Transdermalne systemy hormonalne Gdańsk 2014
Redaktor prowadzący: Olga Strzelec Redakcja: Olga Strzelec Korekta: Teresa Moroz Projekt okładki: Andrzej Owsiany Skład: Tomasz Kowalewski Seria wydawnicza rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Copyright Via Medica Wydawca: VM Media sp. z o.o., VM Group sp.k. ul. Świętokrzyska 73, 80 180 Gdańsk tel.: 58 320 94 94, faks: 58 320 94 60 www.viamedica.pl Wszystkie prawa zastrzeżone. Żaden fragment poniższej publikacji nie może być kopiowany, przechowywany w jakimkolwiek układzie pamięci i transmitowany elektronicznie, mechanicznie, za pomocą fotokopii, nagrań lub w jakikolwiek inny sposób bez wcześniejszej pisemnej zgody wydawcy. Jakkolwiek dołożono wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej książce, szczególnie na temat dawkowania leków, zostały podane właściwie, ostateczne decyzje dotyczące ich stosowania spoczywają na lekarzu. Zarówno autor, jak i wydawca nie mogą ponosić odpowiedzialności za błędy ani konsekwencji wynikających z zastosowania informacji zawartych w tej książce. Nie uwzględnia się roszczeń prawnych w wypadku leków i substancji chemicznych znajdujących się obecnie w fazie badań klinicznych. ISBN seria: 978 83 7599 443 8 ISBN tom 12: 978 83 7599 702 6 Gdańsk 2014
Spis treści 1. Farmakologia transdermalnych preparatów hormonalnych 1 1.1. Zastosowanie systemów transdermalnych 1 1.2. Sposób stosowania systemu transdermalnego 5 1.3. Wchłanianie 6 1.3.1. Podanie pojedyncze (7-dniowe) 6 1.3.2. Wielokrotne podanie 6 1.4. Dystrybucja 7 1.5. Metabolizm i wydalanie 7 1.6. Wpływ innych czynników na parametry farmakokinetyczne 7 1.7. Skuteczność 8 1.8. Bezpieczeństwo stosowania produktu 9 1.9. Przyszłość stosowania systemów przezskórnych w antykoncepcji 10 2. Transdermalna antykoncepcja hormonalna 13 2.1. Uwagi dotyczące stosowania plastrów antykoncepcyjnych 14 2.2. Skuteczność antykoncepcyjna 14 2.3. Przeciwwskazania 15 2.4. Pozaantykoncepcyjne korzyści wynikające ze stosowania plastrów 16 2.5. Działania niepożądane 17 2.6. Powikłania 19 2.6.1. Powikłania zakrzepowo-zatorowe 19 3. Transdermalna hormonoterapia okresu menopauzy 23 3.1. Drogi podania 24 3.1.1. Znaczenie drogi podania 25 3.2. Hormonalna terapia menopauzy z dodaniem progestagenu 27 3.3. Wpływ hormonalnej terapii menopauzy na objawy naczynioruchowe 30 3.4. Wpływ hormonalnej terapii menopauzy na jakość życia związaną ze zdrowiem 30 3.5. Wpływ hormonalnej terapii menopauzy na układ sercowo-naczyniowy 30 3.6. Wpływ hormonalnej terapii menopauzy na ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej 31
3.7. Wpływ hormonalnej terapii menopauzy na ryzyko udaru niedokrwiennego 31 3.8. Wpływ hormonalnej terapii menopauzy na gęstość masy kostnej 31 3.9. Szczególne wskazania do hormonalnej terapii menopauzy drogą przezskórną 32 3.10. Zalety i niedogodności hormonalnej terapii menopauzy podawanej drogą przezskórną 32 4. Wpływ transdermalnej hormonoterapii na układ sercowo-naczyniowy 35 4.1. Wpływ transdermalnej terapii hormonalnej na inne układy 43 5. Wpływ transdermalnej hormonoterapii na gruczoł piersiowy 50
Autorzy dr hab. n. med. Ewa Bałkowiec-Iskra 1 mgr Agnieszka Burda 1,2 prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak 3 dr n. med. Barbara Grzechocińska 4 dr n. med. Małgorzata Bińkowska 5 prof. dr hab. n. med. Tomasz Paszkowski 6 dr n. med. Filip M. Szymański 3 dr n. med. Sławomir Woźniak 6 dr n. med. Wojciech Wrona 6 1 Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i Klinicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 Agencja Oceny Technologii Medycznej w Warszawie 3 I Katedra i Klinika Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 4 I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 5 I Klinika Ginekologii i Położnictwa CMKP w Warszawie 6 III Katedra i Klinika Ginekologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
1. Farmakologia transdermalnych preparatów hormonalnych Ewa Bałkowiec-Iskra, Agnieszka Burda Systemy transdermalne stosowane w antykoncepcji i hormonalnej terapii menopauzy (HTM) stanowią dogodną formę terapii. W odróżnieniu od postaci doustnych nie jest wymagane ich codzienne przyjmowanie, co pozwala na poprawę efektywności leczenia wynikającą z lepszej współpracy z pacjentką (compliance). Ponadto, badania farmakokinetyczne plastrów antykoncepcyjnych wskazują, że ich aplikacja na wybraną część ciała zapewnia utrzymywanie stałego stężenia hormonu w surowicy. Nie występują zatem wzrosty i spadki stężenia substancji czynnej typowe dla podań doustnych. Przeciwwskazania do stosowania systemów transdermalnych są analogiczne jak w przypadku postaci doustnych o tym samym składzie, jakkolwiek należy pamiętać o wpływie masy ciała na skuteczność i bezpieczeństwo terapii. W badaniach klinicznych potwierdzono, iż profil bezpieczeństwa przekładający się między innymi na ryzyko występowania powikłań sercowo-naczyniowych jest korzystniejszy dla terapii hormonalnej w postaci przezskórnej w porównaniu z postacią doustną. Miejscowe skórne reakcje niepożądane występują z niewielką częstością. Znacznie lepsza współpraca z pacjentem przekłada się natomiast na wysoką skuteczność leków w postaci przezskórnej. 1.1. Zastosowanie systemów transdermalnych Systemy transdermalne (przezskórne) znalazły zastosowanie w różnych wskazaniach. Obecnie na terenie Polski w lecznictwie dostępnych jest 12 substancji leczniczych do stosowania w postaci plastrów przezskórnych (tab. 1.1). Wśród nich istotne miejsce zajmują środki hormonalne wskazane w antykoncepcji oraz w HTM (tab. 1.2). 1