INSTRUKCJA OBSŁUGI WARSTWOMIERZ ULTRAMETR A300

Meraserw-5 s.c. 70-312 Szczecin, ul.gen.j.bema 5, tel.(91)484-21-55, fax (91)484-09-86, e-mail: handel@meraserw5.pl, www.meraserw.szczecin.pl INSTRUKCJA OBSŁUGI WARSTWOMIERZ ULTRAMETR A300

2

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 4 2. OPIS WARSTWOMIERZA... 5 3. DANE TECHNICZNE... 5 4. PRZYGOTOWANIE PRZYRZĄDU DO PRACY... 6 5. REALIZOWANE FUNKCJE ORAZ PRACA Z PRZYRZĄDEM... 7 5.1 Wyświetlacz oraz klawiatura warstwomierza... 7 5.2 Funkcje klawiszy... 7 5.3 Komunikaty wyświetlane przez przyrząd... 8 5.4 Wprowadzanie danych... 8 6. WYKONYWANIE POMIARÓW... 9 6.1 Zmiana jednostki pomiaru... 9 6.2 Kalibracja przyrządu... 10 6.3 Kalibracja dokonywana przez użytkownika... 10 6.4 Kasowanie rezultatów kalibracji... 12 7. ZASILANIE... 12 8. TRANSPORT... 13 9. PRZECHOWYWANIE... 13 10. WYPOSAŻENIE... 14 11. UWAGI KOŃCOWE... 14 3

1. WSTĘP Warstwomierz ULTRAMETR A300 przeznaczony jest do szybkich i nieniszczących pomiarów grubości powłok niemagnetycznych na podłożach magnetycznych. Warstwomierz umozliwia pomiary grubości, nałożonych na stale węglowe, kowar i żeliwo, pojedynczych powłok galwanicznych: a) brązowych d) chromowych g) mosiężnych b) cynkowych e) kadmowych h) ołowianych c) cynowych f) miedzianych i) srebrnych W przeciwieństwie do stosowanych metod chemicznych, wynik pomiarów grubości powłok galwanicznych wykonywanych warstwomierzem ULTRAMETR A300 jest niezależny od rodzaju kąpieli, w jakiej dana powłoka została nałożona. Dotyczy to przede wszystkim błyszczących powłok cynkowych, kadmowych i miedzianych otrzymywanych bezpośrednio z kąpieli zawierających substancje blaskotwórcze. Na wynik i dokładność pomiaru grubości warstwomierzem nie mają wpływu zabiegi wykańczające, jak na przykład pasywowanie w przypadku powłok cynkowych, kadmowych, lub srebrnych. Warstwomierzem można mierzyć sumaryczną grubość nałożonych na stal lub żeliwo, dwuwarstwowych powłok galwanicznych takich jak: a) miedź chrom c) mosiądz chrom e) brąz chrom b) miedź cyna d) mosiądz cyna Warstwomierzem można mierzyć grubość powłok ogniowych i dyfuzyjnych nałożonych na stal i żeliwo, takich jak: a) powłoki cynowe c) powłoki aluminiowe b) powłoki cynkowe d) powłoki chromowe Warstwomierz umożliwia pomiary grubości wszelkich powłok lakierniczych jednowarstwowych i wielowarstwowych oraz grubość powłok emalii i warstw fosforanowych nałożonych na stal i żeliwo. UWAGA! Z uwagi na magnetyczne właściwości niklu warstwomierz ULTRAMETR A300 nie umożliwia pomiaru grubości pojedynczych i wielowarstwowych powłok niklowych. 4

Warstwomierz jest przyrządem pomiarowym skonstruowanym w oparciu o mikroprocesorowy układ sterowania. Istotną cechą przyrządu jest możliwość wykonania dwupunktowej lub trójpunktowej kalibracji, dostosowującej parametry metrologiczne przyrządu do indywidualnych potrzeb użytkownika. 2. OPIS WARSTWOMIERZA Warstwomierz ULTRAMETR A300 stanowi zamkniętą konstrukcję wyposażoną w: wyświetlacz ciekłokrystaliczny wyświetlający wyniki pomiarów, funkcje pomocnicze oraz komunikaty dla użytkownika, klawiaturę funkcyjno-numeryczną do sterowania warstwomierzem i wprowadzania niezbędnych danych, gniazda służące do podłączenia sondy pomiarowej, gniazdo do podłączenia zasilacza - ładowarki. ULTRAMETR A300 jest warstwomierzem elektromagnetycznym. Składa się z sondy i elektronicznego układu pomiarowego zasilanego z akumulatorów. Sonda jest małym transformatorem o otwartym obwodzie magnetycznym. Jedno uzwojenie sondy zasilane jest prądem zmiennym, a w drugim uzwojeniu indukuje się napięcie, którego wartość zależy od grubości mierzonej powłoki. Napięcia zasilające i indukowane porównywane są za pomocą elektronicznego układu pomiarowego, którego pracą steruje mikroprocesor. 3. DANE TECHNICZNE Zakresy pomiaru: I zakres od 0 do 1999 µm z rozdzielczością 1µm, II zakres od 0 do 19,99 mils z rozdzielczością 0,02 mils, III zakres od 20 do 99,9 mils z rozdzielczością 0,1 mils. Dokładność pomiaru: a) dla przedziału 0-1999 µm ± 3% ±1 µm, b) dla przedziału 0-19.99 mils ± 3% ± 0,01 mils, c) dla przedziału 20-99.9 mils ± 3% ± 0,1mils. 5

Minimalne wymiary przedmiotów mierzonych: a) powierzchnie płaskie nie mniejsze niż powierzchnia sondy 0,5 mm, b) wałki ø 5 x 20 mm (pomiar grubości do 50 µm), c) wałki ø 10 x 20 mm (pomiar grubości do 200 µm), Zakres temperatur pracy: -10 0 C do +40 0 C, Kalibracja: dwupunktowa lub trójpunktowa na wzorcach dodatkowych, Ilość banków kalibracyjnych: 24, Zasilanie: akumulatory 2 szt. 1,2V, typ AA, Czas pracy przy zasilaniu z akumulatorów: minimum 24h, Wymiary zewnętrzne: 150 x 80 x 30 mm, Masa przyrządu z sondą i akumulatorami: 300g ±10%. 4. PRZYGOTOWANIE PRZYRZĄDU DO PRACY Przygotowanie warstwomierza do pracy polega na odpowiednim połączeniu miernika z sondą, umieszczeniu akumulatorów w pojemniku znajdującym się na spodzie przyrządu oraz ewentualnie przeprowadzeniu kalibracji. W tym celu należy: połączyć sondę z przyrządem włączając wtyki do gniazd znajdujących się w górnej części obudowy (pamiętać należy o łączeniu ze sobą wtyku i gniazda oznaczonych tym samym kolorem), włożyć dwa akumulatory do pojemnika znajdującego się na spodzie przyrządu przy czym należy pamiętać o tym, że biegunowość akumulatorów musi być zgodna z rysunkiem umieszczonym w pojemniku. ISTOTNE UWAGI PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO PRACY UWAGA! Przed rozpoczęciem pomiarów, szczególnie jeżeli pomiary te będą prowadzone w terenie, należy bezwzględnie upewnić się czy akumulatory zasilające przyrząd są w stanie naładowania. 6

5. REALIZOWANE FUNKCJE ORAZ PRACA Z PRZYRZĄDEM Po włączeniu zasilania przyrządu klawiszem oznaczonym napisem ON, przyrząd przez chwilę wyświetla swój numer seryjny, a następnie przechodzi do pomiaru grubości. W przypadku, gdy sonda nie przylega do badanego materiału lub gdy przyrząd jest źle skalibrowany, na wyświetlaczu wyświetlany jest znak ~ oraz - - -. 5.1 Wyświetlacz oraz klawiatura warstwomierza Informacje pojawiające się na wyświetlaczu warstwomierza wyświetlane są następująco: mierzone wartości grubości wyświetlane są w sposób ciągły, wszystkie inne informacje wyświetlane są w sposób pulsujący. Klawiatura warstwomierza wyposażona jest w 14 klawiszy funkcyjno-numerycznych. Niektóre klawisze mają co najmniej dwa znaczenia. Sposób wybierania poszczególnych funkcji przyrządu oraz wprowadzania niezbędnych danych został opisany w dalszej części instrukcji. Każdorazowe naciśnięcie dowolnego klawisza powoduje zadziałanie sygnalizatora dźwiękowego. Jeżeli wybrana funkcja wymaga naciśnięcia kolejno dwu klawiszy i naciśnięcie drugiego klawisza nie nastąpi przed upływem 15 sekund, warstwomierz powróci do poprzednio realizowanej funkcji. 5.2 Funkcje klawiszy ON OFF SHIFT ENTER CLEAR STD CAL CAL µm/mils włączanie zasilania wyłączanie zasilania wybór górnego opisu klawiszy potwierdzenie zakończenia wprowadzania wszelkich danych kasowanie błędnie wprowadzonych wartości podczas wprowadzania danych, wyjście z procedury powrót nastawień do stanu określonego przez producenta kalibracja warstwomierza zmiana jednostki, w jakiej wyświetlane są wyniki pomiarów z systemu metrycznego na calowy lub odwrotnie 7

5.3 Komunikaty wyświetlane przez przyrząd - E - próba wprowadzenia błędnych danych E99 CAL P1 P2 P3 Std OFF dane o wartości niemożliwej do wyświetlenia lub przekroczenie zakresu pomiarowego kalibracja przyrządu pierwszy punkt kalibracyjny drugi punkt kalibracyjny trzeci punkt kalibracyjny kalibracja standardowa samoczynne wyłączenie przyrządu oczekiwanie na naciśnięcie kolejnego klawisza BAT stan naładowania akumulatorów (akumulatory wymagają doładowania) pomiar w systemie calowym ~ brak sprzężenia sondy z mierzonym elementem crc uszkodzenie pamięci nieulotnej - - - stan oczekiwania 5.4 Wprowadzanie danych Ogólna zasada wprowadzania danych jest następująca: Wcisnąć klawisz SHIFT, a następnie klawisz oznaczony symbolem parametru, który który ma zostać zmieniony. Na wyświetlaczu pojawi się wartość ostatnio wprowadzonej danej. Wcisnąć klawisze numeryczne odpowiadające żądanej liczbie. W przypadku pomyłki wcisnąć klawisz CLEAR, a następnie wpisać prawidłową wartość. Wprowadzić dane do pamięci przez naciśnięcie klawisza ENTER. Dane zapamiętywane są w pamięci nieulotnej przyrządu i po wyłączeniu zasilania nie są tracone. Wszystkie informacje wyświetlane są w sposób pulsujący, w celu odróżnienia ich od bieżących wyników pomiaru, które wyświetlane są w sposób ciągły. 8

Do przyrządu można wprowadzić numer banku danych kalibracyjnych CB. Wyboru banku kalibracyjnego dokonuje się przez naciśnięcie kolejno klawiszy SHIFT i CB. Na wyświetlaczu pojawi się numer aktualnego banku kalibracyjnego. Można wybrać dowolny numer banku z zakresu od 0 do 23. Wybór należy potwierdzić naciskając klawisz ENTER. 6. WYKONYWANIE POMIARÓW Pomiary wykonywane są po przystawieniu sondy do badanej powłoki naniesionej na podłoże magnetyczne. Zmierzona wartość grubości powłoki wyświetlana jest na wyświetlaczu. Przyrząd może wskazywać mierzone grubości w µm (zakres I) lub w milsach (zakres II i III). Jeżeli przyrząd jest prawidłowo skalibrowany, pomiar grubości większej od 1999 µm lub od 99.9 mils (w zależności od zakresu, w którym pracuje przyrząd) lub przekraczającej o 20% wartość najgrubszego wzorca wykorzystanego podczas kalibracji, jest rozpoznawany przez układ sterowania warstwomierza jako nieprawidłowy i grubość ta nie jest wyświetlana. Stan ten sygnalizowany jest przez podwójny sygnał dźwiękowy i wyświetlenie znaku ~. Podobny stan pojawia się w przypadku niewłaściwego ustawienia sondy na badanym elemencie. W takim przypadku należy skorygować położenie lub docisk sondy. Na wyświetlaczu pozostaje wynik ostatniej, prawidłowo zmierzonej grubości powłoki. Jeżeli grubość ta jest nieokreślona np. po włączeniu zasilania lub po wyjściu z innych trybów pracy przyrządu, na wyświetlaczu wyświetla się znak - - -. Dokładność pomiaru zależna jest od poprawności skalibrowania przyrządu. UWAGA! Przyrząd jest wrażliwy na zewnętrzne silne pole elektromagnetyczne. Nie należy wykonywać pomiarów w pobliżu źródeł pól elektromagnetycznych (transformatory, pracujące silniki elektryczne itp.), gdyż może to znacznie zmniejszyć dokładność pomiaru. 6.1 Zmiana jednostki pomiaru Zmianę jednostki, w jakiej podawany jest wynik pomiaru lub obliczeń, uzyskuje się przez wciśnięcie klawisza SHIFT, a następnie klawisza µm/mils. Pojawienie lub nie pojawienie się znaku, określa w jakiej skali (metrycznej lub calowej) wyświetlane są wyniki pomiarów. Przyrząd może wskazywać mierzone grubości w µm (zakres l) lub w milsach (zakres II i III). Podczas pracy w zakresie l wynik pomiaru wyświetlany jest bez kropki dziesiętnej i bez znaku wskazującego jednostkę pomiaru. Podczas pracy w zakresie II i III wynik pomiaru wyświetlany jest z kropką dziesiętną. Wyświetlany jest także znak wskazujący jednostkę pomiaru mils. 9

6.2 Kalibracja przyrządu W procesie produkcji warstwomierz został skalibrowany. Jest to kalibracja standardowa (STD CAL). Podczas użytkowania przyrządu, szczególnie po dłuższym okresie pracy może pojawić się konieczność ponownej kalibracji. Kalibracji tej może dokonać użytkownik we własnym zakresie. W przyrządzie zapisane są wartości początkowe danych kalibracyjnych dla podłoża magnetycznego: kalibracja standardowa - bank kalibracyjny nr 0 - kalibracja na przedmiotach płaskich wykonanych ze stali miękkiej, kalibracja standardowa - bank kalibracyjny nr 1 - kalibracja na przedmiotach płaskich wykonanych ze stali o średniej twardości, kalibracja standardowa - bank kalibracyjny nr 2 - kalibracja na przedmiotach płaskich wykonanych ze stali twardej, kalibracja wykonywana przez użytkownika - banki kalibracyjne od nr 3 do 23 - kalibracja na przedmiotach wykonanych ze stali. 6.3 Kalibracja dokonywana przez użytkownika Geometria i właściwości magnetyczne badanych przedmiotów mają wpływ na dokładność pomiaru grubości powłok. Każda zmiana jednego z tych parametrów w stosunku do parametrów przedmiotu, na którym dokonano wzorcowania może spowodować powstanie błędów pomiarowych. W przypadku pomiaru powłoki na przedmiotach o różnych kształtach i o różnej twardości (stal miękka i twarda) należy dokonać oddzielnej kalibracji na tych przedmiotach. Aby było to możliwe warstwomierz został wyposażony w funkcję zapamiętywania więcej niż jednego kompletu danych kalibracyjnych. Warstwomierz posiada możliwość zapamiętywania danych kalibracyjnych w 24 bankach oznaczonych od 0 do 23. Banki kalibracyjne oznaczone numerami od 0 do 2 wykorzystywane są wstępnie przez producenta. Istnieje jednak możliwość zapisania tych banków również przez użytkownika. Wybór lub zmiana banku kalibracyjnego opisany jest w pkt.. 5.4. Przed przystąpieniem do pomiarów przyrząd, powinien zostać skalibrowany na przedmiotach o tych samych właściwościach fizycznych i geometrycznych (przenikalność magnetyczna, grubość, promień krzywizny, chropowatość), co przedmioty, na których mają być wykonywane właściwe pomiary grubości powłoki. Dzięki temu eliminowany jest wpływ geometrii i właściwości magnetycznych badanych przedmiotów na dokładność pomiarów. W praktyce, najprostsze jest użycie takiego samego seryjnie wykonanego elementu, lecz bez naniesionej powłoki. W warunkach produkcyjnych nie sprawia to przeważnie trudności. Natomiast w pracach laboratoryjnych, gdy jest do dyspozycji tylko jeden przedmiot pokryty powłoką, należy na niewielkiej powierzchni usunąć powłokę i odsłonić 10

podłoże. W zależności od rodzaju powłoki usuwa się ją mechanicznie lub chemicznie. W przypadku usuwania mechanicznego należy zwrócić uwagę, aby odsłonięta powierzchnia podłoża oraz mierzona powłoka miały zbliżoną chropowatość. Dlatego też zaleca się chemiczne usuwanie powłoki. Po usunięciu powłoki metodą chemiczną trawione miejsce należy dokładnie spłukać wodą i wytrzeć do sucha, aby nie spowodować korozji biegunów sondy. Kalibracja przyrządu daje najlepsze efekty wtedy, gdy przeprowadzona jest w tych samych warunkach termicznych, co późniejsze pomiary oraz gdy mierzone grubości są zbliżone do grubości jednego z wzorców, na których dokonano kalibracji. Kalibrację przeprowadza się przy pomocy 2 wzorców grubości (folie lub płytki wzorcowe) w dwóch lub trzech punktach. Zaleca się kalibrację punktu P1 bezpośrednio na podłożu, punktu P2 - w 20-30% przewidywalnego zakresu pomiarowego, a punktu P3 - na końcu zakresu pomiarowego. Sonda podczas kalibracji i pomiarów powinna zajmować na podłożu to samo miejsce. W przeciwnym razie wynik pomiaru może być obarczony błędem. Aby dokonać kalibracji przyrządu i zapamiętania ustawień w jednym z 24 banków kalibracyjnych należy: 1. wcisnąć klawisz SHIFT, następnie klawisz CB i wybrać numer banku kalibracyjnego, 2. dokonać kalibracji na badanym przedmiocie metodą trójpunktową, opisaną poniżej, 3. wcisnąć klawisz ENTER i zakończyć procedurę kalibracji. Dane kalibracyjne zostaną automatycznie zapamiętane w wybranym banku kalibracyjnym w pamięci nielotnej przyrządu. Oznacza to, że po ponownym włączeniu przyrządu, stałe kalibracyjne, korygujące charakterystykę, nie są tracone. Po włączeniu przyrządu automatycznie wybierany jest ostatnio używany bank kalibracyjny. Kolejność czynności wykonywanych podczas kalibracji: 1. włączyć warstwomierz, 2. przygotować folie wzorcowe (ich grubość dobrać odpowiednio do przewidywanej grubości nałożonej powłoki ochronnej) i oczyszczone wcześniej z powłoki zabezpieczającej podłoże, 3. wcisnąć klawisz SHIFT, na wyświetlaczu pojawi się pulsujący znak, 4. wcisnąć klawisz CAL, na wyświetlaczu pojawi się pulsujący napis CAL, 5. przystawić sondę warstwomierza do oczyszczonego podłoża i wcisnąć klawisz ENTER, na wyświetlaczu pojawi się pulsujący napis P1, 11

6. wcisnąć klawisz ENTER, na wyświetlaczu pojawi się pulsujący napis ze zmierzoną wartością np. 002, lub inne wartości, 7. wcisnąć klawisz 0, na wyświetlaczu pojawi się pulsująca wartość 000, 8. wcisnąć klawisz ENTER, na wyświetlaczu zacznie pulsować napis P2, 9. na oczyszczone podłoże położyć folię wzorcową o odpowiedniej grubości np. 75 µm i wcisnąć klawisz ENTER, (jeżeli pojawiająca się pulsująco na wyświetlaczu wartość jest różna od mierzonej folii wcisnąć na klawiaturze warstwomierza odpowiednie cyfry (w powyższym przykładzie 7 i 5), a następnie klawisz ENTER, na wyświetlaczu pojawi się pulsujący napis P3, 10. podobnie jak w pkt. 9 położyć folię wzorcową o grubości określającej koniec zakresu pomiarowego np. 260 µm i wcisnąć klawisz ENTER. Na wyświetlaczu pojawi się zmierzona wartość lub pulsujący napis E99, 11. wcisnąć na klawiaturze cyfry 2,6,0 a następnie klawisz ENTER, 12. po kilku sekundach wyświetli się cyfra 260, oznacza to że warstwomierz został skalibrowany w zakresie od 0 do 260 µm. UWAGA! Należy pamiętać o tym, że wartość najgrubszego wzorca wykorzystanego do kalibracji decyduje o zakresie wskazań warstwomierza. 6.4 Kasowanie rezultatów kalibracji Naciśnięcie klawisza SHIFT, a następnie STD CAL powoduje usunięcie danych zapisanych przez użytkownika w bankach kalibracyjnych o numerach od 0 do 2 oraz przywrócenie kształtu charakterystyki nadanej przez producenta. Na wyświetlaczu pojawi się komunikat Std, a następnie przyrząd przejdzie do trybu wykonywania pomiarów. Pozostałe uprzednio zapisane przez użytkownika banki kalibracyjne o numerach od 3 do 23 nie są kasowane. Procedura wybierania oraz tworzenia banków kalibracyjnych opisana jest w pkt. 6.3. UWAGA! Włączenie funkcji STD CAL spowoduje sprowadzenie większości ustawień przyrządu do stanu określonego przez producenta. 7. ZASILANIE Warstwomierz ULTRAMETR A300 zasilany jest z akumulatorów. Stan ich rozładowania 12

sygnalizowany jest wyświetleniem komunikatu BAT, co oznacza, że możliwa jest jeszcze tylko kilku minutowa praca przyrządu. Po całodziennych pomiarach akumulatory powinny zostać doładowane. Jeśli przyrząd nie jest używany przez długi czas, należy doładować akumulatory raz w miesiącu. Przyrząd wyposażony jest w funkcję automatycznego wyłączania zasilania po upływie ok. 3 minut od wykonania ostatniego pomiaru. Użytkownik może również wyłączyć przyrząd naciskając klawisz OFF. 8. TRANSPORT W czasie transportu warstwomierz powinien być umieszczony w walizce transportowej lub w futerale. Transport powinien odbywać się w następujących warunkach: temperatura otoczenia - od - 25 o C do + 50 o C, wilgotność względna - do 95%, 9. PRZECHOWYWANIE Pomieszczenie, w którym przechowywany jest przyrząd powinno spełniać następujące warunki: temperatura otoczenia od 0 C do + 40 C, wilgotność względna do 80% przy 25 C, dla przyrządów bez opakowania: temperatura otoczenia od + 10 C do + 35 C, wilgotność względna do 80% przy 25 C. Ponadto pomieszczenie powinno być wolne od wszelkiego rodzaju par, kwasów, zasad i innych substancji powodujących korozję. Miejsce składowania nie powinno być narażone na wibracje i wstrząsy. W czasie przechowywania grubościomierza powyżej 3 miesięcy należy wyjąć akumulatory z pojemnika przyrządu. 13

10. WYPOSAŻENIE Standardowe wyposażenie przyrządu stanowią: 1. Sonda pomiarowa 2. Akumulatory NiMH 1,2V; rozmiar AA - 2 szt. 3. Zasilacz - ładowarka 4. Karta gwarancyjna 5. Instrukcja obsługi 6. Deklaracja zgodności 11. UWAGI KOŃCOWE Za wszelkie usterki wynikające z niewłaściwego i niezgodnego z niniejszą instrukcją obsługi użytkowania grubościomierza, producent nie ponosi odpowiedzialności. Producent zastrzega sobie prawo wprowadzania zmian konstrukcyjnych bez uprzedniego informowania użytkowników. 14

15

Meraserw-5 s.c. 70-312 Szczecin, ul.gen.j.bema 5, tel.(91)484-21-55, fax (91)484-09-86, e-mail: handel@meraserw5.pl, www.meraserw.szczecin.pl