INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE ELEKTRYK kod 741103 Zakres tematyczny informacji 1) Zadania zawodowe oraz profil kompetencyjny zawodu 2) Sytuacja zawodu na rynku pracy 3) Prognozy na rynku pracy barometr zawodów 4) Kształcenie i doskonalenie w zawodzie 5) Informacje dodatkowa 6) Możliwości i warunki zatrudnienia w zawodzie w krajach Unii Europejskiej, ANEKS Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy, Aktualizacja: Bydgoszcz, czerwiec 2017 r.
1. ZADANIA ZAWODOWE ORAZ PROFIL KOMPETENCYJNY Elektryk (kod 741103) to jeden z 2455 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz. U. 2014, poz. 1145, z późniejszymi zmianami). W poprzedniej wersji klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 lipca 2010 r. (Dz. U. 2010 Nr 82, poz. 537) zawód ten miał taką samą nazwę i ten sam kod. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie elektryk powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) wykonywania i uruchamiania instalacji elektrycznych na podstawie dokumentacji technicznej; 2) montowania i uruchamiania maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie dokumentacji technicznej; 3) wykonywania konserwacji instalacji, maszyn i urządzeń elektrycznych. 1 PROFIL KOMPETENCYJNY 2 dla grupy Elektrycy i elektronicy (grupa duża 3 74) Przykładowe zawody dla grupy Elektrycy i elektronicy: elektryk, elektromechanik, monter elektronik, monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, monter mechatronik, elektromechanik pojazdów samochodowych, serwisant sprzętu komputerowego, monter/konserwator urządzeń zabezpieczeń technicznych osób i mienia, automatyk sterowania ruchem kolejowym, itp. Kompetencje to cechy/dyspozycje osoby, w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw, pozwalające realizować zadania zawodowe na wymaganym poziomie/efekty. Kompetencje są obserwowalne i mierzalne dzięki temu, że przejawiają się w zachowaniu. Podlegają procesowi uczenia się, są dynamiczne, zmienne w czasie, rozwijają się w ramach zdobywanego doświadczenia. Pozwalają określić, w jakich zadaniach, na jakim stanowisku, przyszły pracownik będzie mógł efektywnie wykorzystać swój potencjał. Tempo ich rozwoju zależy od zmiennych zewnętrznych (otoczenia) oraz względnie trwałych dyspozycji (osobowość, inteligencja). 4 Są uniwersalne (transferowalne), wykorzystywane w różnych zadaniach i różnych obszarach funkcjonowania. Dla grupy Elektrycy i elektronicy określono 4 kompetencje, tj.: Kompetencja 1 Gotowość do podnoszenia kwalifikacji: otwartość na wiedzę i na zadania umożliwiające jej zdobycie. Wykorzystywanie napotkanych problemów jako okazji do rozwoju. Chęć eksperymentowania i podejmowania nowych zadań. Staranna analiza sukcesów i porażek oraz traktowanie tych drugich jako cennej lekcji. Kompetencja 2 Sprawność motoryczna: wykonywanie złożonych ruchów dokładnie, szybko i w zmiennych warunkach, w celu realizacji zadań. Na sprawność motoryczną wpływają: zdolności kondycyjne (siła, szybkość, moc, wytrzymałość, gibkość) oraz 1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 marca 2017 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. 2017, poz. 860) 2 NBK Narzędzie do badania kompetencji. Podręcznik dla doradców zawodowych Warszawa 2014r. 3 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, DZ.U. z 2014r. poz.1145 4 Jurek P., Analiza wybranych metod oceny kompetencji zawodowych, artykuł w książce pod red. A. Witkowski, T. Listwan, Kompetencje a sukces zarządzania organizacją, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008
koordynacyjna (dostosowanie ruchu, różnicowanie ruchu, zdolności utrzymywania równowagi, szybkiej reakcji, orientacji, sprzężenia ruchów, rytmizacji). Kompetencja 3 Podzielność uwagi: efektywne wykonywanie kilku czynności jednoczenie i zdolność do pracy w warunkach rozpraszających uwagę. Kompetencja 4 Sumienność w dążeniu do rezultatów: rozumiana jako wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. Zestaw kompetencji może się różnić od podanych wyżej kompetencji, w zależności od wymagań pracodawcy w konkretnym zawodzie i na konkretnym stanowisku. Zróżnicowane będzie również natężenie każdej z kompetencji. 2. SYTUACJA NA RYNKU PRACY W latach 2012-2016 obserwujemy przewagę liczby wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej nad liczbą bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w województwie kujawsko-pomorskim. Od 2012 do 2015 roku systematycznie rośnie liczba ofert pracy. W 2016 roku zgłoszono 281 ofert pracy mniej niż w roku poprzednim. Liczba osób bezrobotnych w badanym okresie utrzymuje się na względnie równym poziomie.
Najwięcej osób z tym zawodem będących w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły zarejestrowało się w 2013 roku (87 osób). Od 2014 roku obserwujemy znacznie mniejsze liczby tych osób w rejestrach urzędów pracy. Z uwagi na większą liczbę zgłoszonych wolnych miejsc pracy lub aktywizacji zawodowej niż zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2012-2014 r. zawód ten został sklasyfikowany jako zawód deficytowy. 5 Od 2015 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. 6 Według nowej metodologii zamiast wskaźnika intensywności nadwyżki/deficytu zawodów dokonuje się wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych na podstawie trzech wskaźników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia oraz wskaźnika płynności bezrobotnych. Wprowadzona zmiana spowodowała, że sytuacja znacznej części zawodów pozostaje nieokreślona nie przynależy do żadnej z grup, ponieważ żaden ze 5 Podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonuje się na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego, jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. 6 Wskaźnik dostępności ofert pracy: iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia: iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu. Wskaźnik płynności bezrobotnych: iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie.
wskaźników nie osiągnął wymaganego poziomu. W 2015 i 2016 roku zawód elektryk został sklasyfikowany jako zawód deficytowy. 7 3. PROGNOZY RYNKU PRACY BAROMETR ZAWODÓW Z badania Barometr zawodów prognozującego zapotrzebowanie na pracowników w 2017 r. wynika, że w grupie zawodów Elektromechanicy i elektromonterzy na terenie województwa kujawsko-pomorskiego występuje duży deficyt poszukujących pracy. Taka sytuacja w województwie dotyczy również poszczególnych powiatów: brodnickiego, bydgoskiego oraz miasta Bydgoszczy. Deficyt prognozowany jest w powiatach: żnińskim, nakielskim, sępoleńskim, tucholskim, świeckim, grudziądzkim, mieście Grudziądz, toruńskim, mieście Toruń, golubskodobrzyńskim, lipnowskim, włocławskim, mieście Włocławek, radziejowskim oraz mogileńskim, Równowaga popytu i podaży występuje na obszarach powiatów: chełmińskiego, wąbrzeskiego, rypińskiego, aleksandrowskiego i inowrocławskiego. 8 Wykres 3. Prognoza na 2017 w Polsce. Relacja między dostępną siłą roboczą a zapotrzebowaniem na pracowników ELEKTROMECHANICY I ELEKTROMONTERZY. 7 Źródła danych: Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy. 8 Źródło: www.barometrzawodów.pl
Wykres 4. Prognoza na 2017 w województwie kujawsko pomorskim. Relacja między dostępną siłą roboczą a zapotrzebowaniem na pracowników ELEKTROMECHANICY I ELEKTROMONTERZY 4. KSZTAŁCENIE I DOSKONALENIE W ZAWODZIE Według Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 marca 2017 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2017 r. poz. 622) zawód elektryka można uzyskać kształcąc się w trzyletniej branżowej szkole I stopnia (od roku szkolnego 2017/2018) oraz na kwalifikacyjnych kursach zawodowych w zakresie kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie. Według danych pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej udostępnianych przez Centrum Informatyczne Edukacji na stronie https://sio.men.gov.pl/index.php/rspo w województwie kujawsko-pomorskim zawód ten można zdobyć w 54 szkołach (stan na 06.06.2017 r.). Dwanaście z nich to szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkoły publicznej. Czterdzieści dwie z nich to szkoły publiczne.
W zawiązku z relatywnie dużą ilością szkół kształcących elektryków w województwie kujawsko-pomorskim odnotowujemy również znaczną liczbę uczniów uczących się tego zawodu. Najwięcej, 444 uczniów, kształciło się w roku szkolnym 2013/2014. Od tego roku obserwujemy tendencję malejąca uczniów kształcących się w placówkach w województwie kujawsko-pomorskim. W 2016 roku, w porównaniu z pozostałymi latami, szkoły opuściła najmniejsza ilość absolwentów (52 osoby). Aktualna informacja o szkoleniach przydatnych dla zawodu elektryk dostępna jest w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych: http://ris.praca.gov.pl, przez wyszukiwarkę, w obszarze: Technika i handel artykułami technicznymi, w tym: mechanika, metalurgia, energetyka, elektryka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konserwacja pojazdów; kod-16. 5. INFORMACJE DODATKOWE Stowarzyszenie Elektryków Polskich Zarząd Główny ul. Świętokrzyska 14, 00-050 Warszawa tel. 22 556 43 02, 304 e-mail: sep@sep.com.pl www: http://www.sep.com.pl Oddział w Bydgoszczy ul. Rumińskiego 6 (siedziba NOT) pokój 106; 85-030 Bydgoszcz tel./faks 52 322 55 92 e-mail: biuro@sep.bydgoszcz.pl www: http://www.sep.bydgoszcz.pl/ Oddział w Toruniu ul. Piernikarska 6, 87-100 Toruń
Tel./faks 56 662 90 84 e-mail: oddzial.torunski.sep@gmail.com www: http://www.ot-sep.pl/ Oddział we Włocławku ul. Okrężna 2b, 87-800 Włocławek tel. 783 952 140 e-mail: zarząd@sep.wloclawek.pl www: http://www.sep.wloclawek.pl Związek Zawodowy Inżynierów i Techników Okręg kujawsko pomorski WIKA Polska S.A. ul. Łęgska 29/35; 87-800 Włocławek, tel. 54 230 12 68; faks: 54 230 11 87 http://www.zzit.home.pl/okregi.php/ LITERATURA Boczkowski, Andrzej, 2008 r., Vademecum elektryka. Bezpieczeństwo użytkowania instalacji elektrycznych, Wydawnictwo Polce, Warszawa Goźlińska, Elżbieta, 2015 r., Maszyny elektryczne, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa Grygiel, Joanna, Bielawski Artur, 2016 r., Konserwacja urządzeń i maszyn elektrycznych Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa Kołodziejczyk, Sławomir, 2016 r., Instalacje elektryczne, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności WKŁ, Warszawa Lejdy, Brunon, 2016 r., Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Markiewicz, Henryk, 2008 r., Instalacje elektryczne, Wydawnictwo WNT, Warszawa CZASOPISMA FACHOWE Elektroinstalator - miesięcznik o charakterze informacyjno-praktycznym, skierowanym do specjalistów w branży elektrycznej i energetycznej. tj.: projektantów instalacji elektrycznych, wykonawców, handlowców - http://www.elektroinstalator.com.pl Elektro.info miesięcznik - http://www.elektro.info.pl/ Elektrosystemy miesięcznik branży elektrotechnicznej - http://www.elektrosystemy.com.pl/ http://www.elektryka.org/ - portal branży elektrycznej http://ise.pl/ - serwis branży elektrycznej Opracowała: Patrycja Nowak doradca zawodowy Akceptowała: Elżbieta Słowińska Kierownik CIiPKZ w Bydgoszczy WUP w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy
6. MOZLIOWŚCI I WARUNKI ZATRUDNIENIA W ZAWODZIE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Dostęp do rynków pracy krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). W państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) swobodny przepływ pracowników jest prawem podstawowym pozwalającym obywatelom danego państwa EOG podjąć pracę w innym państwie należącym do EOG na tych samych warunkach jak obywatele wybranego państwa. Polacy, podejmujący legalną pracę w innym państwie EOG, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. Informacja dla osób poszukujących pracy w zawodzie elektryk w krajach EOG: Osoba chcąca podjąć pracę jako elektryk w jednym z krajów EOG, powinna sprawdzić czy zawód ten nie jest w tym kraju regulowany, co wiąże się z oficjalnym uznaniem kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Każdy kraj EOG decyduje o uregulowaniu zawodu, dlatego też może się zdarzyć, że dany zawód jest regulowany w jednym kraju, podczas gdy w innych nie będzie regulowany. Aby sprawdzić, czy zawód elektryk jest regulowany należy skorzystać z wyszukiwarki na portalu Twoja Europa prowadzonym przez Komisję Europejską: http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/regprof/index.cfm?action=homepage Obecnie w krajach EOG zawód elektryk jest regulowany tylko w Węgrzech i na Cyprze. W przypadku braku informacji o danym zawodzie w powyższej wyszukiwarce lub w razie potrzeby uzyskania dodatkowych informacji, należy zgłosić się do jednego z punktów informacyjnych utworzonych w tym celu w każdym z krajów EOG (tzw. contact points): http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/contact/national_contact_points_en.htm Zapotrzebowanie na osoby z zawodem elektryk wg Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej http://eures.europa.eu Z danych dostępnych na portalu EURES wynika, że dla osób z tym zawodem zgłoszonych zostało 22533 ofert pracy z 25 krajów EOG. Najwięcej ofert pracy dla elektryków znajduje się w Niemczech (14002 ofert), Belgii (2228 ofert), Holandii (1274 ofert), Francji (1870 ofert), Austrii (1043 ofert) oraz Republice Czech (471 ofert) - dane wg stanu na dzień 17.05.2017 r. Osoba na tym stanowisku musi posiadać minimum wykształcenie średnie techniczne (elektryczne) oraz mieć uprawnienia SEP dla grupy 1 do 20 kv, a także prawo jazdy kategorii B. Ważną kwestią jest też doświadczenie w konserwacji, naprawach instalacji elektrycznych i wiedzę na temat automatyki przemysłowej. Elektryk powinien cechować się: umiejętnością analitycznego myślenia i rozwiązywania problemów oraz umiejętnością pracy w zespole, a także być dyspozycyjny, spostrzegawczy, dokładny, odporny na warunki środowiska pracy. Należy pamiętać, że najczęściej pracodawcy oczekują od pracownika znajomości języka kraju, w którym zamierzają podjąć pracę oraz posiadania własnego samochodu. Przykładowe
stawki płacy w zawodzie elektryk w wybranych krajach: Niemcy 12-14 /godz.(brutto), Francja 11-12 /godz.(brutto), Austria 1795 /m-c(brutto). Opracował: Jacek Paśniewski pośrednik pracy, WUP w Toruniu, Wydział Pośrednictwa Pracy OZ WUP w Bydgoszczy
ANEKS Tabela 1. BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE ELEKTRYK W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM W LATACH 2012-2016 Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani W OKRESIE OGÓŁEM Bezrobotni według stanu NA KONIEC OKRESU Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki W OKRESIE OGÓŁEM Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki NA KONIEC OKRESU Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej OGÓŁEM Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej NA KONIEC OKRESU 2016 327 101 68 15 607 43 2015 319 119 65 23 888 53 2014 325 129 63 16 626 66 2013 349 154 87 27 402 31 2012 258 131 80 30 287 9 Tabela 2. ABSOLWENCI I UCZNIOWIE KSZTAŁCĄCY SIĘ W ZAWODZIE ELEKTRYK W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM Wyszczególnienie / rok szkolny Liczba absolwentów, stan na rok szkolny: Liczba uczniów, stan na rok szkolny: 2016/2017 52 361 2015/2016 65 398 2014/2015 115 402 2013/2014 100 444 2012/2013 140 370