienia badanie dzików zabitych w wypadkach (zbędne koszty). Rok padłe Strefa II i III Zabite w wypadkach komunikacyjnych badane dodatnie badane dodatnie 2014 115 46 (40%) 2015 130 67 (51%) 2016 (styczeń sierpień) 59 27 (46%) 68 0 53 0 11 0
Nieodpowiedzialna działalność człowieka głównym wektorem szerzenia się ASF w Polsce - i nie tylko
Przypadki i ogniska ASF 2014 2016 (7.10.)
Dynamika szerzenia się ASF w Polsce w okresie ostatnich 30 miesięcy. 2,5 roku 8 tyg.
Wektory ASF w Polsce (najczęściej: wprowadzenie chorych świń, zlewki) Ognisko Liczba dni od momentu pojawienia się objawów klinicznych choroby do czasu rozpoznania ASF Najbardziej prawdopodobne źródło wprowadzenia ASF 1 2 Dzik 2 brak danych Dzik 3 brak danych Zlewki 4 5 Dzik 5 7 Zlewki 6 5 Słoma/kość 7 16 Nielegalny handel zakażonymi świniami 8 Brak dokładnych danych, prawdopodobnie kilka dni Nielegalny handel zakażonymi świniami 9 Brak dokładnych danych, prawdopodobnie kilka dni Nielegalny handel zakażonymi świniami 10 8 Nielegalny handel zakażonymi świniami 11 9 Zlewki 12 2 Nielegalny handel zakażonymi świniami 13 19 Nielegalny handel zakażonymi świniami lub zlewki 14 4 Zlewki 15 10 Nierozstrzygnięte 16 5 Nierozstrzygnięte (Dzik lub człowiek) 17 12 grzybiarz? 18 6 Nielegalny handel zakażonymi świniami 19 7 Zlewki 20 3 Nieznane (gospodarstwo kontaktowe, udział człowieka) 21 4 udział człowieka skalpel 22 7 Nieznane (gospodarstwo kontaktowe, udział człowieka ) 23 3 Nieznane (prawdopodob. wprowadzono na butach z otoczenia chlewni, po którym biegały dziki )
Zgrupowania ognisk ASF I. 6 ognisk (13,14,15,19, 20, 21) w obrębie strefy zagrożonej. II. 4 ogniska (16,17,22,23) w obrębie strefy zagrożonej. III. 2 ogniska (6,11) w obrębie strefy zagrożonej IV. 2 ogniska (5,8) w obrębie strefy zapowietrzonej
Ogniska ASF (13,14,19,21) w obrębie strefy zapowietrzonej
Radykalne podejście do eradykacji ASF, w strefach: zapowietrzonej i zagrożonej, w tym bezwzględna likwidacja wszystkich chlewni zlokalizowanych w strefach, a nie przestrzegających ustanowionych zasad bioasekuracji, przyczyniła by się do istotnego ograniczenia liczby ognisk ASF w Polsce.
Wnioski wyciągnięte na podstawie badań epidemiologicznych i wirusologicznych prowadzonych w PIWet-PIB w Puławach w okresie pierwszych 30 miesięcy występowania ASF w Polsce.
Dziki były pierwotnym źródłem ASF w Polsce i wektorem wprowadzającym ASFV do populacji dzików i świń. Dziki padłe i w sporadycznych przypadkach żyjące pozostają wyłączny źródłem i wektorem w szerzeniu się ASF w populacji dzików. Przede wszystkim ludzie oraz w mniejszym stopniu dziki szczególnie tkanki zwierząt padłych są źródłem ASFV i wektorem w szerzeniu się ASF wśród świń.
W Polsce krąży wyłącznie genotyp II ASFV. Szczep ASFV krążący w Polsce jest wysoce patogenny, ale stosunkowo mało zaraźliwy. Naturalne szerzenie się choroby w populacji dzików oraz w stadach świń jest wyraźnie wolniejsze niż miało to miejsce np. w przypadku CSF
Wszystkie ogniska są konsekwencją braku świadomości oraz lekceważenia zasad bioasekuracji przez producentów świń (zakupione chore świnie, zlewki, zanieczyszczone ASFV: kość dzika, ściółka). W niektórych ogniskach czas od wprowadzenia wirusa do stada do pierwszych objawów ASF jest znacznie dłuższy niż powinno to wynikać z biologii wirusa i danych podręcznikowych. Jak dotychczas brak jednoznacznych danych dowodzących by wektorem w szerzeniu się ASFV między chlewniami był lekarz wet. lub inne osoby przenosząc wirus na obuwiu, odzieży, etc.
Stwierdza się bardzo wolne, ale stałe uwidacznianie się zmian w genomie krążącego w Polsce ASFV. Wraz z upływem czasu od wprowadzenia ASFV do krajowej populacji dzików, ale także świń coraz częściej, chociaż nadal stosunkowo rzadko, stwierdza się obecność swoistych przeciwciał u zakażonych ASFV osobników.
Wektorem w szerzeniu się ASF w populacji świń w Polsce były przede wszystkim świnie chore wprowadzone do zdrowego stada oraz mięso lub tkanki dzików / świń zanieczyszczone ASFV (zlewki).
Zauważalne są pierwsze symptomy zmiany kierunków transmisji ASFV
Prawdopodobne fazy szerzenia się ASF na obszarach o dużej liczbie chlewni przyzagrodowych i gęstości dzików Faza I ASF szerzy się wśród dzików (odległość 7km)
Prawdopodobne fazy szerzenia się ASF na obszarach o dużej liczbie chlewni przyzagrodowych i gęstości dzików Faza II ASF szerzy się wśród dzików i świń;
Prawdopodobne fazy szerzenia się ASF na obszarach o dużej liczbie chlewni przyzagrodowych i gęstości dzików Faza III ASF szerzy się wśród dzików i świń;
Wnioski z prowadznych w PIWet PIB badań laboratoryjnych
Liczba zwierząt zbadanych w latach 2011-11.09.2016 roku w ramach monitoringu sytuacji epizootycznej w zakresie afrykańskiego pomoru świń w Polsce OKRES 2011-2013 2014 2015 01.01.2016-11.09.2016 2011-11.09.2016 świnie dziki świnie dziki świnie dziki świnie dziki świnie dziki Gatunek zwierząt Liczba zbadanych zwierząt 2124 13063 23629 15881 15092 13356 26038 7290 66883 49590 Ogółem = 116 473 zwierzęta
30 miesięcy zwalczania ASF pozwoliło na opracowanie nowych technik diagnostycznych, w tym krzyżowo spiralnej techniki PCR pozwalającej na wykrycie obecności materiału genetycznego ASFV już po 45 minutach od rozpoczęcia badań laboratoryjnych. Instytut złożył wniosek do Narodowego Centrum Nauki, o opracowanie rekombinowanego szczepu wirusa ASF, który ewentualnie może być wykorzystany do opracowania skutecznej szczepionki. Tytuł projektu: Konstrukcja rekombinowanego szczepu wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASFV) przy użyciu techniki CRISPR/Cas9 oraz określenie jego właściwości biologicznych in vitro i na modelu świń.
Zalecenia mające na celu ograniczenie możliwości szerzenia się ASF w Polsce
Zagadnieniem kluczowym jest bezwzględne przestrzeganie prawa przyjętego w programach zwalczania ASF w tym: Likwidacja produkcji w chlewniach nie przestrzegających ustalonych zasad bioasekuracji. Ścisły nadzór nad obrotem świń. Zdecydowane ograniczenie gęstości populacji dzików. Aktywne poszukiwanie oraz utylizacja padłych dzików, w regionach występowania ASF.
Zakaz wprowadzania do chlewni świń z nieznanych źródeł pochodzenia. Ogrodzenie chlewni uniemożliwiające jakikolwiek bezpośredni lub pośredni - kontakt świń z innymi zwierzętami, w szczególności dzikami. Zakaz wchodzenia na teren gospodarstwa osób postronnych. Zakaz wjazdu na teren gospodarstwa wszelkich pojazdów a szczególnie samochodów zakładów mięsnych oraz firm utylizacyjnych.
Obowiązkowa zmiana odzieży ochronnej przed wejściem do pomieszczeń ze zwierzętami. Bezwzględny zakaz stosowania tzw. zlewek. Zakaz wprowadzania na teren gospodarstwa upolowanych/padłych dzików lub wyposażenia służącego do polowań na dziki. Zakaz wykorzystywania słomy lub zielonki zebranych z pól, na których przebywają dziki.
Zrezygnowanie z uczestnictwa w polowaniach na dziki przez właścicieli i pracowników chlewni oraz lekarzy wet. sprawujących opiekę nad stadami świń. Utrzymywanie świń w zamkniętych pomieszczeniach (drzwi) i dbałość o to aby w oknach były zamontowane siatki ochronne; chroniące przed ewentualnym wrzuceniem do chlewni materiału zakaźnego.
Wzmocnienie nadzoru weterynaryjnego nad wszystkimi obiektami utrzymującego świnie. Przypisanie do każdego obiektu wybranego przez właściciela fermy (zakontraktowany) lekarza wet. praktyka odpowiadającego przed Inspekcją weterynaryjną za przestrzeganie zasad bioasekuracji, dobrostanu zwierząt w chlewni, nadzór nad stanem zdrowotnym oraz wystawianie świadectw zdrowia.
Przyjęcie - w strefie III, II i I - zasady obligatoryjnego pobrania i wysłania do badań w kierunku ASF próbek krwi od świń, u których podejmowana jest antybiotykoterapia w odniesieniu do świń z gorączką. Radykalne podejście do likwidacji chlewni nie przestrzegających zasad bioasekuracji, zlokalizowanych w obrębie strefy zapowietrzonej i zagrożonej.
Odnosząc się do perspektyw rozwoju sytuacji epizootycznej ASF w Polsce nie można pominąć danych rosyjskich zaprezentowanych 19.09.2016 r. na ostatnim spotkaniu grupy ekspertów unijnych w Lizbonie. Eksperci FR zakładają, że ASF dwoma różnymi kanałami dotrze do Europy Zachodniej i Południowej. Oznacza to, że w ich scenariuszu ASF rozprzestrzeni się na znacznym obszarze naszego kraju. Taką deklarację, prognozę można śmiało potraktować jako ostrzeżenie przed świadomym wprowadzeniem wirusa ASF, na tereny dotąd wolne od choroby. October 13, 2016 33
Należy podkreślić, że perspektywy rozwoju sytuacji w kraju muszą uwzględniać nie tylko możliwość szerzenia się choroby z epicentrum w województwie podlaskim, ale również ponownego wprowadzenia wirusa z krajów ościennych, czyli Białorusi i Ukrainy. Szczególnie poważna sytuacja ma aktualnie miejsce na Ukrainie, gdzie ogniska ASF występują na całym obszarze kraju, od Wołynia na zachodzie, po obwód ługański na wschodzie. October 13, 2016 36
Розповсюдження АЧС в Україні в 2012-2016 рр. (111 випадків: 91 - домашні, 19 - дикі, 1 - інфікований обʼєкт) домашні 91 дикі - 19 інф. обʼєкт - 1 2012 1 1 2013 0 1 2014 16 17 2015 40 57 2016 54 111
Podsumowanie Tylko ścisła współpraca i odpowiedzialność oraz zdecydowanie i odwaga w podejmowaniu decyzji i wykonywaniu swoich obowiązków przez wszystkich zainteresowanych produkcją świń, w tym przede wszystkim: hodowców, producentów, lekarzy weterynarii, myśliwych, służby leśnej a także administracji państwowej funkcjonującej na wszystkich szczeblach, w wielu resortach daje szansę ochrony krajowego stada świń przed ASF
Przy rygorystycznym przestrzeganiu znanych zasad dotyczących bioasekuracji, tj. ogrodzone chlewnie, zabezpieczone okna, domknięte drzwi, maty dezynfekcyjne i świadomość ludzi (głównie w zakresie bezwzględnego zakazu skarmiania zlewek i wprowadzania do gospodarstw świń niewiadomego pochodzenia), mimo występowania ASF u dzików możliwe jest zwalczenie tej choroby w populacji świń. Powyższe jest wykonalne pod warunkiem bezwzględnego przestrzegania uprzednio podanych zasad. October 13, 2016 39