WY SZY URZ D GÓRNICZY. STAN BEZPIECZEÑSTWA I HIGIENY PRACY W GÓRNICTWIE w 2007 roku

WY SZY URZ D GÓRNICZY STAN BEZPIECZEÑSTWA I HIGIENY PRACY W GÓRNICTWIE w 2007 roku

W Y Ż S Z Y U R Z Ą D G Ó R N I C Z Y S TA N B E Z P I E C Z E Ń S T W A I H I G I E N Y P R A C Y W G Ó R N I C T W I E w 2 0 0 7 r o k u Katowice, marzec 2008

Skład, druk i oprawa: PMG Sp. z o.o. Katowice, ul. Mikołowska 100a, tel. 757-43-99 e-mail: poligrafia@pmg.katowice.pl

SPIS TRE CI 1. ORGANY NADZORU GÓRNICZEGO........................................... 1.1. Zadania organów nadzoru górniczego............................................... 1.2. Zakres nadzoru i kontroli......................................................... 2. KSZTAŁTOWANIE SIĘ PODSTAWOWYCH ZAGROŻEŃ I ICH SKUTKI W ZAKŁADACH GÓRNICZYCH............................................... 2.1. Zagrożenia naturalne............................................................. 2.2. Zagrożenia techniczne............................................................ 2.3. Zagrożenia przy stosowaniu środków strzałowych.................................... 3. WYPADKOWOŚĆ W GÓRNICTWIE........................................... 3.1. Wypadkowość w górnictwie kopalin podstawowych w latach 2006 2007.............. 3.2. Wypadkowość w górnictwie kopalin pospolitych w latach 2006 2007.................. 3.3. Statystyka wypadkowości w latach 1998 2007....................................... 3.4. Wypadkowość w podmiotach wykonujących w zakresie swej działalności zawodowej powierzone im czynności w ruchu zakładu górniczego................................ 3.5. Wypadkowość w likwidowanych zakładach górniczych................................ 3.6. Wypadkowość w dni wolne od pracy oraz w poszczególnych dniach tygodnia............ 3.7. Grupy wiekowe i stażowe poszkodowanych w wypadkach............................. 4. GŁÓWNE PRZYCZYNY I OKOLICZNOŚCI WYPADKÓW PRZY PRACY............ 4.1. Zdarzenia powodujące wypadki śmiertelne i ciężkie w 2007 r........................... 4.2. Główne przyczyny i okoliczności wypadków i zdarzeń zaistniałych w 2007 roku......... 5. HIGIENA PRACY W GÓRNICTWIE........................................... 5.1. Warunki pracy w górnictwie....................................................... 5.2. Czynniki szkodliwe w środowisku pracy............................................. 5.3. Choroby zawodowe.............................................................. 5.4. Zgony naturalne................................................................. 6. GŁÓWNE DZIAŁANIA DLA PODNIESIENIA STANU BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY W GÓRNICTWIE, BEZPIECZEŃSTWA POWSZECHNEGO I OCHRONY ŚRODOWISKA.................................................. 7. PODSUMOWANIE............................................................ 8. WNIOSKI.................................................................... 5 5 6 11 15 31 33 39 39 40 44 53 55 57 58 61 61 90 91 92 92 105 108 111 129 133

fgj

5 1. ORGANY NADZORU GÓRNICZEGO 1.1 Zadania organów nadzoru górniczego Wy szy Urz d Górniczy, okr gowe urz dy górnicze i Urz d Górniczy do Bada Kontrolnych Urz dze Energomechanicznych realizuj zadania organów nadzoru górniczego okre lone przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947) oraz przepisami innych ustaw zwi zanych z zakresem dzia ania organów nadzoru górniczego. Sprawuj nadzór i kontrol nad ruchem zak adów górniczych wydobywaj cych kopaliny podstawowe i pospolite, w szczególno ci w zakresie: bezpiecze stwa i higieny pracy oraz bezpiecze stwa po arowego, ratownictwa górniczego, gospodarki z o ami kopalin w procesie ich wydobywania, ochrony rodowiska, w tym zapobiegania szkodom, budowy i likwidacji zak adu górniczego, w tym rekultywacji gruntów i zagospodarowania terenów po dzia- alno ci górniczej. Ponadto organy nadzoru górniczego sprawuj nadzór i kontrol nad: podmiotami zawodowo trudni cymi si wykonywaniem czynno ci ratownictwa górniczego, w zakresie przestrzegania przez te podmioty przepisów wydanych na podstawie Ustawy, jednostkami organizacyjnymi trudni cymi si szkoleniem pracowników zak adu górniczego, w zakresie spe nienia przez te jednostki warunków okre lonych w Ustawie. Prezes Wy szego Urz du Górniczego jest centralnym organem administracji rz dowej nadzorowanym w 2007 roku przez ministra w a ciwego do spraw rodowiska. Prezes Wy szego Urz du Górniczego w szczególno ci: stwierdza kwalifi kacje kierowników ruchu w podziemnych zak adach górniczych oraz kwalifi kacje mierniczego górniczego i geologa górniczego, nadaje uprawnienia rzeczoznawcy do spraw ruchu zak adu górniczego, jest organem w a ciwym w sprawach indywidualnych, rozpatrywanych w drodze post powania administracyjnego w zakresie wynikaj cym z przepisów ustawy, pe ni funkcj organu wy szego stopnia, w rozumieniu Kodeksu post powania administracyjnego, w stosunku do dyrektorów okr gowych urz dów górniczych i specjalistycznego urz du górniczego oraz sprawuje nadzór nad ich dzia alno ci, powo uje specjalne komisje do kompleksowego opiniowania stanu rozpoznawania i zwalczania zagro e naturalnych i technicznych w zak adach górniczych oraz zagro e bezpiecze stwa powszechnego, zwi zanych z ruchem zak adu górniczego, gromadzi i archiwizuje dokumentacj mierniczo-geologiczn zlikwidowanych zak adów górniczych oraz udost pnia t dokumentacj na zasadach i w sposób okre lony w odr bnych przepisach, w szczególnych przypadkach udziela zezwolenia na odst pstwo od okre lonych wymaga przewidzianych w obowi zuj cych przepisach, dopuszcza do stosowania w zak adach górniczych, w drodze decyzji, wyroby okre lone w odr bnych przepisach, wydanych na podstawie Ustawy, jest organem wyspecjalizowanym kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodno ci (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 z pó n. zm.), w zakresie wyrobów przeznaczonych do stosowania w zak adach górniczych, jest w a ciwym organem w sprawach nadawania numeru identyfi kacyjnego oraz prowadzenia rejestru materia ów wybuchowych przeznaczonych do u ytku cywilnego.

6 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Szczegó owe zadania dyrektorów okr gowych urz dów górniczych i UGBKUE okre laj art. 109 115 Prawa geologicznego i górniczego - ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku (Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947). W drodze decyzji administracyjnej dyrektorzy mi dzy innymi: 1) wydaj zezwolenia na oddanie do ruchu w zak adzie górniczym obiektów, maszyn i urz dze okre lonych w przepisach wydanych na podstawie cyt. Ustawy, 2) wydaj pozwolenia na u ywanie rodków strza owych w zak adach górniczych, 3) wydaj zezwolenie na przechowywanie i u ywanie sprz tu strza owego w zak adach górniczych, 4) zatwierdzaj plany ruchu zak adów górniczych, 5) zaliczaj z o a (pok ady) lub ich cz ci do poszczególnych stopni (kategorii, klas) 6) zagro e naturalnych, 7) nakazuj usuni cie nieprawid owo ci powsta ych wskutek naruszenia przepisów o ruchu zak adu górniczego albo wstrzymuj w ca o ci lub w cz ci ruch zak adu górniczego w razie stwierdzenia bezpo redniego zagro- enia dla zak adu górniczego, jego pracowników, bezpiecze stwa powszechnego i rodowiska. Ponadto stwierdzaj kwalifi kacje osób kierownictwa i dozoru ruchu zak adów górniczych oraz pracowników zatrudnionych na stanowiskach w ruchu zak adu górniczego, które wymagaj szczególnych kwalifi kacji. 1.2. Zakres nadzoru i kontroli Wed ug stanu na 31.12.2007 r. nadzorem i kontrol urz dów górniczych obj tych by o 221 zak adów górniczych wydobywaj cych kopaliny podstawowe (Tabela 1) w tym: 44 podziemne zak ady górnicze, obejmuj ce: 31 kopal w gla kamiennego, 3 kopalnie w gla kamiennego w likwidacji, 3 kopalnie rud miedzi, 2 kopalnie rud cynku i o owiu, 1 kopalni soli, 2 zak ady górnicze wydobywaj ce gliny ceramiczne, 2 zak ady górnicze wydobywaj ce gips i anhydryt, 105 odkrywkowych zak adów górniczych, w tym: 11 kopal w gla brunatnego, 93 kopalnie surowców skalnych, ilastych, piasków formierskich i szklarskich, 1 kopalnia siarki (w likwidacji), 60 otworowych zak adów górniczych, obejmuj cych: 4 zak ady ropy i gazu, w tym 74 kopal, 1 kopalnia morska i 6 podziemnych magazynów gazu (1 nieczynny), 2 zak ady eksploatuj ce sól, w tym 1 w likwidacji, 2 kopalnie siarki, w tym 1 w likwidacji, 49 zak adów wód leczniczych, termalnych i solanek, 2 zak ady eksploatuj ce metan z pok adów w gla, 1 podziemny magazyn gazu, 12 zak adów prowadz cych roboty podziemne z zastosowaniem techniki górniczej, w tym Centralny Zak ad Odwadniania Kopal, w sk ad którego wchodz 3 ruchy sk adaj ce si z 15 rejonów. Nadzorem i kontrol obj to równie 355 oddzia ów - zak adów wykonuj cych prace geologiczne oraz 4 431 zak ady górnicze kopalin pospolitych zatrudniaj ce 15 091 pracowników. We wszystkich podziemnych zak adach zatrudnionych by o 129 635 pracowników z czego 114 317 w czynnych kopalniach w gla kamiennego i 313 w likwidowanych kopalniach w gla kamiennego. Ponadto nadzorowano 1 760 oddzia ów podmiotów gospodarczych wykonuj cych w zakresie swej dzia alno ci zawodowej powierzone im czynno ci w ruchu zak adów górniczych zatrudniaj ce 34 664 pracowników (Tabela 2). czne zatrudnienie w nadzorowanych zak adach górniczych wed ug stanu na 31.12.2007 r. wynosi o 206 849 pracowników.

1. Organy nadzoru górniczego 7 Statutowe zadania nadzoru górniczego w 2007 roku realizowane by y przez 10 okr gowych urz dów górniczych i specjalistyczny Urz d Górniczy do Bada Kontrolnych Urz dze Energomechanicznych. W 2007 roku pracownicy okr gowych urz dów górniczych i specjalistycznego Urz du Górniczego do Bada Kontrolnych Urz dze Energomechanicznych wykonali 9949 inspekcji i kontroli w zak adach górniczych w czasie 26 349 dni inspekcyjnych. W kopalniach w gla kamiennego przeprowadzono 3004 inspekcje w czasie 12422 dni inspekcyjnych. W zak adach górniczych kopalin pospolitych wykonano 3610 inspekcji w czasie 6364 dni inspekcyjnych. W pozosta ych zak adach górniczych wykonano 3335 inspekcji w czasie 7563 dni inspekcyjnych. W wyniku przeprowadzonych inspekcji wstrzymano w 2276 przypadkach ruch urz dze i prowadzenie robót górniczych w warunkach niebezpiecznych stanowi cych zagro enie dla zatrudnionych pracowników, z czego 1863 w kopalniach w gla kamiennego, 196 w zak adach górniczych kopalin pospolitych i 217 w pozosta ych zak adach górniczych. Ponadto pracownicy inspekcyjno techniczni departamentów merytorycznych Wy szego Urz du Górniczego przeznaczyli 2 054 dni na inspekcje i kontrole, w tym: - 241 dni na kontrole okr gowych urz dów górniczych, - 76 dni na kontrole w ramach nadzoru rynku, - 1737 dni na inspekcje w ramach nadzoru nad ruchem zak adów górniczych. W zwi zku z zaistnia ymi niebezpiecznymi zdarzeniami i wypadkami dyrektorzy urz dów górniczych w 2007 roku przeprowadzili 86 bada wypadków, zgonów i zaistnia ych zdarze, w tym: - 20 bada wypadków miertelnych, - 23 badania wypadków ci kich, - 16 bada innych wypadków, - 9 bada zgonów naturalnych, - 18 bada niebezpiecznych zdarze powoduj cych zagro enie dla za óg górniczych, ruchu zak adu górniczego lub bezpiecze stwa powszechnego. W 2007 roku dyrektorzy urz dów górniczych skierowali do s dów rejonowych wydzia ów grodzkich 336 wniosków o ukaranie sprawców naruszaj cych przepisy, z czego w 102 przypadkach w zwi zku z badaniem przyczyn i okoliczno ci wypadków i zagro e w zak adach górniczych, a w 234 przypadkach w wyniku przeprowadzonych inspekcji w zak adach górniczych. Dyrektorzy okr gowych urz dów górniczych w 2007 roku wydali 32 decyzje zakazuj ce na czas nie przekraczaj cy dwóch lat powierzania okre lonych czynno ci w ruchu zak adu górniczego osobom kierownictwa i dozoru ruchu, naruszaj cym dyscyplin i porz dek pracy, a zw aszcza obowi zki okre lone ustaw i wydanymi na jej podstawie przepisami. Ponadto dyrektorzy okr gowych urz dów górniczych w 2007 roku wyst pili z 826 wnioskami do przedsi biorców o zastosowanie rodków oddzia ywania wychowawczego przewidzianych w art. 41 Kodeksu wykrocze. Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach inspekcyjno technicznych w urz dach górniczych, dzia aj c na podstawie upowa nie wydanych przez dyrektorów w 2007 roku, ukarali 2445 osób mandatami karnymi na czn kwot 382884 z.

8 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Tabela 1. Zak ady obj te nadzorem urz dów górniczych w 2007 roku Lp. Rodzaj zak adu Liczba Zatrudnienie [stan na 31.12.2007] Wydobycie w 2007 roku [tys. ton] Podziemne zak ady górnicze : 44 129 635 1 - w gla kamiennego - w gla kamiennego w likwidacji - rud miedzi - rud cynku i o owiu - soli - glin ceramicznych - gipsu i anhydrytu 31 3 3 2 1 2 2 114 317 313 11 915 1 834 926 136 194 87 380-31 748 4 131 567 54,9 112 2 Prowadz ce roboty podziemne z zastosowaniem techniki górniczej 12* 1 329 - Odkrywkowe zak ady górnicze : 105 16 249 3 - w gla brunatnego - surowców skalnych, ilastych, piasków formierskich i szklarskich - siarki ( w likwidacji ) 11 93 1 13 249 2 761 239 57 500 60 000 0,0 Otworowe zak ady górnicze : 60 6 329 4 - ropy i gazu - soli - siarki - wód leczniczych, termalnych i solanek - metanu z pok adów w gla - podziemny magazyn gazu 4** 2*** 2*** 49 2 1 5 541 101 389 250 5 43 757,2 + 5,333 mld m 3 2 938,3 853,2 2 000 2 400 - *) w tym CZOK w sk ad którego wchodz 3 ruchy sk adaj ce si z 15 rejonów. **) w tym 74 kopal, 1 kopalnia morska i 6 podziemnych magazynów gazu (1 nieczynny) ***) w tym 1 zak ad w likwidacji Razem kopaliny podstawowe 221 153 542 Oddzia y - zak ady wykonuj ce prace geologiczne 355 3 552 Zak ady górnicze kopalin pospolitych 4 431 15 091 Firmy us ugowe wykonuj ce prac dla zak adów górniczych obj tych nadzorem urz dów górniczych *) liczba oddzia ów fi rm 1 760* 34 664 OGÓ EM ZATRUDNIENIE 206 849

1. Organy nadzoru górniczego 9 Tabela 2. Firmy us ugowe, wykonuj ce prace dla zak adów obj tych nadzorem urz dów górniczych w 2007 roku Lp. Prace wykonywane dla: Liczba oddzia ów fi rm Zatrudnienie [stan na 31.12.2007] Podziemne zak ady górnicze : 786 26 750 1 - w gla kamiennego - w gla kamiennego w likwidacji - rud miedzi - rud cynku i o owiu - soli - glin ceramicznych - gipsu i anhydrytu 612 6 137 20 3-8 21 674 187 4 290 503 75-21 2 Prowadz ce roboty podziemne z zastosowaniem techniki górniczej 46 602 Odkrywkowe zak ady górnicze : 300 2 350 3 - w gla brunatnego - surowców skalnych, ilastych, piasków formier skich i szklarskich - siarki ( w likwidacji ) 87 209 4 1 252 1 055 43 Otworowe zak ady górnicze : 537 4 087 4 - ropy i gazu - soli - siarki - wód leczniczych, termalnych i solanek - metanu z pok adów w gla - podziemny magazyn gazu 487 10 12 21-7 3 651 163 171 60-42 5 Oddzia y - zak ady wykonuj ce prace geologiczne 91 875 Zak ady górnicze kopalin pospolitych - - RAZEM 1 760 34 664

10 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku

11 2. KSZTAŁTOWANIE SIĘ PODSTAWOWYCH ZAGROŻEŃ I ICH SKUTKI W ZAKŁADACH GÓRNICZYCH Polskie górnictwo podziemne charakteryzuje si istnieniem trudnych warunków geologiczno-górniczych oraz wyst powaniem praktycznie wszystkich zagro e naturalnych znanych w górnictwie wiatowym, a w szczególno ci tych, których przejawy lub zaistnienie zawieraj cechy zjawisk o znacznych rozmiarach. Naturalne zagro enia charakteryzuj si z regu y du dynamik ich rozwoju. Szczególnie dotyczy to zagro enia t paniami i metanowego. Ich przebieg polega na gwa towno ci, du ej intensywno ci rozwoju zjawiska, obj ciu dzia aniem znacznych przestrzeni i wyst powaniu czynników niszcz cych, które powoduj bardzo cz sto utrat ycia lub ci kie obra enia w ród pracowników, co prowadzi do wypadków zbiorowych, a wi c maj cych cechy katastrofy. Do podstawowych zagro e w górnictwie podziemnym nale y zaliczy nast puj ce zagro enia: t paniami, po arowe, zawa ami, metanowe, wybuchem py u w glowego, wyrzutami gazów i ska, wodne, klimatyczne. W mniejszym stopniu uwidaczniaj si przejawy zagro enia radiacyjnego. W zakresie górnictwa w gla kamiennego nast puje pogarszanie si warunków rodowiska pracy i sta y wzrost poziomu ryzyka przy wykonywaniu robót górniczych. Aktualny poziom bezpiecze stwa w kopalniach w gla kamiennego kszta tuj : - lokalizacja praktycznie wszystkich kopal (poza LW Bogdanka ) w obr bie jednego regionu, Górno l skiego Zag bia W glowego, skutkuj ca koncentracj robót górniczych zarówno w skali lokalnej, jak i regionalnej, - d ugi okres, cz sto ponad 100 lat i wi cej, prowadzenia dzia alno ci górniczej przez poszczególne kopalnie, co w wielu rejonach doprowadzi o do znacznej obj to ci wyeksploatowanego z o a i naruszenia struktury górotworu, - wyst powanie z o a wielopok adowego (problemy resztek, fi larów, kraw dzi i ich wzajemnej interakcji), - du a i stale powi kszaj ca si g boko eksploatacji ( rednio 5 8 m/rok), aktualnie najg bsze kopalnie prowadz eksploatacj na g boko ci 900 1100 m, - wieloletnie niedoinwestowanie kopal, zaniedbania w sferze doskonalenia technik i technologii górniczych oraz utrzymywania nale ytego poziomu uzbrojenia kopal w maszyny i urz dzenia górnicze, - stosowanie na coraz wi ksz skal uproszczonego podpoziomowego modelu udost pnienia z o a. Eksploatacja podpoziomowa i zwi zana z ni koncetracja robót górniczych, przy jednoczesnym wzro cie g boko ci tych robót, przyczynia si do pot gowania wyst puj cych zagro e. We wszystkich eksploatowanych podpoziomowo cianach temperatura pierwotna ska przekracza 30º C, powoduj c utrudnienia w przewietrzaniu wyrobisk i niebezpieczne dla ludzi zagro enie klimatyczne. Na ogólna liczb 31 kopal w gla kamiennego: 1) w 30 kopalniach prowadzono roboty eksploatacyjne 127 cianami, w tym w 27 kopalniach prowadzono eksploatacj 75 cianami poni ej poziomu udost pnienia, z których: 44 ciany prowadzono w warunkach III i IV kategorii zagro enia metanowego, 63 ciany prowadzono w klasie B zagro enia wybuchem py u w glowego, 18 cian eksploatowano w pok adach zaliczonych do drugiego i trzeciego stopnia zagro enia t paniami,

12 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku dziewi cian w których roboty eksploatacyjne prowadzone by y przy wspó wyst powaniu zagro enia metanowego III i IV kategorii oraz III stopnia zagro enia t paniami i klasy B zagro enia wybuchem py u w glowego, tylko 14 cian prowadzono w warunkach niemetanowych. 2) Dominuj cym systemem przewietrzania jest tak zwany system U stosowany w 98 cianach. Systemami wentylacji na Z przewietrza si osiem cian, a na Y 19 cian. 3) W cianach prowadz cych eksploatacj poni ej poziomu udost pnienia: 5 cian prowadzono na g boko ci do 500 m, 39 cian na g boko ci od 500 do 800 m, a 31 cian poni ej 800 m, 45 cian prowadzonych by o przy ró nicy mi dzy g boko ci udost pnienia a g boko ci prowadzo nych robót wi kszej ni 50 m, w tym 25 cian przy ró nicy wi kszej ni 100 m, w 12 cianach stwierdzono przekroczenie temperatury 280C mierzonej termometrem suchym a w 37 cianach temperatura ta wynosi a od 25 do 280C. 4) wydobycie ze cian eksploatowanych poni ej poziomu udost pnienia stanowi o 56% ca kowitego wydobycia. W sze ciu kopalniach 100% wydobycia pochodzi o ze cian prowadzonych poni ej poziomu udost pnienia. Do podstawowych zagro e naturalnych w górnictwie odkrywkowym nale y zaliczy zagro enia: - wodne, - osuwiskowe i zwi zane z obrywaniem si ska, - spowodowane wstrz sami sejsmicznymi. Do podstawowych zagro e naturalnych wyst puj cych w górnictwie otworowym i wiertnictwie nale y zaliczy zagro enie erupcyjne i siarkowodorowe. Przy eksploatacji kopalin pospolitych zagro enia naturalne wyst puj w stopniu zdecydowanie atwiejszym do przewidzenia i opanowania. Niezale nie od wyst puj cych zagro e naturalnych istotny wp yw na stan bezpiecze stwa we wszystkich rodzajach zak adów górniczych maj zagro enia czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi dla zdrowia, wynikaj ce z zastosowanej technologii pozyskiwania kopalin takie, jak: zapylenie, ha as i wibracja oraz zagro enia techniczne i zwi zane ze stosowaniem rodków strza owych.

GÓRNICTWO PODZIEMNE 13

14 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku fgj

15 2.1. ZAGROŻENIA NATURALNE 2.1.1. Górnictwo podziemne Zagrożenie tąpaniami. Zagro enie t paniami to mo liwo wyst pienia t pni cia, zjawiska dynamicznego spowodowanego wstrz sem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek ulega gwa townemu zniszczeniu lub uszkodzeniu. W nast pstwie tego nast puje ca kowita albo cz ciowa utrata jego funkcjonalno ci lub bezpiecze stwa u ytkowania. Aktualnie na 31 czynnych kopal w gla kamiennego w 22 kopalniach wydobycie prowadzone jest w pok adach zagro onych t paniami, z czego w 14 kopalniach w pok adach zaliczonych do najwy szego, trzeciego stopnia zagro enia t paniami. W 2007 roku w podziemnych zak adach górniczych zaistnia y: - trzy t pni cia w kopalniach w gla kamiennego, które spowodowa y 10 wypadków lekkich. T pni cia te mia y miejsce w: KWK Zofi ówka w Jastrz biu Zdroju w dniu 10.04.2007 r. podczas prowadzenia prac w chodniku pod cianowym H-4 w pok adzie 409/3 nast pi o t pni cie spowodowane wstrz sem o energii E=1,45 x 10 6 J, które spowodowa o wypadek zbiorowy pi wypadków lekkich. KWK Jas-Mos w Jastrz biu Zdroju w dniu 25.04.2007 r. t pni cie wywo ane wstrz sem o energii E=2,1x10 5 J zaistnia o w rejonie likwidowanej ciany 22a-Z3 w pok adzie 510/1 na poziomie -600 m. W czasie t pni cia nie prowadzono adnych robót. KWK Pokój w Rudzie l skiej w dniu 19.07.2007 r. podczas prac profi laktycznych zwi zanych z izolacj rodkami chemicznymi chodnika wentylacyjnego 502/II nast pi o t pni cie spowodowane wstrz sem o energii E=8,0x10 7 J, które spowodowa o wypadek zbiorowy pi wypadków lekkich. Ponadto w KWK Rydu towy-anna Ruch II w dniu 15.03.2007 r. zaistnia o odpr enie spowodowane wysokoenergetycznymi wstrz sami o energiach E=4,4x10 6 J i E=4,0x10 6 J, które nie spowodowa o wypadku. Skutki odpr enia uwidoczni y si w pochylni wentylacyjno -transportowej J w pok adzie 713 1-2 na poziomie 1000 m. Po zaistnieniu pierwszego wstrz su z zagro onego rejonu wycofano 21 pracowników. Wstrz sy odczuwalne by y na powierzchni. - trzy t pni cia w kopalniach rud miedzi, które spowodowa y cztery wypadki miertelne, jeden wypadek ci ki i dziewi wypadków lekkich. T pni cia te mia y miejsce w: O/ZG Rudna w Polkowicach w dniu 21.02.2007 r. podczas prowadzenia prac likwidacyjno-wybierkowych w polu eksploatacyjnym G-3/4 na poziomie 950 m nast pi o t pni cie spowodowane wstrz sami o energiach E=3,5 x 10 6 J i E=1,1 x 10 6 J, które spowodowa o wypadek zbiorowy czterech pracowników, w tym jeden wypadek miertelny, jeden ci ki i dwa lekkie. O/ZG Polkowice-Sieroszowice w Kazimierzowie w dniu 5.04.2007 r. w czasie adowania otworów strza- owych w oddziale G-51 na poziomie 1000 m, nast pi o t pni cie wywo ane wstrz sem o energii E=3,9 x 10 5 J, które spowodowa o wypadek zbiorowy trzech górników, w tym jeden wypadek miertelny i dwa lekkie. O/ZG Rudna Polkowicach w dniu 13.12.2007 r. podczas wiercenia, kotwienia, wybierania urobku w oddziale G-22 na poziomie 1050 m nast pi o t pni cie wywo ane wstrz sem o energii E = 5,1 x 10 7 J, które spowodowa o wypadek zbiorowy, w tym dwa wypadki miertelne i pie lekkich. Zaistnia y równie trzy odpr enia spowodowane wysokoenergetycznymi wstrz sami, które spowodowa y jeden wypadek ci ki i jeden wypadek lekki. Odpr enia te mia y miejsce w: ZG Polkowice-Sieroszowice w dniu 26.02.2007r. podczas wiercenia otworów strza owych w przodku komory K-2/Przec.G-2202 w polu eksploatacyjnym G oddzia u G-23 na poziomie 810 m nast pi o odpr enie w wyrobisku spowodowane wstrz sem o energii E=2,5x10 3 J, które spowodowa o jeden wypadek ci ki. ZG Rudna w dniu 5.05.2007 r. odpr enie samoistne wywo ane wstrz sem o energii E=7,3 x 10 7 J zlokalizowanym w komorze K-24/pas P-12 w oddziale G-5 pole X/1 na poziomie 1000 m. Wycofano 10 osób z zagro onego rejonu.

16 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku ZG Rudna w dniu 31.07.2007 r podczas kotwienia stropu w komorze K-14 dr onej z pasa P-24 w oddziale G-3/4 na poziomie 960 m, nast pi o odpr enie w wyrobisku spowodowane wstrz sem samoistnym o energii E=4,6 x 10 6 J, które spowodowa o jeden wypadek lekki. Natomiast w 2006 roku w podziemnych zak adach górniczych zaistnia y cztery t pni cia w kopalniach w gla kamiennego, które spowodowa y cztery wypadki miertelne i 15 wypadków lekkich oraz dwa t pni cia w kopalniach rud miedzi, które spowodowa y pi wypadków lekkich. W 2006 roku w podziemnych zak adach górniczych zaistnia y trzy odpr enia spowodowane wysokoenergetycznymi wstrz sami, które spowodowa y dwa wypadki ci kie i pi wypadków lekkich oraz dwa odpr enia w kopalniach w gla kamiennego, które spowodowa y jeden wypadek ci ki i pi wypadków lekkich oraz odpr enie w kopalni rud miedzi, które spowodowa o jeden wypadek ci ki. Zagrożenie zawałami. Zawa w wyrobisku to niezamierzone, grawitacyjne przemieszczenie si do niego mas skalnych lub kopaliny ze stropu, albo ociosu w stopniu powoduj cym niemo no przywrócenia pierwotnej funkcji wyrobiska w czasie krótszym ni osiem godzin. Zawa w zak adach górniczych wydobywaj cych rudy miedzi oraz cynku i o owiu to niezamierzone, grawitacyjne przemieszczenie si do wyrobiska mas skalnych na skutek opadu ska stropowych na wysoko równ lub wi ksz od d ugo ci kotwi obudowy podstawowej, powoduj ce ca kowit lub cz ciow utrat funkcjonalno ci lub bezpiecze stwa u ytkowania wyrobiska. W 2007 roku zaistnia jeden zawa w podziemnych zak adach górniczych. Zawa ten mia miejsce w KWK Staszic w Katowicach w dniu 23.04.2007 r. W czasie manewrowania kombajnem chodnikowym AM-50z-w na skrzy owaniu dowierzchni 3a z rozcink cianow 01a, w pok adzie 510/II na poziomie 850 m, nast pi zawa stropu na d ugo ci oko o 9m, powoduj c wypadek zbiorowy, w tym dwa wypadki miertelne i trzy lekkie. W 2006 roku zaistnia y dwa zawa y w podziemnych zak adach górniczych, które spowodowa y dwa wypadki miertelne Zagrożenie pożarowe. Zagro enie po arowe ze wzgl du na rozprzestrzeniaj ce si w czasie po aru gazy i dymy mo e stwarza niebezpiecze stwo dla du ej liczby pracowników. W kopalniach w gla kamiennego najcz ciej wyst powa y po ary endogeniczne, b d ce efektem samozapalenia si w gla (rejony stref uskokowych, warstwa w gla pozostawiona w zawale, pok ady pozabilansowe, itp.) natomiast w kopalniach rud miedzi po ary maszyn. W 2007 roku nast pi znaczny wzrost zagro enia po arowego w porównaniu z rokiem 2006. W 2007 roku zaistnia o 14 po arów, w tym 4 po ary endogeniczne i 10 po arów egzogenicznych tj. o 8 po arów wi cej ni w 2006 roku, w tym o 2 po ary endogeniczne wi cej i o 6 po arów egzogenicznych wi cej ni w 2006 roku. Nale y równie podkre li, e po ary zaistnia e w 2006 roku nie doprowadzi y do wypadków, a w 2007 roku w skutek po arów zaistnia o 18 wypadków lekkich. W 2007 roku zaistnia o: - sze po arów w kopalniach w gla kamiennego: KWK Polska-Wirek w dniu 9.03.2007 r. po ar na powierzchni w a ni górniczej dozoru redniego, która nie jest obiektem budowlanym zak adu górniczego. Wskutek po aru zniszczeniu uleg y 32 szafki ubraniowe, a pomieszczenie a ni dozoru czasowo zosta o wy czone z u ytkowania. W zagro onym rejonie nie by o za- ogi. KWK Knurów w dniu 11.03.2007 r. po ar endogeniczny w zrobach zawa owych likwidowanej ciany 2 w pok adzie 408/3 na poziomie 650 m. W wyniku samozapalenia si w gla stwierdzono wyst powanie CO w ilo- ci 35 ppm w op ywowym pr dzie powietrza. Wycofano 6 osób zagro onej za ogi bez u ycia aparatów regeneracyjnych ucieczkowych. ZG Piekary w dniu 3.04.2007 r. po ar endogeniczny w chodniku transportowym w warstwie przysp gowej pok adu 510 na poziomie 635 m. W wyniku samozapalenia si w gla czujnik CO zabudowany w chodniku stycznym 556 zarejestrowa st enie CO w ilo ci 46 ppm. W zagro onym rejonie nie by o za ogi.

2. Kształtowanie się podstawowych zagrożeń i ich skutki w zakładach górniczych 17 KWK Budryk w dniu 15.08.2007r. po ar endogeniczny w cianie Cz-5 w pok adzie 358/1 o grubo ci 2,6-2,9 m na poziomie 1050 m - system eksploatacji cianowy pod u ny z zawa em stropu. Przyczyn po aru by o samozapalenie w gla pok adu 358/1, pozostawionego w zrobach zawa owych ciany. W zagro onym rejonie nie by o za ogi. KWK Budryk w dniu 24.10.2007r.ponowny po ar endogeniczny w cianie Cz-5 w pok adzie 358/1 o grubo ci 2,6-2,9 m na poziomie 1050 m - wcze niej system eksploatacji cianowy pod u ny z zawa em stropu. Przyczyn po aru by o samozagrzanie w gla pok adu 358/1, pozostawionego w zrobach zawa owych ciany. W zagro onym rejonie nie by o za ogi. KWK Boles aw- mia y w dniu 19.11.2007r. po ar na powierzchni w Budynku Wzbogacania i Odsiarczania Mia ów Energetycznych, pomieszczenie rozdzielni 500 V nr 2.01-s. W zagro onym rejonie nie by o za ogi. - siedem po arów w KGHM Polska Mied S.A., które spowodowa y osiemna cie wypadków lekkich: ZG Polkowice-Sieroszowice w dniu 10.03 2007r. po ar pojazdu SWT-T Krzysztof 1,9 nr zak adowy 144, który zaistnia w chodniku PS -0 w oddziale G-55 na poziomie 950 m. Przyczyn po aru by o przytarcie elementu gumowego do zespo u ruchomego silnika spalinowego w okolicy wyj cia wa u korbowego i uk adu przeniesienia nap du na osprz t silnika. Ze strefy zagro enia wycofano 77 pracowników bez u ycia aparatów regeneracyjnych ucieczkowych. ZG Rudna w dniu 22.03. 2007 r. po ar wn trza kana u remontowego nr 1 Komory Maszyn Ci kich C-9 na poziomie 950 m. Przyczyn po aru by o zapalenie si zalegaj cych materia ów palnych podczas wykonywania prac spawalniczych. ZG Rudna w dniu 18.05.2007 r. po ar zu ytych palet drewnianych w chodniku T-259, przecinka 5 w oddziale G-26 na poziomie 1020 m. Przyczyn po aru by o zaprószenie ognia, które spowodowa o zapalenie zaolejonych mieci. Wycofano dwóch pracowników, bez u ycia aparatów regeneracyjnych ucieczkowych. ZG Rudna w dniu 19.05.2007 r. po ar adowarki typu LKP 901 nr zak adowy 196 w polu G-6/7 w oddziale G-26 na poziomie 1100 m. Przyczyn po aru by o uszkodzenie turbospr arki silnika spalinowego. Wycofano 18 pracowników bez u ycia aparatów regeneracyjnych ucieczkowych. ZG Rudna w dniu 12.09.2007 r. po ar adowarki LKP-0805 AK nr zak adowy 31 w oddziale G-7 PeBeKa S.A. w Lubinie w chodniku T-169 na poziomie 1200 m. Prawdopodobn przyczyn po aru by wyrzut p omienia z komory silnikowej, co spowodowa o zapalenie si adowarki. Wycofano 31 pracowników, w tym 13 z u yciem aparatów regeneracyjnych ucieczkowych. Szesnastu pracowników uleg o wypadkom lekkim (zatrucie dymami po arowymi). ZG Rudna w dniu 13.09.2007 r. po ar adowarki LKP-1601 nr zak adowy 54 w oddziale G-11 w chodniku T-150 na poziomie 1100 m. Prawdopodobn przyczyn po aru by o zwarcie w instalacji elektrycznej, co spowodowa o wyrzut p omienia z komory silnikowej z okolicy rozrusznika i zapalenie si adowarki. Wycofano 183 pracowników w tym 21 z u yciem aparatów regeneracyjnych ucieczkowych. Dwóch pracowników uleg o wypadkom lekkim (zatrucie dymami po arowymi). ZG Rudna w dniu 19.11.2007 r. po ar przeno nika ta mowego typu LEGMET 1200 nr zak adowy W-150 L2 w rejonie stacji zwrotnej. Wycofano 80 osób bez u ycia aparatów regeneracyjnych ucieczkowych. - jeden po ar przeno nika ta mowego P-12 w KWB Konin S.A. Odkrywka Jó win II B. Przyczyn po aru by o zatarcie kr nika dolnego, co doprowadzi o do powstania wysokiej temperatury. W zagro onym obszarze nie by o za ogi. W 2006 roku w podziemnych zak adach górniczych zaistnia o sze po arów (dwa endogeniczne i cztery egzogeniczne), które nie spowodowa y wypadków. W kopalniach w gla kamiennego zaistnia o pi po arów. W kopalniach rud miedzi zaistnia jeden po ar. Zagrożenie metanowe. Zagro enie metanowe zwi zane jest przede wszystkim z obecno ci metanu w górotworze i jego uwalnianiem si w wyniku prowadzonej dzia alno ci górniczej. Zagro enie to wzrasta wraz z g boko ci prowadzenia eksploatacji, metanono no ci oraz koncentracj wydobycia.

18 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku W polskim górnictwie w gla kamiennego w 2007 roku na ogóln liczb 31 zak adów górniczych w 23 zak adach stwierdzono i rejestrowano wydzielanie metanu, z których a 15 prowadzi o wydobycie w IV, najwy szej kategorii zagro enia metanowego, przy metanono no ci powy ej 8m3/Mg csw. Wydobycie z pok adów metanowych stanowi ok. 80,4% ogólnego wydobycia. W wyniku prowadzenia wydobycia w gla w pok adach metanowych, w 2007r. z górotworu obj tego wp ywami eksploatacji wydzieli o si 878,9 mln m 3 metanu. W 20 zak adach górniczych prowadz cych roboty eksploatacyjne w warunkach zagro enia metanowego prowadzi si odmetanowanie górotworu. Odmetanowanie to wykonuje si 4 stacjami do owymi i 16 stacjami powierzchniowymi. W 2007 roku odmetanowaniem uj to 268,7 mln m 3 metanu. Do kopal o najwy szej metanowo ci bezwzgl dnej nale : KWK Brzeszcze-Silesia 134,5 mln m 3 /rok, KWK Pniówek 134,8 mln m 3 /rok KWK Zofi ówka 68,4 mln m 3 /rok. W 2007 roku w kopalniach w gla kamiennego mia y miejsce cztery zdarzenia zwi zane z zagro eniem metanowym, które spowodowa y cztery wypadki lekkie. Zdarzenia te mia y miejsce w: KWK Halemba w Rudzie l skiej w dniu 23.05.2007 r. podczas urabiania kombajnem AM-50 z-w piaskowca o du ej sk onno ci do iskrzenia w dowierzchni nr 3 w pok adzie 402 nast pi o zapalenie metanu. Pal cy si metan zosta aktywnie ugaszony w ci gu oko o 10 sekund wod z instalacji wodno zraszaj cej kombajnu. Liczba zagro onej za ogi: 5 osób. KWK Pokój w Rudzie l skiej w dniu 28.07.2007 r. w cianie 183, w rejonie skrzy owania z dowierzchni 18/3a, zespó trzech pracowników pod nadzorem nadsztygara górniczego wykonywa prace zwi zane z wykonywaniem robót strza owych. W tym czasie w dowierzchni 18/4, w rejonie skrzy owania ze cian 183, górnik strza owy odpali 5 kg MW umieszczonego w czterech otworach strza owych. Po odpaleniu adunku nast pi o zapalenie metanu, którego skutki obj y pracowników zatrudnionych na skrzy owaniu ciany z dowierzchni 18/3a. Czterech pracowników uleg o wypadkom lekkim KWK Bielszowice w Rudzie l skiej w dniu 2.09.2007 r. w cianie 780c w pok adzie 502 w wyniku prowadzenia robót strza owych torpeduj cych strop nast pi o zapalenie metanu. Skutki zapalenia metanu nie obj y swoim zasi giem pracuj cych górników, poniewa wycofano za og do miejsc bezpiecznych ze wzgl du na prowadzone roboty strza owe. KWK Budryk w Ornontowicach w dniu 30.10.2007 r. w cianie B-7 w pok adzie 358/1 na poziomie 1050 m nast pi o zapalenie metanu. Przyczyn zapalenia metanu by o iskrzenie powsta e wskutek urabiania zwi z ego piaskowca kombajnem, w miejscu wyst powania lokalnego nagromadzenia metanu. Liczba zagro onej za ogi: 38 osób. W 2006 roku w kopalniach w gla kamiennego mia y miejsce dwa zdarzenia zwi zane z zagro eniem metanowym, które spowodowa y dwadzie cia trzy wypadki miertelne i osiem wypadków lekkich. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego. Zagro enie to wyst puje we wszystkich kopalniach w gla kamiennego i mo e powodowa zdarzenia wybitnie katastrofogenne. Zagro enie py owe jest wynikiem procesów urabiania i transportu w gla. Wzrost mechanizacji urabiania i adowania urobku, koncentracja wydobycia przy równocze nie intensywnym przewietrzaniu, koniecznym do zwalczania zagro enia metanowego i utrzymania odpowiednich warunków klimatycznych, niew a ciwe wykonywanie robót strza owych, powoduj wzrost potencjalnego zagro enia wybuchem py u w glowego. W razie nieprzestrzegania rygorów dotycz cych zwalczania tego zagro enia, z chwil pojawienia si inicja u, mo e nast pi wybuch py u w glowego. Wybuch py u w glowego mo e by najwi ksz tragedi, jaka mo e zdarzy si w kopalni. W 2006 w KWK Halemba wyst pi wybuch py u w glowego, który spowodowa 23 ofi ary miertelne. W 2007 roku tego typu zdarzenie nie mia o miejsca.

2. Kształtowanie się podstawowych zagrożeń i ich skutki w zakładach górniczych 19 Zagrożenie wyrzutami gazów i skał. Zagro enie wyrzutami gazów i ska to naturalna sk onno do wyst powania zjawisk gazogeodynamicznych w postaci wyrzutu gazów i ska lub nag ego wyp ywu gazów z górotworu do wyrobiska. Zagro enie wyrzutowe jest zagro eniem bardzo niebezpiecznym dla ruchu zak adu górniczego. Zasi g wyrzuconych mas skalnych do wyrobisk jest ograniczony ich gabarytami, natomiast metan w warunkach GZW wydzielony podczas wyrzutu mo e przyczyni si do powstania w wyrobiskach mieszaniny wybuchowej lub atmosfery niezdatnej do oddychania na drodze odprowadzania powietrza do szybu wydechowego. Schodzenie z eksploatacj na coraz wi ksze g boko ci wi e si ze wzrostem metanono no ci pok adów, co przy jednoczesnym obni eniu si przepuszczalno ci gazowej w gla przyczynia si do wzrostu tego zagro enia. Zagro eniem tym obj tych jest szereg pok adów w trzech kopalniach Górno l skiego Zag bia W glowego, tj. KWK: Pniówek, Zofi ówka i Jas - Mos, a tak e cz z o a soli w Kopalni Soli K odawa. W 2007 roku nie zaistnia wyrzut gazów i ska. Ostatnie zdarzenie zwi zane z wyrzutem gazów i ska mia o miejsce w 2005 roku w KWK Zofi ówka gdzie nast pi wyrzut metanu i ska w czole dr onego chodnika transportowego D-6 w pok adzie 409/4, na poziomie 900 m, który spowodowa wypadek zbiorowy trzy wypadki miertelne i pi lekkich. Z zagro onej strefy wycofano 93 pracowników, z których 15 u y o aparatów ucieczkowych regeneracyjnych. Zagrożenie wodne. Zagro enie wodne to mo liwo wdarcia si lub niekontrolowanego dop ywu wody, solanki, ugów albo wody z lu nym materia em do wyrobisk, stwarzaj ca niebezpiecze stwo dla ruchu zak adu górniczego lub jego pracowników. W dniu 5.12.2007 r. w J.S.W. KWK Pniówek zaistnia o uszkodzenie obudowy lunety wentylacyjnej w szybie V oraz niekontrolowany dop yw wody z lu nym materia em skalnym do szybu. Powy sze spowodowa o zamulenie rz pia szybu oraz rury szybowej do wysoko ci powy ej wlotu na poziomie 1000 m, co uniemo liwia o odprowadzanie powietrza z tego poziomu szybem V. W 2006 roku nie odnotowano zdarze zwi zanych z tym zagro eniem.

20 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku fgj

GÓRNICTWO ODKRYWKOWE 21

22 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku fgj

23 2.1.2. Górnictwo odkrywkowe Zagrożenie wodne W zwi zku z warunkami hydrogeologicznymi wyst puj cymi w z o u oraz z intensywnymi opadami atmosferycznymi, zagro enie wodne stanowi istotny problem w kopalniach w gla brunatnego. Zagro enie to wyst puje równie w kopalniach surowców skalnych, najcz ciej w sytuacji, gdy eksploatacja prowadzona jest w s siedztwie powierzchniowych zbiorników wodnych oraz na nowo udost pnianych, zawodnionych poziomach, jak równie w przypadkach, gdy wyrobiska górnicze po o one s na niskich partiach zlewni o du ej powierzchni. W 2007 roku nie wyst pi y zdarzenia zwi zane z zagro eniem wodnym. W 2006 roku w KWB Konin O/Jó win II B nast pi o zalanie wodami opadowymi g ównej pompowni. Zagrożenie osuwiskowe i obrywaniem się skał Zagro enie osuwiskowe wyst puje g ównie w kopalniach w gla brunatnego, w mniejszym za stopniu dotyczy kopal eksploatuj cych kruszywa naturalne i i y ceramiczne. W kopalniach surowców skalnych powoduj je zjawiska krasowe. Obrywanie si ska ze cian eksploatacyjnych nale y do typowych zagro e wyst puj cych w odkrywkowych kopalniach surowców skalnych. Zagro enie to zwi zane jest z powstawaniem nawisów skalnych, sp ka i szczelin wskutek stosowania do urabiania z o a techniki strzelniczej, a tak e z budow geologiczn zaleganiem z o a, tektonik, zjawiskami krasowymi oraz przyj tymi kierunkami eksploatacji. W 2007 r. mia y miejsce dwa osuwiska: W lutym w KWB Konin o/jó win II B wyst pi o osuwisko, które obj o swoim zasi giem I, II i III pi tro nadk adu na po udniowym zboczu sta ym o/jó win Pole II B w rejonie studni bariery zewn trznej JBZ-8. Zrzut pionowy powierzchni terenu w rejonie osuwiska wynosi od 0,8 do 2 m na odcinku ok.120 m. Widoczne by y równie sp kania na poziomie pó ki + 84m npm oraz na poziomie pó ki + 69m npm. Kubatura osuwiska wynios a ok. 270 tys. m 3. Wyst pienie osuwiska spowodowa o konieczno wy czenia z eksploatacji studni odwadniaj cej JBZ-8. Osuwisko nie stworzy o zagro enia dla ycia i zdrowia ludzi, maszyn podstawowych a tak e dla bezpiecze stwa powszechnego, jak równie dla innych obiektów, maszyn i urz dze na powierzchni terenu i w wyrobisku Prawdopodobn przyczyn powstania osuwiska by a post puj ca erozja i proces rozpe zania skarpy sta ej trzeciego pi tra nadk adu, zbudowanej z glin czwartorz dowych zalegaj cych na warstwie i ów trzeciorz dowych. We wrze niu w Kopalni Odkrywkowej Piaskowca Tenczyn nale cej do KOSD S.A..w Rudawie w nadk adzie w cz ci pó nocno-wschodniej wyrobiska na skutek intensywnych opadów deszczu powsta o osuwisko o rozpi to ci ok. 50 m i wybiegu ok. 50 m na ca wysoko nadk adu, tj. ok. 6 m. Osuwisko obj o swym zasi giem drog gminn odcinaj c dojazd do 5-ciu gospodarstw. W 2007 r. odnotowano jedno oberwanie si ska. W styczniu w Zak adzie Górniczym Kl czany, nale cym do KSS Kl czany sp. z o.o. w Kl czanach, na poziomie 2-gim mia o miejsce oberwanie si od amków skalnych ze ciany eksploatacyjnej i obsypanie nimi samochodu technologicznego Bie az. Od amki skalne uszkodzi y zderzak, podest i mask samochodu. Kierowca, który nie odniós obra e, opu ci kabin pojazdu. Zdarzenie to nie mia o wp ywu na prowadzenie ruchu zak adu górniczego. W 2006r. odnotowano jedno osuwisko w KWB Konin o/ Lubstów, które mia o wp yw na prowadzenie ruchu zak adu górniczego. Zagrożenie wstrząsami sejsmicznymi. Zagro enie to wyst puje tylko w Kopalni W gla Brunatnego Be chatów. Zwi zane jest z budow geologiczn z o a, systematycznym odwadnianiem górotworu oraz wybieraniem i zwa owaniem du ych mas skalnych. W 2007 r. nie zarejestrowano adnego wstrz su sejsmicznego o energii powy ej 1x10 8 J. Odnotowano natomiast 8 wstrz sów o energii poni ej 1x10 8 J. W 2006 roku zarejestrowano jeden wstrz s sejsmiczny o energii powy ej 10 8 J.

24 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Zagrożenie pożarowe W górnictwie odkrywkowym zagro enie po arami endogenicznymi wyst puje g ównie w kopalniach w gla brunatnego na sta ych, d ugo ods oni tych skarpach i zboczach zawieraj cych wk adki w gla, rzadziej na poziomach w glowych oraz w kopalniach torfu. W 2007 r. oraz w 2006 r. w tych zak adach górniczych nie wyst pi y zdarzenia zwi zane z zagro eniem po- arami endogenicznymi. Ostatni po ar endogeniczny mia miejsce w 2005 r. w centralnej cz ci zak adu górniczego Józefowo (wyst pi po ar torfu sk adowanego na z o u w celu jego suszenia). Po ar obj powierzchni ok. 2,5 ha, spaleniu uleg o oko o 2,5 tys. m 3 torfu cegie kowego i ok. 1000 m 3 torfu frezowego.

25 GÓRNICTWO OTWOROWE i WIERTNICTWO

26 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku fgj

27 2.1.3. Górnictwo otworowe Zagrożenie erupcyjne Stanowi podstawowe zagro enie podczas prowadzenia wierce poszukiwawczych za rop naftow i gazem ziemnym na l dzie i morzu, przy przewiercaniu poziomów o anormalnych gradientach ci nie z o owych. Powstaje ono podczas zachwiania równowagi ci nie w wierconym otworze. W czasie eksploatacji zagro enie to mo e wyst pi w przypadku uszkodzenia napowierzchniowego uzbrojenia odwiertu. Dzi ki stosowaniu nowoczesnych urz dze wiertniczych, aparatury kontrolno-pomiarowej, wysokoci nieniowych g owic przeciwerupcyjnych i eksploatacyjnych, a tak e szeroko rozumianej profi laktyce zagro enie to w aspekcie technicznym, jest w coraz wi kszym stopniu kontrolowane. Szczególne nasilenie zagro enia erupcyjnego wyst puje podczas eksploatacji udost pniania i odkrywania nowych z ó ropy naftowej i gazu ziemnego na Ni u Polskim. Potencjalne zagro enia stwarzaj z o a w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego (Barnówko Mostno Buszewo, Zielin, Ró a sko), Mi dzychodu (Grotów, Lubiatów, Sieraków) i Pomorza Zachodniego (S awoborze). W 2007 i 2006 roku nie zanotowano wypadków ani niebezpiecznych zdarze zwi zanych z tym zagro- eniem. Ostatnie zdarzenie zwi zane z tym zagro eniem mia o miejsce w 2002 roku w Podziemnym Magazynie Gazu Wierzchowice Oddzia u ZZGNiG w Zielonej Górze, gdzie wyst pi a erupcja i samozap on gazu ziemnego, co doprowadzi o do zniszczenia urz dzenia zainstalowanego na tym otworze i spowodowa o po ar. Zagrożenie siarkowodorowe Zagro enie siarkowodorowe jest zagro eniem naturalnym wyst puj cym przy prowadzeniu wierce poszukiwawczych ropy naftowej i gazu ziemnego, szczególnie podczas przewiercania poziomów perspektywnych permu - dolomitu g ównego i czerwonego sp gowca w rejonach zachodniej i pó nocno-zachodniej cz ci kraju. Wyst puje tak e przy otworowej eksploatacji ropy i gazu, zarówno w fazie w a ciwej eksploatacji, jak te w fazie magazynowania i transportu kopaliny. Stanowi jedno z najpowa niejszych zagro e w przemy le naftowym, a przede wszystkim w wiertnictwie. Zwi zane jest z wysoce szkodliwym oddzia ywaniem toksycznym na organizmy ywe oraz korozyjnym na elementy urz dze wiertniczych. W otworowych kopalniach siarki zagro enie to wyst puje g ównie w obr bie sterowni eksploatacyjnych na polu górniczym, gdzie istnieje mo liwo emisji siarkowodoru z otwartych zbiorników siarki p ynnej. Dla minimalizacji tego zagro enia stosuje si na sterowniach eksploatacyjnych aparatur do chemisorbcji siarkowodoru wydzielaj cego si z p ynnej siarki. Zagrożenie zapadliskami Zagro enie to wyst puje g ównie podczas wydobywania soli otworami wiertniczymi metod ugowania, w szczególno ci przy eksploatacji z ó typu pok adowego. W 2007 i 2006 roku nie zanotowano wyst pienia zapadlisk. Ostatnie wyst pienie zapadliska odnotowano w 2001 roku w polu otworowym likwidowanej Kopalni Soli kowice. Przyczyn powstania zapadliska by o przerwanie ci g o ci pó ki stropowej nad komorami w rejonie o du ej sk onno ci zapadliskowej. Zagrożenie pożarowe Wyst puje zw aszcza w kopalniach ropy naftowej i gazu ziemnego w miejscach gromadzenia i magazynowania produktów atwopalnych, podczas wykonywania pomiarów, prac spawalniczych oraz w czasie wy adowa atmosferycznych. W 2007 i 2006 roku nie zanotowano wypadków ani niebezpiecznych zdarze zwi zanych z tym zagro eniem. Ostatnie zdarzenie mia o miejsce w 2002 roku w ZZGNiG w Zielonej Górze na wiertni Buszewo-9, gdzie wyst pi po ar w wyniku rozszczelnienia ruroci gu gazu opa owego.

28 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku fgj

ZAGRO ENIA TECHNICZNE 29

30 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku fgj

31 2.2. Zagrożenia techniczne Zagro enia techniczne wyst puj we wszystkich zak adach górniczych i zwi zane s ze stosowanymi maszynami i urz dzeniami, których eksploatacja mo e spowodowa aktywowanie si nast puj cych zagro e : - mechanicznego, - elektrycznego, - termicznego, - ha asem, - drganiami mechanicznymi. W 2007 r. zdarzy o si w zak adach górniczych cznie 20 wypadków, zdarze i awarii zwi zanych z eksploatacj instalacji i urz dze elektroenergetycznych. W wypadkach wymienionych poni ej mier ponios o dwóch pracowników a jeden pracownik uleg wypadkowi ci kiemu. Jednocze nie nale y zwróci uwag na cztery awaryjne zatrzymania stacji wentylatorów g ównych, spowodowanych: z ym stanem technicznym instalacji zabezpieczaj co-steruj cych, zdekapitalizowanym i przestarza ym osprz tem w wyposa eniu obiektów podstawowych, awariami sieci energetycznych nie b d cych w asno ci zak adów górniczych. Wypadki: 1. KWK Budryk w dniu 9 stycznia 2007r. (poparzenie) elektromonter przeci gaj c zapas przewodu kombajnowego zosta poparzony ukiem elektrycznym, który wydosta si na zewn trz przewodu przy niesprawnym zabezpieczeniu ziemnozwarciowym. 2. KWK Staszic w dniu 18 stycznia 2007r. (poparzenie) elektromonter wykonuj c pomiary w komorze niskiego napi cia przewo nej stacji transformatorowej bez wy czenia napi cia. 3. KWK Bobrek-Centrum w dniu 27 lutego 2007r. (poparzenie) elektromonter wymieniaj c izolatory w komorze niskiego napi cia transformatora spowodowa powstanie uku elektrycznego. 4. KWK So nica-makoszowy w dniu 27 marca 2007r. (pora enie) górnik dotkn przedramieniem zastawki przeno nika w cianie b d cej pod napi ciem wskutek niesprawno ci zabezpieczenia ziemnozwarciowego. 5. KWK Krupi ski w dniu 2 czerwca 2007r. (pora enie) elektromonter dotkn r k listwy zaciskowej znajduj cej si pod napi ciem 230 V podczas wykonywania prac w powierzchniowej stacji odmetanowania. 6. KWK Szczyg owice w dniu 6 pa dziernika 2007r. (pora enie) górnik, wskutek nie zachowania ostro no- ci, dotkn r k przewodu trakcji elektrycznej pod napi ciem 250 V. 7. KWK Murcki w dniu 27 czerwca 2007r. (pora enie) elektromonter, wskutek niew a ciwej organizacji pracy, wszed do pola 6 kv b d cego pod napi ciem. 8. KWK Murcki w dniu 22 listopada 2007r. (pora enie) elektromonter, wskutek niew a ciwej organizacji pracy, w trakcie likwidacji miejsca pracy w polu 6 kv b d cym pod napi ciem. 9. ZG Sobieski w dniu 26 czerwca 2007r. podczas wykonywania prac konserwacyjnych na przeno niku, przy niesprawnym uk adzie sterowania, górnik uruchomi przeno nik ta mowy wy cznikiem linkowym, co spowodowa o mier górnika poci gni tego przez ta m. Zdarzenia 1. ZG Kl czany w dniu 19 stycznia 2007r. oberwanie od amków skalnych ze ciany eksploatacyjnej i obsypania nimi samochodu Bie az kierowca zosta profi laktycznie odwieziony do szpitala na badania. 2. KGHM Polska Mied ZG Polkowice-Sieroszowice w dniu 10 marca 2007r. po ar samojezdnego wozu transportowego wskutek tarcia elementu gumowego o zespó ruchomy silnika spalinowego. 3. KGHM Polska Mied ZG Rudna w dniu 19 maja 2007r. po ar adowarki ko owo- przegubowej wskutek uszkodzenia turbospr arki silnika spalinowego. 4. KGHM Polska Mied ZG Rudna w dniu 12 wrze nia 2007r. po ar adowarki ko owo-przegubowej wskutek rozszczelnienia uk adu hydraulicznego. W wyniku po aru 16 pracowników pozosta o na obserwacji w szpitalu.

32 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku 5. KGHM Polska Mied ZG Rudna w dniu 13 wrze nia 2007r. po ar adowarki ko owo-przegubowej wskutek uszkodzenia rozrusznika pojazdu. Awarie 1. KWK Rydu towy Anna w dniu 1 lutego 2007r. zatrzymanie ruchu stacji wentylatorów g ównych przy szybie Powietrzny w wyniku awarii linii zasilaj cych stacj spowodowanej upadkiem drzewa. 2. KWK So nica-makoszowy w dniu 21 marca 2007r. dwukrotne zatrzymanie ruchu stacji wentylatorów g ównych przy szybie Pó nocny w wyniku awarii kablowych linii zasilaj cych stacj spowodowanej wieloletni eksploatacj tych linii kablowych. 3. KWK So nica-makoszowy w dniu 30 maja 2007r. zatrzymanie ruchu stacji wentylatorów g ównych przy szybie Po udniowy w wyniku zaniku napi cia spowodowanego uszkodzeniem przek adnika napi ciowego w stacji transformatorowej 110/6 kv. 4. Kopalni Soli K odawa w dniu 4 czerwca 2007r. awaria uzwojenia silnika wentylatora g ównego WPK-3,9 spowodowana d ugoletni eksploatacj i starzeniem izolacji. 5. CZOK Pompownia Chorzów w dniu 16 lipca 2007r. zanik zasilania zak adu wskutek zadzia ania zabezpieczenia temperaturowego w transformatorze 110/6 kv i z ej koordynacji robót z dostawc energii. 6. CZOK Rejon Gliwice w dniu 1 wrze nia 2007r. uszkodzenie izolacji silnika agregatu pompowego w pompowni g binowej. Analizuj c stan zagro e technicznych w górnictwie mo na stwierdzi, e przyczyny wypadków wynikaj z nieprawid owej organizacji pracy i utrzymywania niew a ciwego stanu technicznego maszyn i urz dze oraz nieprzestrzegania przez pracowników obs ugi podstawowych zasad dyscypliny, jak równie braku pe nienia skutecznego nadzoru przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu zak adów górniczych. Z analizy zaistnia ych wypadków wynika, e najcz ciej wyst puj cymi przyczynami wypadków by y: a) b dy elektromonterów polegaj ce na nieprzestrzeganiu podstawowych zasad bezpiecze stwa pracy przy urz dzeniach b d cych pod napi ciem oraz amaniu podstawowych procedur okre lonych w przepisach dotycz cych organizacji pracy przy urz dzeniach elektroenergetycznych, b) blokowanie urz dze zabezpieczaj cych, takich jak: ziemnozwarciowe, up ywowe itp., c) niew a ciwy stan urz dze obs ugiwanych przez osoby nie b d ce elektromonterami wiadcz ce o niew a- ciwej pracy s u b elektrycznych odpowiadaj cych za stan tych urz dze, d) wykonywanie prac w obwodach i instalacjach b d cych pod napi ciem.

2. Kształtowanie się podstawowych zagrożeń i ich skutki w zakładach górniczych 33 2.3. Zagrożenia przy stosowaniu środków strzałowych Zagro enie to zwi zane jest z powszechnym u ywaniem materia ów wybuchowych i rodków inicjuj cych, które ze wzgl du na ich sk ad chemiczny lub konstrukcj, odznaczaj si potencjalnym niebezpiecze stwem wybuchu. Najcz stsza przyczyna zaistnia ych zdarze mia a zwi zek z nawiercaniem rodka strza owego w otworze strza- owym, nie wycofaniem pracowników do miejsc bezpiecznych, brakiem obstawy doj do miejsca wykonywania robót strza owych oraz u yciem zapalarki do kontroli obwodu strza owego -pomiar prowadzono w przodku. Ilo wypadków zwi zanych ze stosowaniem rodków strza owych maleje zw aszcza w kopalniach w gla kamiennego, m.in. z uwagi na ograniczenie wykonywania robót strza owych, zwi kszenie nadzoru nad wykonywaniem robót strza owych oraz powszechne stosowanie przyrz dów s u cych do kontroli obwodu strza owego w pobli u za adowanych otworów strza owych (Wrzos, POS 510 i OSC 1, OSH 1), eliminuj c w ten sposób mo liwo stosowania do tych celów niedozwolonych przyrz dów. W roku 2007 zaistnia y cztery wypadki strza owe: w dniu 03.05.2007r. zaistnia wypadek strza owy lekki w KGHM Polska Mied S.A. O/ZG Polkowice- Sieroszowice. Podczas wiercenia otworów strza owych w komorze K-29 nast pi a detonacja materia u wybuchowego w pozosta o ci po odpalonym otworze strza owym. W wyniku zdarzenia wypadkowi lekkiemu uleg górnik operator. w dniu 27.06.2007r. zaistnia wypadek strza owy zbiorowy w Kopalni Zapniów w Zapniowie. Po wykonanych robotach strza owych zatruciu gazami postrza owymi,po wej ciu do przodka, uleg o trzech górników. w dniu 28.06.2007r. zaistnia wypadek w KGHM Polska Mied S.A. O/ZG Rudna. Podczas wiercenia otworów strza owych w chodniku W-145c nast pi a detonacja materia u wybuchowego w pozosta o ci po odpalonym otworze strza owym. W wyniku zdarzenia wypadkowi lekkiemu uleg górnik operator. w dniu 16.10.2007r. zaistnia wypadek zbiorowy w ZGH Boles aw Kopalnia Olkusz-Pomorzany. Nast pi o uderzenie pracowników bry ami skalnymi przemieszczaj cymi si z KE-40 do chodnika badawczego 1 powsta ych w wyniku odpalenia otworów strza owych w komorze eksploatacyjnej KE-40. Pracownicy przebywali w miejscu niedozwolonym. Wypadkowi miertelnemu uleg górnik strza owy oraz wypadkowi lekkiemu górnik operator. W 2006 roku zaistnia jeden wypadek strza owy w KWK So nica Makoszowy. W za czonych tabelach przedstawiono za lata 1998-2007: - zestawienie wydobycia, wstrz sów wysokoenergetycznych, t pni i wypadków w kopalniach w gla kamiennego - tabela nr.3, - zestawienie wydobycia, wstrz sów wysokoenergetycznych, t pni i wypadków w kopalniach rud miedzi - tabela nr.4, - zestawienie zawa ów, obrywania si ska ze stropu i ociosów oraz powsta ych wskutek tych zdarze wypadków miertelnych w kopalniach w gla kamiennego, tabela nr.5, - zestawienie zawa ów, obrywania si ska ze stropu i ociosów oraz powsta ych wskutek tych zdarze wypadków miertelnych w kopalniach podziemnych niew glowych - tabela 6, - zestawienie liczby po arów, ich przyczyn i spowodowanych nimi wypadków miertelnych w kopalniach w gla kamiennego - tabela nr.7, - zestawienie miejsc powstania po arów endogenicznych w kopalniach w gla kamiennego - tabela nr.8, - zestawienie ilo ci zdarze i wypadków podczas zapalenia i wybuchu metanu - tabela 9, - zestawienie wyrzutów gazów i ska oraz wypadków nimi spowodowanych w górnictwie podziemnym - tabela 10, - zestawienie wdar wody i wypadków nimi spowodowanych w górnictwie podziemnym - tabela 11.

34 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Tabela 3. Zestawienie wydobycia, wstrz sów wysokoenergetycznych, t pni i wypadków w kopalniach w gla kamiennego Rok Wydobycie [mln ton] Wydobycie z pok adów zagro onych t paniami Liczba wstrz sów 1 x 10 5 J (wg GIG) Liczba t pni Wypadki wskutek t pni [mln ton] [%] miertelne ogó em 1998 115,9 41,9 36,2 663 5 2 17 1999 110,4 39,4 35,7 1135 2-3 2000 102,5 37,2 36,3 1088 2 - - 2001 102,6 37,4 36,5 1137 4 2 21 2002 102,1 41,8 40,9 1324 4 3 20 2003 100,5 42,3 42,1 1524 4 2 18 2004 99,5 39,2 39,4 974 3-11 2005 97,0 41,6 42,9 1451 3 1 13 2006 95,2 42,1 44,2 1170 4 4 20 2007 87,4 40,5 46,3 885 3-10 Tabela 4. Zestawienie wydobycia, wstrz sów wysokoenergetycznych, t pni i wypadków w kopalniach rud miedzi Rok Wydobycie [mln ton] Wydobycie z pok adów zagro onych t paniami Liczba wstrz sów 1 x 10 5 J (wg GIG) Liczba t pni Wypadki wskutek t pni [mln ton] [%] miertelne ogó em 1998 26,8 26,8 100 443 2 3 9 1999 27,0 27,0 100 414 3 2 14 2000 28,0 28,0 100 514 4 2 4 2001 30,9 30,9 100 729 5-3 2002 29,7 29,7 100 694 8 3 15 2003 30,0 30,0 100 570 9 5 28 2004 31,8 31,8 100 621 8 1 15 2005 32,0 32,0 100 786 3 1 22 2006 32,9 32,9 100 872 2-5 2007 31,8 31,8 100 1011 3 4 14

2. Kształtowanie się podstawowych zagrożeń i ich skutki w zakładach górniczych 35 Tabela 5. Zestawienie zawa ów, obrywania si ska ze stropu i ociosów oraz powsta ych wskutek tych zdarze wypadków miertelnych w kopalniach w gla kamiennego. Rok Liczba zawa ów zawa ami Liczba wypadków miertelnych w kopalniach w gla kamiennego spowodowanych : oberwaniem si ska ze stropu oberwaniem si ska z ociosów 1998 2 1 4 1 1999 1-5 2 2000 1 3 7-2001 1-2 2 2002 2 1 - - 2003 1 - - 3 2004 1-1 - 2005 1 1 1 1 2006 1 1 1-2007 1 2-3 Tabela 6. Zestawienie zawa ów, obrywania si ska ze stropu i ociosów oraz powsta ych wskutek tych zdarze wypadków miertelnych w kopalniach podziemnych niew glowych. Rok Liczba zawa ów Liczba wypadków miertelnych w kopalniach podziemnych niew glowych spowodowanych : zawa ami oberwaniem si ska ze stropu oberwaniem si ska z ociosów 1998 3 6-1 1999 3 - - - 2000 - - - - 2001 - - - - 2002 1 - - 2 2003 - - 3-2004 2 - - 1 2005 2-1 - 2006 1 1 - - 2007 - - 2 1

36 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Tabela 7. Zestawienie liczby po arów, ich przyczyn i spowodowanych nimi wypadków miertelnych w kopalniach w gla kamiennego. Stan zagro enia po arowego ROK 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Liczba po arów 7 6 3 1 7 5 9 9 3 6 Liczba po arów egzogenicznych Liczba po arów endogenicznych Wypadki miertelne z powodu po arów 2 3 1 0 3 1 4 2 1 2 5 3 2 1 4 4 5 7 2 4 0 0 1 0 4 3 0 0 0 0 Tabela 8. Zestawienie miejsc powstania po arów endogenicznych w kopalniach w gla kamiennego. Rejon ROK 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 ciany z zawa em stropu 2 0 1 1 2 4 5 6 1 3 ciany z podsadzk hydrauliczn 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 Wyrobiska korytarzowe 2 3 0 0 2 0 0 1 1 1 RAZEM 5 3 2 1 4 4 5 7 2 4 Tabela 9. Zestawienie ilo ci zdarze i wypadków podczas zapalenia i wybuchu metanu w latach 1998 2007 Rok Ilo zdarze Wypadki miertelne Ci kie Lekkie Razem 1998 1 0 0 0 0 1999 1 0 0 9 9 2000 1 0 0 2 2 2001 0 0 0 0 0 2002 3 4 12 7 23 2003 4 1-11 12 2004 1 - - - - 2005 3-2 - 2 2006 2 23-8 31 2007 4 - - 4 4 Razem 20 28 14 41 83

2. Kształtowanie się podstawowych zagrożeń i ich skutki w zakładach górniczych 37 Tabela 10. Zestawienie wyrzutów gazów i ska oraz wypadków nimi spowodowanych w górnictwie podziemnym Rok Liczba wyrzutów Spodziewanych Niespodziewanych Liczba wypadków miertelnych 1998 4 4 - - 1999 - - - - 2000 - - - - 2001 - - - - 2002 1-1 - 2003 - - - - 2004 - - - - 2005 1-1 3 2006 - - - - 2007 - - - - Tabela 11. Zestawienie wdar wody i wypadków nimi spowodowanych w górnictwie podziemnym Rok Wdarcia wody w kopalniach Wypadki miertelne w kopalniach w glowych niew glowych w glowych niew glowych 1998 0 0 0 0 1999 0 0 0 0 2000 0 1 0 0 2001 0 0 0 0 2002 1 0 0 0 2003 0 0 0 0 2004 0 0 0 0 2005 0 0 0 0 2006 0 0 0 0 2007 1* 0 0 0 RAZEM 2 1 0 0 *niekontrolowany dop yw wody z lu nym materia em skalnym do szybu V w J.S.W. S.A. KWK Pniówek

38 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku fgj

39 3. WYPADKOWOŚĆ W GÓRNICTWIE 3.1. Wypadkowość w górnictwie kopalin podstawowych w latach 2006-2007 Analiza wypadkowo ci w górnictwie kopalin podstawowych w 2007 roku wskazuje na wzrost wypadkowo ci ogólnej i ci kiej w porównaniu do 2006 roku. W 2007 roku zaistnia o 3342 wypadków ogó em wobec 3068 wypadków zaistnia ych w 2006 roku. Stanowi to wzrost wypadkowo ci ogólnej w 2007 roku o 8,9 % w porównaniu do 2006 roku. W 2007 roku wyst pi spadek wypadkowo ci miertelnej z 49 wypadków miertelnych zaistnia ych w 2006 roku do 24 wypadków miertelnych zaistnia ych w 2007 roku. W 2007 roku odnotowano wzrost wypadkowo ci ci kiej kiedy zaistnia o 26 wypadków ci kich wobec 23 wypadków ci kich zaistnia ych w 2006 roku. Wska nik cz sto ci wypadków miertelnych dla za ogi w asnej na 1 mln ton wydobytego w gla w kopalniach w gla kamiennego w 2007 roku wyniós 0,18 i jest ni szy ni w 2006 roku o 0,1 (w 2006 roku wska nik wynosi 0,28). Sumaryczny wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla w kopalniach w gla kamiennego dla za ogi w asnej i fi rm us ugowych w 2007 roku wyniós 0,18, wobec 0,48 w roku 2006. Znaczne obni enie o 0,3 tego wska nika spowodowane zosta o tym, e w 2007 roku nie zaistnia aden wypadek miertelny w fi rmach us ugowych wykonuj cych prac w kopalniach w gla kamiennego. W górnictwie w gla kamiennego w 2007 roku nast pi spadek wypadkowo ci miertelnej o 29 wypadków z 45 wypadków miertelnych zaistnia ych w 2006 roku do 16 wypadków miertelnych zaistnia ych w 2007 roku. tj. o 29 wypadków mniej w 2007 roku w porównaniu do roku 2006. Liczba wypadków ci kich w kopalniach w gla kamiennego wzros a z 16 w roku 2006 do 18 wypadów w 2007 roku. W 2007 roku wyst pi wzrost wypadkowo ci ogólnej z 2321 wypadków w 2006 roku do 2505 w 2007 roku. Stanowi to wzrost o 7,9 % w 2007 roku w porównaniu do 2006 roku. W górnictwie rud miedzi nast pi wzrost wypadkowo ci miertelnej i ci kiej. W 2007 roku zaistnia o 7 wypadków miertelnych wobec 2 wypadków miertelnych zaistnia ych w 2006 roku. W 2006r. zaistnia y 4 wypadki ci kie natomiast w 2007 roku 5 takich wypadków. W górnictwie rud cynku i o owiu w 2007 roku zaistnia 1 wypadek miertelny wobec 2 takich wypadków zaistnia ych w 2006 roku. W 2007r. zaistnia jeden wypadek ci ki natomiast w 2006r. zaistnia y dwa takie wypadki. W 2007 roku ogó em zaistnia y 24 wypadki wobec 20 wypadków zaistnia ych w roku. W górnictwie w gla brunatnego w 2006 i 2007 roku nie by o wypadków miertelnych, lecz mia y miejsce wypadki ci kie; po jednym wypadku w 2006 i 2007 roku. W 2007 roku nast pi spadek wypadkowo ci ogólnej o 4 wypadki w porównaniu z 2006 rokiem, tj. z 66 wypadków zaistnia ych w 2006 roku do 62 w 2007 roku. W górnictwie odkrywkowym poza w glem brunatnym odnotowano w 2007 roku jeden wypadek ci ki oraz 18 wypadków lekkich wobec 15 wypadków lekkich zaistnia ych w 2006 roku W zak adach górniczych górnictwa otworowego oraz zak adach wykonuj cych prace geologiczne w latach 2006-2007 nie zaistnia y wypadki miertelne i ci kie. Liczba wypadków ogó em w górnictwie otworowym wzros a z 6 wypadków zaistnia ych w 2006 roku do 15 wypadków w 2007 roku. Wzrost wypadkowo ci ogó em mia równie miejsce w zak adach wykonuj cych prace geologiczne : z 6 wypadków w 2006 roku do 17 wypadków zaistnia ych w 2007 roku.

40 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku 3.2. Wypadkowość w górnictwie kopalin pospolitych w latach 2006-2007 W 2007 roku zaistnia o 5 wypadków miertelnych oraz 2 wypadki ci kie. Natomiast w 2006 roku zaistnia- y 4 wypadki ci kie. W zak adach górniczych wydobywaj cych kopaliny pospolite nast pi wzrost wypadkowo ci ogólnej. W 2007 roku zaistnia o 37 wypadków wobec 33 wypadków zaistnia ych w 2006 roku. Poni ej w tabelach przedstawiono: - wypadkowo w górnictwie kopalin podstawowych w 2007 roku - tabela 12, - wypadkowo w górnictwie kopalin podstawowych w 2006 i 2007 roku - tabela 13, - wypadkowo w górnictwie kopalin pospolitych w 2007 roku - tabele 14 i 15, - wska niki cz sto ci wypadków miertelnych (za oga w asna) - tabela 16, - wska niki cz sto ci wypadków ogó em (za oga w asna) - tabela 17, - wska niki cz sto ci wypadków miertelnych (za oga w asna + fi rmy us ugowe) - tabela 18, - wska niki cz sto ci wypadków ogó em (za oga w asna + fi rmy us ugowe) - tabela 19, - wska niki cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton i ogó em na 1000 zatrudnionych w KWK - tabela 20, - wska niki cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton i ogó em na 1000 zatrudnionych [KWK + KWB za oga w asna + fi rmy us ugowe] - tabela 21. Tabela 12. Wypadkowo w górnictwie kopalin podstawowych w 2007 roku WYPADKOWO W GÓRNICTWIE KOPALIN PODSTAWOWCH 2007 ROKU LICZBA WYPADKÓW MIERTELNYCH CI KICH OGÓ EM Kopalnie w gla kamiennego 16 18 2 505 Kopalnie rud miedzi 7 5 651 Kopalnie rud cynku i o owiu 1 1 24 Kopalnie soli 0 0 19 Kopalnie w gla brunatnego 0 1 62 Kopalnie odkrywkowe (poza w gl. brun.) 0 1 18 Kopalnie otworowe 0 0 15 Pozosta e 0 0 48 RAZEM 24 26 3 342

3. Wypadkowość w górnictwie 41 Tabela 13. Wypadkowo w górnictwie kopalin podstawowych w 2006 i 2007 roku WYPADKOWO W GÓRNICTWIE KOPALIN PODSTAWOWYCH W 2006 i 2007 ROKU OGÓ EM w tym Kopalnie W gla Kamiennego 2006 2007 2006 2007 WYPADKI MIERTELNE 28 23 26 16 Firmy us ugowe 21 1 19 0 WYPADKI CI KIE 18 24 13 16 Firmy us ugowe 5 2 3 2 WYPADKI OGÓ EM 3 068 3 342 2 321 2 505 ZGONY NATURALNE 16 8 14 6 Tabela 14. Wypadkowo w górnictwie kopalin pospolitych w 2007 roku, zak adów powy ej 2 ha WYPADKOWO W GÓRNICTWIE KOPALIN POSPOLITYCH W 2007 ROKU Grupy zak adów górniczych wed ug kopaliny LICZBA WYPADKÓW Zak ady powy ej 2 ha MIERTELNYCH CI KICH OGÓ EM Kopalnie kruszyw naturalnych powy ej 2 ha 4 2 18 Kopalnie kamieni drog. i bud. powy ej 2 ha 0 0 5 Kopalnie surowców ilastych powy ej 2 ha 0 0 1 Kopalnie torfów powy ej 2 ha Inne kopaliny pospolite powy ej 2 ha 0 0 1 0 0 11 Razem kopaliny pospolite powy ej 2 ha 4 2 36

42 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Tabela 15. Wypadkowo w górnictwie kopalin pospolitych w 2007 roku zak adów do 2 ha WYPADKOWO W GÓRNICTWIE KOPALIN POSPOLITYCH W 2007 ROKU Grupy zak adów górniczych wed ug kopaliny LICZBA WYPADKÓW Zak ady do 2 ha MIERTELNYCH CI KICH OGÓ EM Kopalnie kruszyw naturalnych do 2 ha 1 0 1 Kopalnie kamieni drog. i bud. do 2 ha 0 0 0 Kopalnie surowców ilastych do 2 ha 0 0 0 Kopalnie torfów do 2 ha 0 0 0 Inne kopaliny pospolite do 2 ha 0 0 0 Razem kopaliny pospolite do 2 ha 1 0 1 RAZEM KOPALINY POSPOLITE 5 2 37 Tabela 16. Wska niki wypadków miertelnych (za oga w asna) 2004 2005 2006 2007 Uwagi Wypadki miertelne na 1 milion ton Wypadki miertelne na 1 milion ton Wypadki miertelne na 1000 zatrudnionych Wypadki miertelne na 1000 zatrudnionych 0,10 0,13 0,28 0,18 górnictwo w gla kamiennego (podziemne) 0,06 0,08 0,17 0,11 górnictwo w gla kamiennego + brunatnego (podziemne + odkrywki) 0,08 0,11 0,22 0,14 górnictwo w gla kamiennego 0,08 0,11 0,17 0,15 górnictwo ogó em Tabela 17. Wska niki wypadków ogó em (za oga w asna) 2004 2005 2006 2007 Uwagi Wypadki na 1000 zatrudnionych 15,2 14,5 15,5 17,1 górnictwo w gla kamiennego Wypadki na 1000 zatrudnionych 41,4 46,0 42,4 42,8 górnictwo miedziowe Wypadki na 1000 zatrudnionych 3,8 3,8 5,0 4,7 górnictwo w gla brunatnego Wypadki na 1000 zatrudnionych 14,9 14,7 15,5 16,8 górnictwo ogó em

3. Wypadkowość w górnictwie 43 Tabela 18. Wska niki wypadków miertelnych (za oga w asna + fi rmy us ugowe) 2004 2005 2006 2007 Uwagi Wypadki miertelne na 1 milion ton Wypadki miertelne na 1 milion ton Wypadki miertelne na 1000 zatrudnionych Wypadki miertelne na 1000 zatrudnionych 0,11 0,15 0,48 0,18 górnictwo w gla kamiennego (podziemne) 0,07 0,09 0,29 0,11 górnictwo w gla kamiennego + brunatnego (podziemne + odkrywki) 0,08 0,11 0,32 0,12 górnictwo w gla kamiennego 0,08 0,11 0,25 0,13 górnictwo ogó em Tabela 19. Wska niki wypadków ogó em (za oga w asna + fi rmy us ugowe) 2004 2005 2006 2007 Uwagi Wypadki na 1000 zatrudnionych 15,4 14,8 16,3 18,4 górnictwo w gla kamiennego Wypadki na 1000 zatrudnionych 42,3 42,5 36,9 40,2 górnictwo miedziowe Wypadki na 1000 zatrudnionych 3,5 3,6 4,7 4,3 górnictwo w gla brunatnego Wypadki na 1000 zatrudnionych 15,2 14,9 16,0 17,4 górnictwo ogó em Tabela 20. Wska niki cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton i ogó em na 1000 zatrudnionych w KWK WSKA NIKI CZ STO CI WYPADKÓW MIERTELNYCH NA 1 MLN TON ORAZ OGÓ EM NA 1000 ZATRUDNIONYCH W KWK miertelnych na 1 mln ton Ogó em na 1000 zatrudnionych ZA OGA W ASNA 2006 0,28 15,5 2007 0,18 17,1 ZA OGA W ASNA + FIRMY US UGOWE 2006 0,48 16,3 2007 0,18 18,4 Tabela 21. Wska niki cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton i ogó em na 1000 zatrudnionych w KWK+KWB WSKA NIKI CZ STO CI WYPADKÓW KWK + KWB miertelnych na 1 mln ton Ogó em na 1000 zatrudnionych ZA OGA W ASNA 2006 0,17 14,4 2007 0,11 15,9 ZA OGA W ASNA + FIRMY US UGOWE 2006 0,29 15,3 2007 0,11 17,0

44 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku 3.3. Statystyka wypadkowości w latach 1998-2007 Analiza wypadkowo ci w górnictwie przeprowadzona na przestrzeni ostatnich dziesi ciu lat wykazuje, e nie ma ona tendencji sta ej. Wypadkowo ogólna od 1998 roku, gdzie zaistnia o 7 768 wypadków, mala a do 2002 roku gdzie zaistnia o 3 110 wypadków natomiast w 2003 roku nieznacznie wzros a do 3 277 wypadków. W 2004 i 2005 roku odnotowano nast pny spadek wypadkowo ci ogólnej, która w 2005 wynosi a 2 910 wypadków natomiast w roku 2007 wzros a ona do 3 342 wypadków. Wypadkowo miertelna w latach 1998 2007 wykazuje charakter sinusoidalny - spadek wypadkowo ci miertelnej w 1999 roku w porównaniu do 1998 roku a nast pnie jej wzrost w 2000 roku, kolejny spadek w 2004 roku i wzrost do 49 wypadków w 2006 roku oraz spadek do 24 wypadków miertelnych w 2007 r. Wzrost wypadkowo ci w 2006 roku spowodowany by wypadkiem zbiorowym w KWK Pokój, gdzie zgin o czterech pracowników i w KWK Halemba, gdzie mier ponios o 23 pracowników. Wypadkowo zbiorowa w KWK Pokój i KWK Halemba spowodowa a, e w 2006 roku odnotowano cznie 49 wypadków miertelnych. W zakresie wypadkowo ci ci kiej w latach 1998 2003 wyst powa y kolejne spadki i wzrosty ilo ci wypadków ci kich w poszczególnych latach, natomiast od 2004 do 2007 roku obserwuje si jej liniowy wzrost, od 20 wypadków zaistnia ych w 2004 roku do 26 wypadków zaistnia ych w 2007 roku. Ilo ciow charakterystyk wypadkowo ci w latach 1998 2007 przedstawiono poni ej na rysunkach: - liczby wypadków ogó em w górnictwie kopalin podstawowych - rys.1, - liczby wypadków miertelnych w górnictwie kopalin podstawowych - rys.2, - liczby wypadków ci kich w górnictwie kopalin podstawowych - rys. 3, - liczby wypadków miertelnych i ci kich w górnictwie kopalin podstawowych rys. 4, - liczby wypadków ogó em w kopalniach w gla kamiennego - rys. 5, - liczby wypadków miertelnych w kopalniach w gla kamiennego - rys. 6, - liczby wypadków ci kich w kopalniach w gla kamiennego - rys. 7, - liczby wypadków miertelnych i ci kich w kopalniach w gla kamiennego - rys. 8, - wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla (KWK za oga w asna) - rys. 9, - wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla (KWK za oga w asna + fi rmy us ugowe) - rys. 10, - wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla ( w giel kamienny + w giel brunatny ) za oga w asna - rys. 11 - wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla (w giel kamienny + w giel brunatny ) za oga w asna + fi rmy us ugowe - rys. 12 - wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna) - rys. 13, - wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna + fi rmy us ugowe) - rys. 14, - wska nik cz sto ci wypadków ogó em na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna) - rys. 15, - wska nik cz sto ci wypadków ogó em na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna + fi rmy us ugowe) - rys. 16.

3. Wypadkowość w górnictwie 45 Rys. 1. Liczba wypadków ogó em w górnictwie kopalin podstawowych Rys. 2. Liczba wypadków miertelnych w górnictwie kopalin podstawowych

46 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Rys. 3 Liczba wypadków ci kich w górnictwie kopalin podstawowych Rys. 4 Liczba wypadków miertelnych i ci kich w górnictwie kopalin podstawowych

3. Wypadkowość w górnictwie 47 Rys. 5 Liczba wypadków ogó em w kopalniach w gla kamiennego Rys. 6 Liczba wypadków miertelnych w kopalniach w gla kamiennego

48 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Rys. 7 Liczba wypadków ci kich w kopalniach w gla kamiennego Rys. 8 Liczba wypadków miertelnych i ci kich w kopalniach w gla kamiennego

3. Wypadkowość w górnictwie 49 Rys. 9. Wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla (KWK za oga w asna) Rys. 10. Wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla (KWK za oga w asna + fi rmy us ugowe)

50 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Rys. 11. Wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla (w giel kamienny + w giel brunatny) za oga w asna Rys. 12. Wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1 mln ton wydobytego w gla (w giel kamienny + w giel brunatny) za oga w asna + fi rmy us ugowe

3. Wypadkowość w górnictwie 51 Rys. 13. Wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna) Rys. 14. Wska nik cz sto ci wypadków miertelnych na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna + fi rmy us ugowe)

52 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Rys. 15. Wska nik cz sto ci wypadków ogó em na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna) Rys. 16. Wska nik cz sto ci wypadków ogó em na 1000 zatrudnionych (KWK za oga w asna + fi rmy us ugowe)

3. Wypadkowość w górnictwie 53 3.4. Wypadkowość w podmiotach wykonujących w zakresie swej działalności zawodowej powierzone im czynności w ruchu zakładu górniczego Analiza stanu bezpiecze stwa w podmiotach (fi rm us ugowych) wykonuj cych w zakresie swej dzia alno ci powierzone im czynno ci w ruchu zak adu górniczego wykazuje wzrost ilo ci oddzia ów tych fi rm, jak równie wzrost zatrudnienia w tych fi rmach. W 2001 roku w zak adach górniczych prace wykonywa o 848 oddzia ów fi rm, które zatrudnia y 17 517 pracowników. W 2007 roku ilo tych oddzia ów wynosi a ju 1760 i zatrudnia y one 34 664 pracowników. Analiza wypadkowo ci w fi rmach us ugowych w tym okresie wskazuje, e od 2001 roku do 2007 roku liczba wypadków ogó em systematycznie ros a od 362 wypadków ogó em zaistnia ych w 2001 roku do 707 wypadków w 2007 roku. Sinusoidalnie kszta tuje si wypadkowo ci ka i miertelna. Liczba wypadków ci kich od 2002 roku wzrasta a do 2003 roku, kiedy zaistnia o siedem wypadków ci kich. Z kolei od 2004 do 2006 roku liczba wypadków ci kich wynosi a od czterech do pi ciu i spad a do dwóch wypadków ci kich w 2007 roku. Wraz ze wzrostem zatrudnienia w fi rmach us ugowych od 2004 roku wzrasta a liczba wypadków miertelnych od jednego do 21 w 2006 roku by spa do jednego wypadku miertelnego w 2007 roku. W 2006 roku wypadkom miertelnym uleg o 21 pracowników fi rm us ugowych z czego 15 pracowników fi rmy us ugowej GPHU MARD zgin o w katastrofi e w KWK Halemba. Na rysunkach obejmuj cych lata 2000-2007 przedstawiono : - ilo oddzia ów fi rm zatrudnionych w ruchu zak adów górniczych - rys. 17, - zatrudnienie w fi rmach us ugowych - rys. 18, - ilo wypadków ogó em w fi rmach us ugowych - rys. 19, - ilo wypadków miertelnych i ci kich, którym ulegli pracownicy fi rm us ugowych - rys. 20. Rys. 17. Ilo oddzia ów fi rm zatrudnionych w ruchu zak adów górniczych

54 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Rys. 18. Zatrudnienie w fi rmach us ugowych Rys. 19. Ilo wypadków ogó em w fi rmach us ugowych

3. Wypadkowość w górnictwie 55 Rys. 20. Ilo wypadków miertelnych i ci kich, którym ulegli pracownicy fi rm us ugowych 3.5. Wypadkowość w likwidowanych zakładach górniczych Zakres problemów zwi zanych z likwidacj kopal obejmuje zagadnienia dotycz ce prawid owej gospodarki z o em, ograniczenia zagro e naturalnych dla kopal s siednich wraz z odpowiednimi przedsi wzi ciami organizacyjno-technicznymi. Likwidacja kopal by a rozpoczynana generalnie z powodu wyczerpania zasobów lub z przyczyn ekonomicznych. W 2007 roku w likwidowanych zak adach górniczych nie zanotowano wypadków miertelnych i ci kich. Stwierdza si systematyczne zmniejszanie ilo ci likwidowanych zak adów górniczych w Polsce. W 2007 r. prowadzono likwidacj : trzech (podziemnych zak adów górniczych) kopal w gla kamiennego ca kowit, oko o 100 kopal odkrywkowych eksploatuj cych kopaliny podstawowe i pospolite, jednej otworowej kopalni soli, jednej otworowej kopalni siarki, dwudziestu z ó ropy naftowej i gazu ziemnego. W trakcie nadzoru i kontroli szczególn uwag zwracano na zagadnienia rozpoznawania i zwalczania zagro- e zwi zanych z likwidacj zak adów górniczych, ochrony rodowiska i rekultywacji gruntów. Szczególnego nadzoru i kontroli ze strony organów nadzoru górniczego wymaga y prace w zakresie: likwidacji szybów, odprowadzania wód do owych z by ych kopal oraz monitoringu podnoszenia si lustra wody w kopalniach, prowadzenia odmetanowania zrobów by ych kopal, prawid owo ci utrzymania obiektów budowlanych oraz ich zabezpieczenia przed dost pem osób postronnych, zgodnego z dokumentacj prowadzenia robót likwidacyjnych.

56 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Charakterystyk ilo ciow wypadkowo ci w likwidowanych zak adach górniczych w latach 1998 2007 przedstawiono poni ej na rysunkach ujmuj cych: - wypadki miertelne w likwidowanych kopalniach w gla kamiennego (kolorem niebieskim zaznaczono ilo likwidowanych kopal ) -rys. 21, - wypadki ci kie w likwidowanych kopalniach w gla kamiennego (kolorem niebieskim zaznaczono ilo likwidowanych kopal ) rys. 22. Rys. 21. Wypadki miertelne w likwidowanych kopalniach w gla kamiennego Rys. 22. Wypadki ci kie w likwidowanych kopalniach w gla kamiennego

3. Wypadkowość w górnictwie 57 3.6. Wypadkowość w dni wolne od pracy oraz w poszczególnych dniach tygodnia. W 2002 roku Prezes Wy szego Urz du Górniczego poleci zintensyfi kowanie inspekcji w dni wolne od pracy. W szczególno ci poleci obj kontrol w a ciwe ob o enie dozoru, a tak e kwalifi kacje pracowników. Ponadto poleci informowa urz dy górnicze o wszystkich pracach wykonywanych w ruchu zak adów górniczych w dni wolne od pracy. W wyniku realizacji tego polecenia liczba wypadków zarówno miertelnych, jak ci kich w dni wolne od pracy uleg a zdecydowanemu zmniejszeniu z ogólnej liczby 11 wypadków miertelnych i 9 ci kich w 2002 roku poprzez pi wypadków miertelnych i dwóch ci kich w roku 2003, trzech wypadków miertelnych i czterech ci kich zaistnia ych w 2004 roku, do jednego wypadku miertelnego i trzech ci kich w 2005 roku. W 2007 roku ilo wypadków miertelnych i ci kich zaistnia ych w dni wolne od pracy wzros a do trzech wypadków miertelnych i pi ciu ci kich, co zwi zane jest z tym, e kopalnie prowadz w dni wolne od pracy wydobycie oraz roboty pomocnicze przy ograniczonej do minimum ilo ci pracowników niezb dnych do wykonania tych zada. Prezes Wy szego Urz du Górniczego poleci, aby w ramach bie cej dzia alno ci inspekcyjnej zwróci uwag na zagadnienia w a ciwego ob o enia brygad wykonuj cych zadania wydobywcze i roboty remontowe w dni wolne od pracy, a informacje w tym zakresie przekazywa na naradach z kierownikami ruchu zak adów górniczych. W dni robocze najwi cej wypadków miertelnych i ci kich zaistnia o we wtorki i czwartki. Dane odno nie wypadkowo ci miertelnej i ci kiej w dni wolne od pracy oraz wypadkowo ci miertelnej w poszczególnych dniach tygodnia przedstawiaj tabele 22 i 23. Tabela 22. Wypadkowo miertelna i ci ka w dni wolne od pracy. WYPADKOWO W DNI WOLNE OD PRACY LICZBA WYPADKÓW MIERTELNYCH W DNI WOLNE OD PRACY SOBOTY NIEDZIELE WI TA Rok 2004 3 1 0 Rok 2005 0 1 0 Rok 2006 2 1 0 Rok 2007 3 0 0 LICZBA WYPADKÓW CI KICH W DNI WOLNE OD PRACY Rok 2004 3 1 0 Rok 2005 2 1 0 Rok 2006 3 1 0 Rok 2007 4 1 0

58 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Tabela 23. Wypadkowo miertelna w poszczególnych dniach tygodnia. WYPADKOWO MIERTELNA W POSZCZEGÓLNYCH DNIACH TYGODNIA 2007 ROKU PONIEDZIA EK 4 WTOREK 5 RODA 4 CZWARTEK 6 PI TEK 2 SOBOTA 3 NIEDZIELA 0 3.7. Grupy wiekowe i stażowe poszkodowanych w wypadkach W 2007 roku wypadkom miertelnym najcz ciej ulegali pracownicy w grupach wiekowych od 31 do 35 lat (6 pracowników, co stanowi ok. 25% poszkodowanych w wypadkach miertelnych) i grupach sta owych powy- ej 16 lat (10 pracowników, co stanowi 42 % poszkodowanych w wypadkach miertelnych). Wypadkom ci kim najcz ciej ulegali pracownicy w przedziale wiekowym 36-40 lat (7 pracowników, co stanowi 30 % poszkodowanych w wypadkach ci kich) i przedzia ach sta owych powy ej 20 lat (10 pracowników, co stanowi ok. 38,5% poszkodowanych w wypadkach ci kich). Przytoczone powy ej liczby wykazuj, e osobami poszkodowanymi w wypadkach miertelnych i ci kich s pracownicy w wieku powy ej 31 lat i o sta u pracy wynosz cym powy ej 16 lat, co prowadzi do wniosku, e w grupie nara onej na wi ksze ryzyko wypadku miertelnego lub ci kiego znajduj si pracownicy o du ym do wiadczeniu, wykonuj cy prace rutynowo bez zachowania nale ytej ostro no ci. Liczebno poszkodowanych w wypadkach miertelnych i ci kich w roku 2007 wed ug przedzia ów wiekowych i sta owych przedstawiono na poni szych rysunkach: - liczba poszkodowanych w wypadkach miertelnych zaistnia ych w górnictwie w 2007 roku w przedzia ach wiekowych - rys. 23, - liczba poszkodowanych w wypadkach miertelnych zaistnia ych w górnictwie w 2007 roku wed ug sta u pracy - rys. 24, - liczba poszkodowanych w wypadkach ci kich zaistnia ych w górnictwie w 2007 roku w przedzia ach wiekowych - rys. 25, - liczba poszkodowanych w wypadkach ci kich zaistnia ych w górnictwie w 2007 roku wed ug sta u pracy - rys. 26.

3. Wypadkowość w górnictwie 59 Rys. 23. Liczba poszkodowanych w wypadkach miertelnych zaistnia ych w górnictwie w roku 2007 w przedzia- ach wiekowych Rys. 24. Liczba poszkodowanych w wypadkach miertelnych zaistnia ych górnictwie w roku 2007 wed ug sta u pracy

60 Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2007 roku Rys. 25. Liczba poszkodowanych w wypadkach ci kich zaistnia ych w roku 2007 w przedzia ach wiekowych Rys. 26. Liczba poszkodowanych w wypadkach ci kich zaistnia ych górnictwie w roku 2007 wed ug sta u pracy