Przygotowywanie dokumentacji przetargowej

REFORMA 2012 Przygotowywanie dokumentacji przetargowej Tadeusz Maj Kwalifikacja B.30.2 Podręcznik do nauki zawodów

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach na podstawie opinii rzeczoznawców: dr. Grzegorza Ptaszka, dr. inż. Piotra Kordzikowskiego, mgr inż. Beaty Figarskiej-Wysockiej. Typ szkoły: technikum (technik budownictwa, technik dróg i mostów kolejowych), technikum, szkoła policealna (technik drogownictwa). Zawód: technik budownictwa, technik drogownictwa, technik dróg i mostów kolejowych. Kwalifikacja: B.30. Sporządzanie kosztorysów oraz przygotowywanie dokumentacji przetargowej. Część kwalifikacji: 2. Przygotowywanie dokumentacji przetargowej. Rok dopuszczenia: 2014. Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2014 Wydanie I (rzut I) ISBN 978-83-02-14647-3 Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Małgorzata Skura (redaktor koordynator), Katarzyna Rogowska (redaktor merytoryczny) Konsultacje: Maria Bisaga Redakcja językowa: Grażyna Maluchnik Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak Projekt okładki: Dominik Krajewski Skład i łamanie: LEDOR Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel.: 22 576 25 00 Infolinia: 801 220 555 www.wsip.pl Druk i oprawa: DROGOWIEC-PL Sp. z o.o., Kielce Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl Polska Izba Książki

SPIS TREŚCI 3 1. Prawne podstawy udzielania zamówień publicznych 1.1. Podstawowe pojęcia... 6 1.2. Ustawa o zamówieniach publicznych... 10 1.3. Funkcje Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych... 12 Zapamiętaj..................................................................... 14 Sprawdź swoją wiedzę... 15 Literatura... 15 2. Zasady i tryby udzielania zamówień publicznych 2.1. Podstawowe zasady udzielania zamówień publicznych... 18 2.2. Tryby udzielania zamówień publicznych... 20 2.3. Procedura zamówień publicznych w trybie przetargowym.... 25 2.4. Wymagania wobec przystępujących do przetargu na wykonanie robót budowlanych... 28 2.5. Podwykonawcy.... 31 2.6. Koncesja na roboty budowlane... 33 Zapamiętaj..................................................................... 35 Sprawdź swoją wiedzę.... 36 Literatura... 37 3. Postępowanie o zamówienie publiczne 3.1. Przygotowanie postępowania... 40 3.2. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych... 46 3.3. Ogłoszenie o zamówieniu... 49 3.4. Specyfikacja istotnych warunków zamówienia... 54 3.5. Oferta... 56 3.6. Protokół postępowania... 62 3.7. Umowa... 64 3.8. Odwołania i skargi... 68 Zapamiętaj..................................................................... 70 Sprawdź swoją wiedzę... 70 Literatura... 72 4. Kosztorysowanie robót budowlanych w zamówieniach publicznych 4.1. Sporządzanie przedmiarów przez zamawiającego... 74 4.2. Nakłady rzeczowe i ceny jednostkowe... 77 4.3. Kosztorysy inwestorskie i ofertowe... 82 Zapamiętaj..................................................................... 94 Sprawdź swoją wiedzę... 94 Literatura... 94 Załączniki Załącznik 1. Wykaz robót budowlanych wraz z kodami Wspólnego Słownika Zamówień... 95 Załącznik 2. Wzór ogłoszenia o zamówieniu... 99

4 SPIS TREŚCI Załącznik 3. Przykład ogłoszenia o zamówieniu... 109 Załącznik 4. Przykład specyfikacji istotnych warunków zamówienia... 115 Załącznik 5. Wzór protokołu postępowania w trybie przetargu nieograniczonego... 126 Załącznik 6. Wzór protokołu postępowania w trybie przetargu ograniczonego... 133 Załącznik 7. Wzór protokołu postępowania w trybie zamówienia z wolnej ręki... 141 Załącznik 8. Przykład umowy w sprawie zamówienia publicznego na roboty budowlane... 147 Załącznik 9. Wzór umowy na roboty budowlane jako załącznik do specyfikacji istotnych warunków zamówienia... 157 Wykaz podstawowych pojęć w językach: polskim, angielskim i niemieckim... 166 Źródła ilustracji i fotografii... 168

4 Kosztorysowanie robót budowlanych w zamówieniach publicznych Sporządzanie przedmiarów przez zamawiającego Nakłady rzeczowe i ceny jednostkowe Kosztorysy inwestorskie i ofertowe

74 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... 4.1 Sporządzanie przedmiarów przez zamawiającego W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: co powinien zawierać przedmiar robót (przypomnienie) jaką metodą powinien być sporządzony kosztorys inwestorski na czym polega agregacja pozycji w kosztorysie inwestorskim do czego służy program komputerowy Miara PRO Zamawiający roboty budowlane, czyli inwestor, musi zgodnie z przepisami ustalić ich wartość. W tym celu sporządza kosztorys inwestorski. Równocześnie powinien sporządzić przedmiar robót, niezbędny wykonawcom uczestniczącym w postępowaniu o zamówienie publiczne do sporządzenia ofert. Przypomnijmy, że przedmiar robót to opracowanie zawierające: zestawienie przewidywanych do wykonania robót w kolejności technologicznej ich wykonania, szczegółowy opis robót, wraz ze wskazaniem miejsca wykonania lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis, wyliczenie i zestawienie ilości jednostek miar robót, wskazanie podstaw do ustalenia cen jednostkowych robót lub jednostkowych nakładów rzeczowych. Podstawę do sporządzenia przedmiaru robót, a później kosztorysu stanowią: dokumentacja projektowa, specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, założenia wyjściowe do kosztorysowania. Zgodnie z rozporządzeniem 25 kosztorys inwestorski powinien być sporządzony metodą kalkulacji uproszczonej, polegającej na obliczeniu wartości kosztorysowej robót objętych przedmiarem jako sumy ilości jednostek przedmiarowych robót podstawowych i ich cen jednostkowych bez podatku od towarów i usług (VAT), według wzoru: Wk = L Cj, gdzie: W k wartość kosztorysowa robót, L liczba jednostek przedmiarowych robót, C j cena jednostkowa roboty podstawowej. 25 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym (DzU z 2004 r. nr 130, poz. 1389).

4.1. SPORZĄDZANIE PRZEDMIARÓW PRZEZ ZAMAWIAJĄCEGO 75 Cena jednostkowa (C j ) może być ustalona na podstawie publikowanych cen rynkowych lub kalkulacji szczegółowej. Nie jest natomiast określony stopień agregacji 26 robót, od czego zależy nie tylko wycena kosztorysu, ale również sposób sporządzenia przedmiaru. W kalkulacji szczegółowej, w której wyceniane są poszczególne elementy pozycji kosztorysowej, czyli robocizny, materiałów i pracy sprzętu, posługujemy się jednostkowymi nakładami rzeczowymi z Katalogów Nakładów Rzeczowych i na tej podstawie sporządzamy przedmiar robót. Gdy stosujemy jednostkowe nakłady scalone (jest to pierwszy stopień agregacji), czyli połączenie w jedną pozycję całej kolumny z KNR (czyli robocizny, materiałów i pracy sprzętu), przedmiar robót sporządzamy dla poszczególnych pozycji tak samo jak w poprzednim przypadku. Natomiast gdy poziom zagregowania (łączenia pozycji) jest większy, wtedy sposób sporządzenia przedmiaru będzie zależał właśnie od stopnia agregacji. Ale równocześnie ze wzrostem poziomu agregacji zmniejsza się dokładność wyceny robót. Dlatego w celu ustalenia przewidywanego kosztu inwestycji, szczególnie we wstępnej fazie jej projektowania, poziom agregacji może być duży, a dokładność wyceny mniejsza. Na tym etapie można posługiwać się cenami całych obiektów, ich części lub stanów (np. stanów surowych), elementów lub zagregowanych asortymentów tych obiektów. Już jednak w fazie przygotowania dokumentacji projektowej dokładność wyceny powinna być duża, a więc poziom agregacji niezbyt wielki. Dodatkowym problemem jest konieczność sporządzenia przedmiaru dla wykonawców zamierzających ubiegać się o uzyskanie zamówienia publicznego na roboty budowlane. Na podstawie załączonego do SIWZ przedmiaru sporządzają oni oferty. Gdy poziom agregacji jest duży, wycena oferty nie może być zbyt dokładna, a przecież jest podstawą do wyłonienia wykonawcy i ustalenia ceny w umowie. Dlatego na etapie przygotowania dokumentacji projektowej stosuje się sporządzanie kosztorysów metodą uproszczoną, ale na poziomie agregacji dającym możliwość dokładnej wyceny robót. W przypadku niezbyt dużych robót budowlanych kosztorys może składać się z kilkudziesięciu lub kilkuset pozycji, a w przypadku dużych inwestycji nawet z kilku, a niekiedy i kilkunastu tysięcy pozycji. Dlatego kosztorysant musi znaleźć złoty środek między dokładnością wyceny sporządzanego kosztorysu (a tym samym i przedmiaru), a poziomem agregacji jego pozycji i tym samym zmniejszeniem objętości kosztorysu. Podstawowe zasady przedmiarowania robót, omówione w podręczniku do kosztorysowania, obowiązują niezależnie od stopnia ich agregacji. Przyjrzyjmy się przykładowi. PRZYKŁAD Należy sporządzić przedmiar na wykonanie podłogi w pomieszczeniu o wymiarach 8,00 12,60 m. Według projektu konieczne jest wykonanie przeciwwilgociowej izolacji cieplnej z twardego styropianu, warstwy wyrównawczej z zaprawy cementowej i posadzki z płytek terakotowych o wymiarach 15 25 cm. Wariant I bez agregacji pozycji 1. KNR 2-02 Izolacja przeciwwilgociowa z folii polietylenowej 0607-01 pozioma podposadzkowa 8,00 12,60 = m 2 100,80 2. KNR 2-02 Izolacja cieplna z płyt styropianowych pozioma 0609-03 jedna warstwa 8,00 12,60 = m 2 100,80 26 Agregacja oznacza łączenie części w większą całość, w kosztorysowaniu łączenie kilku pozycji w jedną, np. budowa rurociągu, na którą składa się zdjęcie warstwy ziemi, wykonanie wykopu, ułożenie rur i zasypanie wykopu.

76 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... 3. KNR 2-02 Warstwa wyrównawcza pod posadzkę z zaprawy 1102-02 cementowej grubości 20 mm zatarta na gładko 8,00 12,60 = m 2 100,80 4. KNR 2-02 Posadzka jednobarwna z płytek terakotowych 1104-05 luzem o wym. 150 150 mm 8,00 12,60 = m 2 100,80 Wariant II z agregacją pozycji 1. KNR 2-02 Posadzka jednobarwna z płytek terakotowych luzem 1104-05 o wym. 150 150 mm z wykonaniem izolacji przeciw- 0607-01 wilgociowej z folii polietylenowej, izolacji cieplnej z płyt 0609-03 styropianowych i warstwy wyrównawczej z zaprawy 1102-02 cementowej grubości 20 mm zatartej na gładko 8,00 12,60 = m 2 100,80 Z porównania obu wariantów wynika, że opis robót w wariancie II jest sumą opisów ze wszystkich pozycji z wariantu I. Dzięki temu liczba pozycji zmniejszyła się z czterech do jednej, a sama wartość przedmiarowa pozostała taka sama. Pokazany przykład agregacji pozycji przedmiarowych jest wystarczający do zmniejszenia objętości kosztorysu, równocześnie jest czytelny dla wykonawcy, który ma na jego podstawie sporządzić kosztorys ofertowy. Jeżeli nie znajdzie w publikacjach odpowiednich cen do tak zagregowanych pozycji, może bez trudu przeprowadzić kalkulację indywidualną. Przepisy cytowanego rozporządzenia nie regulują kwestii stopnia zagregowania pozycji kosztorysu inwestorskiego, a jedynie nakazują jego wykonanie w kalkulacji uproszczonej. Dlatego o tym, jaką formę ma mieć kosztorys (i przedmiar), decyduje zamawiający roboty, czyli inwestor w porozumieniu z kosztorysantem. Dogodnym narzędziem ułatwiającym sporządzanie przedmiarów na podstawie projektów CAD (praktycznie wszystkie są tak sporządzane) jest program komputerowy Miara PRO firmy Athenasoft. Przedmiary można wykonywać po wczytaniu rysunków lub nawet zdjęć w najpopularniejszych formatach graficznych, takich jak: JPG, BMP, GIF, PNG. Program umożliwia zdejmowanie obmiarów ze zniekształconych perspektywą fotografii. Jest to bardzo przydatne przy sporządzaniu obmiaru robót remontowo-budowlanych, na przykład docieplania budynków. Program Miara PRO współpracuje z popularnymi programami komputerowymi do kosztorysowania. Wykonane obmiary można łatwo przenosić do sporządzanego kosztorysu. Szczegółowe informacje i instrukcje korzystania z programu są umieszczone w internetowym kwartalniku Buduj z głową 27 (numery 1 i 2 z 2013 roku; strona internetowa: www.bzg.pl). PYTANIA I POLECENIA 1. Omów, dla przypomnienia, co powinien zawierać przedmiar (lub obmiar) robót. 2. Wyjaśnij, na czym polega agregacja pozycji w kosztorysie inwestorskim. 3. W przykładzie przedstawiono dwa warianty sporządzenia przedmiaru: szczegółowego i zagregowanego. Wyjaśnij różnice w wycenie tych pozycji w kosztorysie. 4. Agregowanie pozycji upraszcza sporządzenie kosztorysu, ale jednocześnie utrudnia wykonawcy przygotowanie robót. Na czym to utrudnienie może polegać? 27 Wszystkie numery oprócz dwóch najnowszych są bezpłatne.

4.2. NAKŁADY RZECZOWE I CENY JEDNOSTKOWE 77 4.2 Nakłady rzeczowe i ceny jednostkowe W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jakie są rodzaje katalogów nakładów rzeczowych jakie metody można stosować w kalkulacji indywidualnej co powinno być uwzględnione w kalkulacji indywidualnej nakładów robocizny co powinno być uwzględnione w kalkulacji materiałów i pracy sprzętu jakie wydawnictwa mogą stanowić bazę cenową do sporządzania kosztorysów inwestorskich i ofertowych Do ustalenia nakładów rzeczowych w kosztorysach inwestorskich i ofertowych w postępowaniu o zamówienie publiczne stosuje się głównie dwa rodzaje katalogów: KNNR Kosztorysowe Normy Nakładów Rzeczowych, opracowane specjalnie do ustalania nakładów rzeczowych w zamówieniach publicznych, które obecnie nie mają już takiego statusu, KNR Katalogi Nakładów Rzeczowych, które mają powszechne zastosowaniu w kosztorysowaniu od ponad 25 lat i są uzupełniane przez różne firmy zajmujące się opracowywaniem norm na roboty, których w podstawowych katalogach nie ma (nowe technologie, nowe materiały). Wykaz tych katalogów jest dołączony do podręcznika do kosztorysowania. W kalkulacji indywidualnej nakładów można stosować metodę analogii lub ekstrapolacji i interpolacji, przy wykorzystaniu wielkości określonych w katalogach (jak to robić, mówiliśmy o tym w podręczniku do kosztorysowania). Można też opracowywać normy metodą analizy indywidualnej, wykorzystując katalogi norm pracy, zużycia materiałów i pracy sprzętu lub przeprowadzając odpowiednie własne analizy. Jednostkowe nakłady rzeczowe, ustalone na podstawie analizy indywidualnej, powinny uwzględniać w przypadku norm: a) robocizny ilości roboczogodzin dotyczące wszystkich czynności, które są wymienione w szczegółowych opisach robót podstawowych pozycji kosztorysowej, z dodaniem 5% rezerwy na czynności pomocnicze; b) materiałów ilości wyszczególnionych rodzajów materiałów, wyrobów lub prefabrykatów niezbędnych do wykonania robót podstawowych, wyszczególnionych w pozycji kosztorysowej, z uwzględnieniem ubytków i odpadów w transporcie i w procesie wbudowania; c) pracy sprzętu ilości maszynogodzin pracy wymienionych jednostek sprzętowych, niezbędnych do wykonania robót podstawowych wyszczególnionych w pozycji kosztorysowej, z uwzględnieniem przestojów wynikających z procesu technologicznego. Zastosowane w kosztorysie ofertowym godzinowe stawki robocizny kosztorysowej, ustalane na podstawie analizy własnej wykonawcy, powinny obejmować wszystkie składniki zaliczane do wynagrodzenia oraz koszty pochodne naliczane od wynagrodzeń, a w szczególności:

78 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... płace zasadnicze, premie regulaminowe, płace dodatkowe (dodatki stażowe, inne dodatki wynikające z zakładowego regulaminu pracy), płace uzupełniające (wynagrodzenia za urlopy i inne płatne nieobecności, zasiłki chorobowe, odprawy emerytalne, nagrody jubileuszowe), obowiązkowe obciążenia płac (podatki itp.), odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. W cenach materiałów, ustalanych na podstawie analizy własnej, nie uwzględnia się podatku od towarów i usług, ale należy wziąć pod uwagę koszty transportu. Podobnie w cenach jednostkowych pracy sprzętu nie należy uwzględniać podatku od towarów i usług. W analizie własnej cen jednostkowych pracy sprzętu powinno się uwzględniać cenę pracy jednostki sprzętowej lub transportowej wraz z kosztami obsługi etatowej (operatorów) oraz koszty jednorazowe, czyli koszty przewozu sprzętu lub środka transportu z bazy na budowę i z powrotem, montaż i demontaż na miejscu oraz ewentualne przezbrojenie (zmianę oprzyrządowania rys. 4.1). Rys. 4.1. Koparka na podwoziu kołowym z możliwym do zamontowania oprzyrządowaniem Wyceny pozycji kosztorysów inwestorskich i niektórych pozycji kosztorysów ofertowych dokonujemy, wykorzystując bogatą bazę publikacji cenowych. Największą bazą cenową, aktualizowaną co kwartał, jest Ogólnopolska baza cen w budownictwie INTERCENBUD. Zawiera ona: średnie ceny robocizny, materiałów i pracy sprzętu do kosztorysów inwestorskich, ceny materiałów łącznie z kosztami zakupu, stawki narzutów kosztorysowych (koszty pośrednie i zysk), regionalne stawki robocizny kosztorysowej, jednostkowe (scalone) ceny robót według KNR, archiwalne cenniki z poprzednich kwartałów i lat. Ceny materiałów są uzyskiwane od dostawców i producentów, natomiast pozostałe dane od firm budowlanych i z ich ofert. Cenniki INTERCENBUD (internetowa baza cen materiałów budowlanych) są dostępne w wersji elektronicznej na płytach CD lub odpłatnie

4.2. NAKŁADY RZECZOWE I CENY JEDNOSTKOWE 79 w internecie na stronie Inetrcenbud.pl. Wybrane ceny są bezpośrednio importowane do programów kosztorysowych Norma PRO i Norma Ekspert. Mogą być generowane oddzielnie. Wystarczy w wyszukiwarce wpisać odpowiednie hasło i program (cennik) wyświetli tabelę odpowiadającą nazwom, np. materiałów, wraz z ich aktualnymi cenami. Na przykład, gdy wpiszemy hasło cement, zostanie wyświetlona tabela nie tylko z cenami cementów, ale również materiałów, w których zastosowano cement (patrz: tab. 4.1). Tabela 4.1. Lista materiałów i ich cen wygenerowana przez cennik INTRCENBUD na hasło cement Lp. Nazwa towaru Dostawca 1 Cement 32.5 portlandzki Salon Handlowy SIGMA Ewa i Jerzy Mościccy 2 Cement 32.5 portlandzki Ceny średnie Intercenbud IV kwartał 2002 r. Indeks ETO J.m. Cena jednostkowa 1700310 t 288,50 PLN 1700310 t 293,15 PLN 3 Cement biały 50 kg Grei Sp.z o.o. 1709999 kg 0,96 PLN 4 Cement biały klasy 525 HIROCEM NOVA GIPS Sp. z o.o. 1709999 kg 0,82 PLN 5 Cement biały klasy 525 HIROCEM Ceny średnie Intercenbud IV kwartał 2002 r. 6 Cement hutniczy 50 kg P.H.U. Mercus Bis Sp.z o.o. 1709999 kg 0,83 PLN 1700199 kg 0,21 PLN 7 Cement hutniczy CEM III 32.5 luzem Załącznik 3 MRRiB 1700111 t 204,64 PLN 8 Cement montażowy błyskawiczny ATTIC Materiały Budowlane 2382799 kg 52,30 PLN 9 Cement montażowy CERESU CX 5 NOVA GIPS Sp. z o.o 2382709 kg 3,10 PLN 10 Cement portlandzki z dodatkami CEM ll/b-v 32.5R 350 NOVA GIPS Sp. z o.o. 1701199 t 0.34 PLN 11 Cement portlandzki z dodatkami CEM ll/b-v 32.5R 350 12 Cement portlandzki 32,5 z dodatkami 50 kg/op. Ceny średnie Intercenbud IV kwartał 2002 r. ORS-BUD Materiały Budowlane 1701199 t 0.35 PLN 1700312 kg 0.63 PLN 13 Cement portlandzki 32.5R P 30 kg Grei Sp. z o.o. 1700399 kg 0.49 PLN 14 Cement portlandzki 32.5 z dodatkami Materiały Budowlane Stępińska Grupa PSB 1700312 t 296,00 PLN 15 Cement portlandzki 350 50 kg MADAR PBU 1700310 kg 3,89 PLN 16 Cement portlandzki bez dodatków CEM 32,5R 350 NOVA GIPS Sp. z oo. 1700300 t 0.37 PLN

80 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... Lp. Nazwa towaru Dostawca 17 Cement portlandzki biały CEM-006 BUDULEC Sp. j. Janusz Duda, Henryk Żemła Indeks ETO J.m. Cena jednostkowa 1700499 t 728.00 PLN 18 Cement portlandzki z dodatkami CEM II 32,5 luzem 19 Dachówka cementowa podwójna S podstawowa Załącznik 3 MRRiB 1701111 t 241,68 PLN IBF Polska Sp. z o.o. 2280099 szt. 2,35 PLN 20 Dachówka cementowa podwójna S podstawowa Ceny średnie Intercenbud IV kwartał 2002 r. 2280099 szt. 2,38 PLN 21 Dachówka cementowa podwójna S połówkowa 22 Dachówka cementowa podwójna S wywietrznikowa 23 Dachówka cementowa podwójna S z podwójnym skrzydłem 24 Dachówka cementowa rzymska 33 42 cm szara 25 Dachówka cementowa szczytowa (3 szt./m) L, P BRAAS IBF Polska Sp. z o.o. 2280099 szt. 2,85 PLN IBF Polska Sp. z o.o 2280099 szt. 27,55 PLN IBF Polska Sp. z o.o. 2280099 szt. 2,85 PLN Załącznik 3 MRRiB 2280021 szt. 3,24 PLN NOVA GIPS Sp. z o.o 2280099 szt. 15.96 PLN 26 Dachówka wywietrznikowa dachówka cementowa IBF beton Bolesławiec ATTIC Materiały Budowlane 2280099 szt. 27,55 PLN 27 Farby suche naturalne ziemne czerwienie cementowe Załącznik 3 MRRiB 1500130 kg 2,69 PLN 28 KPS OC obrzutka cementowa Tynki podkładowe 29 Plastyfikator do zapraw cementowych FEBMIX DH 2,5 kg NIDA-GIPS Jacek Wolniewicz NIDA-GIPS Jacek Wolniewicz 2380399 kg 0,75 PLN 2385099 szt. 80,00 PLN 30 Płyty dachowe włókno-cementowe, faliste EUROFALA 9 ceglasty, zielony, niebieski 1 31 Podkład podłogowy wygładzający, cementowy 0 5 mm Optiroc 3000 (25 kg) Izopol SA Trzemeszno 2280099 szt. 17,14 PLN Optiroc Sp. z o.o. 2380499 kg 2.20 PLN 32 Zaprawa cementowo-piaskowa WYTWÓRNIA PREFABRYKATÓW DROGOWYCH 2380820 m 3 153,00 PLN 33 Zbiornik do cementu bez dozownika o pojemności 10 15 m 3 Załącznik 3 MRRiB 42212 m-g 2,19 PLN

4.2. NAKŁADY RZECZOWE I CENY JEDNOSTKOWE 81 Cenniki INTERCENBUD mogą być stosowane do sporządzania kosztorysów inwestorskich w zamówieniach publicznych. Mają również zastosowanie w sporządzaniu kosztorysów ofertowych. Drugim wydawnictwem cenowym o zasięgu ogólnokrajowym jest SEKOCENBUD, który publikuje wydawnictwa zawierające: ceny czynników produkcji stawki robocizny kosztorysowej, ceny materiałów, ceny najmu i pracy sprzętu oraz wskaźniki narzutów kosztów pośrednich i zysku; scalone ceny robót do kosztorysów inwestorskich o różnym poziomie zagregowania pozycji odpowiadających: kolumnom w KNR, elementom scalonym obiektów, stanom robót lub obiektom budowlanym. Wydawnictwa SEKOCENBUD służą głównie do wyceny kosztorysów inwestorskich (również w zamówieniach publicznych), ale mogą być też stosowane do sporządzania kosztorysów ofertowych. Ceny scalone stosuje się w szacowaniu planowanych kosztów robót budowlanych i całych obiektów we wstępnej fazie przygotowywania inwestycji. Oprócz omówionych wydawnictw cenowych na rynku są jeszcze inne, zwykle powiązane z programami komputerowymi do kosztorysowania. PYTANIA I POLECENIA 1. Przypomnij, na czym polegają metody indywidualnej kalkulacji nakładów: analogii, interpolacji i ekstrapolacji. 2. Wyjaśnij, co należy uwzględnić w indywidualnej kalkulacji nakładów rzeczowych robocizny, materiałów i pracy sprzętu. 3. Omów rodzaje cen jednostkowych, jakie możemy uzyskać z wydawnictw cenowych do kosztorysowania.

82 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... 4.3 Kosztorysy inwestorskie i ofertowe W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: na jakiej podstawie sporządzany jest kosztorys inwestorski w zamówieniach publicznych jak wycenia się inwestycje na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego jak określić cenę dokumentacji projektowej przy zamówieniu na roboty budowlane co jest podstawą do sporządzenia kosztorysu ofertowego jak korzystać z programu do kosztorysowania Norma Ekspert Kosztorys inwestorski w zamówieniach publicznych sporządzany jest na podstawie: 1. dokumentacji projektowej, 2. specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, 3. założeń wyjściowych do kosztorysowania, 4. cen jednostkowych robót z publikacji cenowych. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury 28 z 18 maja 2004 roku określa, co powinien zawierać kosztorys inwestorski w zamówieniach publicznych: a) stronę tytułową, na której powinny się znaleźć: nazwa obiektu lub robót budowlanych z uwzględnieniem nazw i kodów Wspólnego Słownika Zamówień (CPV) z podaniem lokalizacji, nazwa i adres zamawiającego, nazwa i adres jednostki opracowującej kosztorys, wartość kosztorysowa obiektu lub robót, imiona i nazwiska, z określeniem funkcji, osób opracowujących kosztorys wraz z ich podpisami, data opracowania kosztorysu; b) ogólną charakterystykę obiektu lub robót, zawierającą krótki opis techniczny wraz z istotnymi parametrami, które określają wielkość obiektu lub robót (np. kubaturę budynku); c) przedmiar robót; d) właściwy kosztorys sporządzony kalkulacją uproszczoną; e) tabelę elementów scalonych, sporządzoną w postaci sumarycznego zestawienia wartości robót określonych przedmiarem robót, łącznie z narzutami kosztów pośrednich i zysku z podziałem na elementy obiektu lub rodzaje robót; f) załączniki: założenia wyjściowe do kosztorysowania, kalkulacje indywidualne jednostkowych cen i nakładów rzeczowych oraz wskaźników narzutów kosztów pośrednich i zysku. 28 Op. cit.

4.3. KOSZTORYSY INWESTORSKIE I OFERTOWE 83 Rys. 4.2. Stadion Narodowy w Warszawie jest obiektem wybudowanym w procedurze zamówień publicznych Jeśli przyjęta procedura zamówienia publicznego nie przewiduje oddzielnego, wcześniejszego sporządzenia dokumentacji projektowej, planowany koszt robót budowlanych określany jest na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego. Koszt ten ustala się jako sumę kosztów poszczególnych składników robót, które oblicza się, mnożąc liczbę jednostek odniesienia (np. dla metra kwadratowego powierzchni kondygnacji) przez cenę jednostkową uzyskaną z publikacji cenowych lub kalkulacji własnej. Źródłem informacji do kalkulacji własnej cen jednostkowych mogą być zawarte umowy lub już zrealizowane zamówienia. Składniki kosztów są ustalane z uwzględnieniem systemu klasyfikacji, który zastosowano we Wspólnym Słowniku Zamówień (CPV), a więc według podziału na odpowiednie grupy, klasy lub kategorie robót. Przypomnijmy, że podział na składniki kosztów podstawowych grup robót jest następujący: a) koszty robót przygotowania terenu, b) koszty robót budowy obiektów budowlanych, c) koszty robót instalacyjnych, d) koszty robót wykończeniowych, e) koszty robót związanych z zagospodarowaniem terenu i budową obiektów pomocniczych. Jeżeli zamówienie jest składane na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego, to oprócz wykonania robót budowlanych obejmuje również przygotowanie dokumentacji projektowej. Koszty tych prac ustala się za pomocą wskaźnika procentowego od planowanych kosztów robót budowlanych. Załącznik do cytowanego rozporządzenia określa wielkość tych wskaźników w zależności od kategorii robót i ich rodzaju (tabele 4.2, 4.3 i 4.4 patrz s. 84 86).

84 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... Tabela 4.2. Wskaźniki procentowe do obliczania wartości prac projektowych w kosztach robót budowlano-montażowych dla obiektów kubaturowych Wartość planowanych kosztów robót budowlanych W % Kategorie złożoności w tys. PLN I II III IV V VI do 200 3,50 5,00 500 3,25 4,60 5,95 1000 3,80 4,20 5,45 7,55 2000 2,80 3,90 5,00 6,90 8,65 5000 2,60 3,60 4,55 6,25 7,85 9,40 10 000 2,40 3.30 4,20 5,90 7,10 8,50 20 000 2,25 3,00 3,80 5,20 6,45 7,70 50 000 2,80 3,50 4,70 5,85 7,00 100 000 2,55 3.20 4,30 5,30 6,30 200 000 2,90 3,90 4,80 5,70 500 000 2,70 3,55 4,40 5,20 1.1. Wskaźnik procentowy W %, stosowany do obliczenia wartości prac projektowych W pp, określa się według tabeli 4.2 w zależności od kategorii robót budowlano-montażowych. 1.2. Podane w tabeli 4.2 wartości w % odnoszą się do projektowania robót budowlanych dla nowych obiektów kubaturowych. W przypadku remontu, nadbudowy czy przebudowy wartość w % powiększa się o 15 30 %, w zależności od stopnia skomplikowania projektowanych robót. W przypadku rozbudowy (poziomej, niewymagającej ingerencji w układ funkcjonalny, konstrukcję lub instalacje obiektu istniejącego) wartość w % powiększa się o 5 15 %, w zależności od stopnia skomplikowania projektowanych robót. 1.3. Do określenia wartości w % obiektów, których planowane koszty robót budowlanych wyrażają się wielkościami pośrednimi w stosunku do zawartych w tabeli, należy stosować interpolację liniową. 1.4. Obiekty kubaturowe zalicza się do następujących kategorii złożoności: 1) kategoria 1 najprostsze budynki otwarte lub półotwarte, wiaty oraz jednoprzestrzenne niepodpiwniczone budynki parterowe, bez wyposażenia instalacyjnego (z wyjątkiem najprostszych instalacji elektrycznych i wentylacji grawitacyjnej) i technologicznego, nieprzeznaczone na pobyt ludzi; 2) kategoria 2 proste budynki jednokondygnacyjne bez i z podpiwniczeniem, wyposażone w najprostsze instalacje (wodno-kanalizacyjne, centralnego ogrzewania, instalacje elektryczne, wentylację grawitacyjną), z najprostszym wyposażeniem technologicznym; 3) kategoria 3 budynki niskie o małym stopniu trudności, o prostej jednorodnej funkcji, z podstawowym wyposażeniem instalacyjnym i technologicznym; 4) kategoria 4 budynki o złożonych wymaganiach funkcjonalnych, instalacyjnych i technologicznych o średnim stopniu trudności, niezaliczone do kategorii 5 i 6; 5) kategoria 5 budynki wielofunkcyjne oraz o bardzo złożonych wymaganiach funkcjonalnych, instalacyjnych i technologicznych, wymagające szczególnych rozwiązań inżynierskich, budynki wysokościowe; 6) kategoria 6 budynki o najwyższym stopniu skomplikowania funkcjonalnego, instalacyjnego i technologicznego, z wbudowanymi złożonymi konstrukcjami inżynierskimi, unikatowymi instalacjami i wyposażeniem, budynki o najwyższych wymaganiach co do standardu wykończenia i prestiżu.

4.3. KOSZTORYSY INWESTORSKIE I OFERTOWE 85 Tabela 4.3. Wskaźniki procentowe do obliczania wartości prac projektowych w kosztach robót budowlano-montażowych dla obiektów liniowych A. Wskaźniki dla budownictwa kolejowego Lp. Obiekty budownictwa kolejowego Wskaźnik procentowy w % 1 Stacje kolejowe, przystanek autobusowy 5,0 6,0 % 2 Szlak kolejowy 6,0 8,0 % 3 Urządzenia SSK (sterowanie ruchem kolejowym) 6,0 8,0 % 4 Sieć trakcyjna 6,0 % 5 Linia potrzeb nietrakcyjnych LPN 3,5 % B. Wskaźniki dla budownictwa drogowego Lp. Inwestycje drogowe Wskaźnik procentowyw % 1 Autostrady, drogi ekspresowe 3,0 5,0 % 2 Drogi klasy GP 2,5 4,5 % 3 Drogi klasy G i niższych klas 2,5 4,0 % 4 Ulice 2,5 5,0 % C. Wskaźniki dla sieci: ciepłowniczych, wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych (niskoparametrowych) oraz sieci elektroenergetycznych niskiego i średniego napięcia Lp. Wyszczególnienie Wskaźnik procentowy w % 1 Sieci ciepłownicze Koszty inwestycji 0,5 1,0 min Koszty inwestycji 1,0 3,0 min Koszty inwestycji 3,0 5,0 min Koszty inwestycji powyżej 5,0 min Węzły cieplne Koszty inwestycji 0,1 0,2 min Koszty inwestycji 0,2 0,5 min Koszty inwestycji powyżej 0,5 min 2 Sieci wodociągowe Koszty inwestycji 0,5 1,0 min Koszty inwestycji 1,0 3,0 min Koszty inwestycji 3,0 5,0 min Koszty inwestycji powyżej 5,0 min 3 Sieci kanalizacyjne Koszty inwestycji 0,5 1,0 min Koszty inwestycji 1,0 3,0 min Koszty inwestycji 3,0 5,0 min Koszty inwestycji powyżej 5,0 min 4 Sieci gazowe niskoparametrowe Koszty inwestycji 0,5 1,0 min Koszty inwestycji 1,0 3,0 min Koszty inwestycji 3,0 5,0 min Koszty inwestycji powyżej 5,0 min 5,0 7,0 % 3,5 5,5 % 3,0 4,5 % 2,5 3,5 % 7,0 9,0 % 5,0 7,0 % 3,0 5,0 % 5,5 7,5 % 4,5 6,5 % 4,0 5,5 % 3,5 4,5 % 6,0 8,0 % 5,5 7,5 % 5,0 6,5 % 4,0 6,0 % 5,1 7,0 % 4,5 6,5 % 4,0 5,5 % 3,5 4,5 % 5 Sieci elektroenergetyczne niskiego i średniego napięcia 6,0 14,0 %

86 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... Tabela 4.4. Wskaźniki procentowe do obliczania wartości prac projektowych w kosztach robót budowlano-montażowych dla obiektów inżynierskich Lp. Kategoria złożoności, przykładowe obiekty Wskaźnik procentowy w % 1 Kategoria 1: proste obiekty inżynierskie, np.: mosty belkowe i płytowe, statycznie wyznaczalne, mosty drewniane, przejścia wielopoziomowe (dla pieszych), konstrukcje w budownictwie energetycznym, zapory ziemne, maszty i konstrukcje wieżowe do 100 m, wielkoprzestrzenne obiekty budownictwa ziemnego, w tym dla górnictwa odkrywkowego 2 Kategoria 2: obiekty o złożonych konstrukcjach i metodach budowy, w szczególności: mosty belkowe i płytowe statycznie niewyznaczalne, kratownicowe i ramowe, wiadukty, tunele, chłodnie kominowe, zapory betonowe, kominy o wysokości ponad 200 m, maszty i konstrukcje o wys. 101 300 m, oczyszczalnie ścieków, zakłady przeróbki odpadów, zakłady uzdatniania wody 3 Kategoria 3: obiekty o specjalnych konstrukcjach i metodach budowy, w szczególności: mosty łukowe, wiszące i podwieszone, wielopoziomowe wiadukty i węzły komunikacyjne, wiadukty o znacznej wysokości (h > 8 m) 3,0 4,5 % 4,5 6,0 % 5,5 7,5 % PRZYKŁAD 1 Należy ustalić koszt przygotowania dokumentacji projektowej budynku jednorodzinnego jednokondygnacyjnego, którego planowany koszt robót budowlanych ma wynosić 500 000 zł. 1. Ustalamy, że budynek jednorodzinny niepodpiwniczony mieści się w kategorii 2 obiektów kubaturowych. 2. W tabeli 4.2 odnajdujemy odpowiedni wskaźnik. W kolumnie II dla wartości 500 000 zł wynosi 4,60%. 3. Obliczamy koszt prac projektowych: Wpp = 500 000 4,60% = 23 000 zł. PRZYKŁAD 2 Należy ustalić koszt przygotowania dokumentacji projektowej na budowę odcinka drogi ekspresowej o długości 17 km, której planowany koszt budowy będzie wynosił 800 000 zł za 1 km. 1. Ustalamy planowany koszt budowy całego odcinka drogi: K = 800 000 17 = 13 600 000 zł. 2. W tabeli 4.3B znajdujemy odpowiedni wskaźnik przyjmujemy średnią wartość 4,0%. 3. Obliczamy koszt prac projektowych: Wpp = 13 600 000 4,0% = 544 000 zł.

4.3. KOSZTORYSY INWESTORSKIE I OFERTOWE 87 PRZYKŁAD 3 Należy ustalić koszt przygotowania dokumentacji projektowej na remont kapitalny budynku jednorodzinnego z przykładu 1. Ponieważ w zakresie remontu nie są przewidziane skomplikowane prace, przyjmujemy zwiększający wskaźnik 15% (zgodnie z punktem 1.2 pod tabelą 4.2) i ustalamy koszt prac projektowych: Wpp = 23 000 1,15 = 26 450 zł. Kosztorysy ofertowe służą do ustalenia ceny oferty składanej przez wykonawcę, który ubiega się o zamówienie publiczne na roboty budowlane. Są sporządzane na podstawie przedmiaru stanowiącego część Specyfikacji istotnych warunków zamówienia przygotowanej przez zamawiającego. Wykonawca musi również uwzględnić w kosztorysie ofertowym wymagania zapisane w Specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych. Sporządzane są one metodą kalkulacji szczegółowej. Metoda uproszczona może być stosowana wyjątkowo, jedynie gdy takie jest żądanie zamawiającego. Mimo że przedmiar robót do kosztorysu ofertowego jest dostarczany przez zamawiającego, to jednak podstawę do ustalenia zakresu robót stanowi dokumentacja projektowa. W zawieranej umowie na wykonanie robót ich zakres określa dokumentacja projektowa, a więc roboty nieujęte w przedmiarze, ale wynikające z projektu, muszą być wykonane. Dotyczyć to może na przykład odwodnienia wykopu, gdy z projektu wynika, że poziom wody gruntowej jest wysoki i odwodnienie jest konieczne, aby wykonać fundamenty, a nie zostało to uwzględnione w przedmiarze. Jednak wstawianie nowych pozycji do przedmiaru (a później do kosztorysu) jest możliwe tylko wtedy, gdy zamawiający uzna to za słuszne i wyrazi na to zgodę. Po podpisaniu umowy powiększanie zakresu robót, nawet jeżeli to wynika z projektu, jest trudne i wymaga sporządzenia aneksu do umowy. Kosztorys ofertowy zawiera w zasadzie takie same pozycje jak kosztorys inwestorski: stronę tytułową, charakterystykę obiektu lub robót, przedmiar, właściwy kosztorys, tabelę elementów scalonych, załączniki. Różni się tylko stroną tytułową, zamiast nazwisk osób sporządzających kosztorys umieszcza się tam dane wykonawcy robót, który sporządził ofertę. Charakterystyczną cechą kosztorysu ofertowego jest sposób ustalania cen jednostkowych. W kosztorysie inwestorskim korzysta się głównie z cen rynkowych opublikowanych w cennikach, rzadko przeprowadza się kalkulację indywidualną. Natomiast przy sporządzaniu kosztorysu ofertowego jest odwrotnie. Przeważająca część cen jednostkowych powstaje właśnie w wyniku kalkulacji własnej wykonawcy, a tylko w nielicznych wypadkach korzysta się z cenników. Była o tym mowa w podręczniku do kosztorysowania, szczególnie o sposobie ustalania indywidualnej stawki robocizny. Zarówno kosztorysy inwestorskie, jak i ofertowe sporządza się najczęściej za pomocą programów komputerowych. W podręczniku do kosztorysowania omówiliśmy szczegółowo program Norma PRO. Tu zostanie omówiony drugi program do kosztorysowania firmy Athenasoft Norma Ekspert. Ponieważ dołączona do podręcznika do kosztorysowania wersja programu zawiera obszerny Podręcznik użytkownika, omówimy tylko podstawowe jego funkcje. Program jest dość łatwy w obsłudze, a zastosowane w nim ikony ułatwiają poruszanie się po nim. Prześledzimy tryb tworzenia kosztorysu.

88 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... Po uruchomieniu programu otwiera się okno składające się z pięciu głównych części: umieszczonej na górze wstęgi poleceń, dającej dostęp do najważniejszych poleceń programu; składają się na nią ikony, zwykłe przyciski i przyciski z rozwijalnymi menu, reprezentujące funkcje i polecenia programu; panelu lewego nawigacyjnego, zawierającego listy w postaci drzewiastej i narzędzia ułatwiające poruszanie się po kosztorysie (są tu m.in. wyświetlane katalogi); panelu środkowego zawartości, na którym wyświetlany jest tworzony kosztorys w różnych, wybranych przez nas wariantach; panelu prawego właściwości, na którym pokazywane są dane lub właściwości zaznaczonego elementu kosztorysu, np. pozycje, nakłady itp.; panelu dolnego kosztorysu, znajdującego się bezpośrednio pod kosztorysem, na którym wyświetlane są podsumowania obejmujące zaznaczony element kosztorysu, np. nakłady pozycji i podsumowanie pozycji. W górnym prawym rogu okna (rys. 4.3) znajduje się przycisk menu głównego programu. Po jego naciśnięciu możemy korzystać z różnych poleceń (rys. 4.4). Rys. 4.3. Wstęga poleceń programu Rys. 4.4. Wykaz poleceń z menu głównego

4.3. KOSZTORYSY INWESTORSKIE I OFERTOWE 89 Po kliknięciu przycisku Nowy możemy wybrać typ kosztorysu, który chcemy sporządzić (rys. 4.5). Po wskazaniu odpowiedniej ikony (np. kosztorys) kosztorys będzie tworzony na bazie ustawień domyślnych. Standardowe ustawienia możemy zmienić, klikając kartę Opcje kosztorysu. Jeżeli pozostajemy przy ustawieniach standardowych (domyślnych), to następną czynnością powinno być kliknięcie przycisku Wybór cennika z grupy Ceny. W ten sposób wybierzemy cennik, z którego chcemy korzystać przy sporządzaniu tego kosztorysu. Teraz powinniśmy sporządzić stronę tytułową kosztorysu, wykorzystując przycisk Strona tytułowa z grupy Kosztorys. Rys. 4.5. Wybór rodzaju kosztorysu Klikamy kartę Kosztorys i rozpoczynamy wstawienie pozycji. Najpierw musimy określić miejsce wstawienia pozycji. Znajdujemy ikonę Miejsce wstawiania i wybieramy na końcu, gdy chcemy, aby wstawiana pozycja była umieszczona po ostatniej pozycji w kosztorysie, albo klikamy w środek, gdy pozycja ma być wstawiona między dwiema już istniejącymi pozycjami (rys. 4.6). W tym drugim przypadku musimy podświetlić pozycję, za którą chcemy wstawić nową pozycję. Rys. 4.6. Wybór miejsca wstawienia pozycji

90 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... Teraz klikamy ikonę Dodaj pozycję (patrz rys. 4.6). W otwartym oknie Wstawianie pozycji do kosztorysu rozwijamy drzewo Katalogi norm aż do poziomu, w którym znajduje się potrzebna pozycja i podświetlamy ją w panelu Lista pozycji (rys. 4.7). Rys. 4.7. Wybór pozycji z katalogu norm W górnej części okna, gdzie są wyświetlane dane tej pozycji, w polu Obmiar wpisujemy obmiar pozycji oraz zaznaczamy typ pozycji (szczegółowa lub uproszczona) i klikamy przycisk Wstaw pozycję (rys. 4.8). Pozycja zostanie też wstawiona, jeśli klikniemy ją dwukrotnie. Możemy teraz przystąpić w taki sam sposób do wstawienia następnej pozycji. Rys. 4.8. Wstawianie obmiaru do pozycji Innym, bardzo wygodnym sposobem wstawiania pozycji jest przeciągnięcie jej z karty katalogu panelu nawigacyjnego na obszar kosztorysu. Rozwijamy katalog norm do potrzebnej pozycji, a następnie łapiemy ją lewym przyciskiem myszy i trzymając, przeciągamy do kosztorysu. Pozycję możemy wstawić przed lub za znajdującą się w kosztorysie pozycją albo też wewnątrz pozycji zostanie wtedy utworzona pozycja scalona. Miejsce wstawienia pokazywać nam będzie strzałka. Po zakończeniu wstawiania edytujemy tę pozycję i określamy dla niej obmiar i ewentualnie inne właściwości. Gdy spodziewamy się, że kosztorys będzie obszerny i będzie zawierał różne rodzaje robót, to powinniśmy go podzielić na działy. Można to zrobić w każdym momencie sporządzania kosztorysu, a nawet po jego skończeniu, ale wygodniej jest to zrobić przed wprowadzeniem pozycji. Wystarczy wtedy kliknąć przycisk Dodaj z grupy Dział widoku Kosztorys i do utworzonego wiersza wpisać nazwę działu. Natomiast przy bardzo obszernym kosztorysie może być potrzebne utworzenie nie tylko działów, ale również poddziałów. Wtedy po zaznaczeniu działu, w którym chcemy utworzyć poddziały, z menu przycisku Dodaj wybieramy polecenie Wstaw poddział (rys. 4.9). W utworzonym wierszu wpisujemy nazwę poddziału. Działy i poddziały są numerowane automatycznie.

4.3. KOSZTORYSY INWESTORSKIE I OFERTOWE 91 Rys. 4.9. Tworzenie poddziałów Utworzony przez nas kosztorys ma domyślnie ustawione narzuty procentowe kosztów pośrednich i zysku. Definicje tych narzutów znajdziemy w widoku Narzuty (por. rys. 4.3), w grupie Narzuty procentowe. Definicje te można zmodyfikować, można też utworzyć nowe narzuty (np. jako dodatek za utrudnienie) lub zmieniać stawki narzutów. Jest również możliwość ustalania różnych narzutów dla różnych działów kosztorysu lub tworzenia dodatkowych narzutów dla niektórych działów. Po wstawieniu wszystkich pozycji, ustaleniu cen i stawek narzutów możemy przystąpić do podsumowania kosztorysu. Gdy klikniemy Zestawienia ze wstęgi poleceń (zob. rys. 4.3), otworzy się nam możliwość sporządzenia podsumowania, tabeli elementów scalonych i tabeli elementów rozliczeniowych. Podsumowanie całego kosztorysu uzyskujemy, gdy klikniemy przycisk Podsumowanie (rys. 4.10). Podsumowanie podstawowe wyświetla się w wierszach tabeli wartości działów kosztorysu oraz narzuty na cały kosztorys, w kolumnach zaś wyświetlają się wartości nakładów i wartości narzutów. Rys. 4.10. Przycisk podsumowania Po kliknięciu przycisku Tabela elementów scalonych (rys. 4.11) zostanie ona przedstawiona w formie podstawowej (rys. 4.12 patrz s. 94), najczęściej stosowanej. Gdy klikniemy przycisk Tabela wartości (zobacz rys. 4.11), to będą pokazane działy z ich wartościami wraz z udziałem procentowym w wartości całego kosztorysu (rys. 4.13 patrz s. 94). Rys. 4.11. Widok przycisku tabeli elementów scalonych

92 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... Rys. 4.12. Tabela elementów scalonych w formie podstawowej Rys. 4.13. Tabela wartości elementów scalonych Sporządzenie kosztorysu wymaga wcześniejszego sporządzenia przedmiaru bądź obmiaru robót. Jeżeli ma to być kosztorys ofertowy, to zwykle przedmiar uzyskujemy od inwestora jako załącznik to Specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SWIZ). Jeśli natomiast ma to być kosztorys inwestorski lub kosztorys sporządzany na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego, to wymaga przygotowania przedmiaru. W programie Norma Ekspert przedmiar sporządzamy po wybraniu we wstędze poleceń paska Przedmiar. Polecenia do wstawiania wierszy przedmiaru (lub obmiaru) znajdują się w grupie Edycja obmiaru. Obmiar jednej pozycji może składać się z kilku niezależnych wierszy, których wartości są sumowane. Do wiersza wyrażenia możemy wprowadzać liczby, podstawowe operatory matematyczne (dodawanie, mnożenie itd.), procenty, nawiasy, odwołania do sum częściowych i obliczeń pomocniczych oraz komentarze. Wyrażenie wpisujemy bezpośrednio z klawiatury komputera, a kończymy klawiszem Enter. Jeśli wyrażenie jest sformułowane poprawnie, program je zaakceptuje, jeśli nie, to zaproponuje jego zmianę na komentarz. Gdy chcemy wprowadzić komentarz wewnątrz wyrażenia, to wpisujemy go między znakami { i }. Po wyjściu z edycji nawiasy klamrowe { } zostaną zamienione na znaki symbolizujące komentarz. Jeżeli wprowadzamy do wyrażenia jednostki miary, to musimy je również potraktować jako komentarz, czyli umieścić między { i } (rys. 4.14).

4.3. KOSZTORYSY INWESTORSKIE I OFERTOWE 93 a) b) c) Rys. 4.14. Komentarz w obmiarach: a) w trakcie edycji wyrażenia, b) po wyjściu z edycji (teksty okno i drzwi wąskie są komentarzami), c) wyrażenie z wstawionymi jednostkami miary (jako komentarze) po zakończeniu edycji Często w sporządzanych obmiarach trzeba określić lokalizację wprowadzanych wartości. Wpisujemy ją wtedy w polu edycyjnym bezpośrednio z klawiatury (przykład na rys. 4.15). Rys. 4.15. Przykład wpisywania komentarza dotyczącego lokalizacji obmiaru W pozycje obmiarowe możemy również wprowadzać jeśli jest taka konieczność obliczenia pomocnicze lub częściowe. Korzystamy wtedy z odpowiednich przycisków z grupy Edycja obmiaru. Mamy również możliwość wprowadzania funkcji i wzorów za pomocą przycisku Funkcja z grupy Edycja wyrażenia. Po wykonaniu wszystkich operacji konieczne jest zwykle wydrukowanie sporządzonego kosztorysu. Wydruki w różnych konfiguracjach sporządzamy, korzystając z poleceń Wydruki znajdujących się na Wstędze poleceń. Aby wydrukować kosztorys, klikamy kartę Wydruki, następnie w panelu Ustawienia wydruków rozwijamy listę Dowolny wybór. Wybieramy interesujący nas zestaw. Na przykład z zestawu o nazwie Norma Ekspert możemy wybrać wydruk strony tytułowej, charakterystyki obiektu, przedmiaru, różnych zestawień, tabeli elementów scalonych i spisu treści (rys. 4.16). Możemy zobaczyć, jak wygląda wybrany wydruk, klikając Podgląd wydruku z grupy Drukowanie zestawu. Jeśli wszystko nam odpowiada, klikamy Drukuj i kosztorys zostanie wydrukowany. Rys. 4.16. Zestaw dostępnych wydruków Norma Ekspert

94 4. KOSZTORYSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH W ZAMÓWIENIACH... PYTANIA I POLECENIA 1. Wymień podstawowe składniki kosztorysu inwestorskiego. 2. Wyjaśnij, w jaki sposób ustalany jest koszt dokumentacji projektowej w zamówieniach składanych na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego. 3. Czy przedmiar robót jest podstawą do określenia zakresu robót objętych zamówieniem publicznym? Odpowiedź uzasadnij. 4. W jaki sposób w programie Norma Ekspert można tworzyć działy i poddziały kosztorysu? ZAPAMIĘTAJ W zamówieniach publicznych przedmiar jest sporządzany w celu ustalenia wartości zamówienia (kosztorys inwestorski) oraz sporządzenia oferty (kosztorys ofertowy). Kosztorysy inwestorskie sporządza się metodą kalkulacji uproszczonej. Agregacja to połączenie kilku (niekiedy kilkunastu) pozycji kosztorysowych w jedną. Wyceny kosztorysów inwestorskich dokonujemy, wykorzystując dostępne na rynku publikacje cenowe. Zawartość kosztorysu inwestorskiego w zamówieniach publicznych określona jest przepisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury. Kosztorys ofertowy sporządzany jest w celu ustalenia ceny, za jaką wykonawca jest skłonny wykonać zamówienie. Za pomocą programu komputerowego Norma Ekspert można sporządzać zarówno kosztorysy inwestorskie, jak i ofertowe. SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ Zadanie 1 Należy sporządzić przedmiar do kosztorysu ofertowego na roboty budowlane w ramach zamówienia publicznego. Przedmiotem zamówienia są wewnętrzne roboty wykończeniowe parteru w domu jednorodzinnym. Rzut parteru otrzymasz od nauczyciela. Roboty obejmują tynki sufitów i ścian, podłogi i posadzki, malowanie pomieszczeń (bez stolarki). Zadanie najlepiej wykonać w zespole dwuosobowym. Można skorzystać z programu komputerowego do kosztorysowania. Zadanie 2 Należy sporządzić kosztorys ofertowy na przetarg nieograniczony na wykończeniowe roboty budowlane parteru domu jednorodzinnego, którego przedmiar sporządzony został w zadaniu 1. Tu również zadanie najlepiej wykonać w zespole dwuosobowym. Skorzystajcie z programu komputerowego do kosztorysowania. LITERATURA [1] Katalogi Nakładów Rzeczowych. [2] Kowalczyk Z., Zabielski J. Kosztorysowanie i normowanie w budownictwie, WSiP, Warszawa 2005. [3] T. Maj, Sporządzanie kosztorysów, WSiP, Warszawa 2014. [4] Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity DzU z 2007 nr 223, poz. 1655 z późniejszymi zmianami).

168 ŹRÓDŁA ILUSTRACJI I FOTOGRAFII Źródła ilustracji i fotografii Okładka: (budowlaniec) Dmitry Kalinovsky/Shutterstock.com Tekst główny: s. 8 (węzeł komunikacyjny na autostradzie) poloch/reporter/eastnews; s. 11 (siedziba Ministra Finansów w Warszawie) PAP/Rafał Guz; s. 12 (Urząd Zamówień Publicznych w Warszawie) PAP/Jacek Turczyk; s. 34 (oczyszczalnia ścieków) Lech Zielaskowski/WSiP; s. 55 (dworzec kolejowy we Wrocławiu) Patryk Michalski/Shutterstock.com; s. 63(stadion miejski w Poznaniu) PAP/Paweł Supernak; s. 78 (koparka na podwoziu kołowym z oprzyrządowaniem chwytakowym) Liebherr-Polska Sp. z o.o; s. 83 (Stadion Narodowy w Warszawie) marchello74/ Shutterstock.com. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.