SPIS TREŒCI NORWESKI NIE GRYZIE 4 1. Alfabet i wymowa 5 2. Pierwsze kontakty 13 3. Liczby i czas 23 4. Człowiek i rodzina 33 5. Dom i czynności codzienne 43 6. Jedzenie 53 7. Zakupy 63 8. Szkoła 73 9. Praca 83 10. Podróże 93 11. Sport i czas wolny 103 12. Przyroda 113 13. Zdrowie 123 133 140 www.jezykiobce.pl 3
NORWESKI nie gryzie! I ALFABET I WYMOWA 1 2 A (a) B (be) C (se) D (de) E (e) F (ef) G (ge) H (ho) I (i) J (je) K (ko) L (el) M (em) N (en) O (u) P (pe) Q (qü) R (ar) S (es) T (te) U (ü) V (ve) W (dobeltve) X (eks) Y (i) Z (set) Æ (ae) Ø (oe) Å (o) W języku norweskim wyróżnia się dwa akcenty wyrazowe: dynamiczny (nacisk) oraz muzyczny (ton). Dlatego też język norweski uważa się za wyjątkowo melodyjny. r + s wymawiamy jak sz: Przykłady: > kurs (kurs), norsk (norweski), torsk (dorsz), verst (najgorszy), ingen årsak (nic nie szkodzi) s + k + j wymawiamy jak sz: Przykłady: > skjorte (koszula), skjørt (spódnica), skjønne (rozumieć), skje (dziać się), skjerf (szal) s + j wymawiamy jak sz: Przykłady: > sju (siedem), sjø (morze), sjampo (szampon), sjalu (zazdrosny), sjef (szef) s + k (przed i, y, ei) wymawiamy jak sz: Przykłady: > skinn (skóra), ski (narty), skip (statek), skinke (szynka), skikk (zwyczaj) r + t wymawiamy jak cz: Przykłady: > kredittkort (karta kredytowa), svart (czarny), snart (wkrótce), kart (mapa), sjenert (nieśmiały) k + j wymawiamy jak ś: Przykłady: > kjole (sukienka), kjøpe (kupować), kjønn (płeć), kjøleskap (lodówka), kjærlighet (miłość) 6
3 h przed v jest nieme Przykłady: > hva (co), hvorfor (dlaczego), hvordan (w jaki sposób), hvem (kto), hvile (odpoczywać) g przed j jest nieme Przykłady:> gjennom (przez), på gjensyn (do zobaczenia), gjest (gość), gjeld (dług), gjenta (powtórzyć) Samogłoski W języku norweskim rozróżniamy krótkie i długie samogłoski. Ich poprawna wymowa jest niezwykle istotna, gdyż decyduje o znaczeniu danego słowa. Samogłoski, po których występuje podwójna spółgłoska wymawiane są krótko. Przykłady: > lege (lekarz) legge (kłaść); leke (bawić się) lekke (przeciekać); tak (dach) takk (dziękuję) I ALFABET I WYMOWA 4 Poza zwykłymi samogłoskami i spółgłoskami, w alfabecie norweskim występują także samogłoski: å wymawiane jak polskie o, ø dźwięk leży między polskimi dźwiękami o i e, wymawiane podobnie jak niemieckie ö oraz æ, którego wymowa leży pomiędzy polskimi dźwiękami a i e. Intonacja zdaniowa W języku norweskim znaczenie wypowiadanego zdania zmienia się w zależności od tego, gdzie pada akcent. Przykłady: > Anne kjøper en bil i Sverige i dag. Anne kupuje dzisiaj w Szwecji samochód. (nie Mari ani Hanne) Anne kjøper en bil i Sverige i dag. (nie pożycza go) Anne kjøper en bil i Sverige i dag. (nie kupuje roweru) Anne kjøper en bil i Sverige i dag. (nie w Norwegii) Anne kjøper en bil i Sverige i dag. (nie jutro) Akcent w języku norweskim pada z reguły na pierwszą sylabę np. møte (spotkać), prøve (spróbować), vente (czekać). W wyrazach zapożyczonych akcent pada na różne sylaby, np. restaurant (restauracja), universitet (uniwersytet). W języku norweskim występują również tonemy, czyli melodie wyrazowe. Tonemy mają tonację niską lub wysoką na akcentowanej sylabie. Nadają one językowi specyficzną melodyczność. NORWESKI nie gryzie! www.jezykiobce.pl 7
1. SKJORTE KJOLE [dźwięk SZ] 2. SØSTER SVART [dźwięk CZ] 3. KJØPE SKJØRT [dźwięk SZ] 4. SKINN SALAT [dźwięk SZ] 5. KJOLE NORSK [dźwięk Ś] 6. SKJORTE KREDITTKORT [dźwięk CZ] 7. RØD SVART [dźwięk pomiędzy polskim a i e] en appelsin en sykkel en gaffel ei plomme en bil en sjokolade 1.... 2.... 3.... 4.... 8
2 7 3 6 5 1 4 8 Henriette, Henrik Marianne Tomas Maria Anne Kristian Przykład: > Henrik er Henriettes ektemann. 1. Henriette er Henriks. 2. Anne er Kristians. 3. Henrik er Anne og Kristians. 4. Maria er Annes. 5. Tomas er Mariannes. www.jezykiobce.pl 37
Jak już wiesz z drugiego rozdziału, pytania w języku norweskim możemy tworzyć także za pomocą zaimków pytajnych. hvem kto Przykład: > Hva heter du? (Jak się nazywasz?) Hvor kommer du fra? (Skąd jesteś?) Zwróć uwagę, że czasownik, podobnie jak w zdaniu oznajmującym, jest na drugim miejscu. Har Hvordan er dere? går det? er klokka? Hvem er hun fra? har du det? Hvordan Hva er du? heter han? er det? Hvor Hvor mye kommer du fra? du barn? er Anne fra? du søsken???? 38
Przykład: > Jeg har en sønn. Sønnen min heter Erik. (Mam syna. Mój syn ma na imię Erik.) 1. Hun ser. Mannen er høy. 2. Jeg går på en skole. er i Oslo. 3. Han har et barn. heter Ole. 4. De ønsker å kjøpe. Bordet må være lavt. 5. Vi snakker med. Jenta har lyst hår. 6. Jeg ser mange mennesker. er hyggelige. 7. Han har store tenner. er hvite. 8. Du har. Broren er sta. 9. Det er et pent hus. er stort. 10. Hun har. Venninna heter Marte. 11. Jeg begynner å lese ei bok. heter Mitt liv. 12. Han forteller om. Filmen er polsk. må være musi być mange dużo hvit / hvite biały / białe mitt liv moje życie å se patrzeć / widzieć å fortelle opowiadać Przykład: > en stol / stoler / stolene Forma nieokreślona l. poj. 1. en skole 2. et bibliotek 3. ei kone 4. en venn 5. en kvinne 6. et øye 7. ei venninne 8. et øre 9. en familie 10. ei jente Forma nieokreślona l. mn. Forma określona l. mn. www.jezykiobce.pl 39
32 Tor (a) (jest dyrektorem) i et stort firma. Han er veldig opptatt. Han (b) (ma) mange møter hver dag og (c) (dostaje) veldig mange e-poster og brev. Han (d) (pracuje) nesten ti timer om dagen. Han reiser sjeldent på (e) (urlop) og har lite tid for sin familie. opptatt zajęty e-post mail nesten prawie om dagen dziennie lite mało sin swój / swoja Hei Henrik, Hilsen, Anne å krangle kłócić się å bli lei av być znudzonym czymś bedre enn lepszy niż sikkert z pewnością 1. Jørgen gav Marte avskjed i går. P F 2. Jørgen kranglet med Marte. P F 3. Anne vil finne en ny jobb. P F 4. Jørgen fikk økt lønn. P F 5. Tore liker Jørgen. P F www.jezykiobce.pl 89
90
bezokolicznik forma presens forma preteritum forma perfektum å bli stawać się / zostać å dra jechać å drikke pić å finne znajdować å forstå rozumieć å se patrzeć / widzieć blir drar drikker finner forstår ser ble dro(g)* drakk fant forsto(d)* så har blitt har dratt har drukket har funnet har forstått har sett * obie formy są poprawne Przykład: > Jeg...fant... (znaleźć) en god jobb på internett. 1. Arne skal (zostać) lege når han blir stor. 2. Etter at Tor gikk av med alderspensjon (pojechać) han på lang ferie. 3. Det er forbudt (pić) alkohol på jobb. 4. Jeg (znaleźć) min drømmejobb i 1997. 5. Han (widzieć) ikke Erik på jobb i går. 6. Hun (rozumieć) mer etter kurset i går. 7. Jeg kan ikke (znaleźć) en ny jobb. 8. Jeg (rozumieć) ikke min sjef. forbudt zabronione en drømmejobb praca marzeń mer więcej bezokolicznik forma forma forma presens preteritum perfektum å bli har å dra har å drikke har å finne har å forstå har å se har www.jezykiobce.pl 91
11 SPORT I CZAS WOLNY Skyt i målet! Jeg kunne vise dem hvordan man bør spille. Strzel bramkę! Ja bym im pokazał, jak się gra. W tym rozdziale: Słownictwo: sporty letnie i zimowe, przedmioty sportowe, hobby i rozrywka; Gramatyka: szyk zdania prostego.
NORWESKI nie gryzie! XI SPORT I CZAS WOLNY 35 zamierzasz jechać za miesiąc na narty. Możesz ćwiczyć na siłowni, biegać lub pływać.) Jeg har dessverre ikke så mye fritid. Jeg rekker bare å gå på treningsstudioet. (Niestety, nie mam aż tyle wolnego czasu. Mogę chodzić tylko na siłownię.) Som du vil. (Jak chcesz.) Jon, Erik og Thorleif spiller på skolens fotballag. De reiser ofte på turneringer og har stor suksess. De må trene veldig mye for å vinne og trener opp til fire ganger i uka. De bruker all sin fritid på å trene fordi de elsker fotball. (Jon, Erik i Thorleif grają w szkolnej drużynie piłki nożnej. Często jeżdżą na zawody i odnoszą duże sukcesy. Muszą bardzo dużo trenować, żeby wygrywać. Trenują cztery razy w tygodniu. Poświęcają cały swój wolny czas na trenowanie, ponieważ kochają piłkę nożną). m Hei! Hvordan går det? (Hej! Jak idzie?) Hei Anne! Ikke så bra. Jeg er veldig sliten og føler meg i skikkelig dårlig form. (Cześć Anne! Średnio. Jestem bardzo zmęczony i jestem w naprawdę słabej kondycji.) Du må trene mer hvis du skal bli med oss på ski neste måned. Du kan trene på treningsstudioet, jogge eller svømme. (Musisz ćwiczyć, jeśli Zdanie w języku norweskim zawiera podmiot, który znajduje się na pierwszym lub trzecim miejscu w zdaniu oraz orzeczenie, które jest zawsze na miejscu drugim. Przykład: > Han reiser i dag. Okoliczniki zdaniowe (np. ikke, aldri, ofte, itp.) umieszczamy zaraz za orzeczeniem. Przykład: > Han reiser ikke i dag. Jeżeli podmiot stoi za orzeczeniem, wówczas okolicznik zdaniowy umieszcza się za podmiotem. Przykład: > I dag reiser han ikke. W przypadku orzeczeń złożonych (np. w czasie perfektum lub futurum), okolicznik zdaniowy znajduje się za pierwszą częścią orzeczenia. Przykład: > Han har ikke dratt til Norge. Han skal ikke dra til Norge. Dopełnienie oraz okoliczniki miejsca i czasu (w tej kolejności) umieszczamy na końcu zdania. Przykład: > Han reiser ikke med Anne til Norge i dag. m 104
36 en sport sport å drive med sport uprawiać sport favoritt sport ulubiony sport en fotball piłka nożna å svømme / en svømming pływać / pływanie å gå til svømmehallen iść na basen en basketball koszykówka en volleyball siatkówka en tennis tenis en gymnastikk gimnastyka å gå på gym / treningsstudio iść na siłownię en klatring wspinaczka å sykle jeździć na rowerze å stå på ski jeździć na nartach å gå på ski chodzić na biegówkach å gå på skøyter jeździć na łyżwach å spasere / gå på tur spacerować å løpe biegać å seile żeglować å ri jeździć konno en fotballbane boisko do piłki nożnej en skibakke stok narciarski et treningsstudio klub fitness en fotballkamp mecz piłki nożnej et lag drużyna å tape przegrać å vinne wygrać å overvinne pokonać uavgjort zremisować å trene trenować en spiller zawodnik en turnering / kamp konkurs, zawody en sportsutøver sportowiec en fotballspiller piłkarz en stadion stadion en trener trener en motstander przeciwnik en vinner zwycięzca et mål bramka, gol et resultat wynik en tilhenger kibic å trene / øve ćwiczyć å hoppe skakać å være med på en turnering brać udział w zawodach å heie kibicować å være i god / dårlig form być w dobrej / złej formie en ball piłka en sykkel rower en rekkert / tennisrekkert rakieta tenisowa et nett siatka en kjelke sanki å ake på kjelke jeździć na sankach skøyter łyżwy ski narty å lese bøker czytać książki å spille kort grać w karty å spille gitar grać na gitarze å se på TV oglądać telewizję å slappe av / å hvile odpoczywać å høre på musikk słuchać muzyki å spille data grać na komputerze å treffe venner spotykać się z przyjaciółmi Hva gjør du i fritiden? Co robisz w wolnym czasie? XI SPORT I CZAS WOLNY NORWESKI nie gryzie! www.jezykiobce.pl 105
1. 2. 3. 4. a) Jeg elsker å svømme. Jeg går til svømmehallen to ganger i uka. Jeg går dit med min sønn. b) Erik er en stor fotballtilhenger. Han spiller fotball selv så ofte som han kan. c) Anne liker å løpe. Hun bor i nærheten av stranda og løper der minst tre ganger i uka. d) Jeg er interessert i å spille tennis. Jeg synes det er veldig bra for helsa å drive med tennis. E S L A Å T Z W F R E I S E I G F R S H P R G E E A E N I Ø T L R C K M L H R I T Æ L K L Ø P E G U T R E N E S E B M T D E L O ei bok / venner / på ferie / tennis / på musikk / to ganger i uka / med båt / på stranda 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 106