Masdevallia gilbertoi Photo: Greg Allikas, źródło: www.cites.org ASPEKTY UPRAWY, PRZETRZYMYWANIA I WYMIANY OKAZÓW ROŚLIN ZWIĄZANE Z PRZEPISAMI CITES I PROCEDURAMI UPROSZCZONYMI W TYM ZAKRESIE Magdalena Mikitiuk-Ziółek Departament Leśnictwa i Ochrony Przyrody Spotkanie robocze z Zarządem Rady Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce Warszawa, 29.05.2014 r.
Definicja okazu (1) Okaz: każde zwierzę lub roślina, żywe lub martwe, należące do gatunku wymienionego w aneksach A do D, każda jego część lub produkt pochodny, zawarty w innych towarach lub nie oraz wszelkie inne towary, które zgodnie z dołączonym dokumentem, opakowaniem lub oznakowaniem lub etykietą, albo wszelkimi innymi okolicznościami mają zawierać lub zawierają części lub produkty pochodne zwierząt lub roślin należących do tych gatunków, chyba że na podstawie wyraźnego wyłączenia takie części lub produkty pochodne nie podlegają przepisom rozporządzenia nr 338/97 lub przepisom odnoszącym się do aneksu, w którym dane gatunki są wymienione, poprzez wskazanie odnośnie do tego w przedmiotowych aneksach. (art. 2 lit. t rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) Echinocereus gentryi Photo: Hannes Proschko, źródło: www.cites.org 2
Definicja okazu (2) Okaz rośliny Okaz gatunku wymienionego w aneksach A do D, jeśli jest on rośliną, częścią lub produktem otrzymanym z rośliny, których przynajmniej jedno z rodziców należy do wymienionego tam gatunku. W przypadku gdy rodzice takiej rośliny należą do gatunków wymienionych w różnych aneksach lub gatunków, z których tylko jeden jest wymieniony, stosuje się przepisy bardziej rygorystycznego aneksu. W przypadku okazów roślin mieszańców, jeśli jedno z rodziców należy do gatunku wymienionego w aneksie A, przepisy bardziej rygorystycznego załącznika stosuje się tylko wtedy, jeśli gatunek ten zostanie opatrzony adnotacją odnośnie do tego w załączniku. (art. 2 lit. t rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 3
Aneksy UE Gatunki zwierząt i roślin objęte przepisami UE w zakresie ochrony dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi są przypisane do 4 aneksów: (art. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 4
Przewożenie przez granice Import przywóz do UE (art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 5
Przewożenie przez granice (Re-)eksport wywóz lub ponowny wywóz z UE (art. 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 6
Odstępstwa Okazy urodzone i wyhodowane w niewoli lub sztucznie rozmnożone: Z wyjątkiem przypadków związanych z działalnością komercyjną (art. 8 rozp. 338/97), okazy gatunków wymienionych w aneksie A, które urodziły się i zostały wyhodowane w niewoli lub są sztucznie rozmnożone, traktowane są zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie do okazów gatunków wymienionych w aneksie B; W przypadku sztucznie rozmnażanych roślin przepisy dotyczące wwozu i wywozu z UE okazów gatunków wymienionych w aneksach do rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 mogą być uchylone na specjalnych warunkach w odniesieniu do: stosowania świadectw fitosanitarnych; handlu prowadzonego przez zarejestrowane podmioty gospodarcze i instytucje naukowe; handlu mieszańcami. (art. 7 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 7
Odstępstwa Okazy urodzone i wyhodowane w niewoli lub sztucznie rozmnożone: Zarejestrowane instytucje naukowe i naukowcy Zezwolenia na przywóz i wywóz z UE, a także świadectwa zwalniające z zakazu działalności komercyjnej oraz świadectwa na przewóz żywych okazów roślin pochodzących ze środowiska naturalnego nie są wymagane w przypadku niekomercyjnych wypożyczeń, darowizn i wymian między naukowcami a instytucjami naukowymi, zarejestrowanymi przez organy administracyjne Państw, w których się one znajdują: okazów zielnikowych oraz innych, zakonserwowanych, zasuszonych lub wtopionych okazów muzealnych, a także żywego materiału roślinnego, opatrzonego etykietą, której wzór został określony w Załączniku VI rozporządzenia Komisji (UE) nr 792/2012 lub podobną etykietą wydaną lub zatwierdzoną przez organ administracyjny państwa trzeciego. (art. 7 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 8
Sztucznie rozmnażane okazy roślin (1) Okaz gatunku zaliczonego do roślin jest uznawany za sztucznie rozmnożony, wyłącznie jeśli właściwy organ zarządzający w porozumieniu z właściwym organem naukowym państwa członkowskiego jest przekonany, że spełnione są następujące warunki: okaz jest lub pochodzi od roślin wyhodowanych z nasion, sadzonek, poprzez podziały, z tkanek przyrannych (kallus) lub innych tkanek roślinnych, zarodników lub innych propagul w kontrolowanych warunkach; uprawowy matecznik został utworzony i jest utrzymywany zgodnie z przepisami CITES i właściwymi przepisami krajowymi w sposób niewywierający negatywnego wpływu na przetrwanie gatunku w środowisku naturalnym, a także jest utrzymywany w ilościach wystarczających do rozmnażania, tak by ograniczyć lub wyeliminować konieczność uzupełniania go roślinami ze środowiska naturalnego (uzupełnienie w drodze wyjątku, ograniczone do ilości niezbędnych do utrzymania żywotności i produktywności uprawowego materiału rozmnożeniowego) (art. 56 rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006) 9
Sztucznie rozmnażane okazy roślin (2) Sztucznie rozmnażane okazy: Kontrolowane warunki oznaczają nienaturalne środowisko, które podlega intensywnej manipulacji na skutek interwencji człowieka, co może obejmować między innymi: uprawę ziemi, nawożenie, zwalczanie chwastów, nawadnianie lub zabiegi ogrodnicze, takie jak: sadzenie w doniczkach, uprawę zagonach i ochronę przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi. Drewno i inne części lub produkty pochodne pozyskane z drzew wyrosłych na jednogatunkowych plantacjach uznawane są za sztucznie rozmnożone, jeżeli spełniają powyższe warunki dot. pochodzenia okazu i uprawowego matecznika. na (art. 56 rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006) 10
Przewóz żywych okazów na terenie UE Przewóz żywych, pochodzących ze środowiska naturalnego okazów roślin z aneksu A Przewóz w obrębie Wspólnoty żywych, pochodzących ze środowiska naturalnego okazów gatunków wymienionych w aneksie A z miejsca wskazanego w zezwoleniu na przywóz lub w każdego rodzaju świadectwie wydanym zgodnie z rozporządzeniem wymaga uprzedniego zezwolenia organu zarządzającego Państwa Członkowskiego, w którym okaz się znajduje. Zezwolenia takie są: udzielane tylko wtedy, gdy właściwy organ naukowy danego Państwa Członkowskiego lub, gdy okaz jest przewożony do innego Państwa Członkowskiego, właściwy organ naukowy tego ostatniego upewni się, że pomieszczenie przeznaczone dla żywego okazu w miejscu przeznaczenia jest właściwie wyposażone, aby zapewnić mu odpowiednią ochronę i opiekę; potwierdzane przez wydanie świadectwa. (art. 9 ust. 1 i 2a rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 11
Kontrola działalności handlowej (1) Zakazy i zwolnienie od zakazów Zakazane jest kupno, oferowanie kupna, pozyskiwanie do celów handlowych, wystawianie na widok publiczny do celów handlowych, wykorzystywanie dla zysku, sprzedaż, przechowywanie w celu sprzedaży, oferowanie do sprzedaży lub transportu w celu sprzedaży okazów gatunków wymienionych w aneksie A. (art. 8 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 12
Kontrola działalności handlowej (2) Zakazy i zwolnienie od zakazów Organ administracyjny Państwa Członkowskiego, w którym znajdują się okazy, może przyznać zwolnienie od zakazów określonych w art. 8 ust. 1 rozp. 338/97 poprzez wydanie stosownego świadectwa, po indywidualnym rozpatrzeniu sprawy, m.in. jeżeli okazy: zostały wprowadzone do Wspólnoty zgodnie z przepisami rozporządzenia i wykorzystywane mają być w celach, które w negatywny sposób nie wpłyną na możliwość przeżycia takiego gatunku; lub są okazami, które urodziły się i zostały wyhodowane w niewoli lub są sztucznie rozmnożonymi okazami gatunku roślin lub stanowią części lub produkty pochodne takich gatunków; lub są przeznaczone do celów hodowli lub rozmnażania, których realizacja przyniesie korzyści w zakresie ochrony gatunku; mają być przeznaczone do celów badawczych lub edukacyjnych, mających przyczynić się do zachowania lub ochrony gatunków; lub pochodzą z Państwa Członkowskiego i zostały pozyskane w naturze, zgodnie z ustawodawstwem obowiązującym w tym Państwie Członkowskim. (art. 8 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97) 13
Kontrola działalności handlowej (3) Zwolnienie w odniesieniu do art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 338/97 ustanowione w jego art. 8 ust. 3 Zwolnienie dotyczące okazów gatunków z aneksu A rozporządzenia (WE) nr 338/97, jest przyznawane wyłącznie jeśli wnioskodawca wykaże przed właściwym organem zarządzającym, że wejście w posiadanie przedmiotowych okazów nastąpiło zgodnie z obowiązującym prawodawstwem dot. ochrony dzikiej fauny i flory. (art. 59 ust.1a rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006) 14
Odstępstwa (1) Ogólne zwolnienia w odniesieniu do art. 8 ust. 1 i 3 rozporządzenia (WE) nr 338/97 Przepisy art. 8 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 338/97, stanowiące, że zwolnienia od zakazów określonych w art. 8 ust. 1 są przyznawane poprzez wydanie świadectwa dla indywidualnych przypadków, nie mają zastosowania i świadectwo nie jest wymagane w przypadku m.in sztucznie rozmnażanych okazów gatunków roślin. (art. 62 rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006) 15
Odstępstwa (2) Odstępstwo od zakazu działalności komercyjnej na korzyść instytucji naukowych Odstępstwo od zakazu ustanowionego w art. 8 ust. 1 może zostać przyznane instytucjom naukowym, zatwierdzonym przez organ zarządzający w porozumieniu z organem naukowym, poprzez wydanie świadectwa obejmującego wszystkie należące do kolekcji okazy gatunków wymienionych w załączniku A do tego rozporządzenia, które są przeznaczone do: sztucznego rozmnażania, co pozwoli na uzyskanie korzyści w zakresie ochrony gatunku roślin; celów badawczych bądź edukacyjnych, służących ochronie lub zachowaniu gatunku roślin. Sprzedaż okazów objętych takim świadectwem może być dokonywana jedynie na rzecz innych instytucji naukowych posiadających takie świadectwo. (art. 60 rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006) 16
Instytucje naukowe - rejestr (1) Zgodnie z art. 63 ustawy o ochronie przyrody (w zw. z art. 7 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) 338/97) Minister właściwy do spraw środowiska prowadzi rejestr instytucji naukowych uprawnionych do przewożenia w celach naukowych przez granicę UE bez zezwolenia wydawanego na podstawie przepisów UE w zakresie ochrony dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi: okazów zielnikowych, okazów muzealnych zakonserwowanych, zasuszonych albo w inny sposób utrwalonych, żywego materiału roślinnego w celu nieodpłatnej wymiany, użyczenia lub darowizny. 17
Instytucje naukowe warunki wpisu do rejestru (2) Zgodnie z art. 63 ustawy o ochronie przyrody (w zw. z art. 7 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) 338/97) Instytucja naukowa ubiegająca się o wpis do rejestru powinna spełniać następujące warunki: okazy, podlegające przepisom UE dot. CITES, są gromadzone w kolekcje; kolekcja jest wykorzystywana jedynie w celach naukowych i dydaktycznych; kolekcję stanowią jedynie okazy, których pozyskiwanie nastąpiło zgodnie z przepisami ustawy; kolekcja jest przechowywana pod opieką osoby wyznaczonej przez kierownika instytucji naukowej w warunkach uniemożliwiających jej zniszczenie; okazy w kolekcji są oznakowane w sposób umożliwiający ich identyfikację; posiadają katalog przetrzymywanych w kolekcji okazów, z wyszczególnieniem okazów, które mogą być udostępniane w drodze nieodpłatnej wymiany, użyczenia lub darowizny; katalog ten jest udostępniany zainteresowanym instytucjom naukowym. 18
Instytucje naukowe - rejestr (3) Zgodnie z art. 63 ustawy o ochronie przyrody Wpisanie do rejestru następuje na wniosek zainteresowanej instytucji naukowej. Do wniosku dołącza się kopię katalogu okazów oraz oświadczenia: o zgodności kopii katalogu okazów z oryginałem oraz o spełnieniu warunków niezbędnych do wpisu do rejestru. Minister właściwy do spraw środowiska, po wpisaniu instytucji naukowej do rejestru, wydaje zaświadczenie. Zgodnie z art. 52 ust. 2 rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006 naukowcom i instytucjom naukowym, organ zarządzający państwa członkowskiego, w którym się oni znajdują, przypisuje numer rejestracyjny. 19
Instytucje naukowe - rejestr (4) Spis zarejestrowanych instytucji naukowych - strona internetowa Sekretariatu Konwencji Waszyngtońskiej www.cites.org. Krajowe regulacje prawne dot. rejestrowanych instytucji naukowych wdrażają Rezolucję XI Konferencji Stron (Res. Conf. 11.15 rev. CoP 12), której jednym z celów było zmniejszenie potencjalnego wpływu badań naukowych na populacje gatunków zagrożonych wyginięciem, żyjące w środowisku naturalnym. Potrzeba prowadzenia badań nad systematyką i zachowaniem gatunków CITES. Wykorzystanie dotychczas zgromadzonych okazów w instytutach i muzeach. Uproszczenie procedury związanej z przewożeniem tych okazów przez granicę państw i tym samym ułatwienie współpracy między instytutami naukowymi. 20
Instytucje naukowe katalog okazów (5) Zgodnie z art. 63 ustawy o ochronie przyrody Instytucja naukowa wpisana do rejestru, jest obowiązana do: aktualizacji katalogu okazów: stanowiących kolekcję, przekazanych innym, uprawnionym na podstawie umów międzynarodowych, instytucjom naukowym; składania ministrowi właściwemu do spraw środowiska, do dnia 31 stycznia każdego roku, raportu za rok ubiegły z działalności w zakresie nieodpłatnej wymiany, użyczenia lub darowizny okazów CITES, oraz informacji o celu wykorzystania otrzymanych okazów. 21
Instytucje naukowe - etykiety (6) Zgodnie z art. 63 ustawy o ochronie przyrody Przewożenie przez granicę Unii Europejskiej okazów zielnikowych, muzealnych oraz żywego materiału roślinnego pomiędzy instytucjami naukowymi, wymaga oznakowania etykietą opakowania, w którym okazy są przewożone, zgodnie z przepisami UE w zakresie ochrony dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. Zgodnie z art. 52 ust. 3 rozporządzenia Komisji (WE) nr 865/2006 Naukowcy i instytucje naukowe, których to dotyczy, wypełniają pola 1 5 etykiety i zwracając część etykiety przeznaczonej do tego celu, niezwłocznie przekazują organowi zarządzającemu, w którym są zarejestrowane, szczegółowe informacje na temat wykorzystania każdej etykiety. 22
Wzór etykiety Załącznik VI rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 792/2012 23
Instytucje naukowe kontrola RDOŚ (6) Zgodnie z art. 63 ustawy o ochronie przyrody 24
Ceratozamia microstrobila Photo: 2000 Palm & Cycad Societies of Florida, Inc, źródło: www.cites.org DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! Magdalena Mikitiuk-Ziółek Departament Leśnictwa i Ochrony Przyrody Spotkanie robocze z Zarządem Rady Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce Warszawa, 29.05.2014 r..