Œwiadczenia rodzinne z bud etu pañstwa

ROZDZIA V Œwiadczenia rodzinne z bud etu pañstwa Joanna Jamroziak SPIS TREŒCI 1. Zagadnienia ogólne... 618 A. Podstawowe pojêcia... 619 B. Podmioty uprawnione do wystêpowania o œwiadczenia rodzinne... 643 C. Katalog œwiadczeñ rodzinnych... 645 D. Kryteria dochodowe przy ustalaniu prawa do œwiadczeñ rodzinnych.. 646 E. Zasady ustalania dochodu uprawniaj¹cego do œwiadczeñ rodzinnych dla osób utrzymuj¹cych siê z gospodarstwa rolnego... 660 F. Ponowne ustalenie prawa do œwiadczeñ rodzinnych uzale nionych od dochodu... 663 2. Zagadnienia szczegó³owe dotycz¹ce zasi³ku rodzinnego i dodatków do zasi³ku rodzinnego... 669 A. Zasi³ek rodzinny... 669 B. Dodatek z tytu³u urodzenia dziecka... 680 C. Dodatek z tytu³u opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego... 681 D. Dodatek z tytu³u samotnego wychowywania dziecka... 685 E. Dodatek z tytu³u wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej... 686 F. Dodatek z tytu³u kszta³cenia i rehabilitacji dziecka... 687 G. Dodatek z tytu³u rozpoczêcia roku szkolnego... 688 H. Dodatek z tytu³u podjêcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania... 689 3. Zagadnienia szczegó³owe dotycz¹ce œwiadczeñ opiekuñczych... 690 A. Zasi³ek pielêgnacyjny... 691 B. Œwiadczenie pielêgnacyjne... 692 4. Pozosta³e œwiadczenia zwi¹zane z urodzeniem dziecka... 695 A. Jednorazowa zapomoga z tytu³u urodzenia siê dziecka przys³uguj¹ca na podstawie przepisu art. 15b ustawy o œwiadczeniach rodzinnych... 695 B. Jednorazowa zapomoga przys³uguj¹ca na podstawie art. 22a ustawy o œwiadczeniach rodzinnych... 699 5. Postêpowanie w sprawie przyznawania i wyp³acania œwiadczeñ rodzinnych... 701 A. Podmioty realizuj¹ce zadania w zakresie œwiadczeñ rodzinnych... 701 B. Rodzaje dokumentów, jakie nale y przedstawiæ, ubiegaj¹c siê o œwiadczenia rodzinne... 703 C. Dokumenty wymagane przy ubieganiu siê o zasi³ek rodzinny... 706

ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA SPIS TREŒCI D. Dokumenty wymagane przy ubieganiu siê o dodatek do zasi³ku rodzinnego z tytu³u opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego... 707 E. Dokumenty wymagane przy ubieganiu siê o dodatek do zasi³ku rodzinnego z tytu³u samotnego wychowywania dziecka... 709 F. Dokumenty wymagane przy ubieganiu siê o dodatek do zasi³ku rodzinnego z tytu³u podjêcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania... 710 G. Dokumenty wymagane przy ubieganiu siê o zasi³ek pielêgnacyjny... 711 H. Dokumenty wymagane przy ubieganiu siê o œwiadczenie pielêgnacyjne.. 712 I. Dokumenty wymagane przy ubieganiu siê o œwiadczenie okreœlone w art. 60 ustawy o œwiadczeniach rodzinnych... 713 J. Koordynacja systemów zabezpieczenia spo³ecznego... 716 K. Terminy sk³adania wniosków i okresy, na jakie przyznaje siê œwiadczenia rodzinne... 718 L. Ustalanie prawa do œwiadczeñ rodzinnych uzale nionych od niepe³nosprawnoœci... 719 M. Terminy wyp³at œwiadczeñ rodzinnych w kolejnych okresach zasi³kowych... 722 N. Zbieg prawa do œwiadczeñ... 723 O. Wstrzymanie prawa do œwiadczeñ... 724 P. Nienale ne œwiadczenia... 726 R. Postêpowanie odwo³awcze... 731 S. Finansowanie œwiadczeñ rodzinnych... 732

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE 618 623 1. Zagadnienia ogólne Od 1 maja 2004 r. system wsparcia ze strony pañstwa dla rodzin posiadaj¹cych dzieci regulowany jest przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o œwiadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z póÿn. zm.); dalej u.œ.r. W ten sposób zlikwidowany zosta³ dotychczasowy system œwiadczeñ rodzinnych z bud etu pañstwa okreœlony przepisami nieobowi¹zuj¹cej obecnie ustawy z dnia 1 grudnia 1994 r. o zasi³kach rodzinnych, pielêgnacyjnych i wychowawczych (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651 zpóÿn.zm.). Reforma systemu pomocy rodzinie mia³a na celu stworzenie spójnego i klarownego systemu wsparcia rodzin znajduj¹cych siê w trudnej sytuacji materialnej, wychowuj¹cych dzieci uczêszczaj¹ce do szko³y, w tym niepe³nosprawne. Ponadto mia³a ona zapewniæ d³ugofalowo mo liwoœci rozwoju rodzin z dzieæmi poprzez wspomaganie ich edukacji. 618 A. Podstawowe pojêcia Dochód rodziny przeciêtny miesiêczny dochód cz³onków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy. Dochód osoby ucz¹cej siê przeciêtny miesiêczny dochód uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy. Koszyk ywnoœciowy asortyment artyku³ów spo ywczych, okreœlony wartoœciowo i iloœciowo w badaniach progu wsparcia dochodowego rodzin, których spo ycie jest niezbêdne do prawid³owego rozwoju dziecka w okreœlonym wieku. Dziecko dziecko w³asne, ma³ onka, przysposobione oraz dziecko, w sprawie którego toczy siê postêpowanie o przysposobienie lub dziecko znajduj¹ce siê pod opiek¹ prawn¹. Emerytury i renty emerytury i renty inwalidzkie oraz renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy, w tym: renty szkoleniowe okreœlone w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych, o ubezpieczeniu spo³ecznym rolników, o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeñstwa Wewnêtrznego, Agencji Wywiadu, S³u by Kontrwywiadu Wojskowego, S³u by Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Stra y Granicznej, Biura Ochrony Rz¹du, Pañstwowej Stra y Po arnej i S³u by Wiêziennej oraz ich rodzin, o zaopatrzeniu emerytalnym o³nierzy zawodowych oraz ich rodzin, o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, o kombatantach oraz niektórych osobach bêd¹cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, a tak e uposa- enia w stanie spoczynku okreœlone w przepisach prawa o ustroju s¹dów powszechnych, przepisach o prokuraturze oraz w przepisach o S¹dzie Najwy szym. Tak e renty szkoleniowe i renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy okreœlone w przepisach o ubezpieczeniu spo³ecznym z tytu³u wypadków przy pracy i chorób zawodowych, renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy okreœlone w przepisach o zaopatrzeniu z tytu³u wypadków lub chorób zawodowych powsta³ych w szczególnych okolicznoœciach, jak równie renty strukturalne okreœlone w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze œrodków pochodz¹cych z Sekcji Gwarancji 619 620 621 622 623 www.meritum.pl 425

624 632 ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udzia³em œrodków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. 624 Gospodarstwo rolne gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym. 625 Niepe³nosprawne dziecko dziecko w wieku do ukoñczenia 16. roku ycia legitymuj¹ce siê orzeczeniem o niepe³nosprawnoœci okreœlonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych. 626 Okres zasi³kowy okres od dnia 1 wrzeœnia do dnia 31 sierpnia nastêpnego roku kalendarzowego, na jaki ustala siê prawo do œwiadczeñ rodzinnych. 627 Organ w³aœciwy wójt, burmistrz lub prezydent miasta w³aœciwego ze wzglêdu na miejsce zamieszkania osoby ubiegaj¹cej siê o œwiadczenie rodzinne lub otrzymuj¹cej œwiadczenie rodzinne. 628 Osoby pozostaj¹ce na utrzymaniu cz³onkowie rodziny utrzymuj¹cy siê z po³¹czonych dochodów tych osób. 629 Osoba ucz¹ca siê wyrokiem TK z dnia 29 maja 2007 r., P 8/06; (Dz. U. Nr 105, poz. 720) uznano, e art. 3 pkt 13 u.œ.r. w zakresie, w jakim przy okreœleniu osoby ucz¹cej siê wy³¹cza osobê pe³noletni¹ ucz¹c¹ siê i niepozostaj¹c¹ na utrzymaniu rodziców z tego powodu, e zobowi¹zali siê oni do jej alimentacji w drodze ugody zawartej przed s¹dem, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten utraci³ moc obowi¹zywania z dniem 14 czerwca 2007 r., tj. z dniem og³oszenia wyroku. W zwi¹zku z tym, ustaw¹ z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o œwiadczeniach rolniczych (...) zmieniono definicjê osoby ucz¹cej siê. Aktualnie to osoba pe³noletnia ucz¹ca siê, niepozostaj¹ca na utrzymaniu rodziców w zwi¹zku z ich œmierci¹ lub w zwi¹zku z ustaleniem wyrokiem s¹dowym, lub ugod¹ s¹dow¹, prawa do alimentów z ich strony. 630 Opiekun faktyczny dziecka osoba faktycznie opiekuj¹c¹ siê dzieckiem, je eli wyst¹pi³a z wnioskiem do s¹du rodzinnego o przysposobienie dziecka. 631 Pe³noletnia osoba niepe³nosprawna osoba pe³noletnia, legitymuj¹ca siê orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepe³nosprawnoœci, a tak e osoba, która ukoñczy³a 75 lat. 632 Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia spo³ecznego oznacza to rozp. Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia spo³ecznego do pracowników najemnych, osób prowadz¹cych dzia³alnoœæ na w³asny rachunek i do cz³onków ich rodzin przemieszczaj¹cych siê we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 149 z 05.07.1971, s. 2, z póÿn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, s. 35, z póÿn. zm.) oraz rozp. Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporz¹dzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia spo- ³ecznego do pracowników najemnych, osób prowadz¹cych dzia³alnoœæ na w³asny rachunek i do cz³onków ich rodzin przemieszczaj¹cych siê we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 74 z 27.03.1972, s. 1, z póÿn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, s. 83, z póÿn. zm.). 426 www.meritum.pl

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE 633 640 Rodzina odpowiednio nastêpuj¹cy cz³onkowie rodziny: ma³ onkowie, rodzice dzieci, opiekun faktyczny dziecka oraz pozostaj¹ce na utrzymaniu dzieci w wieku do ukoñczenia 25. roku ycia, a tak e dziecko, które ukoñczy³o 25. rok ycia, legitymuj¹ce siê orzeczeniem o znacznym stopniu niepe³nosprawnoœci, je eli w zwi¹zku z t¹ niepe³nosprawnoœci¹ rodzinie przys³uguje œwiadczenie pielêgnacyjne. 633 WA NE! Do cz³onków rodziny nie zalicza siê dziecka pozostaj¹cego pod opiek¹ opiekuna prawnego oraz, co jest nowym rozwi¹zaniem, dziecka pozostaj¹cego w zwi¹zku ma³ eñskim, a tak e pe³noletniego dziecka posiadaj¹cego w³asne dziecko. Rodzina wielodzietna rodzina wychowuj¹ca troje i wiêcej dzieci maj¹cych prawo do zasi³ku rodzinnego. Osoba samotnie wychowuj¹ca dziecko panna, kawaler, wdowa, wdowiec, osoba pozostaj¹ca w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem s¹du, osoba rozwiedziona, chyba e wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem. Szko³a szko³a podstawowa, gimnazjum, szko³a ponadpodstawowa i ponadgimnazjalna oraz szko³a artystyczna, w której realizowany jest obowi¹zek szkolny i obowi¹zek nauki, a tak e specjalny oœrodek szkolno-wychowawczy, specjalny oœrodek wychowawczy dla dzieci i m³odzie y wymagaj¹cych stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania oraz oœrodek umo liwiaj¹cy dzieciom i m³odzie y upoœledzonym umys³owo w stopniu g³êbokim realizacjê obowi¹zku szkolnego i obowi¹zku nauki. Szko³a wy sza uczelnia w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wy szym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z póÿn. zm.), a tak e po zmianach wprowadzonych ustaw¹ z dnia 24 maja 2007 r., kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium jêzyków obcych oraz kolegium pracowników s³u b spo³ecznych. Umiarkowany stopieñ niepe³nosprawnoœci oznacza: a) niepe³nosprawnoœæ w umiarkowanym stopniu w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych, b) ca³kowit¹ niezdolnoœæ do pracy orzeczon¹ na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych, c) posiadanie orzeczenia o zaliczeniu do II grupy inwalidów. Znaczny stopieñ niepe³nosprawnoœci oznacza: a) niepe³nosprawnoœæ w stopniu znacznym w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych, b) ca³kowit¹ niezdolnoœæ do pracy i samodzielnej egzystencji orzeczon¹ na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych, c) sta³¹ albo d³ugotrwa³¹ niezdolnoœæ do pracy w gospodarstwie rolnym i do samodzielnej egzystencji orzeczon¹ na podstawie przepisów o ubezpieczeniu spo³ecznym rolników w celu uzyskania œwiadczeñ okreœlonych w tych przepisach, d) posiadanie orzeczenia o zaliczeniu do I grupy inwalidów. Zatrudnienie lub inna praca zarobkowa wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku s³u bowego, umowy o pracê nak³adcz¹ oraz wykonywanie pracy lub œwiadczenie us³ug na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzie³o albo w okresie cz³onkostwa w rolniczej spó³dzielni produkcyjnej, spó³dzielni kó³ek rolniczych lub spó³dzielni us³ug rolniczych, a tak e prowadzenie pozarolniczej dzia³alnoœci gospodarczej. 634 635 636 637 638 639 640 www.meritum.pl 427

641 644 ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA 641 Utrata dochodu oznacza: 1) uzyskanie prawa do urlopu wychowawczego, 2) utratê prawa do zasi³ku dla bezrobotnych lub stypendium w wysokoœci zasi³ku dla bezrobotnych, 3) utratê zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, z wy³¹czeniem pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzie³o, 4) utratê zasi³ku przedemerytalnego lub œwiadczenia przedemerytalnego, a tak e emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyj¹tkiem rent przyznanych rolnikom w zwi¹zku z przekazaniem lub dzier aw¹ gospodarstwa rolnego, 5) wyrejestrowanie pozarolniczej dzia³alnoœci gospodarczej. 642 Uzyskanie dochodu oznacza: 1) zakoñczenie urlopu wychowawczego, 2) uzyskanie prawa do zasi³ku dla bezrobotnych lub stypendium w wysokoœci zasi³ku dla bezrobotnych, 3) uzyskanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, z wy³¹czeniem pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzie³o, 4) uzyskanie zasi³ku przedemerytalnego lub œwiadczenia przedemerytalnego, a tak e emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyj¹tkiem rent przyznanych rolnikom w zwi¹zku z przekazaniem lub dzier aw¹ gospodarstwa rolnego, 5) rozpoczêcie pozarolniczej dzia³alnoœci gospodarczej. B. Podmioty uprawnione do wystêpowania o œwiadczenia rodzinne 643 Œwiadczenia rodzinne przys³uguj¹: obywatelom polskim, oraz cudzoziemcom. Wœród cudzoziemców do œwiadczeñ uprawnieni s¹ jedynie ci: do których stosuje siê przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia spo³ecznego, bêd¹cy obywatelami pañstw, z którymi Polska jest zwi¹zana umowami dwustronnymi o zabezpieczeniu spo³ecznym, z których uprawnienie to wynika, którzy przebywaj¹ w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie siê, zezwolenia na pobyt rezydenta d³ugoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w zwi¹zku z okolicznoœci¹, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 z póÿn. zm.), lub w zwi¹zku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodÿcy lub ochrony uzupe³niaj¹cej, je eli zamieszkuj¹ z cz³onkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 644 Œwiadczenia rodzinne przys³uguj¹ osobom uprawnionym pod warunkiem, e mieszkaj¹ one w Polsce przez okres zasi³kowy, w którym otrzymuj¹ œwiadczenia rodzinne, chyba e przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia spo³ecznego lub dwustronne umowy miêdzynarodowe o zabezpieczeniu spo³ecznym stanowi¹ inaczej. Zgodnie z post. NSA z dnia 13 kwietnia 2005 r., OW 183/04, Fakt posiadania przez wnioskodawczyniê obywatelstwa niemieckiego nie stanowi przeszkody do rozpatrzenia wniosku o przyznanie dodatku do zasi³ku rodzinnego przez Wójta Gminy. 428 www.meritum.pl

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE 645 Zarówno matka jak i dziecko zamieszkuj¹ na terytorium Polski, nie uzyskuj¹c przy tym adnych dochodów z pracy wykonywanej za granic¹ ani nie otrzymuj¹ adnych œwiadczeñ z innego kraju Unii Europejskiej. Nie zachodzi, zatem w sprawie koniecznoœæ eliminowania skutków podlegania odmiennym systemom zabezpieczenia spo³ecznego ró nych pañstw, a tym bardziej nie wystêpuj¹ w sprawie niemo liwe do usuniêcia odrêbnoœci co najmniej dwóch krajowych systemów zabezpieczenia. Decyzj¹ SKO we Wroc³awiu z dnia 14 lipca 2006 r., SKO 4318/4/6, OwSS 2007/1/4, postanowiono, e jeœli osoba zamieszkuj¹ca w Polsce, tj. maj¹ca w kraju swoje centrum interesów yciowych, wyje d a na czas okreœlony za granicê, np. w celu podjêcia pracy sezonowej, nauki czy leczenia, wówczas zdarzenie to nie oznacza, e w czasie takiej nieobecnoœci nie zamieszkiwa³a na terenie Polski (art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o œwiadczeniach rodzinnych). C. Katalog œwiadczeñ rodzinnych W systemie œwiadczeñ rodzinnych nale y wyró niæ: 1) zasi³ek rodzinny wraz z dodatkami do zasi³ku rodzinnego, 2) œwiadczenia opiekuñcze (zasi³ek pielêgnacyjny, œwiadczenie pielêgnacyjne), 3) zapomogê wyp³acan¹ i finansowan¹ przez gminy z tytu³u urodzenia dziecka, 4) jednorazow¹ zapomogê z tytu³u urodzenia siê dziecka. Dodatki do zasi³ku rodzinnego obejmuj¹ szereg œwiadczeñ i s¹ nimi dodatki z tytu³u: urodzenia dziecka, opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, którym zast¹piono zasi³ek wychowawczy, samotnego wychowywania dziecka, wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, kszta³cenia i rehabilitacji dziecka niepe³nosprawnego, rozpoczêcia roku szkolnego, podjêcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania. 645 WA NE! Jak wskazuje nazwa wymienionych œwiadczeñ s¹ to ró nego rodzaju dodatki do zasi³ku rodzinnego, a zatem ich uzyskanie i pobieranie uzale nione jest od prawa do zasi³ku rodzinnego. Tym samym niespe³nienie warunków do uzyskania zasi³ku rodzinnego przekreœla automatycznie mo liwoœæ ubiegania siê o dodatki do niego, choæby spe³nione zosta³y pozosta³e warunki wymagane do przyznania dodatków. Wymieniaj¹c œwiadczenia stanowi¹ce nowy system œwiadczeñ na rzecz rodziny, nale y podkreœliæ, i w trakcie obowi¹zywania u.œ.r., poprzez kolejne nowelizacje, najbardziej rozbudowany zosta³ zakres œwiadczeñ zwi¹zanych z urodzeniem siê dziecka, co jest wyrazem deklarowanej polityki prorodzinnej. www.meritum.pl 429

646 651 ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA D. Kryteria dochodowe przy ustalaniu prawa do œwiadczeñ rodzinnych 646 Prawo do wiêkszoœci œwiadczeñ rodzinnych jest uzale nione od dochodu. WA NE! Tylko zasi³ek pielêgnacyjny i jednorazowa zapomoga z tytu³u urodzenia siê dziecka (art. 15b u.œ.r.) przyznawane s¹ bez wzglêdu na dochód na osobê w rodzinie. W przypadku gdy cz³onek rodziny osi¹ga dochody podlegaj¹ce opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, dochód cz³onka rodziny pomniejsza siê o podatek nale ny, sk³adki na ubezpieczenia spo³eczne oraz sk³adki na ubezpieczenie zdrowotne. 647 Wysokoœæ sk³adki na ubezpieczenie zdrowotne oblicza siê wed³ug wzoru: S = (Sp P) / Pp gdzie znaczenie poszczególnych symboli jest nastêpuj¹ce: S sk³adka na ubezpieczenie zdrowotne wyra ona w z³otych, Sp sk³adka na ubezpieczenie zdrowotne odliczona od podatku wyra ona w z³otych (wykazana w zaœwiadczeniu z urzêdu skarbowego), P sk³adka na ubezpieczenie zdrowotne wyra ona w procentach obowi¹zuj¹ca w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy, Pp sk³adka na ubezpieczenie zdrowotne wyra ona w procentach odliczona od podatku. 648 Nale ny podatek dochodowy jest to podatek, który uwzglêdnia fakt korzystania przez podatnika z ulg i odliczeñ. Kwoty zwrócone podatnikowi z tytu³u korzystania z ulg podatkowych powoduj¹ wzrost jego dochodów do dyspozycji, dlatego ulgi s¹ wykazywane w zaœwiadczeniach urzêdów skarbowych. 649 Dochód rodziny (art. 3 pkt 2 ustawy o œwiadczeniach rodzinnych) przeciêtny miesiêczny dochód cz³onków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy. 650 Dochód osoby ucz¹cej siê albo dziecka pozostaj¹cego pod opiek¹ opiekuna prawnego (art. 3 pkt 3 ustawy o œwiadczeniach rodzinnych) przeciêtny miesiêczny dochód uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy. WA NE! Przy ustalaniu prawa do œwiadczeñ rodzinnych uzale nionych od dochodu w okresie zasi³kowym trwaj¹cym od 1 wrzeœnia 2008 r. do 31 sierpnia 2009 r. bierze siê pod uwagê dochód osi¹gniêty w 2007 r. 651 Przepisy ustawy o œwiadczeniach rodzinnych doœæ szczegó³owo okreœlaj¹, jak ustala siê dochód rodziny i o jakie nale noœci powinien byæ pomniejszony. Okreœlaj¹ tak e, e chodzi o dochód uzyskany w roku poprzedzaj¹cym z³o enie wniosku o œwiadczenie rodzinne, nie precyzuj¹c jednak, w jakim okresie prawo do niego powsta³o. Aby stwierdziæ czy rodzina lub osoba ucz¹ca mieœci siê w kryteriach dochodowych, nale y ten dochód prawid³owo ustaliæ. 430 www.meritum.pl

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE 652 Zgodnie z definicj¹ zawart¹ w ustawie o œwiadczeniach rodzinnych (art. 3 pkt 1 lit. a c), ilekroæ w ustawie jest mowa o dochodzie oznacza to, po odliczeniu kwot alimentów œwiadczonych na rzecz innych osób: 1) przychody podlegaj¹ce opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, nale ny podatek dochodowy od osób fizycznych, sk³adki na ubezpieczenia spo³eczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz sk³adki na ubezpieczenie zdrowotne, 2) deklarowany w oœwiadczeniu dochód z dzia³alnoœci podlegaj¹cej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zrycza³towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi¹ganych przez osoby fizyczne, pomniejszony o nale ny zrycza³towany podatek dochodowy i sk³adki na ubezpieczenia spo³eczne i zdrowotne. 652 WA NE! Do dnia 29 listopada 2005 r. obowi¹zywa³a zasada, e w przypadku osób rozliczaj¹cych siê z podatku na podstawie ustawy o zrycza³towanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osi¹ganych przez osoby fizyczne, dochód deklarowany w oœwiadczeniu nie móg³ byæ ni szy od kwoty odpowiadaj¹cej szeœciokrotnoœci sumy nale nego zrycza³towanego podatku dochodowego i sk³adki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 5 ust. 10 u.œ.r.). W dniu 30 listopada 2005 r., tj. z dniem og³oszenia, wszed³ w ycie wyr. TK z dnia 15 listopada 2005 r., P 3/05 (Dz. U. Nr 233, poz. 1994) uznaj¹cy art. 5 ust. 10 u.œ.r. za niezgodny z Konstytucj¹ RP. Tym samym, z t¹ dat¹ przepis ten przesta³ obowi¹zywaæ. W konsekwencji, obliczaj¹c po 29 listopada 2005 r. dochód z tytu³u dzia³alnoœci gospodarczej opodatkowanej na podstawie przepisów o zrycza³towanych formach opodatkowania (rycza³t od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa) nale y przyj¹æ kwotê zadeklarowan¹ przez wnioskodawcê w oœwiadczeniu. Kwota ta nie podlega weryfikacji. 3) inne dochody niepodlegaj¹ce opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, do których ustawodawca zaliczy³: renty okreœlone w przepisach o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, renty wyp³acone osobom represjonowanym i cz³onkom ich rodzin, przyznane na zasadach okreœlonych w przepisach o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, œwiadczenia pieniê ne oraz rycza³t energetyczny okreœlone w przepisach o œwiadczeniu pieniê nym i uprawnieniach przys³uguj¹cych o³nierzom zastêpczej s³u by wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach wêgla, kamienio³omach, zak³adach rud uranu i batalionach budowlanych, dodatek kombatancki, rycza³t energetyczny i dodatek kompensacyjny okreœlone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach bêd¹cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, œwiadczenie pieniê ne okreœlone w przepisach o œwiadczeniu pieniê nym przys³uguj¹cym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszê Niemieck¹ lub Zwi¹zek Socjalistycznych Republik Radzieckich, emerytury i renty otrzymywane przez osoby, które utraci³y wzrok w wyniku dzia³añ wojennych w latach 1939 1945 lub eksplozji pozosta³ych po tej wojnie niewypa³ów i niewybuchów, renty inwalidzkie z tytu³u inwalidztwa wojennego, kwoty zaopatrzenia otrzymywane przez ofiary wojny oraz cz³onków ich rodzin, renty wypadkowe osób, których inwalidztwo powsta³o w zwi¹zku z przymusowym pobytem na robotach w III Rzeszy Niemieckiej w latach 1939 1945, otrzymywane z zagranicy, zasi³ki chorobowe okreœlone w przepisach o ubezpieczeniu spo³ecznym rolników oraz w przepisach o systemie ubezpieczeñ spo³ecznych, www.meritum.pl 431

652 ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA œrodki bezzwrotnej pomocy zagranicznej otrzymywane od rz¹dów pañstw obcych, organizacji miêdzynarodowych lub miêdzynarodowych instytucji finansowych, pochodz¹ce ze œrodków bezzwrotnej pomocy przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi pañstwami, organizacjami lub instytucjami przez Radê Ministrów, w³aœciwego ministra lub agencje rz¹dowe, w tym równie w przypadkach, gdy przekazanie tych œrodków jest dokonywane za poœrednictwem podmiotu upowa nionego do rozdzielania œrodków bezzwrotnej pomocy zagranicznej na rzecz podmiotów, którym s³u yæ ma ta pomoc, nale noœci ze stosunku pracy lub z tytu³u stypendium osób fizycznych maj¹cych miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przebywaj¹cych czasowo za granic¹ w wysokoœci odpowiadaj¹cej równowartoœci diet z tytu³u podró y s³u bowej poza granicami kraju ustalonych dla pracowników zatrudnionych w pañstwowych lub samorz¹dowych jednostkach sfery bud etowej na podstawie k.p., nale noœci pieniê ne wyp³acone policjantom, o³nierzom, celnikom i pracownikom jednostek wojskowych i jednostek policyjnych u ytych poza granicami pañstwa w celu udzia³u w konflikcie zbrojnym lub wzmocnienia si³ pañstwa albo pañstw sojuszniczych, misji pokojowej, akcji zapobie enia aktom terroryzmu lub ich skutkom, a tak e nale noœci pieniê ne wyp³acone o³nierzom, policjantom, celnikom i pracownikom pe³ni¹cym funkcje obserwatorów w misjach pokojowych organizacji miêdzynarodowych i si³ wielonarodowych, nale noœci pieniê ne ze stosunku s³u bowego otrzymywane w czasie s³u by kandydackiej przez funkcjonariuszy Policji, Pañstwowej Stra y Po arnej, Stra y Granicznej i Biura Ochrony Rz¹du, obliczone za okres, w którym osoby te uzyska³y dochód, dochody cz³onków rolniczych spó³dzielni produkcyjnych z tytu³u cz³onkostwa w rolniczej spó³dzielni produkcyjnej przyjmuje siê do dochodu rodziny, pomniejszonego o sk³adki na ubezpieczenia spo³eczne. Jest to mo liwie dziêki zmianie wprowadzonej ustaw¹ z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o œwiadczeniach rolniczych (...), alimenty na rzecz dzieci, stypendia okreœlone w przepisach o systemie oœwiaty, przepisach ustawy Prawo o szkolnictwie wy szym, w przepisach o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, a tak e inne stypendia przyznawane uczniom lub studentom, kwoty diet nieopodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, otrzymywane przez osoby wykonuj¹ce czynnoœci zwi¹zane z pe³nieniem obowi¹zków spo³ecznych i obywatelskich, nale noœci pieniê ne otrzymywane z tytu³u wynajmu pokoi goœcinnych w budynkach mieszkalnych po³o onych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym osobom przebywaj¹cym na wypoczynku oraz uzyskane z tytu³u wy ywienia tych osób, dodatki za tajne nauczanie okreœlone w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z póÿn. zm.), dochody uzyskane z dzia³alnoœci gospodarczej prowadzonej na podstawie zezwolenia na terenie specjalnej strefy ekonomicznej okreœlonej w przepisach o specjalnych strefach ekonomicznych, ekwiwalenty pieniê ne za deputaty wêglowe okreœlone w przepisach o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiêbiorstwa pañstwowego Polskie Koleje Pañstwowe, ekwiwalenty z tytu³u prawa do bezp³atnego wêgla okreœlone w przepisach o restrukturyzacji górnictwa wêgla kamiennego w latach 2003 2006, œwiadczenia okreœlone w przepisach o wykonywaniu mandatu pos³a i senatora, dochody uzyskane z gospodarstwa rolnego, dochody uzyskiwane za granic¹ Rzeczypospolitej Polskiej, pomniejszone odpowiednio o zap³acone za granic¹ Rzeczypospolitej Polskiej: podatek dochodowy oraz sk³adki na obowi¹zkowe ubezpieczenie spo³eczne i obowi¹zkowe ubezpieczenie zdrowotne, 432 www.meritum.pl

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE 653 656 renty okreœlone w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze œrodków pochodz¹cych z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udzia³em œrodków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, zaliczkê alimentacyjn¹ okreœlon¹ w przepisach o postêpowaniu wobec d³u ników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. W ostatnich latach, w szczególnoœci po wejœciu Polski do Unii Europejskiej znacznie wzros³a liczba Polaków pracuj¹cych za granic¹. Dochód uzyskany za granic¹ tak e ma wp³yw na prawo do œwiadczeñ rodzinnych. W przypadku gdy cz³onek rodziny osi¹ga dochody poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, dokonuje siê ich przeliczenia na podstawie œredniego kursu walut og³aszanego przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego roku kalendarzowego, z którego dochód cz³onków rodziny stanowi podstawê ustalenia prawa do œwiadczeñ rodzinnych. Natomiast w przypadku gdy cz³onek rodziny uzyska poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej dochód, którego nie osi¹ga³ w roku kalendarzowym stanowi¹cym podstawê ustalenia prawa do œwiadczeñ rodzinnych, przeliczenia dokonuje siê na podstawie œredniego kursu walut z ostatniego dnia roboczego pe³nego miesi¹ca, w którym uzyska³ dochód. W zwi¹zku z zagranicznymi wyjazdami, a tak e innymi sytuacjami losowymi, problemem, który mo e utrudniaæ uzyskanie œwiadczeñ rodzinnych jest sytuacja spowodowana zaginiêciem ma³ onka osoby wystêpuj¹cej o œwiadczenia. W przypadku gdy ma³ onek osoby otrzymuj¹cej lub ubiegaj¹cej siê o œwiadczenia rodzinne zagin¹³, osoba sk³adaj¹ca wniosek o œwiadczenia rodzinne do wniosku do³¹cza zaœwiadczenie w³aœciwej w sprawie jednostki Policji o przyjêciu zg³oszenia zaginiêcia ma³ onka, a w przypadku cudzoziemców w³aœciwej instytucji. Po spe³nieniu tych warunków, ustalaj¹c dochód rodziny, nie uwzglêdnia siê dochodu uzyskiwanego przez zaginionego ma³ onka, a ustalaj¹c dochód w przeliczeniu na osobê w rodzinie nie uwzglêdnia siê tego ma³ onka. 653 654 WA NE! Podmiot realizuj¹cy œwiadczenia rodzinne jest zobowi¹zany wyst¹piæ raz na kwarta³ do w³aœciwej jednostki Policji albo w³aœciwej instytucji w celu uzyskania informacji o zaginionym ma³ onku. Alimenty stanowi¹ sk³adnik dochodu rodziny. Zdarza siê jednak, e nie s¹ one p³acone w zas¹dzonej wysokoœci. W przypadku gdy cz³onek rodziny ma ustalone prawo do alimentów, ale ich nie otrzymuje lub otrzymuje w wysokoœci ni szej lub wy szej od ustalonej wyrokiem, ugod¹ s¹dow¹ lub ugod¹ przed mediatorem, do dochodu rodziny stanowi¹cego podstawê ustalenia prawa do œwiadczeñ rodzinnych wlicza siê alimenty w otrzymywanej wysokoœci. 655 WA NE! Wysokoœæ wyegzekwowanych œwiadczeñ alimentacyjnych zmienia siê ka dego miesi¹ca, co z kolei jest powodem koniecznoœci zmiany decyzji w sprawie œwiadczeñ rodzinnych uzale nionych od dochodu. Od 6 lipca 2007 r. zmiany egzekucji œwiadczeñ alimentacyjnych w trakcie okresu zasi³kowego nie wp³ywaj¹ na prawo do œwiadczeñ rodzinnych do koñca okresu zasi³kowego. Maj¹ one wp³yw na prawo do œwiadczeñ dopiero w kolejnym okresie zasi³kowym. Roczny dochód rodziny w obecnym okresie zasi³kowym, tj. z 2007 r., pomniejsza siê o zap³acone w 2007 r.: alimenty na rzecz osób spoza rodziny, 656 www.meritum.pl 433

657 659 ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA kwoty za pobyt cz³onka rodziny w instytucji zapewniaj¹cej ca³odobowe utrzymanie, je eli osoba ta nadal przebywa w takiej instytucji. 657 Przeciêtny miesiêczny dochód rodziny ustala siê, dziel¹c ³¹czn¹ kwotê dochodów uzyskanych przez cz³onków rodziny w roku kalendarzowym, z którego dochód siê przyjmuje i dzieli siê przez liczbê 12. PRZYK AD Piêcioosobowa rodzina z trójk¹ dzieci, w tym jednym legitymuj¹cym siê orzeczeniem o niepe³nosprawnoœci, w 2007 r. osi¹gnê³a dochód w wysokoœci 26 400 z³. A zatem przeciêtny dochód miesiêczny tej rodziny w 2007 r. wyniós³ 2200 z³ (26 400 z³ : 12). Przeciêtny miesiêczny dochód na osobê w rodzinie ustala siê, dziel¹c przeciêtny dochód rodziny uzyskany w roku kalendarzowym, z którego dochód siê przyjmuje, przez liczbê cz³onków rodziny. PRZYK AD We wczeœniejszym przyk³adzie przeciêtny miesiêczny dochód w rodzinie wyniós³ 2200 z³. Przy podanych tam za³o eniach, przeciêtny miesiêczny dochód na osobê w rodzinie w 2007 r. wyniós³ 440 z³ (2200 z³ : 5). 658 Zasi³ek rodzinny przys³uguje osobom uprawnionym, je eli dochód rodziny w przeliczeniu na osobê albo dochód osoby ucz¹cej siê nie przekracza kwoty 504 z³. Natomiast w przypadku, gdy cz³onkiem rodziny jest dziecko legitymuj¹ce siê orzeczeniem o niepe³nosprawnoœci lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepe³nosprawnoœci, zasi³ek rodzinny przys³uguje, je eli dochód rodziny w przeliczeniu na osobê albo dochód osoby ucz¹cej siê nie przekracza kwoty 583 z³. PRZYK AD Na nowy okres zasi³kowy, trwaj¹cy od 1 wrzeœnia 2008 r., nie z³o ono wniosku o zasi³ek rodzinny na dziecko w wieku 5 lat, poniewa przeciêtny miesiêczny dochód z roku 2007 przypadaj¹cy na osobê w trzyosobowej rodzinie wyniós³ 580 z³, a wiêc przekracza³ granicê uprawniaj¹c¹ do zasi³ku rodzinnego wynosz¹c¹ 504 z³. W paÿdzierniku 2008 r. przez powiatowy zespó³ ds. orzekania o niepe³nosprawnoœci u dziecka orzeczona zosta³a niepe³nosprawnoœæ. W zwi¹zku z tym w paÿdzierniku wyst¹piono z wnioskiem o ustalenie prawa do zasi³ku rodzinnego z uwzglêdnieniem wy szej granicy dochodu, do³¹czaj¹c do wniosku orzeczenie zespo³u. Ustalono prawo do zasi³ku rodzinnego, uwzglêdniaj¹c wy sz¹ granicê dochodu wynosz¹c¹ w przypadku osób wychowuj¹cych dziecko niepe³nosprawne 583 z³. Przeciêtny miesiêczny dochód na osobê w rodzinie z roku 2007 nie przekracza³ tej granicy, w zwi¹zku z tym od paÿdziernika 2008 r. przyznano zasi³ek rodzinny na dziecko. Œwiadczenie pielêgnacyjne przys³uguje, je eli dochód rodziny w przeliczeniu na osobê nie przekracza 583 z³. 659 Czêsto zdarzaj¹ siê przypadki, e w kolejnym okresie zasi³kowym dochód rodziny przekracza dopuszczalne kwoty graniczne. Nie oznacza to jednak automatycznej utraty prawa do œwiadczeñ rodzinnych. Ustawa o œwiadczeniach rodzinnych przewiduje bowiem szczególn¹ regulacjê takiej sytuacji. W przypadku gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobê w rodzinie lub dochód osoby ucz¹cej siê przekracza kwotê uprawniaj¹c¹ dan¹ rodzinê lub osobê ucz¹c¹ siê do zasi³ku rodzinnego o kwotê ni sz¹ lub równ¹ kwocie odpowiadaj¹cej najni szemu zasi³kowi rodzinne- 434 www.meritum.pl

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE 660 mu przys³uguj¹cemu w okresie, na który jest ustalany, zasi³ek rodzinny przys³uguje, je eli przys³ugiwa³ w poprzednim okresie zasi³kowym. WA NE! W przypadku gdy zasi³ek przys³uguje pomimo przekroczenia granicy dochodu, zasi³ek rodzinny wyp³aca siê w pe³nej wysokoœci, niepomniejszonej o kwotê przekroczenia. PRZYK AD W sk³ad rodziny wchodz¹ rodzice i dziesiêcioletnie dziecko, które nie legitymuje siê orzeczeniem o niepe³nosprawnoœci, co oznacza, e dochód na osobê w tej rodzinie nie powinien przekroczyæ 504 z³ na osobê. Przeciêtny miesiêczny dochód za 2006 r. wyniós³ 1530 z³. W poprzednim okresie zasi³kowym zasi³ek rodzinny przys³ugiwa³. Od 1 wrzeœnia 2006 r. najni szy zasi³ek rodzinny wynosi 48 z³. Kwota przekroczenia dochodu w tej rodzinie wynosi 18 z³ i poniewa jest ni sza od kwoty najni szego zasi³ku rodzinnego, zasi³ek przys³uguje. WA NE! Je eli w kolejnym roku kalendarzowym ponownie bêdzie mia³o miejsce nawet niewielkie przekroczenie dochodu, zasi³ek rodzinny nie bêdzie przys³ugiwa³. PRZYK AD W okresie zasi³kowym trwaj¹cym od 1 wrzeœnia 2007 r., w czteroosobowej rodzinie dochód na osobê w roku 2006 wynosi³ 512 z³. Poniewa w poprzednim okresie zasi³kowym zasi³ek rodzinny przys³ugiwa³, a kwota przekroczenia by³a ni sza od kwoty najni szego zasi³ku, zasi³ek rodzinny przyznano. W kolejnym okresie zasi³kowym trwaj¹cym od 1 wrzeœnia 2008 r. w tej samej rodzinie dochód na osobê w roku 2007 wyniós³ 510 z³. Chocia dochód na osobê w tej rodzinie jest ni szy ni w poprzednim roku branym pod uwagê przy ustalaniu dochodów rodziny, to brak jest podstaw prawnych do przyznania zasi³ku rodzinnego. WA NE! W przypadku gdy z dochodu rodziny ponoszona jest op³ata za pobyt w instytucji zapewniaj¹cej ca³odobowe utrzymanie cz³onka rodziny, od dochodu rodziny odejmuje siê tê op³atê. Ustalaj¹c dochód rodziny w przeliczeniu na osobê, nie uwzglêdnia siê cz³onka rodziny przebywaj¹cego w tej instytucji. E. Zasady ustalania dochodu uprawniaj¹cego do œwiadczeñ rodzinnych dla osób utrzymuj¹cych siê z gospodarstwa rolnego W przypadku gdy rodzina utrzymuje siê z gospodarstwa rolnego, dochód rodziny ustala siê na podstawie przeciêtnej liczby hektarów przeliczeniowych znajduj¹cych siê w posiadaniu rodziny w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy. Jak ju wyjaœniono na wstêpie, ilekroæ u.œ.r. u ywa terminu gospodarstwo rolne oznacza to gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów ustawy o podatku rolnym. Za gospodarstwo rolne uwa a siê zatem obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako u ytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na u ytkach rolnych, z wyj¹tkiem gruntów zajêtych na prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej innej ni dzia³alnoœæ rolnicza, o ³¹cznej powierzchni przekraczaj¹cej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowi¹cych w³asnoœæ lub znajduj¹cych siê w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organi- 660 www.meritum.pl 435

661 662 ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA zacyjnej, w tym spó³ki nieposiadaj¹cej osobowoœci prawnej (art. 2 ust. 1 ustawy o podatku rolnym). 661 W sytuacji gdy osoby ubiegaj¹ce siê o œwiadczenia rodzinne osi¹gaj¹ dochody z gospodarstwa rolnego, nale y uznaæ, e z 1 ha przeliczeniowego uzyskiwany jest dochód miesiêczny w wysokoœci 1/12 dochodu og³aszanego corocznie w drodze obwieszczenia przez Prezesa G³ównego Urzêdu Statystycznego na podstawie art. 18 ustawy o podatku rolnym. W obecnym okresie zasi³kowym, od 1 wrzeœnia 2008 r. do 31 sierpnia 2009 r., jest to kwota 2220 z³, tj. 185 z³ miesiêcznie. PRZYK AD W roku 2007, z którego dochód przyjmuje siê do ustalenia prawa do zasi³ku rodzinnego, rodzina posiada³a gospodarstwo rolne o powierzchni 3,5 ha przeliczeniowego. Roczny dochód z tego gospodarstwa wyniós³ 7770 z³ (3,5 ha 185 z³ 12 miesiêcy). WA NE! Zgodnie z art. 5 ust. 8 u.œ.r., w przypadku gdy rodzina lub osoba ucz¹ca siê utrzymuje siê z gospodarstwa rolnego przyjmuje siê, e z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje siê dochód miesiêczny w wysokoœci 1/12 dochodu og³aszanego corocznie, w drodze obwieszczenia, przez Prezesa G³ównego Urzêdu Statystycznego na podstawie art. 18 ustawy o podatku rolnym. Od 6 lipca 2007 r. wysokoœæ przeciêtnego dochodu z pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym powinna zostaæ og³oszona nie póÿniej ni do 23 wrzeœnia ka dego roku, a nie jak by³o dotychczas w terminie do 30 paÿdziernika. 662 Organ w³aœciwy, obliczaj¹c dochód z gospodarstwa rolnego, jest zwi¹zany zaœwiadczeniem wójta gminy okreœlaj¹cym liczbê hektarów przeliczeniowych. Z uwagi na powy sze organ ten uprawniony jest jedynie do kontroli wystawionego dokumentu w oparciu o przepisy o dowodach okreœlone w kodeksie postêpowania administracyjnego. Zaœwiadczenie wójta gminy mo na uznaæ za dowód maj¹cy walor dokumentu urzêdowego, na podstawie którego mo liwe jest dokonanie oceny, czy dana okolicznoœæ zosta³a udowodniona (art. 80 k.p.a.). Przy ustalaniu dochodu rodziny uzyskanego z gospodarstwa rolnego nale y pamiêtaæ, e do powierzchni gospodarstwa stanowi¹cej podstawê wymiaru podatku rolnego wlicza siê obszary rolne oddane w dzier awê z wyj¹tkiem: oddanej w dzier awê, na podstawie umowy dzier awy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu spo³ecznym rolników, czêœci lub ca³oœci znajduj¹cego siê w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego, gospodarstwa rolnego wniesionego do u ytkowania przez rolnicz¹ spó³dzielniê produkcyjn¹, gospodarstwa rolnego oddanego w dzier awê w zwi¹zku z pobieraniem renty okreœlonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze œrodków pochodz¹cych z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udzia³em œrodków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Dochód rodziny uzyskany przez dzier awcê gospodarstwa rolnego oddanego w dzier awê na wy ej podanych zasadach okreœlonych w art. 5 ust. 8a ustawy o œwiadczeniach rodzinnych pomniejsza siê o zap³acony czynsz z tytu³u dzier awy. Natomiast, ustalaj¹c dochód rodziny uzyskany z wydzier awionego od Agencji Nieruchomoœci Rolnych gospodarstwa rolnego, dochód z gospodarstwa rolnego nale y pomniejszyæ o zap³acony czynsz z tytu³u dzier awy. W przypadku gdy rodzina lub osoba ucz¹ca siê utrzymuje siê z gospodarstwa rolnego oraz uzyskuje pozarolnicze dochody, dochody te sumuje siê. 436 www.meritum.pl

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE 663 665 WA NE! Prawo do œwiadczeñ rodzinnych na dziecko pozostaj¹ce pod opiek¹ opiekuna prawnego ustala siê wy³¹cznie w oparciu o dochód dziecka. F. Ponowne ustalenie prawa do œwiadczeñ rodzinnych uzale nionych od dochodu W pewnych sytuacjach nastêpuje ponowne ustalenie prawa do zasi³ku rodzinnego w trakcie okresu zasi³kowego. Ma to zawsze miejsce w przypadku: utraty dochodu, uzyskania dochodu. Jak wczeœniej wyjaœniono, podstaw¹ ustalania dochodu rodziny jest przeciêtny miesiêczny dochód cz³onków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy (obecnie jest to rok 2007). Dochód ten mo e byæ pomniejszony o dochód utracony lub powinien zostaæ powiêkszony o dochód uzyskany (art. 5 ust. 4 i 4a ustawy o œwiadczeniach rodzinnych). Zarówno utrata dochodu, jak i jego uzyskanie musi byæ odniesione do dochodu, w oparciu o który ustalono prawo do œwiadczeñ rodzinnych, czyli do dochodu z roku poprzedzaj¹cego okres zasi³kowy obecnie z 2007 r. W przypadku utraty przez cz³onka rodziny dochodu, prawo do zasi³ku rodzinnego ustala siê, na wniosek osoby uprawnionej, na podstawie dochodu rodziny lub dochodu osoby ucz¹cej siê pomniejszonego o utracony dochód. W takiej sytuacji od dochodu rodziny odejmuje siê przeciêtn¹ miesiêczn¹ kwotê utraconego dochodu. 663 664 PRZYK AD Rodzina czteroosobowa osi¹gnê³a w 2007 r. przeciêtny miesiêczny dochód w wysokoœci 2500 z³. Dochód rodziny w przeliczeniu na jedn¹ osobê wyniós³ zatem 625 z³. Na dochód rodziny osi¹gniêty w 2007 r. z³o y³ siê dochód matki w przeciêtnej miesiêcznej wysokoœci 1200 z³ (wynagrodzenie miesiêczne do listopada), która z dniem 1 grudnia 2007 r. przesz³a na urlop wychowawczy, co jest traktowane jako utrata dochodu (art. 3 pkt 23 u.œ.r.). Dochód rodziny po utracie wyniós³ (2 00 z³ 1200 z³) = 1300 z³ (325 z³ na osobê). Nie nale y natomiast pomniejszaæ dochodu rodziny o dochód utracony, je eli w tym samym roku kalendarzowym osoba uzyska³a inny dochód i nie utraci³a go przed zg³oszeniem wniosku o zasi³ek, bez wzglêdu na przerwê w uzyskiwaniu dochodów w roku kalendarzowym poprzedzaj¹cym okres zasi³kowy. 665 PRZYK AD Rodzina piêcioosobowa osi¹gnê³a w 2007 r. przeciêtny miesiêczny dochód w wysokoœci 3100 z³. Dochód rodziny w przeliczeniu na jedn¹ osobê wyniós³ 620 z³. Na dochód rodziny osi¹gniêty w 2007 r. z³o y³ siê dochód matki, która przez siedem miesiêcy by³a zatrudniona i otrzymywa³a wynagrodzenie w wysokoœci 1200 z³ miesiêcznie, a nastêpnie przesz³a na rentê z tytu³u niezdolnoœci do pracy w wysokoœci 700 z³ miesiêcznie. Poniewa po utracie wynagrodzenia jeszcze w 2007 r. uzyska³a rentê i jest do niej uprawniona do chwili obecnej, przepisów o utracie dochodu nie stosuje siê. www.meritum.pl 437

666 668 ŒWIADCZENIA RODZINNE Z BUD ETU PAÑSTWA 666 W przypadku ponownego ustalania dochodu rodziny w sytuacji, kiedy mia³a miejsce utrata dochodu, prawo do œwiadczeñ rodzinnych ustala siê od pierwszego pe³nego miesi¹ca nastêpuj¹cego po miesi¹cu, w którym nast¹pi³a utrata dochodu, nie wczeœniej jednak ni od miesi¹ca z³o enia wniosku. Zatem w przypadku utraty dochodu przez jednego z cz³onków rodziny nale y obliczyæ jego przeciêtny miesiêczny dochód uzyskany w 2007 r. i o ten dochód jako utracony pomniejszyæ dochód rodziny uzyskany w danym roku. WA NE! Nie stanowi utraty dochodu przebywanie na urlopie bezp³atnym. 667 W przypadku uzyskania przez cz³onka rodziny dochodu po roku, z którego dochody stanowi¹ podstawê do ustalenia prawa do œwiadczeñ rodzinnych, do dochodu rodziny dodaje siê miesiêczn¹ kwotê dochodu uzyskanego przez cz³onka rodziny, o ile dochód ten osoba otrzymuje w dniu ustalania prawa do œwiadczeñ rodzinnych. Do wniosku nale y do³¹czyæ dokument potwierdzaj¹cy uzyskanie przez cz³onka rodziny dochodu oraz wysokoœæ uzyskanego dochodu. W sytuacji kiedy dochód rodziny powiêkszony o uzyskany dochód powoduje utratê prawa do œwiadczeñ rodzinnych, œwiadczenia nie przys³uguj¹ od miesi¹ca nastêpuj¹cego po pierwszym pe³nym miesi¹cu od uzyskania dochodu. WA NE! Tak samo jak w przypadku ponownego ustalania prawa do œwiadczeñ w sytuacji utraty dochodu, do wniosku nale y do³¹czyæ dokument potwierdzaj¹cy uzyskanie przez cz³onka rodziny dochodu oraz wysokoœæ uzyskanego dochodu. 668 Ponowne ustalenie uprawnieñ do zasi³ku rodzinnego i dodatków mo e te mieæ miejsce w sytuacji: zwiêkszenia liczby cz³onków rodziny, przez co dochód na osobê siê obni y³, zmniejszenia liczby cz³onków rodziny, w tym tak e z powodu ukoñczenia 25 lat przez dziecko pozostaj¹ce na utrzymaniu, przez co dochód na osobê wzrós³, uzyskania przez dziecko w wieku do 25 lat orzeczenia o niepe³nosprawnoœci lub orzeczenia o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepe³nosprawnoœci, albo up³ywu okresu, na który orzeczenie zosta³o wydane. WA NE! W przypadku wyst¹pienia zmian w liczbie cz³onków rodziny, uzyskania dochodu lub innych zmian maj¹cych wp³yw na prawo do œwiadczeñ rodzinnych, osoba, która wyst¹pi³a z wnioskiem jest obowi¹zana do niezw³ocznego powiadomienia o tym organu wyp³acaj¹cego œwiadczenia rodzinne (art. 25 ust. 1 u.œ.r.). 438 www.meritum.pl