scenarius ze z a ję ć

W 200. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki 3.10-17.12 2017 rozważny i romantyczny scenarius ze z a ję ć Pałac Krzysztofory Rynek Główny 35 Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu Patriotyzm Jutra

temat: Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! Scenariusz zajęć dla klasy I III edukacja wczesnoszkolna, realizowanej na ekspozycji Rozważny i romantyczny. W 200. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki. W zakresie społecznego obszaru rozwoju uczeń osiąga: III.1) III.10) świadomość wartości uznanych przez środowisko domowe, szkolne, lokalne i narodowe; potrzebę aktywności społecznej opartej o te wartości umiejętność rozumienia legend, faktów historycznych, tradycji, elementów kultury materialnej i duchowej oraz pojęć i symboli z nimi związanych, takich jak: rodzina, dom, naród, ojczyzna, kraj. Edukacja społeczna III 1.1) Uczeń identyfikuje się z grupą społeczną, do której należy: rodzina, klasa w szkole, drużyna sportowa, społeczność lokalna, naród; respektuje normy i reguły postępowania w tych grupach. 1.7) Opowiada ciekawostki historyczne dotyczące regionu, kraju, wyróżniając w nich postaci fikcyjne i realne. 2.2) Rozpoznaje: godło, barwy, hymn narodowy, mundur wojskowy, wybrane stroje ludowe, np. związane z regionem Polski, w którym mieszka. 2.3) Uczestniczy w świętach narodowych i innych ważnych dniach pamięci. 2.4) Rozpoznaje i nazywa patrona szkoły, miejscowości, w której mieszka, wyjaśnia pojęcie patron, wymienia imiona i nazwiska, np. pierwszego władcy i króla Polski, obecnego prezydenta Polski, wymienia nazwę pierwszej stolicy Polski narodowej; wykonuje kokardę narodową, biało-czerwony proporczyk; zachowuje się godnie i z szacunkiem podczas śpiewania lub słuchania hymnu, wciągania flagi na maszt itp. 2.7) Opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje informacje o wielkich Polakach: królowa Jadwiga, król Stefan Batory, astronom Mikołaj Kopernik, noblistka Maria Skłodowska-Curie, alpinistka Wanda Rutkiewicz, papież Jan Paweł II, nauczycielka i cichociemna gen. Elżbieta Zawacka Zo. Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 2

Cele zajęć Po zajęciach uczeń: umie w prosty sposób wyjaśnić pojęcia takie jak: wolność-niepodległość, ojczyzna, bohater potrafi wyjaśnić, czym były rozbiory Polski wie, kim był Tadeusz Kościuszko, zna najważniejsze epizody z jego życia umie wytłumaczyć, dlaczego Tadeusz Kościuszko uznawany jest dzisiaj za wielkiego bohatera nie tylko Polski, ale i innych narodów Metody i formy pracy pogadanka drama Materiały pomocnicze dla nauczyciela Ignacy Krieger, Tadeusz Kościuszko, MHK-Fs738/IX Widok dworku w Mereczowszczyźnie, MHK-1801/III Michał Stachowicz, Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku Krakowskim, MHK-723/II Walery Eliasz Radzikowski, Bitwa pod Racławicami, 1895, akwarela, papier, wym. 63 x 91 cm, wł. MHK, nr inw. 2358/III Przebieg lekcji 1. Wprowadź uczniów na wystawę Rozważny i romantyczny. W 200. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki i przejdź do przestrzeni Tadziuk. Wytłumacz dzieciom, że Kościuszko * urodził się w Mereczowszczyźnie **, czyli na terenach, które dzisiaj znajdują się poza granicami naszego kraju, ale wtedy były to tereny należące do Rzeczpospolitej. Do dnia dzisiejszego tereny * Ignacy Krieger, Tadeusz Polesia, czyli miejsca, gdzie urodził się Kościuszko, charakteryzują się piękną przyrodą i niepowtarzalnym klimatem. Imiona, Kościuszko, MHK-Fs738/IX jakie zostały nadane Kościuszce na chrzcie św., to Andrzej Tadeusz Bonawentura, lecz później posługiwał się jedynie drugim Widok dworku w Mere- ** czowszczyźnie, MHK-1801/III imieniem. Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 3

Ryngraf w kształcie serca, wg tradycji należał do Tadeusza Kościuszki, XVIII w., blaszka mosiężna, farba olejna, repusowanie, grawerowanie, wym. 5,8 x 5 cm, KKK, nr 37/IX/W Zeszyt do nauki religii Tadeusza Kościuszki, BK 01414, Mf 5767, Mak. 44 Dworek w Mereczowszczyźnie, wyk. Jan Kazimierz Wilczyński, KKK 71/II Portret Tadeusza Kościuszki w mundurze generalskim, autor nieznany, XIX w., olej, płótno; wym. 87,5 x 69 cm, wł. MHK, nr inw. 3811/III 2. W przestrzeni zatytułowanej Szwed wytłumacz, skąd taka nazwa: nawiązuje ona do tego, iż Kościuszko w Szkole Kadetów nazywany był przez swoich kolegów Szwedem w nawiązaniu do jego cech charakteru uporu i porywczości, cech, jakimi odznaczał się szwedzki król Karol XIII. W przestrzeni tej powiedz uczniom o najważniejszych etapach w nauce przyszłego Naczelnika powstania: Kolegium Pijarów w Lubieszowie Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej w Warszawie Szkoła Rycerska zwana również Akademią Szlachecką Korpusu Kadetów była pierwszą w Rzeczypospolitej szkołą państwową, założoną w z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Szkoła miała za zadanie przygotować głównie ubogą młodzież szlachecką zarówno do służby w wojsku, jak i do służby publicznej, wychowując ją w duchu miłości i poświęcenia dla kraju, zaszczepiając w wychowankach cnoty obywatelskie i ducha patriotycznego, a także propagując idee oświecenia. Kościuszko był bardzo dobrym uczniem, można było zauważyć m.in. jego zdolności plastyczne. Dzięki inicjatywie ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego dalsze nauki pobierał w Paryżu, gdzie miał uczyć się architektury militarnej, artylerii, taktyki, architektury cywilnej, rysowania, malowania ; w Paryżu był również słuchaczem najsłynniejszej i najbardziej prestiżowej szkoły Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby. W czasie pobytu we Francji Kościuszko poznał nowoczesne osiągnięcia sztuki wojskowo-inżynieryjnej i zgłębił arkana użycia artylerii w polu i przy obronie twierdz. Pobyt ten zaważył na jego ogólnym rozwoju umysłowym i utrwalił jego demokratyczny światopogląd oraz kult wolności. Zwróć uwagę uczniów na następujące eksponaty: Patent oficerski Tadeusza Kościuszki z 20 XII 1766 roku., AGAD, Zbiory Popielów, Cadets Tom I. Pars I. Cap. I-II. Cap. I: Project pour la Formation Reglement et Réforme du Corps Cadets 1. 1775 1779. Cap. II: Tabelles du Corps des Cadets et Rapport de leurs Etudes 1. 1766 1769, rkps 366, k. 95. Wymiary księgi: (szerokość x wysokość x grubość) 250 x 380 x 60 mm, sama eksponowana karta 165 x 190 mm Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 4

Stanisław August Poniatowski (1732 1798), król Polski, ryt. Pichler Johann Peter, wg Lampi Johann Baptiste I, PAU, Inw.025096 Mundur kadeta Szkoły Rycerskiej, kopia W sali zatytułowanej Stypendysta c.d. Notatka Tadeusza Kościuszki i Józefa Orłowskiego do króla w sprawie stypendium w Paryżu, AGAD, Zbiory Popielów, Materiały obejmujące Szkołę Kadetów. Rozdziały III, IV, V, VI, VII, VIII, IX., III: Compte de la Depense faicte pour le Corps de Cadets 1. 1766 1779, rkps 224, k. 113. Wymiary księgi: 240 x 380 x 70 mm, sama eksponowana karta 205 x3 25 mm Ruiny starożytnych budowli w Rzymie, kopia rys. Tadeusza Kościuszki, wyk. Mieczysław Dyląg, Kraków, oryginał 1769 1774, kopia 1977, rys. piórkiem, akwarela, wym. 37,6 x 53,5 cm, MHK 2214/VIII Ogrody Farnese, kopia rys. Tadeusza Kościuszki, wyk. Mieczysław Dyląg, Kraków, oryginał 1769 1774, kopia 1977, wym. 38,5 x 54,7 cm, rys. piórkiem, akwarela, MHK 2216/VIII 3. Przechodząc do przestrzeni Pan Tadeusz zwróć uwagę na portret przedstawiający Ludwikę Sosnowską wielką, niespełnioną miłość bohatera, którą według tradycji poznał przebywając w Sosnowicy, gdzie uczył rysunków, matematyki i historii córki wojewody. Kościuszko zakochał się z wzajemnością w jednej z nich, Ludwice nie mógł jej poślubić, ale pozostała ona jego wielką niespełnioną miłością. Portret Ludwiki Sosnowskiej, autor nieznany, Polska, ok. 1775, wym. 33,4 x 28,5 cm, olej, płótno, MNK II-a-545 Suknia stylizowana na lata 80. XVIII w., wykonanie: Pracownia Konserwacji Tkanin MHK: Anna Buczek i Alicja Dobosz 4. W przestrzeni Mr. Kosciuszko wytłumacz uczniom, że Tadeusz Kościuszko jest nie tylko polskim bohaterem, ale jednym z pierwszych Polaków, którzy wzięli udział w walkach o niepodległość byłych kolonii angielskich wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych była konfliktem zbrojnym pomiędzy Królestwem Wielkiej Brytanii a jego trzynastoma koloniami w Ameryce Północnej w latach 1775 1783; w walce po stronie kolonii brali udział m.in. T. Kościuszko czy K. Pułaski. Zanim jednak dotarł w 1776 roku na amerykański ląd, musiał pokonać długa i niebezpieczna drogę morską, podczas której los nie szczędził mu licznych przygód. Dzięki swoim zdolnościom inżynierskim i pracom w tej dziedzinie (m.in. przy fortyfikowaniu Filadelfii i innych obozów wojskowych, które skutecznie utrudniały manewrowanie wojskom angielskim) cieszył się ogromnym szacunkiem, a jego działania w znaczący sposób przyczyniły się do sukcesów militarnych Amerykanów. Wyrazem uznania dla jego inżynierskich umiejętności było powierzenie mu budowy potężnej twierdzy West Point. W uznaniu zasług otrzymał 13 października 1783 roku stopień generała brygady Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 5

armii amerykańskiej, ponadto jako jeden z trzech cudzoziemców został przyjęty do Towarzystwa Cyncynatów, założonego przez najbardziej zasłużonych oficerów. Pistolet z zamkiem skałkowym wg tradycji darowany Tadeuszowi Kościuszce przez Jerzego Waszyngtona, wym.: lufa: dług. 234 mm; kal. 15 mm, MNK V-778/1 Szlifa z munduru Tadeusza Kościuszki, 1783, nici, metal, wym. 3,5 x 19,5 cm, wł. MHK, nr inw. 688/II Replika flagi Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej z ok. 1777 roku., wykonany wg wzoru z The Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku Model pomnika Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie, wyk. Antoni Popiel, ok. 1906, gips, wys. 96 cm, podstawa 32 x 32 cm, wł. MHK, nr inw.1957/iii 5. Przejdź do sali zatytułowanej Generał ; tutaj narracja skupia się wokół udziału Kościuszki w walce o obronę Konstytucji 3 maja. Aby dzieci dobrze zrozumiały, co oznaczają pojęcia: rozbiory Polski, zaborcy oraz kto brał udział w rozbiorach i co to znaczy, że Polska straciła niepodległość, wybierz z grupy trójkę dzieci, daj odpowiednio każdemu z nich kartkę z napisem ROSJA, AUSTRIA i PRUSY, a następnie wytłumacz, iż Polska w wyniku trzech rozbiorów, czyli podziału ziem polskich pomiędzy trzech ówczesnych sąsiadów (Rosja, Austria i Prusy) zniknęła z mapy Europy. Uczestnicy dramy trzymający kartki z napisami ROSJA, AU- STRIA i PRUSY niech wezmą kartkę z napisem POLSKA i podzielą ją między siebie na trzy części. Zapytaj, co oznacza, że Polska straciła niepodległość i czy fakt podziału ziem polskich oznaczał, że nie było Polaków? W sali tej zwróć zwłaszcza uwagę na fakt, iż wolność ukochanej ojczyzny była szczególnie bliska i droga sercu Tadeusza Kościuszki, stąd jego zaangażowanie we wszelkie sprawy dotyczące walki o wolność i niepodległość. Zwróć również uwagę na bardzo istotny fakt, iż Tadeusz Kościuszko w dowód zasług za swoje męstwo i bohaterstwo w bitwie pod Zieleńcami został odznaczony najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym. Order Virtuti Militari jest jednym z najstarszych orderów wojskowych na świecie, spośród tych nadawanych do chwili obecnej. Został ustanowiony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1792 roku właśnie dla uczczenia zwycięstwa w bitwie pod Zieleńcami podczas walk w obronie Konstytucji 3 maja. Zwróć uwagę uczniów na następujące eksponaty: Pierścień z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki, Jan Regulski, Warszawa, ok. 1792 1807, odlew, złocenie ogniowe, kameryzowanie, wym. 2,3 x 1,7 cm, MHK-1528/II/1-2 Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 6

Lista osób odznaczonych orderem Virtuti Militari, 1792, papier, wym. 39 x 24 cm, PAU, 4585, k. 51 Medal srebrny Virtuti Militari kopia wykonana dla celów kolekcjonerskich, Mennica Warszawa, Polska, ok. poł. XIX w., sztancowanie, srebrzenie; tombak; wym.: 4,28 x 3,45 x 0,37 cm; 29 g., MNK-V-4103 6. W przestrzeni Naczelnik skup swoją szczególną uwagę na powstaniu kościuszkowskim i przysiędze, jaka miała miejsce na Rynku Głównym w Krakowie *. Wychodząc z wystawy, możesz zaprowadzić dzieci na Rynek, do miejsca, gdzie znajduje się płyta upamiętniającą to wydarzenie. * Michał Stachowicz, Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku Wytłumacz dzieciom, że Tadeusz Kościuszko stanął na czele pierwszego polskiego powstania skierowanego przeciwko zaborcom. Na Rynku Głównym, wobec zgromadzonych mieszkań- Krakowskim, MHK-723/II. ców Krakowa, został odczytany Akt powstania, który był dokumentem rozpoczynającym ogólnonarodową insurekcję. Akt uznawał Kościuszkę za najwyższego i jedynego Naczelnika i rządcę całego powstania. Po odczytaniu Aktu Kościuszko złożył uroczystą przysięgę tekst przysięgi może odczytać jedno z dzieci, stojąc przy obrazie Michała Stachowicza Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku Krakowskim : Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi, Panie Boże dopomóż i niewinna Męka Syna Jego. Akt powstania obywatelów, mieszkańców województwa krakowskiego w Krakowie 24 marca 1794, syg. BK 02700, sygn. Mf.5767 Lada Rady Miejskiej z piórem do pisania, Kraków, 1751, blacha srebrna trybowana, drewno, aksamit, wym. 34 x 32,5 cm, dł. 41 cm., MHK 717/II/1-2 Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku Krakowskim, mal. Michał Stachowicz, 1797, gwasz, papier, wym. 50 x 75,5 cm, wł. MHK, nr inw. 723/II Kosynierzy chłopskiego pospolitego ruszenia w 1794 roku. Włościanie z okolic Krakowa uzbrojeni na pospolite ruszenie w 1794 roku. ( Włościanie krakowscy na pospolite ruszenie w czasie Powstania Narodowego roku 1794 uzbrojeni ), mal. Michał Stachowicz, 1795, papier, gwasz, wym. 25,8 x 34,6 cm, Zbiór Ambrożego Grabowskiego, I g. 5949 7. W przestrzeni zatytułowanej Wódz zwróć uwagę dzieci na kosynierów, czyli oddziały chłopów, którzy uzbrojeni w kosy walczyli w powstaniu oraz wielkiej zwycięskiej bitwie pod Racławicami **. ** Bitwa pod Racławicami, Ostatecznie czyn zbrojny nie zakończył się sukcesem. Był jednak pierwszym zrywem niepodległościowym Polaków oraz do- 1895, akwarela, papier, mal. Walery Eliasz Radzikowski, wodem wielkiej odwagi i męstwa Kościuszki. wym. 63 x 91 cm, wł. MHK, nr inw. 2358/III. Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 7

Kościuszko często przedstawiany jest w sukmanie krakowskiej i w czapce krakusce (elementy ubioru chłopów z podkrakowskich wsi), które od tego czasu stały się polskim strojem narodowym. Kule armatnie, wg tradycji z bitwy pod Racławicami, Polska, Rosja (?), XVIII w., żelazo lane, kal.5,4 cm, KKK 1/IX; kal. 5cm, KKK 2/IX; kal. 4,8cm, KKK 3/IX Polska czapka generalska należąca według tradycji do Tadeusza Kościuszki, tzw. krakuska, lata 1789 1794, wym.: wys. czapki 16 cm, wys. pióra 31 cm, aksamit, czaple pióro, nr inw. MWP 24448*, nr inw. MWP 1048* Bitwa pod Racławicami, mal. Walery Eliasz Radzikowski,1895, akwarela, papier, wym. 63 x 91 cm, wł. MHK, nr inw. 2358/III Kosa bojowa, Polska, 2 poł. XVIII w., wys. 318 cm, wł. MHK, nr inw. 681/V Pochód wojsk Tadeusza Kościuszki przez Rynek Krakowski po zwycięstwie racławickim, mal. Michał Stachowicz, 1796, gwasz, papier, wym. 50,5 x 71,8 cm, wł. MHK, nr inw. 722/II 8. Przejdź do przestrzeni zatytułowanej Pokonany ; wytłumacz uczniom, iż pomimo zwycięstwa w bitwie pod Racławicami ostatecznie czyn zbrojny nie zakończył się sukcesem ale należy tu podkreślić, iż był nie tylko pierwszym zrywem niepodległościowym Polaków, ale dowodem wielkiej odwagi i męstwa Kościuszki. Fragment koszuli Tadeusza Kościuszki, wym. 4 x 5 cm, MNK IV-V-317 Cukiernica, wyk. Tadeusz Kościuszko, Szwajcaria lub Francja, wym.: wys. 21,5 cm, śr. 9,5 cm, drewno gruszkowe, drewno ciemne, przekaz z Muzeum Narodowego w Raperswilu w 1929 roku, nr inw. MWP 2039* Kościuszko pod Maciejowicami, mal. Teodor Baltazar Stachowicz, 1 poł. XIX w., olej, płótno, wym. 95 x 120 cm, wł. MHK, nr inw. 824/III 9. W sali Na bocznym torze zwróć uwagę dzieci na nagranie dźwiękowe Mazurka Dąbrowskiego polskiego hymnu narodowego. Włosy Tadeusza Kościuszki oprawne w ramkę, 1817, techniki introligatorskie: włosy, papier, tektura (?), aksamit, szkło, wymiar ramki: 9 x 9 cm, MNK IV-V-393 Szachownica używana przez Tadeusza Kościuszkę, Szwajcaria (?), przed 1817, wym.: 44,2 x 44,1 cm, tektura, papier, skóra, płótno, przekaz z Muzeum Narodowego w Raperswilu w 1929 roku, nr inw. MWP 1078* Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 8

10. W przestrzeni Pamięć zwróć szczególną uwagę na fakt, iż ciało bohatera znajduje się w katedrze na Wawelu w krypcie św. Leonarda. Od momentu śmierci Kościuszki w 1817 roku narastał kult bohatera narodowego, co spowodowało, że naród w ramach wdzięczności już od 1820 roku zaczął sypać kopiec poświęcony jego pamięci. Wspomnij również o Górze Kościuszki w Australii i innych miejscach upamiętniających naszego wielkiego bohatera. Łopata, którą zaczęto sypanie Kopca Kościuszki, 16.10.1820, wym. 89 x 14,5 cm, MNK IV-V-1262 Sypanie mogiły Kościuszki, mal. Jan Nepomucen Bizański, 1858, olej, płótno, wym. 85 x 107 cm, wł. MHK, nr inw. 278/III W trakcie zajęć prowadzonych w Muzeum dzieci własnoręcznie wykonują papierowe czapki krakuski. Scenariusze zajęć / Nazywam się Kościuszko, Tadeusz Kościuszko! / strona 9