Afrykański pomór świń w Polsce Aktualna sytuacja i działania podejmowane w Polsce. Puławy, 2 marca 2015 r.

Transkrypt

1 Afrykański pomór świń w Polsce Aktualna sytuacja i działania podejmowane w Polsce

2 ASF na świecie W 2007 roku wirus ASF został zawleczony do państw leżących na Kaukazie (Gruzja, Armenia, Azerbejdżan) oraz do Federacji Rosyjskiej; Od 2007 r. ASF rozprzestrzenia się po państwach leżących na Kaukazie, jak również po terytorium Federacji Rosyjskiej; W 2012 r. stwierdzono jedno ognisko ASF na Ukrainie; W 2013 r. stwierdzono 2 ogniska na Białorusi; W 2014 i 2015 r. stwierdzono ASF w Federacji Rosyjskiej, Ukrainie, Litwie, w Polsce, Łotwie oraz Estonii. Źródło: OIE

3 Sytuacja epizootyczna na świecie Państwo liczba przypadków u dzików 2014 r r. liczba liczba ognisk u przypadków u świń dzików liczba ognisk u świń Polska Litwa Łotwa Estonia Włochy (Sardynia) Ukraina Rosja 731 przypadków i ognisk w latach (wg informacji 7 4 Rossielchoznadzor) Białoruś Dane z systemu ADNS, WAHID OIE, strony Rossielchoznadzor (stan na 18 lutego 2015 r.)

4 Afrykański pomór świń w Polsce W latach 2014 i 2015 w Polsce stwierdzono w sumie 3 ogniska ASF u świń oraz 38 przypadków ASF u dzików. W ramach monitoringu prowadzonego w latach wyniki dodatnie w kierunku ASF stwierdzono w latach u: - 70 dzików - 11 świń ASF stwierdzono u dzików: - Padłych - w 27 przypadkach - Odstrzelonych - w 11 przypadkach Dane z monitoringu są jednym ze źródeł informacji na temat dynamiki rozprzestrzeniania ASF - w 2014 i 2015 r. nie doszło do rozprzestrzenienia na dużą skalę. Aktualna sytuacja epizootyczna jest stabilna, ale istnieje pewne ryzyko dalszego rozprzestrzeniania.

5 Afrykański pomór świń w Polsce Przypadki i ogniska ASF w Polsce w 2014 i 2015 r. Wystąpienie ASF po raz pierwszy u dzików w Polsce - 17 luty 2014 r. (drugi przypadek - 18 luty 2014 r.); prawdopodobne źródło - transgraniczne przemieszczanie dzików Kolejna fala przypadków (kolejne 28) ASF u dzików: maj - grudzień 2014 r.; prawdopodobnie efekt ograniczonej cyrkulacji wirusa na terytorium Polski Wystąpienie pierwszego ogniska (u świń) - 23 lipca 2014 r.; wystąpienie drugiego ogniska - 8 sierpnia 2014 r. W sumie w 2014 r. stwierdzono 30 przypadków ASF u dzików i 2 ogniska u świń W 2015 r. stwierdzono 8 przypadków ASF u dzików i 1 ognisko u świń

6 Afrykański pomór świń w Polsce Wszystkie przypadki i ogniska stwierdzono na ograniczonym obszarze (5 gmin w dwóch powiatach) Wszystkie przypadki i ogniska stwierdzono w odległości nie przekraczającej ok. 20 km od granicy z Białorusią

7 Liczba przypadków i ognisk Afrykański pomór świń w Polsce 4 Liczba przypadków i ognisk w rozbiciu na tydzień ASF w latach Luty 2014 r. Kolejne tygodnia 2014 i 2015 r. Maj 2014 r. Styczeń 2015 r.

8 Zasady zwalczania ASF Uwarunkowania prawne Podstawowe działania, które podjęto w Polsce w związku z wystąpieniem ASF mają umocowanie prawne w: Prawodawstwie unijnym - dyrektywy (ramowe), decyzje (wykonawcze, szczegółowe) Prawodawstwie krajowym (rozporządzenia oraz towarzyszące im instrukcje/wytyczne GLW)

9 Przepisy prawa (dyrektywa 2002/60/WE, decyzja 2003/422/WE, decyzja 2014/709/UE) Plany gotowości Wytyczne KE Laboratorium referencyjne -> podręcznik diagnostyczny Interwencyjny Zespół Weterynaryjny Wspólnoty Lepsze Szkolenia dla Bezpieczniejszej Żywności (ang. BTSF) EFSA -> Opinie naukowe Współfinansowanie działań Zasady zwalczania ASF Wsparcie UE w zakresie zwalczania ASF

10 Zasady zwalczania ASF Restrykcje związane z wystąpieniem ASF Utworzenie stref zgodnie z decyzją KE 709/2014/UE (poprzednia dec. KE 178/2014/UE) Propozycja KE z grudnia 2014 r. - obecnie trwają prace nad zmianą obszarów w państwach bałtyckich część IV - dotyczy endemicznego występowania ASF (Sardynia); część III (czerwona) - ASF dotyczy gospodarstw trzody chlewnej i populacji dzików; część II (różowa) - ASF dotyczy populacji dzików; cześć I (niebieska) - dotyczy obszaru na którym istnieje ryzyko rozprzestrzeniania ASF ze względu na bliskość zakażonej populacji dzików

11 Zasady zwalczania ASF Uwarunkowania prawne krajowe W Polsce kwestię zwalczania ASF regulują: ustawa o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt rozporządzenie MRiRW z 2004 r. w sprawie zwalczania ASF rozporządzenie MRiRW z 31 marca 2014 r. - w związku z wystąpieniem ASF w Polsce rozporządzenie MRiRW w sprawie monitoringu w kierunku ASF plan zwalczania ASF

12 Zasady zwalczania ASF Monitoring w kierunku ASF

13 Działania w związku z ASF Monitoring w kierunku ASF Programy monitorowania zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i mający na celu poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie na rok 2014 oraz 2015 określają zasady m.in.: 1) Pobierania próbek do badań w kierunku ASF 2) Wzmocnienie środków bioasekuracji na przejściach granicznych. 4) Prowadzenie przez Inspekcję Weterynaryjną kampanii uświadamiających oraz szkoleń

14 Działania w związku z ASF Monitoring w kierunku ASF Liczba Liczba Monitoring za rok cały kraj Gatunek Świnie Dziki Świniodziki Wynik Wynik Wynik Liczba Liczba Przebadanych zwierząt W sumie = Liczba wykonanych badań laboratoryjnych =

15 Działania w związku z ASF Monitoring w kierunku ASF Wyniki monitoringu w roku obszary objęte ograniczeniami Gatunek Liczba Świnie (żywe) Świnie (padłe) Dziki (odstrzelone) Dziki (padłe) Przebadanych zwierząt Wyników dodatnich 6 57 W sumie zwierząt przebadanych =

16 Monitoring w roku cały kraj (stan na 25.II.2015) Liczba Działania w związku z ASF Monitoring w kierunku ASF Liczba Świnie Gatunek Dziki Wynik Wynik Liczba Przebadanych zwierząt W sumie = 6071 Liczba wykonanych badań laboratoryjnych = 6189

17 Działania w związku z ASF Monitoring w kierunku ASF Podsumowanie wyników monitoringu prowadzonego w latach (stan na 25.II.2015) świnie dziki świnie dziki świnie dziki świnie dziki ś-dz świnie dziki świnie dziki ś-dz Liczba zwierząt Ogółem = zwierząt

18 Zasady zwalczania ASF Zasady zwalczania ASF - dziki

19 Zasady zwalczania ASF Ograniczenie populacji dzików Zgodnie z obecnie przyjętą strategią zwalczania ASF należy utrzymywać liczbę dzików na określonym stałym poziomie, w związku z czym odstrzał dzików w danym sezonie łowieckim powinien być realizowany w oparciu tę zasadę ( jest to zasada zgodna z zaleceniami KE i EFSA ). Bardzo znaczna depopulacja dzików nie jest działaniem właściwym - odstrzał dzików w obszarze zakażonym powinien być wykonany w taki sposób, aby nie doszło do znacznego przemieszczania się dzików. Zasadne jest również określenie dopuszczalnych metod przeprowadzania polowania na dziki. Dokarmianie Dokarmianie dzików (m.in. w zimie) jest zakazane w obszarze objętym ograniczeniami Dopuszczalne jest stosowanie nęcenia dzików (użycie ograniczonej ilości paszy, nie więcej niż 10 kg/km2 /miesiąc) wyłącznie w celu ułatwienia przeprowadzenia polowania. Inne gatunki zwierząt powinne nieatrakcyjnymi dla dzików. być dokarmiane paszami niedostępnymi lub

20 Zasady zwalczania ASF Na obszarze objętym ograniczeniami dopuszcza się: Polowania indywidualne na zwierzęta łowne Polowania zbiorowe na zwierzęta łowne - bez psów, niepowodujące nadmiernego przemieszczania się zwierząt, z naganką ograniczoną do sześciu naganiaczy bez użycia sygnałów dźwiękowych PLW może wydać zakaz polowań na dziki w przypadku zmiany sytuacji epizootycznej lub ryzyka przeniesienia ASF w populacji dzików. Myśliwi muszą przestrzegać zasad bioasekuracji m.in.: osoby uczestniczące w polowaniach nie mogą wykonywać czynności związanych z obsługą świń przez co najmniej 72 godziny od zakończenia polowania ; w siedzibie stada wszystkie osoby mające kontakt z dzikami stosują odpowiednie środki higieny, niezbędne do ograniczenia ryzyka szerzenia się wirusa afrykańskiego pomoru świń, w tym zmieniają odzież i obuwie oraz odkażają ręce i obuwie; zakazuje się wnoszenia do siedzib stad jakiejkolwiek części dzika odstrzelonego lub padłego lub jakichkolwiek materiałów (wyposażenia, w tym myśliwskiego), które mogły zostać skażone wirusem afrykańskiego pomoru świń.

21 Zasady zwalczania ASF Myśliwi mają obowiązek niezwłocznego dostarczenia tuszy dzika (wraz ze wszystkim częściami ciała) odstrzelonego na obszarze objętym ograniczeniami do położonego na tym samym obszarze punktu skupu dziczyzny lub zakładu obróbki dziczyzny lub innego zakładu nadzorowanego przez IW. Tusze mogą opuścić punkt wyłącznie po otrzymaniu wyników ujemnych badań w kierunku ASF dla wszystkich dzików. Zasady badań: wszystkie dziki chore i znalezione martwe (w tym zabite w wypadkach komunikacyjnych lub znalezione zwłoki dzików podlegające procesowi autolizy) muszą zostać zbadane testem qrt - PCR; wszystkie dziki odstrzelone muszą zostać zbadane testem qrt-pcr oraz dodatkowo w kierunku wykrycia przeciwciał.

22 Zasady zwalczania ASF Zasady bioasekuracji

23 Znaczenie bioasekuracji Mając na uwadze powyższe, ustanowiono następujące zasady kategoryzacji gospodarstw : Kategoria A: gospodarstwa komercyjne - wszystkie podmioty (niezależnie od liczby utrzymywanych świń) wprowadzające świnie lub produkty z nich pozyskane na rynek; do tej kategorii kwalifikują się również wszystkie gospodarstwa, w których utrzymywane są lochy lub knury służące celom rozrodczym; Kategoria B: gospodarstwa niekomercyjne - podmioty (niezależnie od liczby utrzymywanych świń) nie wprowadzające świń ani produktów z nich pozyskanych na rynek, jak również, w których nie są utrzymywane lochy lub knury służące celom rozrodczym; Kategoria C: wszystkie siedziby stad utrzymujące świnie, dziki lub świniodziki stale lub czasowo na otwartych wybiegach. Podział na kategorie odzwierciedla ryzyko introdukcji wirusa ASF - najwyższe ryzyko dla kategorii C, najniższe dla A.

24 Znaczenie bioasekuracji W gospodarstwach w obszarze objętym ograniczeniami i ochronnym, niezależnie od kategorii, powinno się wprowadzić i egzekwować następujące wymogi bioasekuracji: zabezpieczenie gospodarstwa, w którym utrzymywane są świnie w systemie otwartym podwójnym ogrodzeniem na podmurówce lub z wkopanym krawężnikiem; ogrodzenie to musi mieć co najmniej 1,5 m wysokości (kategoria C); wdrożenie programu monitorowania i zwalczania gryzoni; przeprowadzanie okresowych zabiegów dezynsekcji (od kwietnia do listopada każdego roku); prowadzenie rejestru środków transportu do przewozu świń, które wjeżdżają na teren gospodarstwa oraz rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których utrzymywane są świnie; zabezpieczenie budynku, w którym przebywają świnie, przed dostępem zwierząt domowych; wdrożenie w gospodarstwach komercyjnych lub utrzymujących świnie w systemie otwartym zatwierdzonego przez powiatowego lekarza weterynarii planu bioasekuracji uwzględniającego profil gospodarstwa, zawierającego opis krytycznych aspektów funkcjonowania gospodarstwa, mających wpływ na poziom zabezpieczenia epizootycznego (kategoria A oraz C) ; utrzymywanie świń w gospodarstwach w zamkniętych pomieszczeniach za wyjątkiem świń utrzymywanych w systemie otwartym; zapewnienie, że osoby mające kontakt ze świniami w gospodarstwie nie utrzymują własnych świń poza tym gospodarstwem oraz nie zajmują się dodatkowo obsługą świń w innych gospodarstwach; zakaz wchodzenia osób postronnych do budynków, w których utrzymywane są świnie; obowiązek używania odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego podczas przebywania w budynkach inwentarskich.

25 Strategia działania w przypadku wystąpienia ASF a) u świń Co do zasady, świnie z gospodarstw, które znajdą się w obszarze zapowietrzonym (3 km ) i zagrożonym po winne podlegać zabiciu. W przypadku dwóch pierwszych ognisk w obszarach zapowietrzonym i zagrożonym zabito w sumie 346 świń (280 w obszarach wokół pierwszego ogniska, 66 dla drugiego ogniska). b) u dzików Znaczenie bioasekuracji Co do zasady, świnie z gospodarstw kategorii B i C, które znajdą się w obszarze o promieniu 10 km będą podlegały - jeżeli to zasadne w świetle analizy ryzyka - ubojowi lub zabiciu. Dodatkowo, w obszarze objętym ograniczeniami wdrożony będzie program bioasekuracji, celem którego jest zmniejszenie liczby gospodarstw nie spełniających odpowiednich wymogów w tym zakresie.

26 Znaczenie bioasekuracji Bioasekuracja w mniejszych gospodarstwach W obszarze objętym ograniczeniami nie ma gospodarstw, w których świnie utrzymywane są w systemie otwartym. Kontrole gospodarstw: - Co najmniej 2 kontrole w roku - Dodatkowo, w każdym przypadku podejrzenia ASF - Dodatkowo, kontrole w związku z ubojem świń na użytek własny Doświadczenia wskazują, że świadomość właścicieli zwierząt jest niska (bardzo niebezpiecznym jest społeczne przekonanie, że koszty i zasady wdrożenie bioasekuracji są obowiązkiem państwa ).

27 Znaczenie bioasekuracji Program bioasekuracji W obszarze objętym ograniczeniami planowane jest jak najszybciej wdrożenie programu bioasekuracji. Celem programu- jest eliminacja gospodarstw niespełniających wymogów bioasekuracji a przez to zabezpieczenie przed przeniesieniem wirusa do hodowli świń. Planowane wdrożenie - pierwszy kwartał 2015 r. Właściciel będzie miał 3 miesiące na poinformowanie IW o chęci zaprzestania produkcji świń - po likwidacji stada (za pełnym odszkodowaniem) przez 3 kolejne lata właściciel będzie otrzymywał rekompensatę.

28 Zasady zwalczania ASF Zabezpieczenie granic

29 Zabezpieczenie granic Kontrola (oczyszczania i dezynfekcji) środków transportu do przewozu zwierząt, które wjeżdżają do Polski Przejścia graniczne zabezpieczono przejazdowymi matami dezynfekcyjnymi (trwają prace nad wdrożeniem trwałej infrastruktury) Służba Celna prowadzi kontrole bagażu podręcznego pasażerów wjeżdżających do Polski (konfiskata i zniszczenie produktów pochodzenia zwierzęcego)

30 Zabezpieczenie granic Ilość produktów pochodzenia zwierzęcego przewożonych, zatrzymanych i poddanych utylizacji na granicy zewnętrznej Unii Europejskiej w roku 2014 Styczeń Luty Marzec Kwiecień 772,30 kg 1 800,00 kg 2 838,73 kg 1 874,75 kg 5 000, , , , ,00 0,00 Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień 803,38 kg 1 531,65 kg 2 390,56 kg 4 012,10 kg 4 786,43 kg 3 540,76 kg 2 762,42 kg 3 334,28 kg

31 Zabezpieczenie granic

32 Zabezpieczenie granic

33 Zasady zwalczania ASF Dodatkowe zasady

34 Dodatkowe ograniczenia W obszarze objętym ograniczeniami zakazane jest organizowanie targów/skupów, wystaw itp. W innych częściach Polski przemieszczanie z gospodarstw na targi objęte jest wymogiem zaopatrzenia przesyłki świń w świadectwo zdrowia (zgodnie z programem zwalczania chrooby Aujeszky ego)

35 Utylizacja zwłok i pozostałości po zwierzętach Utylizacja zwłok zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1069/2009 Padłe świnie poddawane są utylizacji w zakładach utylizacyjnych Dziki: Znalezione martwe - są utylizowane lub zakopywane pod ścisłym nadzorem IW. Odstrzelone (na podst. Decyzji PLW - utylizacja w zakładach utylizacyjnych )

36 Karmienie odpadkami żywności Karmienie zlewkami i odpadami pokonsumpcyjnymi świń zakazane prawem: IW podczas kontroli weryfikuje stosowanie się do zakazu Współpraca z Państwową Inspekcją Sanitarną w zakresie kontrolowania zakładów żywienia zbiorowego Zakaz ujęty w kampanii informacyjnej

37 Karmienie odpadkami żywności W województwie podlaskim znajduje się 2585 restauracji/stołówek, w tym 920 zamkniętych zakładów żywienia zbiorowego Dane na październik 2014 r.: brak dowodów na przesyłanie odpadów do skarmiania zwierząt.

38 Zasady zwalczania ASF Zagrożenia związane z ASF

39 Zagrożenie ASF Charakterystyka zagrożeń związanych z ASF Na przykładzie strategii zwalczania ASF w populacji dzików Sytuacja skomplikowana: interakcja wielu czynników (zarażone zwierzęta, gęstość populacji zwierząt, łowiectwo, poziom rolnictwa, itd.) Sytuacja niejasna: nie są znane wszystkie istotne parametry (np. gęstość populacji zwierząt, rozprzestrzenianie się czynnika zakaźnego, przebieg i dynamika przebiegu zakażenia,dynamiki występowania ASF w krajach sąsiednich, itd.) Sytuacja dynamiczna: ciągłe zmiany parametrów (np. wpływ czynników sezonowych, zmienność liczby zwierząt,inne czynniki zewnętrzne i środowiskowe ) Oddziaływanie na jeden czynnik może mieć nieprzewidziane skutki uboczne

40 Zagrożenie ASF Skala potencjalnego zagrożenia jest duża Wg. ekspertów z PIWet.-PIB koszty działań związane z likwidacją 1 ogniska ASF w stadzie liczącym 40 świń to około zł, podczas gdy likwidacja ogniska w stadzie liczącym świń - około 15 milionów zł (koszty poniesie budżet Państwa) W niektórych powiatach (województwo wielkopolskie) liczba świń w obszarze 3 km od ogniska przekroczyłaby liczbę świń w całym obszarze objętym ograniczeniami w województwie podlaskim (ponad ) Niezbędna jest ścisła współpraca wszystkich (służby, inspekcje, straże, administracja rządowa i samorządowa, myśliwi, organizacje branżowe, hodowcy) w celu niedopuszczenia do rozprzestrzeniania ASF

41 Zagrożenie ASF Rozprzestrzenianie ASF jest możliwe w drodze: Przemieszczeń zwierząt dzikich (małe stada, pojedyncze osobniki) 1) Przewożenia żywności pochodzenia zwierzęcego przez osoby wkraczające na terytorium UE Resztki żywności mogą zostać wyrzucone (ryzyko zarażenia dzików) lub posłużą do skarmiania świń 2) Przemyt żywności Przemieszczeń środków transportu m.in. pojazdów do przewozu zwierząt,paszy, żywności (mięsa)wjeżdżających z krajów i rejonów występowania ASF jeśli nie są przestrzegane zasady bioasekuracji Przemieszczania zakażonych zwierząt lub mięsa zawierającego wirus (lub skażonego wirusem) m.in. w drodze nielegalnego przemieszczania świń z obszarów objętych restrykcjami albo nielegalnego wywozu tusz dzików z tych obszarów (bez badań)

42 Zagrożenie ASF Rola dróg w rozprzestrzenianiu

43 Współpraca i działania innych służb i instytucji Polski Związek Łowiecki i Lasy Państwowe - współpraca w zakresie ustalania strategii zwalczania ASF w populacji dzików; Służba Celna - prowadzenie kontroli bagażu podróżnych pod kątem znalezienia i konfiskaty żywności pochodzenia zwierzęcego; kontrola przeprowadzenia przez przewoźnika oczyszczania i dezynfekcji środka transportu do przewozu zwierząt, paszy, mięsa na granicach zewnętrznych UE i w obszarach granicznych; Straż Graniczna - współpraca z organami IW w zakresie notyfikowania o znalezieniu zwłok dzików; zapobieganie przemytowi żywności pochodzenia zwierzęcego; Policja - kontrole pojazdów, w tym środków transportu do przewozu świń, pod kątem prawidłowości dokumentacji; współpraca z PLW w zakresie umożliwienia wejścia do gospodarstwa poddawanego kontroli; Inspekcja Transportu Drogowego j. w. w zakresie kontroli pojazdów; Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad - współpraca w zakresie informowania podróżnych w Miejscach Obsługi Podróżnych o konieczności pozbywania się odpadków z żywności pochodzenia zwierzęcego (oraz ustalenie czy na parkingach i MOP, na których znajdują się punkty gastronomiczne odpady gastronomiczne są prawidłowo utylizowane przez dzierżawców tych obszarów); Główny Inspektorat Sanitarny - współpraca w zakresie właściwego zagospodarowywania odpadków z żywności pochodzenia zwierzęcego w zakładach żywienia zbiorowego; Państwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy (PIWet-PIB) - współpraca m.in. w ramach Grupy Ekspertów ds. ASF; PIWet-PIB jako jedyne laboratorium w Polsce wykonuje badania w kierunku ASF; PIWet-PIB przekazuje wytyczne i zalecenia odnośnie pobierania materiału do badań w kierunku ASF. Współpraca z innymi ośrodkami naukowym w innych krajach.

44 Dziękuję Państwu za uwagę