Przedmiotowy System Oceniania z wiedzy o społeczeństwie opracowany przez Szkolny Zespół Przedmiotowy w składzie: Dorota Pardon, Wojciech Kiełb

Przedmiotowy System Oceniania z wiedzy o społeczeństwie opracowany przez Szkolny Zespół Przedmiotowy w składzie: Dorota Pardon, Wojciech Kiełb I. PSO ma na celu ustalenie zasad współpracy i wsparcia ucznia w procesie jego rozwoju intelektualnego i osobowościowego. Ocena ma dostarczyć uczniom, rodzicom i nauczycielowi rzetelnej informacji o specjalnych uzdolnieniach, postępach i trudnościach, na jakie natrafił uczeń w procesie dydaktycznym. Informacje o osiągnięciach i postępach uczniów w nauce są jawne; nauczyciel przedstawia je uczniowi na bieżąco, a rodzicom (prawnym opiekunom) podczas zebrań klasowych. Komentarz do oceny powinien zawierać wskazówki dla ucznia, w jaki sposób może on poprawić swoje osiągnięcia edukacyjne z przedmiotu w przyszłości. II. Wymagania edukacyjne formułowane są na podstawie właściwej podstawy programowej, programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum, wydawnictwa Operon, nr dopuszczenia DKOS 5002 4/04, zakres podst. (kl. IV) oraz programu nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie w szkole ponadgimnazjalnej W centrum uwagi, wydawnictwa Nowa Era (kl. I) III. Ocenie podlegają: Aktywność (zaangażowanie ucznia w proces kształcenia) Wiedza merytoryczna (stopień opanowania wiadomości i umiejętności przewidzianych w programie) Ze względu na specyfikę przedmiotu ocena z WOS winna przede wszystkim uwzględniać aktywność uczniów. Wiedza merytoryczna powinna być służebna do tychże aktywności. Aktywne uczenie się organizowane przez nauczyciela jest rozumiane w programie jako zdobywanie kompetencji i sprawności w zakresie uczenia się, myślenia, poszukiwania, doskonalenia się, współpracowania i działania. IV. Stopień opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności sprawdzają: prace pisemne: kartkówka dotycząca materiału z trzech ostatnich tematów realizowanych na maksymalnie pięciu ostatnich lekcjach (nie musi być zapowiadana); sprawdzian obejmujący większą partię materiału (dział), zapowiedziany z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem i poprzedzony powtórzeniem wiadomości; próbne egzaminy (dyrektorskie, maturalne), 1

odpowiedź ustna, zadanie domowe, Zespół Szkół nr 7 w Tychach rok szkolny 2014/2015 inne: praca i aktywność na lekcji, praca projektowa, prowadzenie dokumentacji pracy na lekcji, twórcze rozwiązywanie problemów, referat, prezentacja na zadany temat, udział w konkursie szkolnym i międzyszkolnym. IV. Przy ocenianiu prac pisemnych obowiązują następujące progi procentowe: 100% - 91% stopień bardzo dobry 90% - 75% stopień dobry 74% - 50% stopień dostateczny 49% - 30% stopień dopuszczający 29% - 0% stopień niedostateczny V. Stopień zaangażowania ucznia w proces kształcenia oceniamy obserwując: Udział w lekcji, przez który rozumiemy nie tylko aktywność przejawiającą się zgłaszaniem i udzielaniem odpowiedzi, ale także aktywne słuchanie, sporządzanie notatek, wykonywanie poleceń, uczestnictwo w pracach zespołów, wykonywanie zadań projektowych. Systematyczne wykonywanie zadań domowych, przy czym dopuszczona jest możliwość niewykonania zadania (2 razy lub 1 raz w semestrze, zgodnie z postanowieniami przyjętymi w WO) - nie dotyczy to przygotowania do sprawdzianu. Obowiązkiem ucznia jest zgłoszenie nieodrobienia pracy domowej przed rozpoczęciem lekcji; nauczyciel odnotowuje ten fakt w dzienniku; jeśli brak zadania nie zostanie zgłoszony, uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną). Gotowość do wykonywania zadań dodatkowych (tj. takich, które nauczyciel zleca jako nadobowiązkowe). Udział w konkursach przedmiotowych, olimpiadach, przeglądach, itp. VI. Aktywność ucznia na zajęciach jest odnotowywana w zeszytach przedmiotowych za pomocą punktów. Podczas 1 lekcji uczeń może zdobyć 1-5 punktów, w zależności od stopnia zaangażowania. Sumę punktów przeliczamy na ocenę wg skali: 20p. bardzo dobry 2

15-19p. dobry 10-14p. dostateczny 1-9 dopuszczający Niewykorzystane punkty z pierwszego semestru przechodzą na semestr następny. Dla klas, które realizują zajęcia z wiedzy o społeczeństwie w wymiarze 1 godziny tygodniowo stosuje się obniżoną skalę: 10p. bardzo dobry 7-9p. dobry 6-4p. dostateczny 1-3 dopuszczający VII. Wobec uczniów o specyficznych potrzebach edukacyjnych na podstawie opinii Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nauczyciel dostosowuje kryteria ocen do możliwości uczniów. VIII. Warunki poprawy stopni: uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych był nieobecny na sprawdzianie ma obowiązek napisać ten sprawdzian w ciągu 2 tygodni od powrotu do szkoły lub w terminie uzgodnionym z nauczycielem, uczeń nieobecny na sprawdzianie z przyczyn nieusprawiedliwionych otrzymuje ocenę niedostateczną, uczeń ma możliwość poprawienia stopnia ze sprawdzianu w trybie określonym przez nauczyciela, nie później niż w ciągu 14 dni od terminu pracy, uczeń na obowiązek wykonania pisemnej poprawy sprawdzianu, z którego otrzymał ocenę niedostateczną. 3

IX. Wymagania na poszczególne oceny: Ocenę celującą (6) może otrzymać uczeń, który: wyróżnia się szeroką, samodzielnie zdobytą wiedzą, wybiegającą poza program nauczania wos, posiadł umiejętność samodzielnego korzystania z różnych źródeł informacji, samodzielnie formułuje wypowiedzi ustne i pisemne na określony temat, które są wzorowe zarówno pod względem merytorycznym, jak i językowym, nie boi się wypowiadać własnych, nawet kontrowersyjnych opinii i sądów, które potrafi przekonująco uzasadnić, doskonale zna szeroką terminologię przedmiotową, swobodnie się nią posługuje, wykazuje doskonałą orientację w aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej Polski oraz w sytuacji międzynarodowej, bierze udział w szkolnych i pozaszkolnych konkursach przedmiotowych i osiąga w nich sukcesy Ocenę bardzo dobrą (5) może otrzymać uczeń, który: opanował w pełnym stopniu wiadomości i umiejętności przewidziane programem nauczania, sprawnie, samodzielnie posługuje się różnymi źródłami wiedzy, rozumie i poprawnie stosuje poznaną terminologię, samodzielnie formułuje wypowiedzi ustne i pisemne na określony temat, wykorzystując wiedzę zdobytą w szkole i poza nią, umie współpracować w grupie, aktywnie uczestniczy w lekcjach. Ocenę dobrą (4) otrzymuje uczeń, który: nie opanował całego materiału określonego programem nauczania, ale nie utrudnia mu to głębszego i pełniejszego poznania wiedzy podstawowej, rozumie genezę, przebieg i skutki wielu zjawisk zachodzących we współczesnej Polsce i świecie, rozumie podstawowe reguły i procedury życia społecznego, poprawnie posługuje się prostymi źródłami informacji, 4

wykonuje samodzielnie typowe zadania polegające na ocenianiu, selekcjonowaniu, wartościowaniu, uzasadnianiu, umie formułować proste, typowe wypowiedzi ustne i pisemne. Ocenę dostateczną (3) otrzymuje uczeń, który: opanował minimum wiadomości określonych programem nauczania, potrafi formułować schematyczne wypowiedzi ustne i pisemne, umie posługiwać się (często pod kierunkiem nauczyciela) prostymi środkami dydaktycznymi wykorzystanymi na lekcji. Ocenę dopuszczającą (2) otrzymuje uczeń, który: ma braki w wiadomościach, nie opanował także wszystkich umiejętności przewidzianych w programie, zadania i polecenia, które uczeń wykonuje, często przy znacznej pomocy nauczyciela, mają niewielki stopień trudności, zeszyt przedmiotowy prowadzi niesystematycznie, nie wykonał wszystkich prac lekcyjnych i domowych. Ocenę niedostateczną (1) może otrzymać uczeń, który: nie opanował wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania, nie potrafi, nawet przy znacznej pomocy nauczyciela, korzystać z prostych środków dydaktycznych, nie potrafi formułować nawet bardzo prostych wypowiedzi ustnych i pisemnych, ponieważ nie zna i nie rozumie podstawowej terminologii stosowanej na lekcjach, nie prowadzi zeszytu przedmiotowego. X. Przedmiotowy system oceniania podlegać będzie corocznej ewaluacji. 5

Załącznik nr 1 dotyczy kl. I technikum (nowa podstawa programowa) Plan wynikowy z wymaganiami na poszczególne oceny Uwaga dotycząca oceniania na każdym poziomie wymagań aby uzyskać kolejną, wyższą ocenę, uczeń musi opanować zasób wiedzy i umiejętności z poprzedniego poziomu. Temat lekcji 1. Obywatelstwo polskie i unijne Zagadnienia - istota obywatelstwa - nabywanie i uzyskiwanie obywatelstwa - obywatelstwo polskie - obywatelstwo unijne - obywatelstwo a narodowość - społeczeństwo obywatelskie - obywatelskie nieposłuszeństwo Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca terminów: obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, państwo prawa, dwa podstawowe sposoby nabywania obywatelstwa (prawo krwi, prawo ziemi) podstawowe prawa i obowiązki obywatela zapisane w Konstytucji RP Rozdział I: Obywatel terminów: terminu: obywatelskość, pluralizm nieposłuszeństwo polityczny, obywatelskie decentralizacja władzy - wskazuje różnice państwowej między - przedstawia obywatelstwem a sposób nabywania narodowością obywatelstwa w i opisuje Polsce inne niż prawo krwi i prawo ziemi posiadania sposoby uzyskania obywatelstwa obywatelstwa polskiego i unijnego, i opisuje sposób nadawania warunki rozwoju obywatelstwa społeczeństwa obywatelskiego polskiego i zrzekania się go - opisuje cechy charakterystyczne społeczeństwa obywatelskiego - zna postać H.D. Thoreau - wyjaśnia znaczenie terminu: subsydiarność - wskazuje uprawnienia wynikające z posiadania obywatelstwa unijnego - wskazuje przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa - ocenia korzyści płynące z posiadania obywatelstwa, w tym obywatelstwa unijnego - ocenia, czy społeczeństwo polskie spełnia kryteria społeczeństwa obywatelskiego 6

2. Proces wyborczy - relacje władzaobywatel - formy sprawowania władzy przez obywateli - rola wyborów we współczesnej demokracji - prawo wyborcze - cenzus wyborczy - przymiotniki wyborcze - charakterystyka wyborów w Polsce - referendum ogólnokrajowe i lokalne 3. Życie publiczne - życie publiczne - inicjatywa obywatelska - petycja, skarga i list otwarty - manifestacje, demonstracje i pikiety - strajki terminów: demokracja pośrednia, demokracja bezpośrednia, czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze - wskazuje różnice między demokracją pośrednią a bezpośrednią - określa cenzus wyborczy obowiązujący w Polsce terminów: inicjatywa obywatelska, petycja, list otwarty - pisze petycję według wzoru terminów: suwerenność narodu, prawo wyborcze, kodeks wyborczy, referendum - wyjaśnia rolę wyborów w państwie demokratycznym przymiotniki wyborcze rodzaje referendum przyjęte w prawodawstwie polskim terminów: życie publiczne, skarga, zgromadzenie, strajk - opisuje zasady i sposób zalegalizowania zgromadzenia cele i rodzaje strajku - wyjaśnia cele, przedstawia cechy charakterystyczne obywatelskiego nieposłuszeństwa zasady przeprowadzania wyborów w Polsce - przedstawia zasady głosowania poza miejscem zamieszkania zasady przeprowadzania referendum lokalnego i ogólnokrajowego - wskazuje różnice między petycja, skargą i listem otwartym oraz wymienia elementy tych pism i charakteryzuje inne niż ostrzegawczy i zakładowy formy - wyjaśnia znaczenie terminu: uczestnictwo polityczne formy partycypacji obywateli w życiu politycznym państwa - opisuje przebieg procesu legislacyjnego obywatelskiego projektu ustawy - ocenia znaczenie wyborów dla współczesnej demokracji - ocenia wpływ aktywności obywatelskiej na kształtowanie się życia publicznego 7

4. Jak załatwić sprawę w urzędzie? 5. Informacja publiczna i e-urząd - administracja publiczna i jej struktura - administracja rządowa - administracja samorządowa - kompetencje urzędów w Polsce - podstawowe dokumenty współczesnego obywatela ( dowód osobisty, paszport, prawo jazdy) - zasady rejestracji pojazdu - informacja publiczna i jej charakterystyka - sposoby udostępniania informacji publicznej - prawa obywatela wobec urzędu - skuteczne załatwianie sprawy - odwołanie od decyzji - Elektroniczna Platforma Usług Administracji - wie, gdzie i w jaki sposób uzyskać dowód osobisty, paszport i prawo jazdy oraz zarejestrować pojazd - wypełnia wniosek o wydanie dowodu osobistego terminu: informacja publiczna - wskazuje elementy składowe podania - pisze podanie (ostrzegawczy, zakładowy) - zna zasady prawidłowego wypełniania formularzy terminów: administracja publiczna, administracja rządowa, administracja samorządowa organy administracji publicznej w Polsce terminu: urząd elektroniczny - opisuje cechy charakterystyczne informacji publicznej sposoby udostępniania informacji publicznej prawa obywatela wobec rządu ułatwienia, jaki niesie obywatelom strajku terminu: służba cywilna - wyjaśnia, jaką funkcję pełni dowód osobisty - wyjaśnia sposób odwoływania się od decyzji urzędu - pisze odwołanie od decyzji urzędu strukturę i zadania administracji rządowej i samorządowej rodzaje paszportów i ich cechy charakterystyczne przykłady spraw i opisuje sposób ich załatwiania za pośrednictwem epuap - wypełnia wniosek o udostępnienie informacji publicznej - ocenia stopień znajomości procedur podejmowania decyzji administracyjnych - ocenia działalność urzędów w Polsce - ocenia znaczenie dostępu do informacji publicznej dla funkcjonowanie demokratycznego społeczeństwa 8

1. Prawo i jego funkcje Publicznej (epuap). - pojęcie i funkcje prawa - charakter i rodzaje norm społecznych - norma prawna a przepis prawny - prawo naturalne i pozytywne - praworządność - rodziny prawa - cechy systemu prawnego - zasady prawa - kultura prawna i postawy obywateli wobec prawa terminów: prawo, praworządność rodzaje norm społecznych postawy obywateli wobec prawa e-urząd Rozdział II: Prawo terminów: norma prawna, przepis prawny, kultura prawna - opisuje rodzaje norm społecznych funkcje prawa i opisuje najczęściej stosowane zasady prawa wywodzące się z prawa rzymskiego postawy obywateli wobec prawa terminów: prawo naturalne, prawo pozytywne, prawo stanowione - opisuje cechy charakterystyczne norm społecznych rodziny prawa i podaje ich przykłady - opisuje cechy systemu prawnego - wyjaśnia znaczenie terminów: prawo zwyczajowe, prawo powszechne zwyczajowe - rozpoznaje części składowe normy prawnej - wskazuje różnice między prawem naturalnym a pozytywnym - ocenia postawy obywateli wobec prawa - ocenia kulturę prawną społeczeństwa w Polsce 2. Źródła i obszary prawa - źródła prawa - źródła poznania prawa - hierarchia aktów prawnych w Polsce - prawo wspólnotowe jako źródło prawa w Polsce - podział prawa - stosowanie prawa źródła prawa obowiązujące w Polsce - przedstawia podział prawa terminów: źródła prawa, prawo wewnętrzne, prawo międzynarodowe, prawo publiczne, prawo prywatne, prawo materialne, prawo formalne - opisuje podział prawa - opisuje etapy źródła prawa obowiązujące w Polsce i zna ich hierarchię cechy charakterystyczne prawa wewnętrznego, międzynarodowego, publicznego, prywatnego, - wyjaśnia znaczenie terminu: prawo wspólnotowe - rozróżnia i opisuje źródła prawa wspólnotowego - wskazuje różnice między poszczególnymi rodzajami prawa - ocenia problem zależności między prawem unijnym a prawem polskim 9

3. Gałęzie prawa wewnętrznego 4. Władza sądownicza w Polsce - gałęzie polskiego prawa wewnętrznego - prawo karne i jego zasady - prawo cywilne - prawo administracyjne - inne ważniejsze gałęzie prawa w Polsce i ich cechy charakterystyczne. - charakterystyka władzy sądowniczej - dwuinstancyjność sądownictwa - struktura władzy sądowniczej w Polsce - Krajowa Rada Sądownictwa - Sąd Najwyższy - sądy powszechne - sędziowie sądów terminów: kodeks, przestępstwo, grzywna rodzaje kar przewidzianych w polskim Kodeksie karnym terminów: sędzia, ławnik strukturę władzy sądowniczej w Polsce działalności prawnej terminów: osoba fizyczna, osoba prawna, akt administracyjny źródła prawa karnego, cywilnego i administracyjnego - przedstawia cechy charakterystyczne prawa karnego, cywilnego i administracyjnego inne niż prawo karne, cywilne i administracyjne gałęzie prawa w Polsce terminów: kasacja, apelacja, skarga konstytucyjna - omawia zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce - wyjaśnia, na czym polega immunitet materialnego i formalnego - opisuje zasady obowiązujące w prawie karnym - wyjaśnia różnicę między zdolnością prawną a zdolnością do czynności prawnych - opisuje podział prawa cywilnego inne niż prawo karne, cywilne i administracyjne gałęzie prawa w Polsce - omawia zasady, jakimi powinni kierować się sędziowie i członkowie trybunałów - przedstawia warunki, jakie musi spełniać kandydat na ławnika i sposób jego wyboru relacje prawne przewidziane w prawie administracyjnym - przedstawia podział aktów administracyjnych i wskazuje ich przykłady skład i zadania Krajowej Rady Sądownictwa - opisuje strukturę Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu procedurę - ocenia problem nadmiernej ilości regulacji prawnych w Polsce - ocenia problem zaostrzania kar za najcięższe przestępstwa - ocenia rolę ławników w systemie sądownictwa polskiego 10

5. Postępowanie sądowe powszechnych - ławnicy - sądy administracyjne i wojskowe - Trybunał Konstytucyjny - Trybunał Stanu - postępowanie sądowe - sprawy cywilne - sprawy karne -sprawy administracyjne - proces cywilny - pozew w procesie cywilnym - proces karny - zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - sądy polubowne 6. Organy ścigania - prokuratura i jej struktury terminów: postępowanie sądowe, strona powodowa (powód), strona pozwana (pozwany), uczestników procesu cywilnego i procesu karnego - omawia cele i sędziowski oraz konstytucyjne zasady niezawisłości i nieusuwalności sędziów - omawia zadania ławników terminów: przestępstwo, wykroczenie, mediacja, sąd polubowny - wskazuje przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne, karne i administracyjne prawa ofiary, świadka i oskarżonego w procesie karnym - omawia cele i - opisuje zadania Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych - przedstawia uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu przebieg procesu cywilnego i procesu karnego - wskazuje różnice między procesem cywilnym i karnym - wyjaśnia sposób postępowania po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa cechy dobrego mediatora - sporządza według wzoru pozew w procesie cywilnym i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - opisuje strukturę wszczynania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i Trybunałem Stanu - wyjaśnia znaczenie terminów: postępowanie procesowe, postępowanie nieprocesowe, postępowanie przygotowawcze - wskazuje różnice między postępowaniem procesowym a nieprocesowym - omawia sposób postępowania przed sądem polubownym - omawia zadania - ocenia rolę mediacji w postępowaniu sądowym - ocenia świadomość prawną społeczeństwa polskiego - ocenia poziom i 11

- zadania prokuratury - Krajowa Rada Prokuratury - policja struktura i zadania - działalność i uprawnienia policji - zadania innych służb mundurowych - dzielnicowy - prokuratura i policja w postępowaniu karnym - formy postępowania przygotowawczego - Interpol strukturę policji - opisuje zadania policji i innych służb mundurowych uprawnienia policjantów strukturę prokuratury zadania prokuratorów formy działania i zadania dzielnicowych - wyjaśnia rolę policji i prokuratury w postępowaniu karnym prokuratury - opisuje sposób powoływania i uprawnienia prokuratora generalnego - wyjaśnia, jakie znaczenie dla działalności prokuratury ma jej hierarchiczność różne sfery działalności policji Krajowej Rady Prokuratorów - wskazuje różnice między śledztwem a dochodzeniem - omawia skutki postępowania przygotowawczego - opisuje strukturę i zadania Interpolu poczucie bezpieczeństwa współczesnych Polaków 7. Nieletni wobec prawa - przestępczość nieletnich - odpowiedzialność prawna nieletnich - sądy rodzinne - środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich - przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w - rozumie pojęcia: nieletniego w prawie cywilnym i karnym przejawy demoralizacji nieletnich i popełniane przez nich czyny karalne - omawia konsekwencje zażywania alkoholu i narkotyków oraz - rozumie pojęcie: procesu resocjalizacji - określa granice prawnej odpowiedzialności nieletnich - omawia zadania sądów rodzinnych środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich sposób funkcjonowania sądów rodzinnych w sprawach przestępczości nieletnich - opisuje środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich - omawia zasady niezbędne w - omawia przestępczość nieletnich na przykładzie wybranych artykułów z Kodeksu wykroczeń - przedstawia uwarunkowania rozstrzygania spraw nieletnich przez organy państwowe - ocenia poziom przestępczości wśród nieletnich i problem zaostrzenia kar wobec nich 12

miejscach publicznych - konsekwencje zażywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów - proces resocjalizacji palenia papierosów przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w miejscach publicznych skutecznym procesie resocjalizacji 1. Czym są prawa człowieka? 2. Międzynarodowy system ochrony - prawa człowieka i ich charakter - historia praw człowieka - Powszechna deklaracja praw człowieka - generacje praw człowieka - prawa człowieka - dokumenty - prawa człowieka - instytucje. - Konwencja praw dziecka - system ochrony (Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy, Unia Europejska) terminu: prawa człowieka - omawia charakter fundamentalne dla dokumenty stworzone przez Radę Europy i ONZ prawa człowieka uregulowane w Europejskiej Karcie Społecznej oraz Karcie praw Rozdział III: Prawa człowieka prawa człowieka zapisane w Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz prawa dziecka zapisane w Konwencji praw dziecka - rozróżnia i charakteryzuje generacje praw człowieka instytucje, które stoją na straży praw człowieka - wyjaśnia, jak funkcjonuje system ochrony praw człowieka - omawia zadania ONZ, Rady Europy i prawa przynależne do konkretnej generacji - omawia strukturę i zadania instytucji stojących na straży zadania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - omawia wpływ - opisuje historię historyczne akty prawne, które miały wpływ na kształtowanie się treść dokumentów dotyczących praw człowieka, uchwalonych przez Radę Europy i ONZ - opisuje zasady i sposób składania skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - ocenia problem tzw. czwartej generacji - ocenia sposoby i skuteczność metod walki z łamaniem 13

- Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu i jego zadania - Europejska Karta Społeczna - Urząd Komisarza Praw Człowieka Rady Europy - Unia Europejska a prawa człowieka - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - Prawa człowieka a organizacje pozarządowe (Amnesty International, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Human Rights Watch) podstawowych ważniejsze organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony praw człowieka Unii Europejskiej w dziedzinie praw człowieka zadania OBWE - wyjaśnia wpływ organizacji pozarządowych na przestrzeganie praw człowieka Unii Europejskiej na kształtowanie europejskiego systemu ochrony - omawia strukturę ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej i jej wpływ na przestrzeganie praw człowieka zasady funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka cele i zadania ważniejszych organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony praw człowieka - wypełnia formularz skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka według wzoru - omawia zadania Komisarza Praw Człowieka Rady Europy - wyjaśnia okoliczności powstania OBWE i jej strukturę 3. Ochrona praw i wolności w Polsce - prawa człowieka w Konstytucji RP - Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich prawa oraz wolności człowieka i obywatela zapisane - wyjaśnia, jakie są prawne uwarunkowania ograniczenia praw i - opisuje sposób powoływania oraz funkcjonowania rzecznika praw - wyjaśnia zasady i procedury zwracania się z wnioskiem do - ocenia problem ochrony praw i wolności w Polsce 14

4. Łamanie praw człowieka - Urząd Rzecznika Praw Dziecka - prawo do prywatności - prawa jednostki w kontaktach z mediami - skarga konstytucyjna - przyczyny łamania - międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych - łamanie praw kobiet - łamanie praw dziecka - wolność wyznania - problem uchodźców - łamanie praw człowieka w Europie (nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm, ksenofobia) w Konstytucji RP - wyjaśnia, na czym polega prawo do prywatności i wskazuje jego zakres - określa prawa jednostki w kontaktach z mediami terminów: nacjonalizm, rasizm, antysemityzm przyczyny łamania wolności zapisanych w Konstytucji RP zadania rzecznika i rzecznika praw dziecka terminów: szowinizm, ksenofobia przyczyny łamania - wskazuje przykłady państw, w których nie przestrzega się lub są one zagrożone - omawia przykłady łamania praw kobiet i dzieci - podaje przykłady łamania wolności wyznania człowieka i rzecznika praw dziecka - przedstawia zasady składania skargi konstytucyjnej - wyjaśnia, na czym polega międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych - przedstawia cele i zasady konwencji genewskich i uzupełniających je protokołów - omawia sytuację uchodźców we współczesnym świecie przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka - pisze skargę do rzecznika praw obywatelskich według wzoru - wskazuje elementy skargi konstytucyjnej oraz skutki prawne jej uznania przez Trybunał Konstytucyjny - wskazuje różnice w przestrzeganiu między rozwiniętymi krajami demokratycznymi a państwami, które powstały w XX w. i nie mają tradycji demokratycznych - opisuje działalność Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców - uzasadnia, że nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm i ksenofobia stanowią przykłady łamania - ocenia przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii 15

1. System edukacji w Polsce 2. Polskie szkoły wyższe - dopuszczalne ograniczenie praw człowieka - charakterystyka polskiego systemu edukacji - zadania MEN i samorządów - zadania szkoły - statut i inne szkolne dokumenty - prawa i obowiązki uczniów - postępowanie w sytuacji złamania praw ucznia - konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - organizacja studiów system boloński - zalety i wady systemu bolońskiego - wybór kierunków studiów - zasady przyjmowania kandydatów na - przedstawia zadania szkoły prawa i obowiązki ucznia - wyjaśnia, jakie są konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - określa kryteria wyboru kierunku studiów - wyjaśnia, na czym polega kształcenie ustawiczne przyczyny uchodźstwa we współczesnym świecie Rozdział IV: Edukacja i praca system edukacji w Polsce - wyjaśnia, jaką rolę w szkole pełni statut - wyjaśnia, na czym polega system boloński w organizacji studiów wyższych - przedstawia zasady i warunki przyjęć na wyższe uczelnie edukacyjne antysemityzmu, ksenofobii - wyjaśnia, w jakich okolicznościach można ograniczyć prawa człowieka zadania MEN i samorządów lokalnych w dziedzinie edukacji inne niż statut dokumenty obowiązujące w szkole - opisuje procedurę postępowania w przypadku złamania praw ucznia wybrane kierunki studiów - wyjaśnia, na czym polega istota programu Comenius - wyjaśnia, na czym polegają zadania szkoły w zakresie nauczania i pracy opiekuńczowychowawczej - przedstawia przebieg postępowania kwalifikacyjnego na wybrany kierunek studiów i sposób obliczania ilości punktów ofertę - ocenia skuteczność polskiego systemu edukacji - ocenia system boloński wskazując jego zalety i wady - ocenia znaczenie kształcenia ustawicznego dla gospodarki i społeczeństwa 16

3. Kształcenie za granicą 4. Podróżowanie po Europie i świecie uczelnie wyższe - warunki przyjęć na uczelnie - charakterystyka wybranych kierunków studiów - kształcenie ustawiczne - edukacyjne programy unijne - program Comenius - możliwości kształcenia za granicą - charakterystyka kształcenia wyższego w wybranych krajach UE - matura międzynarodowa - program matury międzynarodowej - obywatel w podróży - utrata dokumentów za granicą - Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego - strefa Schengen i jej granice - charakterystyka - przedstawia zasady podejmowania studiów wyższych za granicą terminów: strefa Schengen, terroryzm - wyjaśnia, w jaki sposób Ministerstwo Spraw Zagranicznych dba o interesy Polaków przebywających za programy unijne - przedstawia zasady podejmowania studiów wyższych i warunki kształcenia się za granicą - przedstawia procedurę postępowania w przypadku utraty dokumentów lub problemów zdrowotnych podczas pobytu za granicą - wyjaśnia, jak - wyjaśnia, na czym polega program matury międzynarodowej korzyści, jaki daje uczniom realizowanie programu matury międzynarodowej - opisuje dokumenty zdrowotne, niezbędne podczas pobytu za granicą - opisuje zasady przekraczania granic zewnętrznych i wewnętrznych strefy Schengen edukacyjnych programów unijnych szkolnictwo wyższe w wybranych krajach UE - wyjaśnia okoliczności powstania strefy Schengen - omawia zasady przewozu żywności i leków w komunikacji samolotowej - opisuje sytuacje, - ocenia problem tzw. drenażu mózgów z punktu widzenia interesów Polski - ocenia rolę strefy Schengen dla obywateli Unii Europejskiej 17

5. Praca w Polsce i za granicą zjawiska terroryzmu - praca młodzieży w UE - dziecko i młodociany a problem podejmowania pracy - praca młodocianych w Polsce - praca w Wielkiej Brytanii - podatki i umowy - Europass - powrót do kraju granicą terminów: umowazlecenie, umowa o dzieło, umowa o pracę - przedstawia obowiązki pracodawcy zatrudniającego młodocianych pracowników funkcjonuje strefa Schengen cechy charakterystyczne zjawiska terroryzmu terminu: Europass - wyjaśnia uwarunkowania podejmowania pracy przez młodocianych zasady zatrudniania młodocianych w Polsce - wyjaśnia rolę Europass w podejmowaniu pracy za granicą przez młodych ludzi miejsca szczególnie narażone na terroryzm formalności związane z rejestracją i podejmowaniem pracy za granicą na przykładzie Wielkiej Brytanii - wyjaśnia różnice w umowach podpisywanych z młodymi pracownikami ułatwienia w powrocie do kraju Polaków pracujących za granicą które powinny wzbudzić obawy zagrożenia atakiem terrorystycznym - wyjaśnia, jaką rolę dla młodych ludzi mają uregulowania prawne Europejskiego paktu na rzecz młodzieży dokumenty wchodzące w skład Europass - sporządza Europass-CV według wzoru - ocenia problem emigracji ludzi młodych w poszukiwaniu pracy 18

Temat lekcji 1 Człowiek istotą społeczną. Jednostka, grupa, społeczeństwo. Zagadnienia - czynniki determinujące życie społeczne, - proces socjalizacji, - role społeczne, - wartości społeczne, - normy społeczne. Załącznik nr 2 dotyczy kl. IV technikum (stara podstawa programowa) Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca terminów: istota społeczna, socjalizacja, norma społeczna. Rozdział I: Społeczeństwo czynniki - uzasadnia, że determinujące życie człowiek jest istotą społeczne, społeczną, - ukazuje podstawowe poszczególne normy potrzeby ludzkie, społeczne. rodzaje norm społecznych i podaje ich przykłady. - przedstawia proces socjalizacji człowieka, - interpretuje wybrane role społeczne, - dostosowuje normy odnoszące się do konkretnej sytuacji społecznej. kształtuje i ocenia normy kulturowe i etyczne. 2 W społeczeństwie czyli w grupach społecznych. Struktura życia społecznego. 3 Rodzina jako podstawowa grupa społeczna. - pojęcie zbiorowości, - więzi społeczne, - pojęcie i typologia grup społecznych. - funkcje rodziny, - problemy współczesnej rodziny, - zawarcie związku Małżeńskiego, - relacje prawne terminów: zbiorowość, grupa społeczna. pojęć: rodzina, patologia społeczna, małżeństwo, konkordat, intercyza, - przedstawia charakterystyczne cechy zbiorowości i grupy społecznej. - przedstawia charakterystyczne funkcje rodziny - przedstawia historię własnej - dokonuje klasyfikacji grup społecznych zgodnie z przyjętym kryterium. pochodzenie w aspekcie pokrewieństwa i powinowactwa. więzi społeczne jakie zachodzą między, jednostką a grupą, - ukazuje proces tworzenia stosunków i zależności w zbiorowościach społecznych. podstawowe problemy zagrażające współczesnej rodzinie, - kształtuje i ocenia normy kulturowe i etyczne. - analizuje przyczyny degradacji rodziny we współczesnym świecie, - proponuje sposoby 19

4 Społeczeństwo tworzone przez obywateli. pomiędzy członkami rodziny. - społeczeństwo obywatelskie - obywatelskie nieposłuszeństwo pokrewieństwo, powinowactwo, władza rodzicielska, adopcja, kuratela, - przedstawia przeszkody w zawarciu związku małżeńskiego. terminów: obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, państwo prawa, podstawowe prawa i obowiązki obywatela zapisane w Konstytucji RP. rodziny, - nazywa podstawowy dokument regulujący funkcjonowanie rodziny, podstawowe instytucje, które chronią rodzinę. terminów: obywatelskość, pluralizm polityczny, decentralizacja władzy państwowej i opisuje warunki rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. - opisuje cechy charakterystyczne społeczeństwa obywatelskiego, terminu: nieposłuszeństwo obywatelskie. - ukazuje i ocenia przyczyny ograniczenia i zawieszenia władzy rodzicielskiej. - wyjaśnia znaczenie terminu: subsydiarność, - wskazuje przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa. zaradzenia problemom współczesnej rodziny. - ocenia, czy społeczeństwo polskie spełnia kryteria społeczeństwa obywatelskiego. 5 Naród i tożsamość narodowa - pojęcie narodu, - czynniki kształtujące naród, - pojęcie tożsamości narodowej, - postawy związane z tożsamością, - mniejszości narodowe w Polsce pojęć: naród, czynniki narodowotwórcze, świadomość narodowa, patriotyzm, nacjonalizm, kosmopolityzm, ksenofobia, najważniejsze czynniki narodowotwórcze, - omawia współczesne czynniki budujące poczucie tożsamości narodowej. przejawy świadomości narodowej, - wskazuje na mapie miejsca występowania mniejszości narodowych w Polsce. - wskazuje przyczyny i przejawy patriotyzmu i kosmopolityzmu we współczesnym świecie, podstawowe prawa mniejszości narodowych. - ocenia przyczyny ksenofobii występującej w Polsce na przestrzeni wieków, - ocenia stosunek Polaków do mniejszości narodowych. 20

- prawa mniejszości narodowych w Polsce szowinizm, rasizm, mniejszości narodowe, Łemkowie, Romowie, mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę. 6 Czym jest dla nas Ojczyzna? 7 W społeczeństwie czyli wśród ludzi sobie nierównych. Struktura życia społecznego. Instytucje społeczne. 8 Prawidłowości życia społecznego. Etyka życia społecznego. Harmonia i ład społeczny. Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania. - pojęcie i typy środowiska lokalnego, - przemiany i problemy społeczności lokalnej, - szanse społeczności lokalnej. - pojęcie społeczeństwa, - pojęcie struktury społecznej, - koncepcje struktury społecznej, - elementy struktury społecznej. - odwaga cywilna, - słowność i prawdomówność, - wrażliwość społeczna, - solidarność międzyludzka, - pojęcie ładu społecznego, - czynniki kształtujące ład społeczny, - przyczyny konflik- pojęć: społeczność lokalna, migracja, społeczeństwo masowe i integracja. pojęć: społeczeństwo, struktura społeczna, klasa średnia. pojęć: postawa, empatia, solidarność międzyludzka, ład społeczny, konsensus, negocjacja, mediacja, arbitraż, czynniki kształtujące ład społeczny. - określa rodzaje społeczności lokalnej, - interesuje się historią własnej społeczności lokalnej. podstawowe elementy struktury społecznej. rodzaje cech i postaw sprzyjających dobremu funkcjonowaniu jednostki w społeczeństwie, - omawia cechy danej społeczności lokalnej, - omawia koncepcje struktury społecznej. poszczególne postawy związane z życiem społecznym, - podaje przyczyny konfliktów społecznych i rozróżnia ich rodzaje. - ukazuje szanse rozwoju społeczności lokalnej, elementy struktury społecznej, - określa położenie własnej rodziny w strukturze polskiego Społeczeństwa. - wiąże daną postawę z konkretną sytuacją społeczną, - wskazuje sposoby rozwiazywania konfliktów społecznych. - planuje promocję własnego regionu. - porównuje strukturę społeczeństwa polskiego w Polsce Ludowej i III Rzeczypospolitej. - podaje sposoby rozwiazywania konfliktów społecznych, - ocenia, czy stosowanie różnych norm, zwłaszcza moralnych i obyczajowych, jest uzasadnione w zależności od różnych sytuacji, rozpatruje powyż- 21

9 Kultura życia społecznego. Subkultury młodzieżowe. 10 Społeczeństwo polskie i jego problemy. tów społecznych, - rodzaje konfliktów społecznych, - sposoby rozwiazywania konfliktów społecznych. - pojęcie kultury, - typy kultury, - struktura kultury, - wpływ kultury na życie społeczne, - rodzaje subkultur młodzieżowych - wpływ subkultur na rozwój młodzieży. - ogólna charakterystyka społeczeństwa polskiego: struktura demograficzna, zawodowa, warstwowa, - współczesne problemy społeczeństwa polskiego, - sposoby przezwyciężania problemów społe- pojęcia kultura, kontrkultura, kultura alternatywna, subkultura. pojęć: struktura demograficzna, zawodowa i warstwowa, patologia społeczna, resocjalizacja, profilaktyka. pojęcia komercjalizacja kultury, globalizacja, typy kultury, - zna najbardziej reprezentatywne subkultury młodzieżowe w Polsce. najważniejsze problemy społeczne współczesnej Polski. - nazywa poszczególne typy kultury i krótko je definiuje, - rozróżnia najbardziej charakterystyczne subkultury i omawia je. - omawia współczesne problemy społeczeństwa polskiego i występujące w nim patologie społeczne, zjawiska patologiczne wśród młodzieży. - wykazuje wpływ kultury na życie społeczne, kulturę narodową, - ukazuje zagrożenia dla jednostki i społeczeństwa wynikające z działalności subkultur młodzieżowych. - wyjaśnia przyczyny powstawania zjawisk patologicznych. szy problem z punktu widzenia jednostki i społeczeństwa. - dowodzi, że kultura polska ma uniwersalistyczny charakter, - ocenia, czy proces globalizacji zagraża kulturze narodowej, - określa i uzasadnia swoje stanowisko wobec subkultur. - ocenia skuteczność przezwyciężania patologii społecznych przez instytucje państwowe i samorządowe. 22

czeństwa polskiego. 11 Państwo jako forma organizacji społeczeństwa. 12 Formy i modele ustrojowe państwa. Obywatel a władza w systemach totalitarnych, autorytarnych i demokratycznych. 13 Geneza, rozwój i fundamentalne zasady demokracji. Formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym. 14 Konstytucja jako podstawa prawna - pojęcie państwa, - koncepcje genezy Państwa, - pojęcie władzy Państwowej, - legitymizacja władzy państwowej, - funkcje współczesnego państwa. - forma rządów, - reżim polityczny, - ustrój terytorialny. konstytucja jako ustawa pojęć: państwo, racja stanu, obywatelstwo, władza państwowa, legitymizacja władzy. pojęć: monarchia, republika, państwo policyjne, liberalne, federacyjne i unitarne, demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm. pojęć: demokracja, demokracja bezpośrednia, demokracja przedstawicielska. Rozdział II: Polityka - omawia funkcje współczesnego państwa. - przedstawia na schemacie podział państw ze względu na różne kryteria. - omawia podstawowe cechy ustroju demokratycznego. - wskazuje funda- - podaje przykłady poszczególnych funkcji państwa. współczesne formy ustrojowe wybranych państw. formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym. obowiązki państwa wobec społeczeństwa. - klasyfikuje systemy ustrojowe państw członkowskich Unii Europejskiej. - omawia zagrożenia demokracji w świecie współczesnym. - omawia i ocenia - ocenia, czy współcześnie możliwe jest zachowanie pełnej suwerenności państwa, - ocenia wypełnianie przez państwo obowiązków wobec społeczeństwa. - ocenia szanse rozwoju i sukcesu idei demokracji w skali globalnej. - ocenia szanse rozwoju i sukcesu idei demokracji w skali globalnej. - wskazuje na warto- 23

funkcjonowania państwa. 15 Krótka historia polskich konstytucji. 16 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. 17 Struktura organów władzy RP. zasadnicza podstawowe zasady prawa konstytucyjnego rys historyczny konstytucji polskich konstytucja jako ustawa zasadnicza podstawowe zasady prawa konstytucyjnego. - władza ustawodawcza, - władza wykonawcza, - władza sądownicza. pojęć: akt prawny, preambuła. - przedstawia rys historyczny konstytucji w Polsce pojęć: akt prawny, preambuła. - wyjaśniania znaczenie pojęć: władza ustawodawcza, władza wykonawcza, władza sądownicza. mentalne zasady demokracji zawarte w Konstytucji RP z 2 kwietnia1997 r.. główne treści konstytucji: zasady ustrojowe, system organów państwowych, prawa i obowiązki obywateli. zapisy preambuły. - wskazuje fundamentalne zasady demokracji zawarte w Konstytucji RP z 2 kwietnia1997 r.. - omawia zasady prawa wyborczego. główne treści konstytucji: zasady ustrojowe, system organów państwowych, prawa i obowiązki obywateli. kompetencje sejmu, senatu, prezydenta, Rady Ministrów. - omawia i ocenia zapisy preambuły. - analizuje, jaki charakter wzajemnym relacjom prezydenta i rządu nadaje Konstytucja RP. ści do jakich odwołali się twórcy preambuły. - wskazuje na wartości do jakich odwołali się twórcy preambuły. - ocenia działalność polskiego parlamentaryzmu w ostatniej dekadzie. 18 Organy kontroli państwowej i ochrony prawa. - Najwyższa Izba Kontroli, - Rzecznik Praw Obywatelskich, - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, pojęć: egzekutywa, NIK, prokuratura. organy kontroli państwowej i ochrony prawa. - przedstawia zakres działalności organów: NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej działalność Rzecznika Praw Obywatelskich od 1987 roku. - ocenia działalność Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. 24

19 Samorząd lokalny. 20 Współczesne doktryny polityczne. 21 ABC polskiej polityki. 22 Propedeutyka wiedzy o prawie. Pojęcie prawa, normy prawnej, - prokuratura. Rady Radiofonii i Telewizji, - tradycje samorządu terytorialnego w Polsce, - samorząd gminny - samorząd powiatowy, - samorząd wojewódzki. - pojęcie ideologii politycznej, - pojęcie doktryny politycznej, - rodzaje doktryn politycznych. - ideologia jako naukowy fundament programu partii politycznej, - doktryna jako sposób realizacji przyjętej Ideologii, - programy polityczne i ich treści. - pojęcie prawa, przepisu prawnego i normy prawnej, pojęć: samorząd terytorialny, referendum gminne. pojęć: ideologia, doktryna polityczna. pojęć: pragmatyzm, program polityczny. pojęć: prawo, norma prawna, - wyjaśnia, czym jest samorząd terytorialny i podaje, jakie są szczeble samorządu w Polsce. podstawowe ideologie i doktryny polityczne. - wyjaśnia wpływ różnych dziedzin (np. ekonomii, socjologii, prawa, edukacji, kultury i stosunków międzynarodowych) na treść programów politycznych. Rozdział III: Prawo - wyjaśnia czym jest prawo. Prokuratury. - omawia zadania, uprawnienia i sposób podejmowania decyzji, przez samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki. poznane ideologie i doktryny polityczne. - omawia zapisy programów wybranych partii politycznych. - rozróżnia normę prawną spośród innych norm wzajemne relacje rządu i władz samorządowych. - ukazuje problem aktualności kryteriów podziału doktryn politycznych według osi lewica prawica. - porównuje wybrane programy polityczne. główne systemy prawa: prawo sta- - uzasadnia znaczenie samorządności i potrzebę decentralizacji we współczesnym państwie. - określa i ocenia doktryny polityczne reprezentowane przez ugrupowania zasiadające w obecnym Sejmie. - ocenia wybrane programy partii w III RP pod katem pragmatyzmu. - ocenia, na czym polega konflikt między prawem natural- 25

przepisu prawa. Prawo i jego funkcje. 23 Gałęzie i dziedziny prawa. 24 Tworzenie prawa. Hierarchia aktów prawnych. Wyszukiwanie i rozumienie przepisów prawnych. - prawo naturalne i stanowione, - funkcje prawa - prawo konstytucyjne, - administracyjne, - cywilne, - karne, - finansowe, - pracy, - międzynarodowe prywatne, - międzynarodowe publiczne, - europejskie, - kościelne. - stanowienie prawa, - tworzenie prawa w drodze praktyki, - proces legislacyjny w Polsce, - konstytucja, - ustawy, - akty prawne o mocy równej ustawom, - umowy międzynarodowe, - akty wykonawcze (rozporządzenia), - akty wewnętrzne, - akty prawa miejscowego. Zespół Szkół nr 7 w Tychach rok szkolny 2014/2015 przepis prawny. główne gałęzie prawa. pojęć: proces legislacyjny, akt prawny, dekret, ratyfikacja, akt wykonawczy, akt wewnętrzny. - rozróżnia poszczególne gałęzie i dziedziny prawa. - przedstawia hierarchizację aktów prawnych, - rozróżnia i omawia sposoby tworzenia się prawa. 26 - określa źródła prawa i norm prawnych. różne rodzaje prawa. - porównuje różne akty prawne w państwie, - przedstawia proces legislacyjny ustawy. nowione, zwyczajowe i religijne. - podaje przykłady z życia. - uzasadnia, na czym polega szczególna funkcja konstytucji w państwie, - analizuje proces uchwalenia kilku ustaw w Polsce w ostatnim czasie. 25 Prawa człowieka - pojęcie i cechy nym a stanowionym. - uzasadnia znaczenie prawa międzynarodowego publicznego w obecnym czasie. - analizuje zasadę pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać).

i ich ochrona., - generacje praw człowieka, - geneza i rozwój, - podstawowe dokumenty oraz katalog podstawowych, - międzyrządowy system ochrony, - organizacje pozarządowe broniące, - gwarancje ochrony w Polsce, - przyczyny łamania i skuteczność Ich ochrony. - wyjaśnia pojęcie prawa człowieka, podstawowy katalog, prawa człowieka, które są łamane na świecie. - rozróżnia trzy generacje praw człowieka i wyjaśnia jakie prawa zawierają, - wskazuje przyczyny łamania praw człowieka, podstawowe dokumenty międzynarodowej ochrony, podstawowe instytucje państwowe i organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną, - omawia działalność Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża i Amnesty International, - wyjaśnia, jaka jest możliwość złożenia petycji lub skargi do Komitetu Praw Człowieka w Genewie i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Sztrasburgu. - ukazuje historyczny rodowód prawa człowieka, działalność organizacji systemu międzyrządowego rozróżniając: europejski, afrykański i amerykański system ochrony, oraz system ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej. - ocenia skuteczność międzynarodowego systemu ochrony. - poddaje ocenie karę śmierci, analizuje teksty źródłowe i argumentuje swą opinię, - przedstawia argumenty za i przeciw tezie "Międzynarodowy system ochrony praw człowieka jest nieskuteczny". 27

26 Gdy runął mur - Transformacja ustrojowa w Polsce po 1989 roku. 27 Krótka historia integracji europejskiej. Proces integracji Polski z Unią Europejską. 28 Polska polityka zagraniczna. - pojęcie i formy procesów integracyjnych, - rys historyczny integracji europejskiej po II wojnie światowej, - filary współpracy Unii Europejskiej, - organy Unii Europejskiej, - droga Polski do Unii Europejskiej. - kierunki polskiej polityki zagranicznej, - zmiany w polskiej polityce zagranicznej po 1989 roku, pojęć: transformacja ustrojowa, realny socjalizm, Porozumienie Okrągłego Stołu, opozycja, NSZZ Solidarność, konstytucja. - wyjaśnia pojęcie integracji. pojęć: polityka zagraniczna, interes narodowy, stosunki międzynarodowe. Rozdział IV: Polska, Europa, świat - przedstawia charakter wydarzeń z lat 1989 1990 rozpoczynających zmiany ustrojowe w Polsce. formy integracji państw na różnych płaszczyznach, najważniejsze wymagania, którym powinny sprostać państwa kandydujące do Unii. instytucje odpowiedzialne za prowadzenie polskiej polityki zagranicznej i jej kierunki. - wskazuje przyczyny załamania się systemu realnego socjalizmu w Polsce. - opisuje genezę procesów integracyjnych w Europie - rys historyczny i główne filary, - analizuje korzyści i obawy wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. cele polskiej polityki zagranicznej i zmiany, które nastąpiły po 1989 r. - porównuje proces przemian ustrojowych w Polsce i innych krajach bloku wschodniego. - przedstawia różne koncepcje integracji kontynentu europejskiego i wizję jedności państw suwerennych, - porównuje koncepcje integracyjne I i II połowy XX wieku. - ocenia dbałość Polski o interes narodowy, biorąc pod uwagę ostatnie dokonania władz i polskich polityków. - udowadnia tezę, że żyjemy w przełomowym momencie historii Polski. - analizuje przesłanki sporu o istotę suwerenności i integracji we współczesnej Europie. - wskazuje sposoby rozwiązania problemów. 28

- stosunki Polski z sąsiadami, - integracja w ramach UE i NATO. 29 Wizerunek Polski i Polaków w świecie. 30 Zagrożenia ładu międzynarodowego. 31 System bezpieczeństwa międzynarodowego. - miejsce Polonii w społeczności międzynarodowej, - czynniki kształtujące stereotypy narodowościowe, - obraz Polski i Polaków widziany oczami innych narodowości. - polityczne linie podziału świata, - przyczyny współczesnych konfliktów zbrojnych, - zjawisko międzynarodowe go terroryzmu i przestępczości zorganizowanej - system bezpieczeństwa ONZ, - rola NATO w pojęć: polskie getta etniczne, Polonia, stereotyp. pojęć: ład międzynarodowy, zimna wojna, żelazna kurtyna. instytucje czuwające nad najliczniejsze Polonie: amerykańska, brytyjska, francuska, brazylijska i z terenów byłego Związku Radzieckiego. - omawia polityczne linie podziału świata po II wojnie Światowej. - omawia europejski system bezpieczeństwa - omawia charakter procesów migracyjnych współczesnych Polaków. procesy dezintegracyjne i współczesne konflikty zbrojne. - porównuje działalność operacji pokojowych - poddaje ocenie wizerunek Polski i Polaków na świecie. - analizuje, na wybranych przykładach potencjalne zagrożenia i współczesne konflikty. - podaje przykłady działalności systemu bezpieczeństwa - proponuje sposoby poprawienia wizerunku Polski i Polaków na świecie. - proponuje sposoby rozwiązania problemów. - ocenia skuteczność misji pokojowych ONZ i NATO. 29

32 Problemy globalne współczesnego świata. 33 Drogi rozwiązywania problemów globalnych. międzynarodowy m systemie bezpieczeństwa - europejski system bezpieczeństwa - problemy społecznoekonomiczne, - problemy cywilizacyjnokulturowe, - szanse i zagrożenia wynikające z postępu naukowotechnicznego, - degradacja środowiska naturalnego - czynniki rozwoju społecznego, procesy integracyjne jako szansa dla rozwoju świata - globalizacja szanse i zagrożenia - działania na rzecz rozwoju współczesnych bezpieczeństwem międzynarodowym. pojęć: globalizacja, szok przyszłości, technologia informacyjna, dziura ozonowa, efekt cieplarniany. pojęcia: globalizacja. i system bezpieczeństwa regionalnego. najpoważniejsze problemy współczesnego świata. czynniki rozwoju społecznego i omawia je. w ramach NATO i ONZ. - rozróżnia i omawia najpoważniejsze problemy współczesnego świata. procesy integracyjne na świecie. Regionalnego. - przewiduje, jakie zagrożenia może przynieść rozwój genetyki i postęp techniczny. - podaje przykłady działań wybitnych postaci na rzecz rozwoju społeczeństw. - nakreśla sposoby rozwiązywania problemów. - ocenia proces globalizacji. 30