ZMIANY W ZAKRESIE WYNAGRADZANIA ZLECENIOBIORCÓW

ZMIANY W ZAKRESIE WYNAGRADZANIA ZLECENIOBIORCÓW W obecnym stanie prawnym regulacja ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę obejmuje jedynie pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy, a zatem osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę, powołania, mianowania, wyboru oraz spółdzielczej umowy o pracę. Mając na uwadze postulat przeciwdziałania nadużywaniu umów cywilnoprawnych i zastępowania nimi umów o pracę oraz ochronę osób otrzymujących najniższe wynagrodzenie rząd przygotował projekt zmiany powyższej ustawy zakładający między innymi wprowadzenie stałej stawki godzinowej dla zleceniobiorców. Poniższa opinia zawiera opis proponowanych zmian wraz ze wstępną analizą ich wpływu na działalność przedsiębiorców zawierających umowy zlecenia. I. ZAKRES PODMIOTOWY USTAWY Projekt ustawy zakłada, że regulacją dotyczącą minimalnej stawki wynagrodzenia objęte zostaną: 1. Osoby fizyczne, 2. Osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą zarejestrowaną w Polsce, 3. Osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą zarejestrowaną w państwie niebędącym członkiem Unii Europejskiej lub państwem Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które nie zatrudniają pracowników lub nie zawierają umów ze zleceniobiorcami, które byłyby realizowane na rzecz przedsiębiorców albo innych jednostek organizacyjnych w ramach prowadzonej przez te podmioty działalności. Proponowana regulacja zakłada, że podmiotami, na rzecz których wykonywane ma być zlecenie lub usługa będą przedsiębiorcy albo inne jednostki organizacyjne w ramach prowadzonej przez siebie działalności. Wobec powyższego, ustawa ta nie będzie dotyczyła obrotu powszechnego, a zatem stosunków prawnych zawieranych pomiędzy dwiema osobami fizycznymi. Za przedsiębiorcę w rozumieniu projektu uważa się natomiast osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną

wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą oraz wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. II. UMOWY OBJĘTE STAWKĄ MINIMALNĄ Ustawodawca przewiduje, że regulacją w zakresie minimalnej stawki godzinowej objęte zostaną umowy regulowane przez art. 734 oraz 750 Kodeksu cywilnego, a zatem umowy 1. zlecenia oraz 2. umowy o świadczenie usług, do których zastosowanie mają przepisy o umowie zlecenia. Istotnym jest jednak, że umowy te muszą być wykonywane przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi na rzecz podmiotów określonych w punkcie I, czyli na rzecz przedsiębiorcy albo na rzecz innej jednostki organizacyjnej. Ponadto, zlecenie bądź usługa muszą być wykonywane w ramach prowadzonej przez powyższe podmioty działalności. III. WYŁĄCZENIA OD STOSOWANIA STAWKI MINIMALNEJ Oprócz obrotu powszechnego ustawa nie będzie także obejmować umów tak zlecenia, jak i o świadczenie usług, zawieranych przez podmioty opisane w punkcie II niniejszej opinii, w których o miejscu i czasie wykonania zlecenia lub usługi decyduje zleceniobiorca lub świadczący usługi, a przysługujące mu wynagrodzenie zależy wyłącznie od rezultatu jego działań. Oznacza to, że jeżeli zleceniobiorca może samodzielnie ustalić miejsce oraz czas realizacji swoich umownych obowiązków to jego wynagrodzenie nie będzie objęte stawką minimalną, niezależnie od tego czy obowiązki te wykonuje na rzecz innej osoby fizycznej czy na rzecz przedsiębiorcy. Należy mieć jednak na uwadze, że wyłączenie to nie znajdzie zastosowania, jeśli w umowie chociażby w sposób alternatywny podane są lokalizacje, gdzie obowiązki mają być wykonywane, a zleceniobiorca lub świadczący usługi jest jedynie wolny w wyborze kolejności i czasu ich realizacji. W tym wypadku jednak, aby wyłączenie mogło dojść do skutku umówione wynagrodzenie musi być w całości uzależnione od rezultatu wykonania zlecenia lub świadczenia. Regulacja ta ma na celu zapobieżenie praktyce zatrudniania osób przy usługach takich jak np. ochrona czy sprzątanie na umowach zlecenia, podczas gdy w rzeczywistości nawiązany został stosunek pracy. IV. OCHRONA WYNAGRODZENIA

Projekt ustawy przewiduje, że inaczej niż to miało miejsce do tej pory, wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług podlegać będzie ochronie. Ochrona przewidziana w planowanej nowelizacji będzie bardzo zbliżona do ochrony ustanowionej w przepisach prawa pracy. Polegać będzie ona na: 1. Zakazie zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia. Zleceniobiorca nie będzie mógł zrezygnować z wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej. 2. Zakazie przeniesienia prawa do wynagrodzenia na inną osobę. Zleceniodawca nie będzie mógł, nawet na wyraźne polecenie zleceniobiorcy, wypłacić należnego mu wynagrodzenia innej osobie. 3. Zakazie wypłaty wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia oraz umowy o świadczenie usług będzie mogło być wypłacane jedynie w pieniądzu, a nie jak do tej pory np. naturze w postaci towarów produkowanych przez zleceniodawcę. 4. Obowiązku wypłaty wynagrodzenia w regularnych odstępach czasu. Wynagrodzenie w wysokości minimalnej stawki godzinowej w przypadku umów zawartych na okres przekraczający 1 miesiąc powinno być wypłacane co najmniej 1 raz w miesiącu. Wprowadzenie powyższych regulacji znacznie upodobni umowę zlecenia i umowę o świadczenie usług do umowy o pracę pod względem wynagrodzenia, co może doprowadzić do powstania trudności w rozróżnieniu charakteru tych umów. Trudno jest to jednak jednoznacznie ocenić na tym etapie, gdyż nie wiadomo jeszcze jak proponowane zmiany będą funkcjonować w codziennej praktyce. V. WYSOKOŚĆ MINIMALNEJ STAWKI GODZINOWEJ Głównym celem planowanej ustawy jest ustalenie wysokości stawki minimalnej za godzinę pracy zleceniobiorcy lub osoby świadczącej usługi. Wprowadzenie obowiązku w zakresie wypłaty wynagrodzenia w odpowiedniej wysokości zgodnie z nowelizowaną ustawą ma nastąpić 1 stycznia 2017 roku. Wysokość tej stawki będzie obliczana na podstawie zwaloryzowania kwoty 12 zł o wskaźnik, który wynika z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonej na rok 2017 przez wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującą w roku 2016.

Zatem: Wysokość minimalnej stawki godzinowej = 12 zł [wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w roku 2016 wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w roku 2017] 100 % Następnie, waloryzacja będzie dokonywana corocznie przy zastosowaniu równania opisanego powyżej, z tym zastrzeżeniem, że zamiast kwoty 12 zł podstawą waloryzacji będzie kwota minimalnej stawki godzinowej obowiązująca w roku poprzednim. Wysokość stawek będzie podawana wraz z wysokością minimalnego wynagrodzenia, czyli do 15 września każdego roku. Wyjątkiem jest minimalna stawka godzinowa na rok 2017, której ogłoszenie zgodnie z projektem ma nastąpić do 30 września 2016 roku. VI. POTWIERDZANIE LICZBY GODZIN Regulacją budzącą zdecydowanie najwięcej kontrowersji oraz wątpliwości praktycznych jest kwestia dotycząca potwierdzenia liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usługi. Ustawodawca przewiduje, że wprowadzenie systemu kontroli zapobiegnie ewentualnym nadużyciom, przede wszystkim w zakresie niezaniżania liczby faktycznie przepracowanych przez zleceniobiorcę godzin. Konstrukcja ta będzie bardzo zbliżona do znanej już z regulacji prawa pracy ewidencji czasu pracy. Zgodnie z nowelizacją, to do stron należało będzie określenie w umowie sposobu potwierdzenia liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług. Wydawać by się mogło zatem, że w wyborze tego sposobu strony zachowają pełną swobodę i będą mogły ukształtować tę kwestię wedle swojego uznania. Jednakże, ze względu na to, że postanowienie takie nie należy do grupy postanowień, od których zależeć będzie ważność umowy zlecenia lub umowy o świadczenia usług ustawodawca przewidział rozwiązanie na wypadek, gdyby strony nie ustaliły zgodnie tego sposobu. W takim wypadku zleceniobiorca, aby otrzymać odpowiednie wynagrodzenie będzie musiał przedstawić zleceniodawcy w formie papierowej, elektronicznej lub dokumentowej informację o liczbie godzin wykonania zlecenia, w terminie poprzedzającym wypłatę wynagrodzenia. W przypadku, gdyby między stronami nie doszło do zawarcia umowy w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej zleceniodawca przed rozpoczęciem wykonania zlecenia będzie musiał potwierdzić zleceniobiorcy ustalenia w zakresie sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia. Jeżeli obowiązek ten zostanie przez zleceniodawcę naruszony, ustalenie wysokości należnego wynagrodzenia, a

następnie jego wypłata nastąpi na podstawie informacji o liczbie godzin dostarczonej przez zleceniobiorcę. VII. WYKONYWANIE ZLECENIA PRZEZ WIĘCEJ NIŻ JEDNĄ OSOBĘ Nowelizacja ustawy o minimalnym wynagrodzeniu obejmuje także sytuacje, w których zlecenie bądź usługi wykonywane są przez kilka osób wspólnie. W takim wypadku minimalne wynagrodzenie będzie należało się każdej z nich. Oznacza to, że jeżeli umowa między stronami objęta będzie nowelizowaną ustawą, każda z osób przyjmujących zlecenie będzie musiała otrzymywać minimalną stawkę godzinową, także w sytuacji, w której osoby te działały razem w trakcie tej godziny wykonując tę samą pracę. Wynika z tego, że potwierdzanie liczby godzin wykonania zlecenia odnosić się będzie do każdej z tych osób indywidualnie. VIII. POWIERZENIE WYKONANIA ZLECENIA OSOBIE TRZECIEJ Kodeks cywilny przewiduje, że możliwe jest powierzenie wykonania zlecenia osobie trzeciej przez zleceniobiorcę. W takiej sytuacji nie dochodzi do zawarcia kolejnej umowy pomiędzy zleceniodawcą a osobą trzecią, dlatego też nie będzie konieczności osobnego potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia przez osobę trzecią. Niemniej jednak, w zakresie, w jakim osoba trzecia wykonuje zlecenie za zleceniobiorcę, zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy wstępuje ona na jego miejsce. Oznacza to, że godziny wykonania zlecenia przez zastępcę powinny zostać ujęte w zależności od wybranego przez strony sposobu albo w prowadzonej przez zleceniodawcę ewidencji albo w informacji od zleceniobiorcy. Nie ma zatem potrzeby składania dwóch osobnych rachunków. Jednakże uwzględnienie godzin wykonywania zlecenia przez osobę trzecią pozostaje bez znaczenia dla ewentualnych obowiązków wynikających z konieczności ustalania i potwierdzania liczby godzin pomiędzy zleceniobiorcą a osobą trzecią, jeśli oczywiście ustawa będzie miała do tego stosunku zastosowanie. Wszelkie dokumenty związane z określaniem sposobu potwierdzania oraz same dokumenty potwierdzające liczbę godzin wykonania zlecenia zleceniodawca ma obowiązek przechowywać przez 3 lata od dnia, w którym wynagrodzenie stało się wymagane.

IX. SANKCJE W przypadku wypłacenia przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi niższego godzinowego wynagrodzenia przedsiębiorca albo osoba działająca w imieniu innej jednostki organizacyjnej będąca zleceniobiorcą podlegać będzie karze w wysokości od 1.000 do 30.000 zł. Są to zatem kary w takim samym wymiarze, jaki jest przewidziany w przypadku wykroczeń przeciwko prawom pracownika. X. PRZEPISY PRZEJŚCIOWE Nowelizacja ustawy ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2017 roku, przy czym znajdzie ona zastosowanie zarówno do umów zawartych po tej dacie, jak i do umów, które zostały zawarte wcześniej i nadal trwają. Projekt przewiduje także, że w sytuacji ustalenia albo zmiany wysokości minimalnej stawki godzinowej, jeżeli będzie to miało wpływ na koszty wykonania zlecenia wynikające z umowy zawartej przed 1 września 2016 roku każda ze stron będzie mogła zwrócić się do drugiej strony z wnioskiem o przeprowadzenie negocjacji dotyczących zawarcia porozumienia w sprawie zmiany wynagrodzenia. Wniosek taki powinien zostać złożony na piśmie. W sytuacji, w której w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia złożenia wniosku nie dojdzie do zawarcia porozumienia, każda ze stron uprawniona będzie do rozwiązania umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia z niej wynikającego albo z zachowaniem dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia. PODSUMOWANIE: 1. Zgodnie z projektem ustawa miałaby wejść w życie 1 stycznia 2017 roku, z tym zastrzeżeniem, że będzie ona stosowana także do umów zawartych przed tą datą. 2. Minimalna stawka godzinowa dotyczyć będzie umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług. 3. Zakresem działania ustawy objęte zostaną określone kategorie osób fizycznych, które nie zatrudniają pracowników lub nie zawierają umów ze zleceniobiorcami, które byłby realizowane na rzecz przedsiębiorców albo innych jednostek organizacyjnych w ramach prowadzonej przez te podmioty działalności. 4. Ustawa nie znajdzie zastosowania do umów, w których o miejscu i czasie wykonania zlecenia lub usługi decyduje zleceniobiorca lub świadczący usługi, a przysługujące mu wynagrodzenie zależy wyłącznie od rezultatu jego działań.

5. Wysokość minimalnej stawki godzinowej na rok 2017 będzie obliczana na podstawie zwaloryzowania kwoty 12 zł o wskaźnik, który wynika z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonej na rok 2017 przez wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującą w roku 2016, a następnie waloryzacja będzie dokonywana co roku. 6. Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia i umowy o świadczenie usług podlegać będzie podobnej ochronie, jak wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę. 7. Zgodnie z projektowaną ustawą, konieczne będzie określenie w umowie sposobu potwierdzania godzin wykonania zlecenia. W razie braku takiego postanowienia wynagrodzenie będzie wypłacane zgodnie z informacją o liczbie godzin przedstawioną przez zleceniobiorcę. 8. Niestosowanie ustawy przez zleceniodawcę wiązać się będzie z karami finansowymi od 1.000 do 30.000 zł. 9. Projekt ustawy nie przewiduje odmiennej sytuacji studentów (osób uczących się do 26. roku życia), w związku z czym wydaje się, że przepisy te będą miały do nich takie samo zastosowanie. 10. Należy podkreślić, że niniejsza opinia przygotowana jest na podstawie projektu ustawy oraz uzasadnienia do niej na chwilę obecną brak jest jakichkolwiek komentarzy oraz opinii na jej temat. 11. Opinia dotyczy projektowanych przepisów udostępnionych w dniu jej sporządzenia. Nie można wykluczyć, że przepisy te będą ulegały zmianom w trakcie procedury legislacyjnej. Opracowano na podstawie: Projektu ustawy przygotowanego przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw wraz z uzasadnieniem

Zespół Adwokat Adwokat Radca prawny adwokacki radcowski Alicja Bień Dorota Dzięgielewska Agnieszka Nowak- Maciejewska Marcin Bocheński Martyna Czapska a.bien d.dziegielewska a.nowakmaciejewska m.bochenski m.czapska adwokacki adwokacki adwokacki Dyrektor Biura Tamara Stamirowska Alicja Tarkowska Katarzyna Więcek Ewa Duda t.stamirowska a.tarkowska k.wiecek e.duda@ alicjabien.pl