PODSTAWY INFORMATYKI dr inż. Krzysztof Małecki Proprietary software zamknięte oprogramowanie, oprogramowanie własnościowe - posiada restrykcje dotyczące używania i kopiowania, zazwyczaj nakładane przez właściciela, poprzez użycieśrodków prawnych lub technicznych. środki techniczne: publikacja jedynie uruchamialnych skompilowanych plików binarnych (bez kodu źródłowego). środki prawne: licencja na oprogramowanie, zastrzeżenie praw autorskich (copyright) i praw patentowych. zamknięte oprogramowanie może być sprzedawane jako oprogramowanie komercyjne lub dostępne za darmo jako oprogramowanie freeware. 1
Public domain (domena publiczna) Ogół twórczości (m.in. tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania, itp.), do której wygasły prawa autorskie, i która jest przez to dostępna dla wszystkich i do dowolnych zastosowań bez ograniczeń wynikających z prawa autorskiego, lub która od samego początku jej powstania nie była objęta tymi prawami (np. teksty ustaw). Domena publiczna to zbiór wiedzy i twórczości stanowiący wspólny dorobek kulturowy i intelektualny ludzkości. Public domain (domena publiczna) W polskim prawodawstwie autorskie prawa osobiste chronią utwór na czas nieograniczony i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu. W Polsce obecność utworu w domenie publicznej oznacza jedynie brak jakichkolwiek praw majątkowych. Domena publiczna to nie freeware czy shareware, gdzie autorzy zachowują pełnię praw autorskich do utworu. 2
Wolne oprogramowanie (Free Software a Open Source) Oprogramowanie rozpowszechniane w postaci koduźródłowego Ruch osób zaangażowanych w działania na rzecz swobodnego dostępu do oprogramowania przez ogół użytkowników. Free software wolne oprogramowanie Dwa zasadniczo różne znaczenia: oprogramowanie, które można kopiować, używać, analizować, modyfikować, rozprowadzać, etc. bez żadnych ograniczeń lub z niewielkimi zastrzeżeniami. oprogramowanie, które można kopiować i używać bezpłatnie (freeware, oprogramowanie darmowe). Zwrot free software najczęściej używany jest w pierwszym znaczeniu tego terminu, przynajmniej wśród twórców oprogramowania! 3
Filozofia Wolnego Oprogramowania The goal of the Free Software Movement is to enable people to understand, to learn from, to improve, to adapt, and to share the technology that increasingly runs every human life (Eben Moglen, Harvard 2004). Free software is a matter of liberty and freedom not price. To understand the concept, you should think of free as in free speech, or free as in freedom of choice, not as in free beer. http://www.gnu.org/philosophy/philosophy.html Wolność Słowo free" odnosi się do wolności, nie ceny By zrozumieć tę koncepcję, powinniśmy myśleć o wolności słowa. Wolne oprogramowanie to kwestia wolności, nie ceny. Wolne oprogramowanie odnosi się do prawa użytkowników do swobodnego uruchamiania, kopiowania, rozpowszechniania, analizowania, zmian i ulepszania programów. 4
Co oznacza Wolność? 1. Wolność uruchamiania w dowolnym celu 2. Wolność analizowania oprogramowania i adaptowania go do swoich potrzeb 3. Wolność rozpowszechniania kopii (za darmo lub za opłatą licencyjną) 4. Wolność udoskonalania i rozpowszechniania udoskonaleń. Swoboda to... Wolność użytkowania programu komputerowego na dowolnym systemie komputerowym (PC/PowerPC/Palm/itp.), do dowolnego typu zadań, bez wymogu kontaktowania się w tym celu z autorem czy jakimś innym konkretnym podmiotem. Wszystkie wolności muszą być nieodwoływalne (inaczej nie są rzeczywiste), jeśli tylko nie robi się niczego złego. Jeżeli autor programu ma prawo unieważnienia licencji to program nie jest wolny. 5
Copyleft Zasada, która mówi, że przy redystrybucji programu nie można wprowadzać ograniczeń odmawiając wolności innym. Geneza free software Nazwa free software pochodzi z lat 80-tych Skomercjalizowanie UNIXa przez AT&T spowodowało zamknięcie dostępu do kodu oraz jego swobodnego rozwoju Przeciwstawił się temu haker z Massachusetts Institute of Technology, Richard Stallman, który zapoczątkował w 1983 roku ruch na rzecz tworzenia "wolnego" oprogramowania pod nazwą GNU, a w 1985 opublikował on Manifest GNU. 6
Free Software Foundation Organizacja założona w 1985 przez Richarda Stallmana Misja FSF to tworzenie, ochrona i promocja wolności (użytkowania, kopiowania, modyfikacji i rozprowadzania programów komputerowych) oraz obrona praw użytkowników wolnego oprogramowania. GNU's Not UNIX GNU projekt Free Software Foundation Cel: stworzenie wolnodostępnego, kompletnego i podobnego do UNIXa systemu operacyjnego systemu GNU Do końca lat 80. powstały wszystkie elementy systemu operacyjnego (za wyjątkiem jądra systemu) Linus Torvalds opracowanie Linuksa (jądro systemu) Np. dystrybucja GNU Debian 7
Narodziny Open Source Sprzeciw wobec free software movement a w praktyce przeciw ideologii i językowi Stallmana. Ruch Otwartego Oprogramowania. Założyciele: Eric S. Raymond i Bruce Perens. Open source powstał w 1998 wraz z rozpowszechnieniem przez Netscape Communications Corporation kodu źródłowego przeglądarki Mozilla. Większy nacisk na kwestie techniczne i organizacyjne związane z wolnością kodu. Open source a Free Software Free software kładzie główny nacisk na strony moralne i etyczne dostępności oprogramowania. Open source podkreśla znaczenie technicznej doskonałości kodu. Teza wysunięta przez Raymonda w eseju pt. The Cathedral and the Bazaar. Określeniem Open Source nazywane powinno być jedynie oprogramowanie spełniające warunki zasad Open Source wyznaczonych przez Open Source Initiative (OSI). Licencje: BSD, GPL, MIT,... 8
Oprogramowanie (bez)płatne Open source za darmo Open source = otwarte źródło programu Za open source możemy płacić jeżeli dystrybutor chce pobrać opłatę za dystrybucję (zazwyczaj przy wartości dodanej). Bez względu na to, w jaki sposób otrzymaliśmy program, zawsze mamy wolność kopiowania i modyfikacji programu, a nawet sprzedawania jego kopii. Charakterystyka The Cathedral and the Bazaar Eric Raymond Licencje za darmo lub za niewielką opłatą Otwarty kod programu źródło Oprogramowanie szyte na miarę procesów biznesowych a nie odwrotnie Nie zamykanie własnych innowacji przed innymi LINUX jest bardziej bezpiecznym systemem operacyjnym platformą dla operacji elektronicznych Linux przeszedł drogę od serwerów do stacji roboczych użytkowników więc jego rozwiązania są od zawsze a nie zostały dodawane z czasem (jak w Windows) Nie wymaga rozbudowy sprzętu komputerowego aby działać Nowy i bardziej efektywny sposób rozwoju oprogramowania 9
Przykłady oprogramowania Systemy operacyjne: Języki programowania Aplikacje Linux, FreeBSD, OpenBSD, NetBSD Perl, Python, GCC, PHP OpenOffice, Thunderbird, GIMP Internet serwery WWW (Apache), DNS, OpenSSL Freshmeat http://freshmeat.net SourceForge http://sourceforge.net 10
Realne bariery Głównie na płaszczyźnie psychologii Ignorancja (lub brak wiedzy) decydentów Obawa przed nowymi wyzwaniami (trzeba się czegoś uczyć) Syndrom jednej aplikacji Wiara w to, że wolne oprogramowanie ma uniemożliwić firmom zarabianie pieniędzy Jeżeli coś jest za darmo (lub prawie darmo) to nic nie jest warte (!!!???) Problem braku dostawców oprogramowania (fikcja) Open Cola Pierwszy na świecie napój gazowany typu open source smakiem przypominający Coca Colę Producent (zgodnie z duchem open source) zgodził się na udostępnienie każdemu zainteresowanemu receptury na ten napój Każdy może też wyprodukować ten napój, dowolnie modyfikować recepturę pod warunkiem, że sam przepis pozostanie jawny. 11
Free Beer Napój typu open source Producent (zgodnie z duchem open source) zgodził się na udostępnienie każdemu zainteresowanemu receptury na ten napój www.freebeer.org Malt: 10 lbs Maris Otter, 1 lbs Munich Malt, 7 oz Crystal Malt 90L, 4 oz Brown Malt, 3 oz Special B Crush Guaraná berries and infuse in 1 quart of hot boiled water (max temp. 172 F). Filter the mixture and add to the boiling wort the last 15 min. 2 oz Reishi Mushroom (Ganoderma Lucidum, Lingzhi). Crush or grind and infuse in 1 quart of hot boiled water (max temperature 172 F). Steep for 30 minutes. Filter the mixture and add to the boiling wort the last 15 min. Serve cold and enjoy. OScar Dziesiątki tysięcy internautów; realnie nad samochodem pracuje grupa kilkudziesięciu osób kierowana przez Markusa Merza. W kategorii osiągów: między "Garbusem" a Golfem I - prędkość maksymalna: 145 km/h. Ma być solidny i zbudowany przy użyciu jak najmniejszej liczby części mechanicznych. Pomysł na konstrukcję samochodu zapożyczono z budowy komputera. Pojazd składa się z sześciu samodzielnych części: układu napędowego (będącego odpowiednikiem płyty głównej w PC), karoserii, silnika, systemu bezpieczeństwa i centrum informacyjnego. Każdą z nich konstruuje się oddzielnie i, co najważniejsze, tak jak w komputerze, można je mieszać między sobą i łączyć z innymi modułami, więc przyszły producent będzie mógł je w razie potrzeby zamieniać, z łatwością przekształcając, na przykład, samochód osobowy w pick-up. Projekt ma być dostępny za darmo dla każdego członka związanej z nim społeczności. www.theoscarproject.org 12
Dziękuję za uwagę 13