Raport Diagnoza III sektora w Rzeszowie Rzeszów 2016 1
SPIS TREŚĆI Informacje wstępne... 3 Rozdział I... 4 1.1 Wniosek o udostępnienie informacji publicznej... 4 1.2 Baza internetowa... 5 Rozdział II... 6 2.1 Zakres prowadzenia działalności statutowej wyniki ankiety... 6 2.2 Współpraca oraz zasoby wyniki ankiety... 7 2.3 Część merytoryczna wyniki ankiety... 8 2.4 Ocena własnej organizacji wyniki ankiety... 12 2.5 Rzeszowskie Centrum Innowacji Społecznej wyniki ankiety... 15 Podsumowanie. 17 Rekomendacje. 19 Ankieta dla organizacji pozarządowych. 2 21
Informacje wstępne Fundacja Centrum Poradnictwa Prawnego PRAWNIKON z siedzibą w Rzeszowie oraz Rzeszowskie Centrum Innowacji Społecznej z Rzeszowa w ramach zadania publicznego pt.: Wspieranie organizacji pozarządowych z zakresu narkomanii szkolenie, diagnoza III sektora w Rzeszowie, finansowanego przez Gminę Miasto Rzeszów, przeprowadzili pilotażowy monitoring organizacji pozarządowych zarejestrowanych w Rzeszowie. Termin realizacji zadania publicznego: 17 październik 15 grudzień 2016 r. W niniejszym raporcie omówiono kondycję sektora organizacji pozarządowych z terenu miasta Rzeszów. Decyzja o skupieniu się wyłącznie na sytuacji fundacji i stowarzyszeń (poza spółdzielniami socjalnymi, jednostkami ochotniczych straży pożarnych, czy też podmiotami utworzonymi na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania), wynika z uznania podmiotów działających w tej formie za rdzeń sektora, co wiąże się m.in. z faktem, iż jako jedyne wydają się spełniać wszystkie teoretyczne kryteria definicyjne działalności non-profit, a także z ich liczebnością (stanowią ok. 80% szeroko rozumianego III sektora) oraz historią (ogromna ich część powstała po przełomie ustrojowym, który dokonał się w 1989 roku). Badania wraz z ankietami to pilotaż oraz baza do pogłębionych badań nad kondycją III sektora w Rzeszowie. Raport z monitoringu został podzielony na dwa rozdziały. W pierwszym rozdziale zostały przedstawione wyniki z monitoringu strony internetowej oraz Jednostek Samorządu Terytorialnego, Diecezji Rzeszowskiej i Głównego Urzędu Statystycznego. W drugim rozdziale zostały przedstawione wyniki ankiety skierowanej do rzeszowskich organizacji pozarządowych. Ankieta została podzielona na część informacyjną, która zawiera podstawowe informacje o organizacjach pozarządowych, część merytoryczną, w której omówiono wyniki badań ankietowych oraz część podsumowującą dotyczącą zdiagnozowania potrzeby powstania Rzeszowskiego Centrum Innowacji Społecznej w Rzeszowie. Badanie potrzeb w zakresie wsparcia organizacji pozarządowych wynikło z potrzeby głębszego przyjrzenia się sytuacji rzeszowskich organizacji pozarządowych oraz pojawiających się w środowisku związanym z trzecim sektorem głosów o konieczności ich integracji i wsparcia. Autorzy niniejszego raportu uważają, że inicjatywą, która mogłaby odpowiedzieć na potrzeby środowiska rzeszowskiego sektora pozarządowego, jest utworzenie Rzeszowskiego Centrum Innowacji Społecznej (i Wolontariatu), zaś jego koncepcja merytorycznoorganizacyjna winna być, w odczuciu ekspertów, wynikiem przeprowadzonej diagnozy stanu i potrzeb rzeszowskiego trzeciego sektora. 3
Rozdział I W rozdziale I zostaną przedstawione informacje, jakie zostały zgromadzone dzięki wnioskowi o udostępnienie informacji publicznej oraz stronie internetowej www.ngo.pl, która jest najbardziej odwiedzaną witryną wśród organizacji pozarządowych w kraju. 1.1 Wniosek o udostępnienie informacji publicznej. W ramach monitoringu projektu sformułowano wniosek o udostępnienie informacji publicznej, który został wysłany do Urzędu Miasta Rzeszowa, Diecezji Rzeszowskiej, Głównego Urzędu Statystycznego oraz Sądu Rejonowego w Rzeszowie. Treść wniosku: 1. Jaka liczba stowarzyszeń jest zarejestrowana w mieście Rzeszów? 2. Jaka liczba stowarzyszeń, które są wpisane do KRS, jest zarejestrowana w mieścicie Rzeszów? 3. Jaka liczba stowarzyszeń kultury fizycznej jest zarejestrowana w mieście Rzeszów? 4. Jaka liczba stowarzyszeń zwykłych jest zarejestrowana w mieście Rzeszów? 5. Jaka liczba stowarzyszeń międzynarodowych jest zarejestrowana w mieście Rzeszów? 6. Jaka liczba fundacji jest zarejestrowana w mieście Rzeszów? 7. Jaka liczba organizacji kościelnych/związków wyznaniowych jest zarejestrowana w mieście Rzeszów? 8. Jaka jest liczba stowarzyszeń, które zostały rozwiązane przez sąd w mieście Rzeszów do dnia 30 września 2016 r.? Proszę również o podanie nazwy tych stowarzyszeń. Odpowiedź z Urzędu Miasta Rzeszowa: Dane z prowadzonych przez Prezydenta Miasta Rzeszowa ewidencji stowarzyszeń na 30 września 2016 r.: Liczba stowarzyszeń zarejestrowanych w Rzeszowie: 1370. Liczba stowarzyszeń wpisanych do KRS w Rzeszowie: 1372. Liczba Stowarzyszeń kultury fizycznej nieprowadzących działalności gospodarczej zarejestrowanych w Rzeszowie: 117. Liczba stowarzyszeń zwykłych zarejestrowanych w Rzeszowie: 2. Liczba fundacji zarejestrowanych w Rzeszowie: 92. Liczba stowarzyszeń rozwiązanych przez sąd do dnia 30 września 2016 r.: 20 i są to: Galicyjskie Stowarzyszenie Pośredników Nieruchomości, Europejskie forum Studentów AeGEE, Centrum Informacji Prawnej, 4
Centrum Inicjatyw Społeczno -Ekonomicznych CISE, Kasa Wzajemnej Pomocy Małopolska, Komitet Budowy Pomnika Ojca św. JP II, Podkarpackie Stowarzyszenie Paralotniowe VENTUS, Stowarzyszenie Edukacji Medycznej, Stowarzyszenie Absolwentów Średnich Szkół Plastycznych, Stowarzyszenie Mosty Dla Demokracji, Stowarzyszenie Kultury KOLEJARZ, Stowarzyszenie Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia Komitet Oddziału w Rzeszowie, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Rzeszowa i Regionu PATRIA RZESZÓW, Stowarzyszenie Polis, Stowarzyszenie Ochrony Interesów Polskich Importerów i Dystrybutorów BANANA, Stowarzyszenie Przyjaciół Chirurgii Dziecięcej, Towarzystwo Nauk Rolniczych, Towarzystwo Nowych Możliwości, Stowarzyszenie Multiedu, Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły Podstawowej nr 27. Pozostałe instytucje, do których został skierowany wniosek o udostępnienie informacji publicznej, nie udzieliły odpowiedzi na pytania. 1.2 Baza internetowa Drugim źródłem informacji dotyczących organizacji pozarządowych, zarejestrowanych i mających siedzibę w Rzeszowie, była baza danych portalu www.ngo.pl. Wyszukiwarka portalu www.ngo.pl wskazuje 1 095 rekordów dla zapytania: gdzie Rzeszów oraz odbiorcy działań organizacje pozarządowe. Oznacza to, że w bazie zarejestrowało się 1 095 organizacji pozarządowych z Rzeszowa. Jednakże nie jest to jednoznaczne z rzeczywistą liczbą organizacji pozarządowych działających w mieście. Wynika to z tego, że dana organizacja może posiadać na terenie Rzeszowa swój oddział, w tym również oddział nieujawniony w rejestrze, zaś siedziba podmiotu znajduje się w innej miejscowości. 5
Rozdział II W rozdziale II zostaną zaprezentowane wyniki ankiety przeprowadzonej wśród organizacji pozarządowych zarejestrowanych w Rzeszowie. Należy podkreślić, że przedstawione tutaj dane tylko częściowo odzwierciedlają sytuację organizacji pozarządowych w Rzeszowie. Wynika to z tego, że w badaniu ankietowym nie wzięły udziału wszystkie rzeszowskie organizacje pozarządowe. Przebadanie wszystkich organizacji pozarządowych, wymagałoby zarówno znacznie większego wsparcia finansowego ze strony Gminy Miasto Rzeszów, jak i co najmniej półrocznego okresu na realizację projektu badawczego. Obserwując różnorodność celów i form działania rzeszowskich organizacji pozarządowych, łatwo można dojść do wniosku, że mówienie o jednym sektorze pozarządowym jest ogromnym uproszczeniem. Realizując różne cele, organizacje wykorzystują rozmaite metody działania, w różny sposób definiują też własną misję i kierunki swojej aktywności. Mają także różne zasoby, problemy, różnych odbiorców, partnerów itd. Co więcej, większość organizacji deklaruje, że funkcjonuje w kilku dziedzinach, łącząc np. działania edukacyjne ze sportowymi oraz aktywnością w obszarze kultury i sztuki. Organizacje różnią się też ze względu na zasięg swojej aktywności. 2.1 Zakres prowadzenia działalności statutowej wyniki ankiety Organizacje pozarządowe biorące udział w badaniu zostały poproszone, aby spośród 14 głównych dziedzin działań wybrać maksymalnie 4, w których są aktywne. Główne dziedziny działań rzeszowskich organizacji pozarządowych to sport i rekreacja, młodzież i edukacja. Edukacja 50 % Zdrowie 38 % Hobby 27 % Ochrona środowiska 5% Kombatanci 5% Pomoc społeczna 16 % Kultura i sztuka 38 % Profilaktyka uzależnień 22 % Młodzież 55 % Sport i rekreacja 61 % Niepełnosprawni 5% Współpraca międzynarodowa 16 % Seniorzy 27 % Turystyka 11 % Inny 5% Organizacje często prowadzą wieloprofilową działalność nie ograniczają się do jednego obszaru aktywności. I tak, jakąkolwiek aktywność związaną ze sportem, turystyką, rekreacją 6
i hobby podejmuje ponad połowa rzeszowskich organizacji. Nieco mniej podmiotów funkcjonuje na polu edukacji i wychowania, zaś 1/3 jest zaangażowana w działalność kulturalną. Mniej organizacji po około 16% świadczy usługi socjalne, podejmuje działania z zakresu pomocy społecznej, rozwoju lokalnego oraz ochrony zdrowia. Mniej niż 1/10 organizacji angażuje się w ochronę środowiska, a także we wsparcie instytucji, organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich. Należy zauważyć, że organizacje pozarządowe prowadzą różnorodną działalność w każdym spośród badanych obszarów aktywności. Każdy z nich jest bowiem na tyle szeroki, że pozwala na wiele, często niepodobnych do siebie działań ankietowanych podmiotów. Dlatego, aby lepiej zrozumieć charakter i specyfikę rzeszowskich organizacji, przyjrzyjmy się szczegółowym polom aktywności w najczęściej wskazywanych obszarach działań w ankiecie. Działalność w obszarze sportu, turystyki, rekreacji i hobby polega głównie na organizowaniu zajęć w zakresie kultury fizycznej i sportu oraz zawodów, a także na prowadzeniu obiektów sportowych taką aktywność podejmuje 61 % stowarzyszeń i fundacji działających w tym obszarze. Rzadziej występuje działalność hobbystyczna lub związana z prowadzeniem klubów i kół zainteresowań takie działania podejmuje 27 % organizacji sportowo-hobbystycznych. Blisko dwie trzecie organizacji kulturalnych realizuje lokalne wydarzenia kulturalne święta, festiwale, konkursy. Nieco ponad połowa zajmuje się edukacją kulturalną podtrzymywaniem tradycji regionalnych i kulturą ludową. Edukacja dorosłych, a więc kształcenie ustawiczne, prowadzenie szkoleń, kursów, a także uniwersytetów trzeciego wieku to domena 27% organizacji edukacyjnych. 2.2 Współpraca oraz zasoby wyniki ankiety Ważnym czynnikiem rozwoju organizacji pozarządowych w Rzeszowie jest współpraca oraz środki finansowe i zasoby rzeczowe. CZY ORGANIZACJA WSPÓŁPRACUJE Z: Przychody organizacji mieszczą się w granicach (średniorocznie za 3 ostatnie lata) Główne źródło przychodów z innymi organizacjami: 66% z samorządem: 77% z grupami nieformalnymi: 22% z innymi instytucjami, jeśli tak z jakimi? poniżej 1 tys. 1-10 tys. 11-50 tys. 51-100 tys. ponad 100 tys. składki członkowskie dotacje z gminy/powiatu 44% 11 % 5% 22% 11 % 27% 44% 66% 7
dotacje i granty z innych źródeł Sponsorzy własny lokal lokal użyczony lokal z zasobów miasta telefon/faks Komputer meble/wyposażenie biurowe Inne Posiadane zasoby 27% 11 % 11 % 61% 11 % 50% 72% 50% 27% Z powyższych danych wynika, że ok. ¾ organizacji współpracuje z samorządem (77%), zaś ok. 2/3 z innymi organizacjami (66%). Zadowalający jest fakt, iż 44% organizacji współpracuje z innymi instytucjami m.in. domy kultury, szkoły, podmioty gospodarcze, uczelnie wyższe. Przychody organizacji za ostatnie 3 lata kształtują się porównywalnie do reszty kraju, gdyż tylko 27 % organizacji przekracza próg 100 tysięcy zł, 22% organizacji mieści się w przedziale 11 50 tysięcy zł. Organizacje, których przychody nie przekroczyły kwoty 1 000,00 zł, to aż 11% podmiotów. Zasoby lokalowe organizacji pozarządowych wskazują, że tylko 11 % z nich korzysta z lokali należących do Gminy Miasto Rzeszów. Tylko nieliczne organizacje dysponują własnym lokalem, takich podmiotów w Rzeszowie jest tylko 11% spośród badanych. 2.3 Część merytoryczna wyniki ankiety 1. Czy znane są Państwu przepisy wynikające z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie? (Konkursy dla organizacji pozarządowych, organizacje pożytku publicznego, wolontariat itp.). Ponad połowa organizacji zna dość ogólnie przepisy wynikające z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 57%, zaś tylko 33% zna przepisy bardzo dobrze i korzysta z wynikających z nich uregulowań prawnych. Tak, bardzo dobrze Nie są nam znane Dosyć ogólnie 8
2. Czy składali Państwo swoją ofertę w co najmniej jednym konkursie dla organizacji pozarządowych ogłaszanym w trybie pożytku publicznego przez władze publiczne? Z odpowiedzi uzyskanych w badaniu wynika, że aż 72% organizacji złożyło ofertę w co najmniej jednym konkursie ogłaszanym przez władze publiczne w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zaś tylko 5% podmiotów nie złożyło ani jednej oferty. 23 % badanych organizacji nie udzieliła odpowiedzi. 3. Czy zamierzają Państwo ubiegać się o środki instytucji publicznych w trybie otwartych konkursów ofert w roku 2017? 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Tak Nie Deklarację o zamiarze ubiegania się o środki instytucji publicznych w trybie otwartych konkursów ofert w 2017 roku złożyło 83% organizacji z miasta Rzeszowa, pozostała część organizacji nie udzieliła odpowiedzi na pytanie. 9
4. Czy śledzą Państwo regularnie konkursy dla organizacji pozarządowych ogłaszane przez organy władzy publicznej (gmina, powiat, województwo)? Na pytanie czy organizacje śledzą regularnie konkursy dla organizacji pozarządowych ogłaszane przez organy władzy publicznej (gmina, powiat, województwo) 88% badanych podmiotów udzieliło twierdzącej odpowiedzi. Pozostała część organizacji nie udzieliła odpowiedzi na pytanie. 5. Czy śledzą Państwo regularnie konkursy dla organizacji pozarządowych ogłaszane przez inne instytucje/fundacje? 66 % organizacji odpowiedziało twierdząco, wskazując na regularne śledzenie konkursów dla NGO ogłoszone przez inne instytucje/fundacje. Nie odpowiedziało 22% badanych organizacji. 10
6. Czy biorą Państwo udział w konkursach dla organizacji pozarządowych ogłaszanych przez inne instytucje/fundacje? 44 % organizacji odpowiedziało twierdząco, wskazując udział w konkursach dla organizacji pozarządowych ogłaszanych przez inne instytucje/fundacje. Negatywnej odpowiedzi udzieliło 33 % badanych organizacji. Organizacje, które odpowiedziały twierdząco na pytanie, mogły doprecyzować odpowiedzi wskazując na częstotliwość udziału w konkursach i tak: 11 % organizacji często bierze udział w konkursie, 22 % rzadko i 11% sporadycznie. 7. Jaka jest skuteczność organizacji w pozyskiwaniu środków zewnętrznych (ilość zaakceptowanych wniosków na ilość złożonych wniosków w procentach)? Skuteczność organizacji pozarządowych w pozyskiwaniu środków zewnętrznych (ilość zaakceptowanych wniosków w stosunku do ilości złożonych wniosków w procentach) jest niska 44% organizacji zaznaczyło odpowiedź poniżej 30%, w przedziale średnim 30% - 75% sytuuje się 16% organizacji, zaś jedynie 27% organizacji osiąga wysoką skuteczność w pozyskiwaniu środków 11
zewnętrznych 75%. 8. Czy planują Państwo aplikowanie o środki UE? 44 43 42 41 40 39 38 37 36 35 tak nie 44% organizacji pozarządowych odpowiedziało twierdząco na pytanie o zamiar aplikowania o środki UE. 38 % organizacji nie będzie aplikować o środki UE w 2017 roku. 2.4 Ocena własnej organizacji wyniki ankiety W kolejnej części ankiety organizacje zostały poproszone o ocenę swojej aktywności w regionie, problemy z jakimi spotykają się na co dzień oraz, które dotyczą organizacji. Kolejnym ważnym pytaniem, o odpowiedź na które zostały poproszone organizacje, to wymienienie form współpracy z miastem, uważanych za najważniejsze w ich działaniu. Poniżej przedstawiamy opracowane wyniki. 12
1. Jakie Problemy napotyka Państwa organizacja w swej pracy? Brak lokalu lub miejsca regularnego spotykania się członków i sympatyków Utrudniony dostęp do środków masowego przekazu Trudności w utrzymaniu dobrego personelu, wolontariuszy/brak osób gotowych bezinteresownie angażować się w działania organizacji Odchodzenie członków Organizacji Brak współpracy lub konflikty ze strony innych organizacji Konkurencja ze strony innych organizacji Niekorzystny wizerunek organizacji pozarządowych w oczach opinii publicznej i w mediach, brak zaufania do organizacji pozarządowych Brak dostępu do ważnych dla organizacji informacji Nadmierna biurokracja administracji publicznej Skomplikowane przepisy dot. organizacji pozarządowych Trudności w przygotowywaniu wniosków o dotację Nadmiernie skomplikowane formalności związane z korzystaniem ze środków grantodawców, sponsorów lub funduszy UE Brak czasu na sprawy związane z prowadzeniem działalności organizacji Trudności w zdobywaniu funduszy i sprzętu niezbędnego do prowadzenia działalności organizacji 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Problemy, jakie wskazuje prawie 45% organizacji, to: nadmierna biurokracja administracji publicznej oraz trudności w zdobywaniu funduszy i sprzętu niezbędnego do prowadzenia działalności organizacji. Prawie co trzecia organizacja wskazała, że dużym problemem jest trudności w przygotowywaniu wniosków o dotację, nadmiernie skomplikowane formalności związane z korzystaniem ze środków grantodawców, sponsorów lub funduszy UE (27%). 2. Jak ocenia Pan/Pani? Tabela poniżej przedstawia zaznaczone odpowiedzi na poszczególne pytania dotyczące oceny w różnych płaszczyznach z jakimi spotykają się przedstawiciele organizacji pozarządowych. Wyniki z powyższej Tabeli zostały zobrazowane wykresem. Możemy zauważyć, że ocena o jaką pytaliśmy organizacje pozarządowe najczęściej zaznaczają jako średnio (kolor żółty) lub dobrze (kolor pomarańczowy). 13
Z powyższych informacji wynikają różnorodne aspekty, które mogą posłużyć zarówno do wysnucia wniosków w zakresie samooceny organizacji pozarządowych, jak również do identyfikacji problemów, z jakimi się podmioty te spotykają się w codziennym funkcjonowaniu. Ponad 60% organizacji swoją sytuację finansową określa jako średnią, niecałe 27% uznaje ją jako dobrą, zaś 11% sytuację finansową ocenia jako złą. Pozytywny jest obraz współpracy organizacji ze sobą oraz z administracją publiczną. 55% organizacji wskazało jako dobry, poziom współpracy własnej organizacji z innymi organizacjami, zaś współpraca z samorządem jest oceniana pozytywnie przez 60 % badanych podmiotów; 33 % ocenia współpracę z JST na średnim poziomie. Jedynie 44% organizacji pozarządowych oceniły, że jakość usług świadczonych przez nie jako bardzo dobre a 50% jako dobre. Jeżeli chodzi o stan i poziom wyposażenia organizacji 11% uważa za zły, 33 % za średni a jedynie 11% za bardzo dobry. Świadczy to o tym, że organizacje nadal potrzebują doposażenia w wszelakiej formie. 14
3. Które z niżej wymienionych form współpracy z Miastem uważa Pan/Pani za najważniejsze? Pomoc w znalezieniu lokalu RCIS Dostarczanie informacji na temat konkursów Realizacja wspólnych projektów Wsparcie organizacyjne Szkolenia, doradztwo Wsparcie finansowe 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Wszystkie organizacje odpowiedziały, że za najważniejszą formą współpracy z Miastem uważają wsparcie finansowe, polegające na udzieleniu dotacji na powierzenie lub wsparcie wykonania zadań publicznych w ramach konkursu 100%. Jako drugą co do ważności formę współpracy wskazano dostarczenie informacji na temat konkursów, grantów i przepisów związanych z działalnością organizacji pozarządowych 55%. Na trzecim miejscu znalazły się szkolenia i doradztwo dla NGO 44%. Ciekawostką jest to, że najmniejszym zainteresowaniem cieszy się realizacja wspólnych projektów 27%. 2.5 Rzeszowskie Centrum Innowacji Społecznej wyniki ankiety W ramach przeprowadzonego badania, w ankiecie znalazły się dwa pytania dotyczące Rzeszowskiego Centrum Innowacji Społecznej. Pierwsze dotyczyło szkoleń, doradztwa, natomiast drugie kwestii potrzeby powstania Rzeszowskiego Centrum Innowacji Społecznej. 1. Jakimi szkoleniami/doradztwem byliby Państwo najbardziej zainteresowani w Rzeszowskim Centrum Innowacji Społecznych Największe zainteresowanie tematyką szkoleń/doradztwa miały tematy: 15
- Źródła pozyskiwania funduszy - Rozliczanie projektów - Tworzenie projektów/pisanie wniosków ( dot. konkretnych grantodawców) Kolejnymi tematami z których chciałyby się przeszkolić organizacje to: - Gdzie szukać informacji związanych z działalnością organizacji - Aspekty prawne/finansowe prowadzenia organizacji Duże zainteresowanie tematyką pozyskiwania funduszy, tworzenia projektów oraz rozliczanie projektów wynika również z tego, iż większość tych organizacji pozyskuje fundusze na swoje działania jedynie z dotacji gminy lub powiatu 66%. 2. Czy Pana/Pani zdaniem inicjatywa powstania Rzeszowskiego Centrum Innowacji Społecznej jest: Za powstaniem bardzo potrzebna potrzebna raczej niepotrzebna w ogóle niepotrzebna Rzeszowskiego Centrum Innowacji Społecznej opowiedziało się 94% organizacji pozarządowych z Rzeszowa, w tym 33% zakreśliło odpowiedź bardzo potrzebna, 61% opowiedziało się, że jest potrzebne i tylko 1% wskazał na raczej niepotrzebne. W ankietach również pojawiły się odpowiedzi typu: nie mam zdania w tym zakresie lub nie została zaznaczona żadna odpowiedź. 16
PODSUMOWANIE Organizacje pozarządowe i jednostki samorządu terytorialnego tworzą fundament współczesnego społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Ponadto przy obecnych problemach budżetowych JST bardzo istotna jest możliwość znalezienia tańszego, choć równie dobrego wykonawcy zadań publicznych. Takim tanim i efektywnym wykonawcą zadań może okazać się sektor pozarządowy. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie po raz pierwszy w sposób kompleksowy uregulowała wzajemne relacje pomiędzy JST a NGOs. Ustawa ta zobowiązuje samorządy do współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie prowadzonej przez nie działalności pożytku publicznego. Ponadto współpraca musi być zgodna z zadaniami danej JST oraz jej właściwością miejscową, przy czym wymóg właściwości terytorialnej dotyczy tylko samorządu, a nie organizacji pozarządowych. W związku z tym działania na rzecz mieszkańców województwa lub konkretnego powiatu, czy gminy, mogą być realizowane także przez NGOs spoza województwa, powiatu, czy tej gminy. W tym zakresie organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego uchwala roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Podstawowym elementem udanej współpracy międzysektorowej jest sprawna komunikacja między sektorem publicznym i sektorem pozarządowym. Jednym z głównych źródeł finansowania działalności statutowej NGOs są środki pochodzące z budżetów JST. Niestety, w praktyce NGOs w aplikowaniu o środki unijne nie tylko konkurują między sobą, ale muszą zmierzyć się z przedstawicielami organizacji okołobiznesowych. W tym zakresie największą konkurencję dla organizacji non-profit stanowią podmioty gospodarcze działające w celu osiągnięcia zysku, zajmujące się szkoleniami oraz usługami konsultingowymi i doradczymi. W ten sposób często eliminowane są projekty rzeszowskich organizacji pozarządowych, które w ocenie autorów niniejszego raportu najlepiej odpowiadają na oddolnie zdiagnozowane potrzeby społeczności lokalnych. Problem ten można w znaczący sposób ograniczyć a wręcz wyeliminować, poprzez odgórne ograniczenie liczby wniosków składanych w danym konkursie przez jeden podmiot. Dodatkowym efektem takiego rozwiązania będzie wzrost opłacalności zawiązywania partnerstw projektowych z lokalnymi organizacjami, a tym samym przekazywanie im wiedzy i doświadczeń również z innych regionów kraju. Profesjonalizacja sektora pozarządowego rozumiana jest jako upodabnianie się do firm komercyjnych, posiadających nowoczesny system zarządzania, wysoko wykwalifikowaną kadrę, pracujących na zasadach wolnorynkowych oraz dążących do osiągania sukcesów w określonych 17
dziedzinach. Dążenie do profesjonalizacji organizacji pozarządowych m.in. poprzez kierowanie pracowników na szkolenia cechuje co trzecią badaną organizację. Co czwarta z kolei korzysta z oferowanych usług wsparcia w kontaktach z potencjalnymi partnerami, w tym z administracją samorządową. Wyniki badań wskazują jednak, że ponad 40% badanych organizacji w ogóle nie korzysta z dostępnych usług, oferowanych dla trzeciego sektora, a głównym powodem tego stanu rzeczy jest brak zidentyfikowanych potrzeb w tym zakresie. Na tej podstawie można wysnuć tezę, że taki stan rzeczy przynajmniej w przypadku części badanych organizacji pozarządowych wynika z ich niskiej aktywności w zakresie realizacji celów statutowych. Do najbardziej popularnych usług informacyjnych, z jakich korzystają przedstawiciele badanych organizacji należą usługi dotyczące: administracyjno-prawnych aspektów prowadzenia organizacji; zasad i warunków ubiegania się o pomoc publiczną; dostępnych programów pomocy publicznej i innych źródeł finansowania działalności organizacji. Z kolei do najpopularniejszych usług szkoleniowych należą szkolenia z zakresu: pozyskiwania funduszy z Unii Europejskiej; aspektów formalno-prawnych prowadzenia organizacji i kształtowania umiejętności interpersonalnych. Do cieszących się największym zainteresowaniem NGO s usług doradczych należy doradztwo w zakresie: zagadnień formalno-prawnych oraz pozyskiwania funduszy ze środków Unii Europejskiej. 18
REKOMENDACJE Wyniki badania jednoznacznie wskazują na potrzebę integracji środowisk trzeciego sektora w Rzeszowie. Co więcej, Rzeszowskie Centrum Innowacji Społecznej w kontekście wyników badania ma szansę odpowiedzieć na potrzeby NGO s działających na terenie Rzeszowa. Według danych pozyskanych w toku badań, rzeszowskie organizacje pozarządowe najchętniej skorzystałyby ze wsparcia RCIS w zakresie usług doradczych i informacyjnych, a w trzeciej kolejności usług szkoleniowych. Wyniki badań i analiz wskazują, że RCIS powinno przygotować ofertę dla organizacji pozarządowych, obejmującą przynajmniej wskazane w ankiecie sposoby wsparcia NGO s, na te bowiem jest największe zapotrzebowanie. Schemat odzwierciedla również hierarchię ważności poszczególnych komponentów oferty RCIS tj. usług doradczych w pierwszej kolejności, informacyjnych w drugiej oraz szkoleniowych w trzeciej. Jeśli chodzi o komponent doradczy oferty, to na co wskazują wyniki badania największe zapotrzebowanie obejmuje kwestię pozyskiwania funduszy unijnych, w drugiej zagadnienia formalno-prawne, a w trzeciej kolejności tematykę dotyczącą zarządzania finansami organizacji. Usługi informacyjne świadczone przez RCIS powinny objąć przede wszystkim zagadnienia dotyczące zarządzania finansami organizacji i innych źródeł finansowania działalności, w drugiej kolejności kwestie warunków ubiegania się o pomoc publiczną, natomiast dopiero w trzecim rzędzie administracyjnoprawne aspekty prowadzenia organizacji. Trzecim, podstawowym komponentem oferty RCIS należy uczynić usługi szkoleniowe, które powinny obejmować co najmniej kształcenie w zakresie pozyskiwania funduszy unijnych, dotyczące zagadnień formalno-prawnych oraz tematykę budowania wizerunku i promocji organizacji. Wyniki badania jednoznacznie wskazują, że w Rzeszowie brakuje także instytucji/organizacji zajmującej się działaniem na rzecz wolontariatu. Obecnie prowadzone aktywności są rozproszone oraz kierowane wyłącznie do wybranych grup społecznych (np. do seniorów). Badania pokazują, że RCIS w ramach swojej działalności mógłby stać się także Centrum Wolontariatu, którego podstawową rolą byłoby pośrednictwo pomiędzy wolontariuszami a organizacjami pozarządowymi oraz promowanie wolontariatu. Autorzy raportu uważają jednak, że RCIS przynajmniej w początkowym kształcie nie powinno włączać Centrum Wolontariatu do swojej oferty, gdyż groziłoby mu zbyt duże rozproszenie zadań. RCIS z większym naciskiem powinien budować swoją tożsamość poprzez wspieranie trzeciego sektora w kierunku jego profesjonalizacji, mniej zaś poprzez oferowanie usług dla kandydatów na wolontariuszy. Kolejnym elementem oferty RCIS mogłoby być repozytorium wiedzy o grantach i konkursach kierowanych do sektora pozarządowego, a także katalog dobrych praktyk w zakresie pomysłów na 19
projekt, ekspertyz i raportów dotyczących trzeciego sektora. Dużą trudnością, szczególnie dla małych organizacji pozarządowych, jest nawiązywanie kontaktów ze specjalistami oraz ekspertami, którzy mają dobre, niekiedy wolontaryjne nawyki współpracy z organizacjami pozarządowymi. Elementem oferty RCIS można by więc stworzenie bazy specjalistów, którzy w ramach dobrych praktyk oraz dzieleniem się wiedzą z organizacjami pozarządowymi mogliby zapraszać do realizacji wspólnych działań, a dzięki temu intensyfikować swoją aktywność poprzez pisanie projektów i udział w konkursach/grantach. Zarówno repozytorium wiedzy jak i baza specjalistów/ekspertów powinna być dostępna w wersji elektronicznej, zamieszonej na portalu internetowym RCIS. Wyniki badań wskazują również na potrzeby lokalowe, szczególnie palące wśród małych organizacji. Wsparcie trzeciego sektora w tym zakresie przez RCIS sprowadzałoby się do możliwości bezpłatnego korzystania z biura, a nawet niedużej sali, w której mogliby się spotkać członkowie organizacji. Dzięki takiej przestrzeni organizacje pozarządowe mają możliwość sieciowania się oraz bliższego poznania się. 20
ANKIETA DLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Część informacyjna NAZWA ORGANIZACJI I ADRES SIEDZIBY:...... FORMA PRAWNA (wstaw x przy właściwej pozycji): [ ] stowarzyszenie (KRS) [ ] fundacja [ ] stowarzyszenie kultury fizycznej [ ] stowarzyszenie zwykłe [ ] organizacja kościelna/związek wyznaniowy [ ] inna... ROK POWSTANIA/ WPISU DO REJESTRU: CZY ORGANIZACJA POSIADA: (wstaw X przy właściwej pozycji) NIP REGON KONTO BANKOWE Czy Państwa organizacja prowadzi działalność gospodarczą? (wstaw X przy właściwej pozycji) tak nie Jeśli tak to w jakim obszarze? NUMER TELEFONU: NUMER FAXU:...... E-MAIL: ADRES STRONY INTERNETOWEJ:...... FUNKCJA ORAZ IMIĘ I NAZWISKO OSOBY KIERUJĄCEJ ORGANIZACJĄ... Telefon1/e-mail: OSOBA UPOWAŻNIONA DO REPREZENTOWANIA ORGANIZACJI2 imię i nazwisko... telefon...e-mail... ILOŚĆ 1 2 Członków: Pracowników: w tym członków aktywnych: Jeśli to możliwe, prosimy o podanie także nr telefonu komórkowego wypełnić jeśli inna od osoby kierującej organizacją 21 Wolontariuszy:
ZAKRES PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ (proszę zaznaczyć trzy najważniejsze max 4): [ ] edukacja [ ] hobby [ ] kombatanci [ ] zdrowie [ ] ochrona środowiska [ ] kultura i sztuka [ ] pomoc społeczna [ ] współpraca międzynarodowa [ ] turystyka [ ] młodzież [ ] niepełnosprawni [ ] seniorzy [ ] profilaktyka uzależnień [ ] sport i rekreacja [ ] inny.................................................... Czy organizacja prowadzi działalność odpłatną pożytku publicznego TAK NIE jeśli tak, to w jakim zakresie: DOTYCHCZASOWE DOŚWIADCZENIA W PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI:...... CZY ORGANIZACJA POSIADA STATUS ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO? tak nie, ale stara się nie i nie stara się/nie będzie się starać z innymi organizacjami: CZY ORGANIZACJA WSPÓŁPRACUJE Z: (proszę wpisać tak/nie) Przychody organizacji mieszczą się w granicach (średniorocznie za 3 ostatnie lata) (proszę wpisać x w odpowiednim wierszu) z samorządem: z grupami nieformalnymi: z innymi instytucjami, jeśli tak z jakimi? poniżej 1 tys. 1-10 tys. 11-50 tys. 51-100 tys. ponad 100 tys. składki członkowskie dotacje z gminy/powiatu dotacje i granty z innych źródeł (proszę zaznaczyć max 2 odpowiedzi) sponsorzy własny lokal lokal użyczony lokal z zasobów miasta Posiadane zasoby telefon/faks (proszę wpisać tak/nie) komputer meble/wyposażenie biurowe inne Zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1997r. o ochronie danych osobowych (Dz.U.97.133.883) przekazuję dane osobowe, dotyczące organizacji pozarządowej, do Bazy Danych o Organizacjach Pozarządowych działających na terenie miasta Rzeszów, administrowanej przez Wydział Zdrowia Urzędu Miasta w Rzeszowie. Jednocześnie wyrażam(-my) zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Rzeszowskie Centrum Innowacji Społecznej z siedzibą w Rzeszowie, z zastrzeżeniem uregulowań w/w ustawy....... Podpis osoby upoważnionej do składania oświadczeń woli w Data Pieczęć organizacji imieniu organizacji Główne źródło przychodów 22
Część merytoryczna Proszę wpisać x w odpowiednim wierszu Tak, bardzo dobrze Czy znane są Państwu przepisy wynikające z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie? (Konkursy dla organizacji pozarządowych, organizacje pożytku publicznego, wolontariat itp.) Dosyć ogólnie Nie są nam znane Tak Czy składali Państwo swoją ofertę w co najmniej jednym konkursie dla organizacji pozarządowych ogłaszanym w trybie pożytku publicznego 3 przez władze publiczne? Nie Tak Czy zamierzają Państwo ubiegać się o środki instytucji publicznych w trybie otwartych konkursów ofert w roku 2017? Nie Tak Czy śledzą Państwo regularnie konkursy dla organizacji pozarządowych ogłaszane przez organy władzy publicznej (gmina, powiat, województwo?) Nie Tak Czy śledzą Państwo regularnie konkursy dla organizacji pozarządowych ogłaszane przez inne instytucje/fundacje? Nie często Czy biorą Państwo udział w konkursach dla organizacji pozarządowych ogłaszanych przez inne instytucje/fundacje? Tak rzadko sporadycznie W tym UE Nie wysoka (pow. 75%) Jaka jest skuteczność organizacji w pozyskiwaniu środków zewnętrznych (ilość zaakceptowanych wniosków na ilość złożonych wniosków w procentach)? średnia (30% - 75%) niska (poniżej 30%) tak Czy planują Państwo aplikowanie o środki UE? nie Ocena własna organizacji Jakie problemy napotyka Państwa organizacja w swej pracy? (proszę zaznaczyć max 4 odpowiedzi) [ ] Trudności w zdobywaniu funduszy i sprzętu [ ] Brak czasu na sprawy związane z prowadzeniem działalności niezbędnego do prowadzenia działalności organizacji organizacji [ ] Nadmiernie skomplikowane formalności związane z korzystaniem ze środków grantodawców, [ ] Trudności w przygotowywaniu wniosków o dotację sponsorów lub funduszy UE [ ] Skomplikowane przepisy dot. organizacji pozarządowych 3 [ ] Nadmierna biurokracja administracji publicznej Dotyczy również konkursów dla organizacji pozarządowych ogłaszanych na realizację zadań publicznych w trybie ustawy o pomocy społecznej. 23
[ ] Niekorzystny wizerunek organizacji pozarządowych w oczach opinii publicznej i w mediach, brak zaufania do organizacji [ ] Brak dostępu do ważnych dla organizacji informacji pozarządowych [ ] Konkurencja ze strony innych organizacji [ ] Brak współpracy lub konflikty ze strony innych organizacji [ ] Trudności w utrzymaniu dobrego personelu, [ ] Odchodzenie członków Organizacji wolontariuszy/brak osób gotowych bezinteresownie angażować się w działania organizacji [ ] Utrudniony dostęp do środków masowego [ ] Brak lokalu lub miejsca regularnego spotykania się członków i przekazu sympatyków Inne Inne.... Jak ocenia Pan/Pani (podkreślić właściwe): - aktywność organizacji bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle źle bardzo źle średnio źle bardzo źle średnio źle bardzo źle średnio źle bardzo źle źle bardzo źle - zaangażowanie członków, pracowników, wolontariuszy bardzo dobrze dobrze średnio - jakość usług świadczonych przez organizację bardzo dobrze dobrze - sytuację finansową organizacji bardzo dobrze dobrze - stan i poziom wyposażenia organizacji bardzo dobrze dobrze - zdolność organizacji do pozyskiwania funduszy bardzo dobrze dobrze średnio - poziom współpracy pomiędzy Państwa organizacją a samorządem bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle - poziom współpracy Państwa organizacji z innymi organizacjami bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle - zdolność Państwa organizacji do konkurowania z innymi organizacjami o finanse publiczne bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle Które z niżej wymienionych form współpracy z miastem uważa Pan/Pani za najważniejsze? (max. 3 wskazania) Wsparcie finansowe (poprzez powierzenie lub wsparcie wykonania zadań publicznych w ramach konkursu) Szkolenia, doradztwo Wsparcie organizacyjne Realizacja wspólnych projektów 24
Dostarczanie informacji na temat konkursów, grantów i przepisów związanych z działalnością organizacji pozarządowych Pomoc w znalezieniu lokalu (Rzeszowskie Centrum Innowacji Społecznej 4 ) Inne, jakie Jakimi szkoleniami/doradztwem byliby Państwo najbardziej zainteresowani w Rzeszowskim Centrum Innowacji Społecznych (podkreślić właściwe): Źródła pozyskiwania funduszy Tworzenie projektów/pisanie wniosków Ogólne Dot. konkretnych grantodawców Rozliczanie projektów Aspekty prawne/finansowe prowadzenia organizacji Promocja działalności organizacji, np. tworzenie stron internetowych Gdzie szukać informacji związanych z działalnością organizacji Inne, jakie?.. Czy Pana/Pani zdaniem inicjatywa powstania Rzeszowskiego Centrum Innowacji Społecznej jest: bardzo potrzebna potrzebna raczej niepotrzebna w ogóle niepotrzebna Proszę w 5 zdaniach opisać czego Pani/Panu najbardziej brakuje jako III sektorowi na terenie miasta Rzeszowa? Czy wyrażacie Państwo zgodę na publikowanie danych (tj, nazwa organizacji, dane kontaktowe (wraz z podaniem imienia i nazwiska osoby kontaktowej, głównego obszaru działania, informacji o formie prawnej dot. Państwa organizacji w internetowej bazie danych, która będzie dostępna na stronie internetowej (prosimy o podkreślenie odpowiedniej opcji) Tak w pełnym zakresie Tak, ale z wyłączeniem informacji.. Nie Data wypełnienia ankiety Imię i Nazwisko osoby, która wypełniła ankietę. DZIĘKUJEMY ZA WYPEŁNIENIE ANKIETY 4 Rzeszowskie Centrum Innowacji Społecznej miejsce, gdzie każda powstająca organizacja mogłaby korzystać z komputera i internetu, adresu do korespondencji, sali konferencyjnej/szkoleniowej oraz pomocy księgowej i prawnika. 25