Wykaz skrótów... Bibliografia... XI XVII Rozdzia³ I. Przedmiot i metoda pracy... 1 1. Swoboda umów zarys problematyki... 1 I. Pojêcie swobody umów i pogl¹dy na temat jej sk³adników... 1 II. Aksjologiczne i konstytucyjne podstawy swobody umów... 6 III. Rola swobody umów w prawie prywatnym... 11 2. Przedmiot i metoda pracy... 18 3. Podstawowe za³o enia teoretyczne pracy... 24 I. Norma postêpowania... 24 II. Norma kompetencyjna... 28 III. Sytuacja normatywna... 31 IV. Stosunek prawny... 34 Rozdzia³ II. Pojêcie i struktura stosunku zobowi¹zaniowego... 41 1. Pojêcie zobowi¹zania i zarys jego struktury... 41 I. Zobowi¹zanie jako stosunek prawny... 41 II. Elementy zobowi¹zania... 46 2. Podmioty zobowi¹zania... 47 I. Wierzyciel i d³u nik... 47 II. Pojêcie strony zobowi¹zania... 50 III. Wielostronne stosunki zobowi¹zaniowe... 51 IV. Zobowi¹zania z udzia³em osób trzecich... 52 V. Wielopodmiotowe zobowi¹zania wzajemne... 55 VI. Wieloœæ wierzycieli lub d³u ników... 55 VII. Osoby uczestnicz¹ce w wykonaniu zobowi¹zania... 57 VIII. Oznaczenie podmiotów w zobowi¹zaniu... 57 IX. Zobowi¹zania realne... 62 3. Uprawnienia i obowi¹zki stron... 63 I. Uwagi wstêpne... 63 II. Roszczenie... 68 III. Kompetencja procesowa zwi¹zana z roszczeniem... 69 V
IV. D³ug i podstawowe obowi¹zki d³u nika... 72 V. Wierzytelnoœæ i podstawowe uprawnienia (roszczenia) wierzyciela... 80 VI. Roszczenia wierzyciela o œwiadczenia uboczne i dodatkowe oraz odpowiadaj¹ce im obowi¹zki d³u nika... 84 VII. Obowi¹zki d³u nika i roszczenia wierzyciela zwi¹zane ze spe³nieniem œwiadczenia... 86 VIII. Wierzycielski obowi¹zek wspó³dzia³ania z d³u nikiem... 87 IX. Inne obowi¹zki wierzyciela i roszczenia d³u nika... 89 X. Uprawnienia kszta³tuj¹ce... 90 XI. Uprawnienia do ¹dania ukszta³towania zobowi¹zania przez s¹d... 96 XII. Pojêcie zarzutu... 100 XII. Kompetencje do przenoszenia uprawnieñ i obowi¹zków 101 XIV. Uprawnienia bezwzglêdne w stosunkach zobowi¹zaniowych... 102 4. Odpowiedzialnoœæ d³u nika... 105 I. D³ug i odpowiedzialnoœæ... 105 II. Ograniczenia odpowiedzialnoœci... 110 III. Zobowi¹zanie niezupe³ne... 112 5. Z³o onoœæ i zmiennoœæ treœci zobowi¹zania... 116 6. Zwi¹zki umów i zwi¹zki stosunków zobowi¹zaniowych... 119 Rozdzia³ III. Swoboda umów jako kompetencja generalna... 125 1. Umowa jako narzêdzie tworzenia, znoszenia i kszta³towania treœci zobowi¹zania... 125 I. Wprowadzenie... 125 II. Ustawowa regulacja umownych stosunków zobowi¹zaniowych... 127 III. Normotwórczy charakter umowy tworz¹cej zobowi¹zaniowy stosunek prawny... 129 IV. Charakter umów zmieniaj¹cych i rozwi¹zuj¹cych zobowi¹zania... 132 2. Treœæ normy kompetencyjnej przyznaj¹cej swobodê umów... 136 I. Ogólna charakterystyka... 136 II. Wyra enie normy przyznaj¹cej swobodê umów w przepisach prawa... 138 III. Kompetencja... 139 IV. Podmiot kompetencji... 140 V. Sposób wykonania kompetencji (czynnoœæ konwencjonalna)... 141 VI. Adresat normy kompetencyjnej... 149 VII. Zakres kompetencji wzmianka... 151 VI
3. Podstawowa sytuacja prawna podmiotu kompetencji... 151 I. Wprowadzenie... 151 II. Zakaz korzystania z kompetencji... 154 III. Nakaz korzystania z kompetencji... 157 IV. Wolnoœæ korzystania z kompetencji... 159 4. Swoboda umów jako zasada prawa cywilnego... 160 Rozdzia³ IV. Zakres kompetencji zagadnienia ogólne... 165 1. Wprowadzenie... 165 2. Kszta³towanie stosunku zobowi¹zaniowego jako przedmiot kompetencji stron... 166 3. Granice swobody umów... 175 I. Uwagi wstêpne... 175 II. Treœæ i cel stosunku prawnego... 175 Rozdzia³ V. Wyznaczenie granic kompetencji przez ustawê... 183 1. Pojêcie ustawy w art. 353 1 KC... 183 2. Przepisy ograniczaj¹ce zakres kompetencji... 185 I. Pojêcie... 185 II. Przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych... 187 III. Przepis dotycz¹cy umów o œwiadczenie niemo liwe... 189 IV. Regulacja umów maj¹cych cechy wyzysku... 198 V. Inne przepisy ograniczaj¹ce zakres kompetencji... 210 VI. Kwestia przepisów porz¹dku publicznego... 216 3. Bezwzglêdnie wi¹ ¹ce oraz semiimperatywne uregulowanie treœci stosunku prawnego w ustawie... 219 I. Pojêcie przepisów (norm) imperatywnych, semiimperatywnych i dyspozytywnych... 219 II. Funkcje przepisów (norm) poszczególnych rodzajów i ich znaczenie dla zakresu swobody umów... 224 III. Ustalanie charakteru mocy wi¹ ¹cej przepisu (normy)... 230 Rozdzia³ VI. Wyznaczenie granic kompetencji przez zasady wspó³ ycia spo³ecznego... 251 1. Wprowadzenie... 251 2. Wstêpne ustalenia semantyczne... 251 3. Kontekst i funkcja zwrotu zasady wspó³ ycia spo³ecznego... 253 4. Zasady wspó³ ycia spo³ecznego a rodzaje norm spo³ecznych... 258 I. Uwagi wstêpne... 258 II. Normy religijne... 259 III. Obyczaj... 260 IV. Zasady wspó³ ycia spo³ecznego jako regu³y moralne... 265 5. Charakterystyka ocen i norm moralnych... 267 VII
I. Uwagi wstêpne... 267 II. Ogólne zagadnienia ocen, wypowiedzi oceniaj¹cych i norm aksjologicznych... 269 III. Cechy oceny i normy moralnej... 274 IV. Wypowiedzi o charakterze moralnym niebêd¹ce normami... 283 V. Moralnoœæ jako zjawisko spo³eczne... 286 6. Przyk³ady norm moralnych... 289 I. Pojêcie wartoœci... 289 II. Podstawowe wartoœci i chroni¹ce je normy moralne... 292 7. Stosowanie kryterium zasad wspó³ ycia spo³ecznego w art. 353 1 KC... 305 I. Sprzecznoœæ z zasadami wspó³ ycia spo³ecznego... 305 II. Ustalanie treœci norm moralnych przez sêdziego... 307 III. Uzasadnianie rozstrzygniêæ opartych na zasadach wspó³ ycia spo³ecznego... 310 Rozdzia³ VII. Wyznaczenie granic kompetencji przez w³aœciwoœæ (naturê) stosunku... 313 1. Geneza ograniczenia oraz pogl¹dy doktryny i orzecznictwa na jego znaczenie... 313 I. Geneza klauzuli w³aœciwoœci (natury) stosunku wart.353 1 KC... 313 II. Interpretacje doktrynalne... 314 III. Nawi¹zania do natury stosunku w orzeczeniach S¹du Najwy szego... 319 IV. Uwagi krytyczne... 320 2. Wstêpne ustalenia interpretacyjne... 321 3. Podstawowe konsekwencje ustaleñ semantycznych... 325 4. Zagadnienie samoistnego charakteru tego ograniczenia swobody umów... 328 5. Natura stosunku a zasady wspó³ ycia spo³ecznego... 330 6. Natura stosunku a ustawa... 333 I. Uwagi wstêpne... 333 II. Natura stosunku jako metoda wskazywania norm imperatywnych przegl¹d koncepcji... 335 III. Klauzula natury stosunku jako nakaz stosowania indukcyjnej metody wyk³adni... 339 IV. Problem natury poszczególnych rodzajów i typów zobowi¹zañ... 346 7. Powo³anie siê na w³aœciwoœæ stosunku jako sposób uzasadnienia decyzji... 350 VIII
Rozdzia³ VIII. Skutki przekroczenia zakresu kompetencji... 353 1. Wprowadzenie... 353 2. Umowa zobowi¹zaniowa jako czynnoœæ konwencjonalna... 354 I. Pojêcie czynnoœci konwencjonalnej i regu³ jej dokonywania... 354 II. Konwencjonalny charakter umowy zobowi¹zaniowej... 356 III. Skutki naruszenia regu³ konstytutywnych i innych regu³ dokonywania czynnoœci prawnej... 359 3. Ustawowe okreœlenia skutków przekroczenia zakresu kompetencji... 361 I. Relacja art. 353 1 do art. 58 KC... 361 II. Podstawowe cechy niewa noœci czynnoœci prawnej... 365 III. Czêœciowa bezskutecznoœæ (niewa noœæ) umowy... 367 IV. Przepisy szczególne okreœlaj¹ce skutki przekroczenia granic swobody umów... 369 Indeks rzeczowy... 375 IX