PL PL PL
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 20.12.2010 COM(2010) 774 wersja ostateczna Załącznik A/Rozdział 13 ZAŁĄCZNIK A Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych w Unii Europejskiej PL PL
ZAŁĄCZNIK A Rozdział 13: RACHUNKI REGIONALNE WPROWADZENIE 13.01 W niniejszym rozdziale opisano rachunki regionalne ogólnie, a także wyjaśniono cele i główne zasady metodologii oraz problemy związane z tworzeniem zestawień typowe dla rachunków regionalnych. 13.02 Definicja: Rachunki regionalne są regionalnym odpowiednikiem rachunków dotyczących gospodarki narodowej. Rachunki regionalne stanowią regionalny podział według najważniejszych zmiennych, takich jak wartość dodana brutto według gałęzi i dochody gospodarstw domowych. 13.03 W rachunkach regionalnych stosuje się metodologię rachunków narodowych, chyba że przyjęto inne rozwiązanie, opisane w niniejszym rozdziale. Wartości całkowite na poziomie krajowym ukrywają różnice, jeśli chodzi o regionalne warunki i wyniki gospodarcze. Rozmieszczenie ludności i działalności gospodarczej między regionami jest zwykle nierówne. Regiony miejskie specjalizują się na ogół w usługach, podczas gdy rolnictwo, działalność wydobywcza i produkcyjna zwykle znajduje się w regionach pozamiejskich. Ważne kwestie, takie jak globalizacja, innowacje, starzenie się społeczeństwa, opodatkowanie, ubóstwo, bezrobocie i środowisko mają często regionalny wymiar gospodarczy. Rachunki regionalne są zatem ważnym uzupełnieniem rachunków narodowych. 13.04 Rachunki regionalne obejmują ten sam zestaw rachunków co rachunki narodowe, uwidaczniając struktury, zmiany i różnice gospodarcze na szczeblu regionalnym. Z uwagi na problemy dotyczące metodologii i pomiarów stworzono zestaw rachunków dla regionów, których zakres i szczegółowość są bardziej ograniczone niż w przypadku rachunków narodowych. Tablice dotyczące regionalnej działalności produkcyjnej według gałęzi pokazują: a) wielkość i dynamikę produkcji i zatrudnienia w podziale na regiony; b) wkład regionów do agregatów narodowych; c) specjalizację każdego regionu; d) rolę różnych regionów dla każdej gałęzi. Regionalne rachunki dochodu gospodarstw domowych pokazują pierwotne dochody gospodarstw domowych do dyspozycji w podziale na regiony oraz źródła i podział dochodu pomiędzy regionami. 13.05 W niektórych państwach członkowskich UE regiony na różnych poziomach dysponują znaczną autonomią w podejmowaniu decyzji. Rachunki regionalne odpowiadające takim regionom są zatem ważne dla polityki krajowej i regionalnej. PL 2 PL
13.06 Rachunki regionalne służą także ważnym szczególnym celom administracyjnym, np.: a) rozdzielaniu dochodów ze specjalnego podatku państwowego pomiędzy instytucje rządowe i samorządowe na szczeblu regionalnym; b) rozdzielaniu funduszy w ramach europejskiej polityki spójności. 13.07 Rachunki regionalne można stosować elastycznie na różnych poziomach agregacji. Nie odpowiada to wyłącznie regionom geograficznym. Regiony geograficzne można także łączyć według struktury gospodarczej, położenia i powiązań gospodarczych z innymi (sąsiednimi) regionami. Jest to szczególnie przydatne w przypadku dokonywania analizy struktur gospodarczych i rozwoju na szczeblu krajowym i europejskim. 13.08 Rachunki regionalne sporządza się na podstawie danych regionalnych zbieranych bezpośrednio oraz danych krajowych w podziale na regiony opartych na założeniach. Im pełniejsze są dane zbierane bezpośrednio, tym mniejsze jest znaczenie założeń. Przy sporządzaniu rachunków regionalnych brak wystarczająco pełnych, aktualnych i wiarygodnych informacji regionalnych wymaga oparcia się na założeniach. Oznacza to, że pewne różnice pomiędzy regionami niekoniecznie znajdują odzwierciedlenie w rachunkach regionalnych. TERYTORIUM REGIONALNE 13.09 Gospodarka regionalna danego państwa stanowi część gospodarki ogółem tego państwa. Gospodarkę ogółem definiuje się w kategoriach jednostek instytucjonalnych i sektorów. Składają się na nią wszystkie jednostki instytucjonalne, które posiadają główne centrum interesów ekonomicznych na terytorium ekonomicznym państwa (zob. pkt 2.04.). Terytorium ekonomiczne nie pokrywa się dokładnie z terytorium geograficznym (zob. pkt 2.05.). Terytorium ekonomiczne państwa dzieli się na terytoria regionalne oraz pozaregionalne. 13.10 Terytorium regionalne obejmuje tę część terytorium ekonomicznego państwa, która jest bezpośrednio przypisana do regionu, w tym wszelkie strefy wolnocłowe, składy celne i fabryki. 13.11 Na terytorium pozaregionalne składają się części terytorium ekonomicznego państwa, które nie mogą być przypisane do pojedynczego regionu. Składa się ono z: a) narodowej przestrzeni powietrznej, wód terytorialnych oraz szelfów kontynentalnych znajdujących się na wodach międzynarodowych, do których dane państwo posiada wyłączne prawa; b) eksklaw terytorialnych (tj. terytoriów geograficznych usytuowanych poza granicami danego państwa i wykorzystywanych zgodnie z traktatami międzynarodowymi lub umowami pomiędzy państwami przez przedstawicielstwa sektora instytucji rządowych i samorządowych danego państwa (ambasady, konsulaty, bazy wojskowe, bazy naukowe itp.); PL 3 PL
c) zasobów ropy naftowej, gazu ziemnego itp., na terytorium wód międzynarodowych, poza szelfem kontynentalnym danego państwa, obsługiwanych przez jednostki będące rezydentami. 13.12 Nomenklatura jednostek terytorialnych dla celów statystycznych (NUTS) zapewnia pojedynczy, jednolity podział terytorium ekonomicznego Unii Europejskiej. Do celów krajowych rachunki regionalne można również opracowywać na bardziej szczegółowym poziomie regionalnym. JEDNOSTKI I RACHUNKI REGIONALNE 13.13 Do celów gospodarki narodowej rozróżnia się dwa typy jednostek. Po pierwsze, rejestry dotyczące jednostek instytucjonalnych odzwierciedlają przepływy wpływające na dochód, kapitał oraz transakcje finansowe, inne przepływy i bilanse. Po drugie, rejestry dotyczące lokalnych jednostek rodzaju działalności (lokalne JRD) pokazują przepływy pojawiające się w procesie produkcji oraz wykorzystania wyrobów i usług. Jednostki instytucjonalne 13.14 W zależności od poziomu regionalnego do celów rachunków regionalnych rozróżnia się dwa typy jednostek instytucjonalnych. Jednostki jednoregionalne, których główne centrum interesów ekonomicznych znajduje się w jednym regionie. Do jednostek jednoregionalnych należą gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, których wszystkie lokalne JRD są zlokalizowane w tym samym regionie, większość instytucji rządowych i samorządowych na szczeblu lokalnym i regionalnym i część ubezpieczeń społecznych oraz instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych (INKgd). Jednostki wieloregionalne, które posiadają główne centrum interesów ekonomicznych w więcej niż jednym regionie. Przykładem jednostek, które znajdują się w więcej niż jednym regionie, są przedsiębiorstwa i instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych. Innym przykładem są jednostki instytucjonalne, obejmujące swą działalnością całe państwo, takie jak instytucje rządowe na szczeblu centralnym oraz nieliczne przedsiębiorstwa, będące monopolistami lub prawie monopolistami. 13.15 Wszystkie transakcje jednoregionalnych jednostek instytucjonalnych przypisane są do regionu, w którym znajduje się ich główne centrum interesów ekonomicznych. W przypadku gospodarstw domowych główne centrum interesów ekonomicznych znajduje się w tym regionie, w którym ich członkowie są rezydentami, a nie w tym, w którym pracują. Pozostałe jednostki jednoregionalne posiadają główne centrum interesów ekonomicznych w regionie, w którym są zlokalizowane. 13.16 Niektóre transakcje jednostek wieloregionalnych nie mogą być przypisane regionom. Dotyczy to większości transakcji podziału i transakcji finansowych. W konsekwencji, w przypadku jednostek wieloregionalnych pozycje bilansujące jednostek wieloregionalnych, takie jak oszczędności i wierzytelności netto, nie są rejestrowane na szczeblu regionalnym. PL 4 PL
Lokalne jednostki rodzaju działalności i regionalna działalność produkcyjna według gałęzi 13.17 Przedsiębiorstwa mogą prowadzić działalność produkcyjną w więcej niż jednym miejscu, a przy sporządzaniu rachunków regionalnych konieczne jest przypisanie działalności do danej lokalizacji. W przypadku gdy przedsiębiorstwa są podzielone według lokalizacji, te podzielone części oznacza się jako jednostki lokalne. 13.18 Jednostki instytucjonalne można sklasyfikować na podstawie działalności gospodarczej, aby opisać działalność produkcyjną w gospodarce według gałęzi. Powoduje to powstawanie niejednorodnych gałęzi, ponieważ wiele przedsiębiorstw prowadzi istotną działalność drugorzędną, która różni się od ich działalności podstawowej. Oznacza to, że w niektórych gałęziach produkt główny danej gałęzi stanowi nieznaczną część całkowitej produkcji. W celu uzyskania grup producentów, których działalność jest bardziej jednolita pod względem produkcji globalnej, struktury kosztów i technologii produkcji przedsiębiorstwa podzielone są na mniejsze i bardziej jednolite jednostki. Oznacza się je jako jednostki rodzaju działalności. 13.19 Lokalna jednostka rodzaju działalności (lokalna JRD) jest częścią jednostki rodzaju działalności (JRD), która odpowiada jednostce lokalnej. Jeżeli JRD prowadzi działalność produkcyjną w kilku regionach, w celu uzyskania rachunków regionalnych informacje o JRD są podzielone. Do celów tego podziału wymagane są informacje na temat kosztów związanych z zatrudnieniem lub, jeśli nie są one dostępne, na temat pracujących oraz na temat nakładów brutto na środki trwałe. W przypadku przedsiębiorstw posiadających jedną lokalizację, w przypadku których podstawowy rodzaj działalności stanowi większość wartości dodanej, lokalna jednostka rodzaju działalności jest równoznaczna z przedsiębiorstwem. 13.20 W przypadku regionu gałąź składa się z grupy lokalnych JRD prowadzących taki sam lub podobny rodzaj działalności. 13.21 Przy definiowaniu lokalnej JRD można rozróżnić trzy przypadki: a) działalność produkcyjna o znacznych nakładach pracy w stałej lokalizacji; znaczne nakłady pracy w tym kontekście oznaczają co najmniej roczny odpowiednik połowy dnia stałej pracy jednej osoby; b) działalności produkcyjnej bez znacznych nakładów pracy w stałej lokalizacji nie należy zwykle uważać za oddzielną lokalną JRD, a produkcję należy przypisać lokalnej jednostce odpowiedzialnej za zarządzanie produkcją; istnieje jednak kilka wyjątków od tej zasady, np. w przypadku turbin wiatrowych, wydobycia ropy i gazu, platform internetowych i w pełni automatycznych stacji benzynowych; działalność produkcyjna może być zlokalizowana w jednym regionie i w pełni zarządzana w innym regionie; cała produkcja globalna nie jest rejestrowana w regionie, w którym się nią zarządza, ponieważ działalność produkcyjna odbywa się w innym regionie; nakłady brutto na środki trwałe należy rejestrować w tym samym regionie co odpowiadającą im produkcję globalną i wartość dodaną; c) w przypadku działalności produkcyjnej nieodbywającej się w stałej lokalizacji na szczeblu krajowym stosuje się pojęcie statusu rezydenta (patrz pkt 2.04); na PL 5 PL
przykład duże projekty budowlane realizowane przez wykonawców z innych regionów są rejestrowane jako oddzielne lokalne JRD; przykładem dużych projektów budowlanych są mosty, tamy i elektrownie, których realizacja trwa co najmniej rok i którymi można zarządzać za pośrednictwem lokalnego biura budowy; w przypadku projektów budowlanych trwających krócej niż rok przy rozdzielaniu tych działalności produkcyjnych na regiony stosuje się status rezydenta macierzystego przedsiębiorstwa budowlanego. 13.22 Rejestruje się transakcje pomiędzy lokalnymi JRD, które należą do tej samej jednostki instytucjonalnej i znajdują się w różnych regionach. Nie rejestruje się jednak produkcji pomocniczej w relacji pomiędzy lokalnymi JRD, chyba że jest ona statystycznie obserwowalna (zob. pkt 1.13). Oznacza to, że rejestruje się jedynie podstawową lub drugorzędną produkcję globalną w relacji między lokalnymi JRD, w zakresie w jakim praktykuje się to w rachunkach narodowych. 13.23 Jeżeli zakład podejmujący tylko pomocniczą działalność jest statystycznie obserwowalny w związku z łatwą dostępnością oddzielnej rachunkowości dla prowadzonej przez ten zakład produkcji lub jeżeli posiada inną lokalizację geograficzną niż zakłady, które obsługuje, rejestruje się go jako oddzielną jednostkę i klasyfikuje się do gałęzi odpowiadającej jego działalności podstawowej zarówno w rachunkach narodowych, jak i regionalnych. W przypadku braku dostępu do odpowiednich danych bazowych produkcję globalną działalności pomocniczej szacuje się poprzez zsumowanie kosztów. PL 6 PL
METODY REGIONALIZACJI 13.24 Rachunki regionalne opierają się na transakcjach jednostek, które są rezydentami na terytorium danego regionu. W zasadzie rachunki regionalne zestawia się, stosując następujące metody: a) metody oddolne, b) metody odgórne c) metody mieszane, łączące metody odgórne i oddolne. 13.25 Metoda oddolna lub metoda wstępująca szacowania agregatu regionalnego wiąże się z gromadzeniem danych bezpośrednio dla jednostek będących rezydentami i zestawianiem szacunków regionalnych przez agregację. Podejście pozornie oddolne jest dopuszczalne w przypadku niedostępności danych dla lokalnych JRD. Dane dla lokalnych JRD można oszacować na podstawie danych przedsiębiorstwa, JRD lub jednostki lokalnej przy zastosowaniu modeli podziału. Szacunki są agregowane w celu otrzymania wartości ogółem na szczeblu regionu, tak jak w podejściu oddolnym. Na drugim etapie procesu opracowywania danych szacunki oddolne są uzgadniane z wartościami ogółem z rachunków narodowych. 13.26 Gdy informacje są dostępne tylko na poziomie jednostek, które obejmują kilka lokalnych JRD prowadzących różną działalność w różnych regionach, w celu zestawienia w podziale według gałęzi stosuje się wskaźniki takie jak koszty związane z zatrudnieniem i pracujący według regionu. 13.27 Metoda odgórna polega na podziale krajowej wartości ogółem pomiędzy regiony bez próby wyodrębniania jednostek będących rezydentem w danym regionie. Wielkość liczbową dla szczebla krajowego dzieli się przy zastosowaniu wskaźnika, który jest rozdzielony pomiędzy regiony w ten sposób jak szacowana zmienna. Pojęcie jednostki będącej rezydentem w danym regionie jest potrzebne w celu uzyskania regionalnego zakresu wskaźnika stosowanego do rozdzielenia żądanej zmiennej. 13.28 Metody oddolne rzadko spotyka się w czystej formie. Dopuszczalne są również metody mieszane. Na przykład regionalnych szacunków zmiennej lub agregatu zmiennych można dokonać jedynie przy pomocy metod oddolnych, na poziomie makroregionalnym. Aby uzyskać szacunki na niższych poziomach regionalnych stosuje się następnie metodę odgórną. 13.29 Zaleca się stosowanie bezpośrednich pomiarów wartości regionalnych zamiast pomiarów pośrednich. Jeżeli na poziomie lokalnych JRD dostępne są pełne i wiarygodne mikrodane, wartości na poziomie regionalnym, które odpowiadają pod względem pojęciowym wartościom na poziomie narodowym, szacowane są przy zastosowaniu metody oddolnej. W celu uzyskania spójności z wartościami ogółem PL 7 PL
w rachunkach narodowych szacunki dotyczące rachunków regionalnych uzgadnia się z agregatami rachunków narodowych. 13.30 Pomiary pośrednie na podstawie agregatów na poziomie narodowym i wskaźnika, który jest skorelowany z mierzoną zmienną, wiążą się z błędami pomiaru. Na przykład krajowe dane liczbowe dotyczące wartości dodanej brutto według gałęzi można przypisywać do regionów przez zastosowanie regionalnych statystyk dotyczących zatrudnienia przy założeniu, że w przypadku każdej gałęzi wartość dodana brutto na osobę zatrudnioną jest taka sama dla wszystkich regionów. Opracowanie podziału według gałęzi na szczegółowym poziomie poprawia obliczenia wg metody odgórnej. 13.31 Agregaty dotyczące działalności produkcyjnej przypisuje się do regionu, w którym jednostka przeprowadzająca odpowiednie transakcje jest rezydentem. Status rezydenta lokalnej JRD jest zasadniczym kryterium rozdzielenia tych agregatów pomiędzy regiony. Zaleca się zasadę posiadania statusu rezydenta, zamiast podejścia terytorialnego, w którym działalność produkcyjną przydziela się na podstawie lokalizacji danej działalności. 13.32 W przypadku szczególnych gałęzi, takich jak budownictwo, produkcja i dystrybucja energii, sieci łączności, transport i pośrednictwo finansowe, oraz niektórych transakcji w rachunkach gospodarstw domowych, takich jak dochody z tytułu własności, występują szczególne problemy związane z przypisywaniem do regionów. W celu uzyskania międzynarodowej porównywalności rachunków regionalnych stosuje się takie same metody zestawiania lub metody dające podobne wyniki. 13.33 Nakłady brutto na środki trwałe przypisuje się do danego regionu według kryterium własności. Środki trwałe będące w posiadaniu jednostki wieloregionalnej przypisuje się do lokalnej JRD, w której są użytkowane. Środki trwałe uzyskane w ramach leasingu operacyjnego rejestruje się w regionie właściciela środków, a środki trwałe uzyskane w ramach leasingu finansowego w regionie użytkownika. AGREGATY DLA DZIAŁALNOŚCI PRODUKCYJNEJ Wartość dodana brutto i produkt krajowy brutto według regionu 13.34 W przypadku szacowania produktu krajowego brutto w ujęciu regionalnym można zastosować trzy podstawowe podejścia: podejście od strony produkcji, dochodów i rozdysponowania. 13.35 Podejście od strony produkcji pozwala zmierzyć produkt krajowy brutto w cenach rynkowych w ujęciu regionalnym jako sumę wartości dodanej brutto w cenach bazowych powiększoną o podatki i pomniejszoną o dotacje do produktów. Wartość dodaną brutto w cenach bazowych mierzy się jako różnicę między produkcją globalną w cenach bazowych i zużyciem pośrednim w cenach nabycia. 13.36 Podejście od strony dochodów pozwala zmierzyć produkt krajowy brutto w cenach rynkowych w ujęciu regionalnym poprzez zmierzenie i zagregowanie różnych rozchodów w regionalnej części rachunku tworzenia dochodów w gospodarce ogółem: kosztów związanych z zatrudnieniem, nadwyżki operacyjnej brutto PL 8 PL
powiększonej o podatki od produkcji i pomniejszonej o dotacje. Informacje na temat kosztów związanych z zatrudnieniem i pracujących według gałęzi są często dostępne na poziomie regionalnym. Informacje te stosuje się często przy szacowaniu wartości dodanej brutto według gałęzi bezpośrednio lub przez podejście od strony produkcji. Podejście od strony dochodów w przypadku produktu krajowego brutto w ujęciu regionalnym pokrywa się z podejściem od strony produkcji. 13.37 Informacje na temat nadwyżki operacyjnej brutto nie są na ogół dostępne według gałęzi i według regionu. Informacje na temat nadwyżki operacyjnej brutto producentów rynkowych można uzyskać z rachunkowości przedsiębiorstw. Podział według sektora instytucjonalnego i według regionu jest często niedostępny. Stanowi to barierę dla stosowania podejścia opartego na dochodach do oszacowania produktu krajowego brutto w ujęciu regionalnym. 13.38 Podatki od produkcji (pomniejszone o dotacje) składają się z podatków od produktów (pomniejszonych o dotacje) i innych podatków od produkcji (pomniejszonych o dotacje). Podział podatków od produktów (pomniejszonych o dotacje) omówiono w pkt 13.43. W przypadku innych podatków od produkcji pomniejszonych o dotacje informacje mogą być dostępne według rodzajów gałęzi, np. w badaniach statystycznych przedsiębiorstw lub poprzez wnioskowanie w oparciu o szczególnego rodzaju podatki lub dotacje w danej gałęzi. Może to być następnie wskaźnikiem do celów rozdzielenia wartości dodanej pomiędzy regiony. 13.39 Podejścia od strony rozdysponowania nie stosuje się do mierzenia krajowego produktu brutto w ujęciu regionalnym z uwagi na brak informacji. Przykładem braku danych jest brak bezpośrednich informacji na temat sprzedaży i zakupów międzyregionalnych oraz na temat podziału eksportu i importu według regionów. Podział FISIM pomiędzy gałęzie będące użytkownikami 13.40 Usługi pośrednictwa finansowego mierzone pośrednio (FISIM) są traktowane w rachunkach regionalnych tak samo jak w rachunkach narodowych. Przypisanie do regionów zużycia pośredniego FISIM według gałęzi będących użytkownikami stanowi problem, ponieważ szacunki zasobów pożyczek i depozytów są zazwyczaj niedostępne w ujęciu regionalnym. W takim przypadku przypisanie FISIM do gałęzi będących użytkownikami dokonuje się przy wykorzystaniu drugiej w kolejności najlepszej metody: regionalna produkcja brutto lub wartość dodana brutto według gałęzi są stosowane jako wskaźniki dystrybucji.. Pracujący 13.41 Pomiary produkcji na poziomie regionalnym są spójne z szacunkami pracujących w regionie, jeżeli wśród pracujących w regionie znajdują się zarówno rezydenci, jak i nierezydenci, którzy pracują dla regionalnych jednostek producentów. Pracujących w regionie definiuje się zgodnie z zasadami dotyczącymi pracujących i podstawowego miejsca pobytu (statusu rezydenta) dla gospodarki krajowej (zob. pkt 11.17). Koszty związane z zatrudnieniem 13.42 Dla producentów koszty związane z zatrudnieniem przypisywane są lokalnym JRD, w których zatrudnia się dane osoby. W przypadku braku dostępnych danych koszty związane z zatrudnieniem przydziela się według drugiej w kolejności najlepszej PL 9 PL
metody, a mianowicie w oparciu o godziny przepracowane. Jeżeli brakuje zarówno kosztów związanych z zatrudnieniem, jak i godzin przepracowanych, stosuje się liczbę pracowników w podziale na lokalną JRD. Koszty związane z zatrudnieniem w rachunkach gospodarstw domowych przypisuje się według podstawowego miejsca pobytu. Przejście od regionalnej wartości dodanej brutto do regionalnego PKB 13.43 W celu obliczenia PKB w cenach rynkowych dla regionów regionom przypisuje się podatki i dotacje do produktów. Umownie podatki i dotacje ponadregionalne przypisuje się na podstawie względnej wielkości wartości dodanej brutto wszystkich gałęzi w regionie wycenionych według ceny bazowej. W przypadku terytoriów posiadających szczególne systemy podatkowe można zastosować alternatywne metody przypisywania w poszczególnych przypadkach, co powoduje znacznie różniące się stawki podatków i dotacji do produktów w skali państwa. 13.44 Dane liczbowe na mieszkańca można obliczać w odniesieniu do PKB wszystkich regionów. Dane te nie są obliczane dla pomiarów pozaregionalnych. 13.45 Przepływy osób dojeżdżających do miejsca pracy między regionami mogą w znacznym stopniu wpływać na regionalny produkt krajowy brutto na mieszkańca. Napływ netto osób dojeżdżających do pracy zwiększa produkcję do poziomu, którego nie można byłoby osiągnąć dzięki samym aktywnym zawodowo rezydentom. W regionach, w których występuje napływ netto osób dojeżdżających do pracy PKB na mieszkańca jest stosunkowo wysoki, a w regionach, w których występuje odpływ netto osób dojeżdżających do pracy względnie niski. Stopy wzrostu wolumenu wartości dodanej brutto w ujęciu regionalnym 13.46 Przy pomiarze zmian cen i wolumenu zasady stosowane do gospodarki krajowej mają także zastosowanie do regionów. Występują jednak problemy dotyczące danych regionalnych, które utrudniają zastosowanie tych zasad do regionów. Przykładem takich trudnościami są następujące sytuacje: a) informacje na temat regionalnych zmian cen są często niedostępne; b) jeżeli wartość dodaną w ujęciu regionalnym w cenach bieżących szacuje się bezpośrednio, a nie odejmując wartość zużycia pośredniego od wartości produkcji globalnej, niemożliwe jest podwójne deflowanie wartości dodanej w ujęciu regionalnym. c) w przypadku braku tablic podaży i wykorzystania nie można mierzyć i szacować zmian ceny i wolumenu w takich ramach. 13.47 Powszechnie stosuje się wówczas metodę opartą na deflowaniu wartości dodanej w ujęciu regionalnym według gałęzi na podstawie krajowych zmian ceny według gałęzi. Dokonuje się tego na najbardziej szczegółowym poziomie, na którym dostępna jest wartość dodana brutto w cenach bieżących. Uwzględnia się różnice pomiędzy krajowymi i regionalnymi zmianami cen wynikające z różnic w strukturze gospodarczej według gałęzi. Rozwiązanie to jest jednak również podatne na znaczne różnice między krajowymi i regionalnymi zmianami cen. Przykładami takich różnic są: PL 10 PL
a) różnice w strukturze kosztów i składzie produkcji globalnej w jednej gałęzi pomiędzy producentami w różnych regionach; dla poszczególnych gałęzi mogą istnieć duże różnice w zmianach cen pomiędzy regionami; b) różnice regionalne w zmianach cen głównych nakładów, np. zmianach kosztów pracy, gruntów i wynajmu pomieszczeń biurowych; istnienie krajowych układów pracy bez regionalnego rozróżnienia oznacza, że regionalne różnice zmian stawek wynagrodzeń są niewielkie. 13.48 Wartość dodaną w ujęciu regionalnym defluje się, stosując: a) regionalne deflatory, jeżeli są dostępne i charakteryzują się wystarczającą jakością, stosując zmiany cen produkcji globalnej zamiast nakładów; w niektórych przypadkach deflatory regionalne można otrzymać pośrednio, poprzez zestawienie informacji na temat zmian wartości i zmian wolumenu; w przypadku stosowania cen regionalnych (ewentualnie w zestawieniu z krajowymi deflatorami według gałęzi), obliczane są regionalne stopy wzrostu w celu ich uzgodnienia z krajowymi stopami wzrostu; b) podwójne deflowanie w razie możliwości; jest to w szczególności celowe, jeżeli zmiana ceny zużycia pośredniego odbiega od zmiany ceny produkcji globalnej i jeżeli zużycie pośrednie jest znaczące. REGIONALNE RACHUNKI DOCHODÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH 13.49 Procesy podziału i redystrybucji dochodu wpływają na pozycje bilansujące, a mianowicie na dochód pierwotny i dochód do dyspozycji. W rachunkach regionalnych pomiary dochodu ograniczają się do gospodarstw domowych. 13.50 Rachunki regionalne gospodarstw domowych są regionalnym uszczegółowieniem odpowiadających im rachunków narodowych. Z przyczyn związanych z pomiarami rachunki te ograniczają się do: a) rachunku podziału pierwotnego dochodów; b) rachunku podziału wtórnego dochodów. Rachunki te rejestrują dochód pierwotny i dochód do dyspozycji dla gospodarstw domowych, które są rezydentami w danym regionie (zob. tablica 1). Tablica 1: Regionalne rachunki gospodarstw domowych Podział pierwotny dochodów Region region a b poza em Przychody B.2/B.3 Nadwyżka operacyjna netto/dochód mieszany D.1 Koszty związane z zatrudnieniem PL 11 PL
D.4 Dochody z tytułu własności do otrzymania Rozchody D.4 Dochody z tytułu własności do zapłacenia B.5 Dochody pierwotne (pozycja bilansująca) Rachunek podziału wtórnego dochodów gospodarstw domowych Przychody B.5 Dochody pierwotne D.62 Świadczenia społeczne inne niż transfery socjalne w naturze D.7 Inne transfery bieżące do otrzymania Rozchody D.5 Bieżące podatki od dochodów, majątku itp. D.61 Składki na ubezpieczenia społeczne D.7 Inne transfery bieżące do zapłacenia B.6 Dochód do dyspozycji (pozycja bilansująca) Informacje dodatkowe Ludność (liczba mieszkańców) Dochód pierwotny na mieszkańca Dochód do dyspozycji na mieszkańca 13.51 Rachunki regionalne gospodarstw domowych dotyczą gospodarstw domowych, które są rezydentami na terytorium danego regionu. Liczba osób, które są członkami gospodarstw domowych będących rezydentami, równa się ogólnej liczbie mieszkańców danego regionu będących rezydentami. 13.52 Zasady określające status rezydenta gospodarstw domowych na poziomie narodowym mają swoje zastosowanie również w rachunkach regionalnych gospodarstw domowych. W drodze wyjątku, jeżeli region przyjmujący znajduje się w tym samym państwie co region podstawowego miejsca pobytu, studenci i pacjenci długoterminowi są traktowani są jako rezydenci przyjmującego ich regionu, o ile przebywają w nim dłużej niż rok. 13.53 Rachunki gospodarstw domowych można rozszerzyć, stosując rachunki dochodów. Wymaga to przypisania do regionów statystyk dotyczących rachunków narodowych w zakresie spożycia według gospodarstw domowych i korekty z tytułu zmiany udziałów netto gospodarstw domowych w rezerwach funduszy emerytalno- PL 12 PL
rentowych. Oszczędności regionalne według wyników gospodarstw domowych stanowią pozycję bilansującą. 13.54 Przypisanie do regionów spożycia według gospodarstw domowych wymaga wystarczająco wiarygodnych informacjach regionalnych, na przykład z rozszerzonego badania budżetu gospodarstw domowych. Takiego regionalnego podziału często jednak brakuje, a w rachunkach narodowych spożycie według gospodarstw domowych szacuje się, korzystając z innych informacji. W takim przypadku podział według regionów jest o wiele trudniejszy. 13.55 Sektor instytucji rządowych i samorządowych mogą odgrywać ważną rolę w zapewnianiu gospodarstwom domowym edukacji, ochrony zdrowia i opieki społecznej przez transfery socjalne w naturze. Rola takich transferów socjalnych w naturze różni się znacznie między różnymi państwami i może wykazywać znaczne wahania w czasie. Przypisanie takich transferów socjalnych w naturze do regionów wiąże się z możliwością uzyskania regionalnego spożycia skorygowanego według gospodarstw domowych i skorygowanych dochodów do dyspozycji według gospodarstw domowych. Biorąc pod uwagę ważną rolę transferów socjalnych w naturze w niektórych państwach członkowskich, porównując spożycie skorygowane i skorygowany dochód do dyspozycji gospodarstw domowych w państwach członkowskich, można uzyskać całkiem odmienny obraz niż przez porównanie oparte na spożyciu i dochodzie do dyspozycji według gospodarstw domowych. PL 13 PL