Program rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska-Litwa

Program rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska-Litwa (przyjęty Uchwałą Nr 1096/74/2011 Zarządu Polskich Sieci Elektroenergetycznych Operator S.A. z dnia 28 grudnia 2011 roku ) Konstancin - Jeziorna, grudzień 2011

Program zaktualizowany według wytycznych Prognozy oddziaływania na środowisko, przez Zespół w składzie: Magdalena Miłow Marzena Słupeczańska Strona 2 z 49

Spis Treści 1. WPROWADZENIE... 5 2. PRZEDMIOT, CEL I UZASADNIENIE PROGRAMU... 6 2.1. Przedmiot Programu... 6 2.2. Cel Programu... 7 2.3. Podstawy prawne i uzasadnienie Programu... 9 2.3.1. Dyrektywa 2003/54/WE (Dyrektywa 2009/72/WE)... 9 2.3.2. Dyrektywa 2005/89/WE... 10 2.3.3. Decyzja 1364/2006/WE... 10 2.3.4. BEMIP Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich... 11 2.3.5. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku... 11 2.3.6. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne... 12 2.3.7. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 2015... 13 2.3.8. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 2013... 14 2.3.9. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ)... 14 2.3.10. Notyfikacja pomocy publicznej... 15 3. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM... 16 4. OPIS ZADAŃ PROGRAMU... 17 5. WPŁYW REALIZACJI ZADAŃ PROGRAMU NA ŚRODOWISKO... 19 6. STAN OBECNY KSP NA OBSZARZE OBJĘTYM PROGRAMEM ROZBUDOWY... 23 7. OPIS TECHNICZNY INWESTYCJI... 25 7.1. GRUPA I... 25 7.2. GRUPA II... 29 8. LOKALIZACJA INWESTYCJI... 32 9. WPŁYW INWESTYCJI NA POSZCZEGÓLNE WOJEWÓDZTWA... 36 9.1. Województwo podlaskie... 36 9.2. Województwo mazowieckie... 38 9.3. Województwo warmińsko-mazurskie... 40 9.4. Województwo kujawsko-pomorskie... 42 9.5. Województwo lubelskie... 43 9.6. Planowany stan KSP w północno-wschodniej części Polski w roku 2020 w wyniku realizacji zakładanych inwestycji... 44 Strona 3 z 49

10. FINANSOWANIE INWESTYCJI... 45 10.1. Źródła finansowania... 45 10.2. Podział Projektu na Wnioski o dofinansowanie... 45 10.3. Uzasadnienie inwestycji... 47 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Planowana rozbudowa sieci elektroenergetycznej Polski północno - wschodniej na tle obszarów sieci Natura 2000... 20 Rysunek 2. Stan obecny KSP w północno-wschodniej części Polski... 24 Rysunek 3. Planowany stan KSP w województwie podlaskim... 37 Rysunek 4. Planowany stan KSP w województwie mazowieckim... 39 Rysunek 5. Planowany stan KSP w województwie warmińsko-mazurskim... 41 Rysunek 6. Planowany stan KSP w województwie kujawsko-pomorskim... 42 Rysunek 7. Planowany stan KSP w województwie lubelskim... 43 Rysunek 8. Planowany w 2020 r. stan KSP w północno-wschodniej Polsce na tle istniejącej sieci elektroenergetycznej... 44 SPIS TABEL Tabela 1. Inwestycje planowane do dofinansowania z funduszy pomocowych na lata 2007-2013... 46 Tabela 2. Inwestycje planowane do dofinansowania z funduszy pomocowych kolejnego okresu programowania... 47 Strona 4 z 49

1. WPROWADZENIE Niniejszy dokument prezentuje Program rozbudowy Krajowej Sieci Przesyłowej w celu umożliwienia przesyłu energii pomiędzy Polską i Litwą. Poza połączeniem międzysystemowym pomiędzy Ełkiem w Polsce i Alytusem na Litwie, Program zakłada wzmocnienie i rozbudowę polskiej sieci w sąsiednich regionach Polski (w szczególności województw Polski północno wschodniej) tak, aby sieć mogła obsługiwać przesył zwiększonej mocy. Wybudowane połączenie systemowe będzie łączyć przez Polskę rynek regionu bałtyckiego z rynkiem Europy Środkowej i Wschodniej, będącym jednym z pięciu rynków Europy kontynentalnej. Na użytek tego dokumentu przyjmuje się następujące określenia i definicje: Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) - infrastruktura sieciowa zapewniająca możliwość przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej na obszarze Polski, oraz ze względu na połączenia międzynarodowe, zapewniająca możliwość współpracy z systemami elektroenergetycznymi innych krajów Europy. Krajowy System Elektroenergetyczny tworzą sieć przesyłowa oraz sieć dystrybucyjna, pracujące równolegle. Krajowa Sieć Przesyłowa (KSP) sieć elektroenergetyczna najwyższych lub wysokich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu przesyłowego (OSP). Plan Rozwoju - plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną, opracowywany przez OSP na podstawie art. 16 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (t.j. Dz.U.z 2006r.Nr 89 poz.625). Strona 5 z 49

2. PRZEDMIOT, CEL I UZASADNIENIE PROGRAMU 2.1. Przedmiot Programu Program realizowany będzie przez spółkę Polskie Sieci Elektroenergetyczne PSE Operator S.A. (dalej: PSE Operator), będącą krajowym operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP), wypełniającym tę funkcję w zakresie i w sposób określony w obowiązujących regulacjach prawnych oraz zgodnie z warunkami: Decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr PEE/272/4988/W/2/2004/MS z dnia 15 kwietnia 2004 roku, udzielającej PSE Operator S.A. koncesji na przesyłanie i dystrybucję energii, na okres od 1 lipca 2004 roku do 1 lipca 2014 roku. Decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DPE-47-58(5)/4988/2007/BT z dnia 24 grudnia 2007 roku, wyznaczającej PSE Operator S.A. na operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej na okres od 1 stycznia 2008 r. do 1 lipca 2014 r. Celem działania spółki PSE Operator jest świadczenie usług przesyłania energii elektrycznej oraz zapewnianie bezpiecznej i ekonomicznej pracy krajowego systemu elektroenergetycznego, a także zapewnianie współdziałania tego systemu z innymi systemami elektroenergetycznymi, z którymi jest połączony. Program rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska - Litwa oparty jest na założeniach i wynikach analiz przyjętych przez PSE Operator w dokumencie pn. Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2010-2025. Przedmiotem Programu jest rozbudowa elektroenergetycznej sieci przesyłowej Polski, głównie w części północno-wschodniej, w wyniku realizacji inwestycji objętych zakresem połączenia Polska - Litwa. Realizacja zadań Programu stanowi jeden z elementów Polityki Energetycznej Polski do 2030 r., przyjętej przez Radę Ministrów 10 listopada 2009 r.. Realizacja celów powyższych dokumentów obejmuje m.in. odtworzenie i wzmocnienie istniejących oraz budowę nowych linii elektroenergetycznych, w szczególności umożliwiających transgraniczną wymianę energii z krajami sąsiednimi. Opracowanie ukazuje planowane przez PSE Operator inwestycje, perspektywy finansowania oraz uwarunkowania realizacji, w tym uwarunkowania środowiskowe. W niniejszym dokumencie omówione są ogólne aspekty techniczne poszczególnych zamierzeń inwestycyjnych oraz ich lokalizacje. Program wykazuje spójność planów i inwestycji PSE Operator, mających zapewnić bezpieczeństwo energetyczne kraju oraz państw Wspólnoty Europejskiej, z polityką Polski oraz Unii Europejskiej. Strona 6 z 49

2.2. Cel Programu Zapewnienie ciągłych, bezpiecznych dostaw energii elektrycznej jest jednym z najistotniejszych zadań wspólnotowego rynku energii elektrycznej. Polska, jako państwo położone w centralnej części Europy, zobowiązana jest stworzyć warunki do bezpiecznego tranzytu energii elektrycznej pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią kontynentu. Obserwując obecną strukturę Europejskiego Systemu Przesyłowego zauważalna jest niezwykle słabo rozwinięta sieć przesyłowa na obszarze Polski, a w szczególności w regionie północno-wschodnim. Wśród strategicznych projektów Polski oraz Unii Europejskiej jest wybudowanie połączenia transgranicznego pomiędzy Polską i Litwą. Celem tej inwestycji jest wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego Polski, państw sąsiednich oraz w przyszłości stworzenie Elektroenergetycznego Pierścienia Bałtyckiego. Obserwując obecny układ połączeń KSP można zauważyć, że wybudowanie połączenia pomiędzy dwoma systemami elektroenergetycznymi nie jest prostym przedsięwzięciem i nie może być utożsamiane wyłącznie z budową linii elektroenergetycznej pomiędzy dwoma stacjami znajdującymi się po przeciwnej stronie granicy. Stworzenie połączenia międzysystemowego i rzeczywiste uzyskanie określonej zdolności przesyłowej dla wybudowanej linii, wiąże się z dostosowaniem całej infrastruktury sieciowej Polski w taki sposób, aby była w stanie przyjąć określone moce. Zadaniem polskiego Operatora Systemu Przesyłowego jest stworzenie takich warunków przesyłu, aby energia mogła być transportowana w sposób ciągły i bez ryzyka przerwania połączenia. Program obejmuje powiązane ze sobą inwestycje, których nie można postrzegać jako niezależnych i odrębnie funkcjonujących części. Realizacja programu odbywała się będzie w dwóch etapach. Realizacja pierwszego etapu do roku 2015, obejmującego przede wszystkim inwestycje w Polsce północno wschodniej, pozwoli na stworzenie możliwości przesyłowych przez połączenie elektroenergetyczne Polski i Litwy. Pełne zdolności w zakresie przesyłu zostaną osiągnięte po realizacji drugiego etapu, planowanego na lata 2015 2020. Realizacja strategicznych zadań infrastrukturalnych, w tym projektów wyznaczanych na poziomie UE a następnie implementowanych w odpowiednich aktach prawnych lub innych krajowych dokumentach strategicznych, wymaga uwzględnienia potrzeb ochrony środowiska naturalnego, w sposób wskazany w prawodawstwie krajowym oraz przyjętych na poziomie UE strategiach i programach. Aspekt środowiskowy powinien być traktowany ze szczególną uwagą w realizacji Programu ze względu na walory przyrodnicze obszarów (szczególnie Polski północno wschodniej), przez które przebiegać będą realizowane inwestycje. Opracowanie Programu wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Wnioski z tej oceny zostały zawarte w Programie. Powinny być również uwzględniane przy ocenie oddziaływania na środowisko inwestycji, których realizacja łączyła się będzie z koniecznością uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Planowane połączenie systemów elektroenergetycznych Polski i Litwy realizowane będzie linią elektroenergetyczną 400 kv pomiędzy stacjami Ełk Bis w kierunku granicy RP do stacji Alytus. Eksploatowana od kilkudziesięciu lat stacja 220/110 kv Ełk, znajdująca się najbliżej granicy z Litwą, po połączeniu ze stacją Ełk Bis stanie się kluczowym elementem połączenia transgranicznego. Analizując układ istniejącej KSP (Rysunek 2) można Strona 7 z 49

zauważyć, że północno-wschodnia część kraju, mająca pośredniczyć w transgranicznej wymianie energii elektrycznej, technicznie nie jest w stanie sprostać temu zadaniu. Kluczowa dla połączenia Polska-Litwa stacja Ełk podłączona jest jedynie jedną wyeksploatowaną linią 220 kv do stacji 220/110 kv Ostrołęka, zaś z położonymi najbliżej stacjami 400/110 kv Narew oraz 220/110 kv Olsztyn połączenia nie występują. Stacja przyelektrowniana 220/110 kv Ostrołęka, której zadaniem będzie przekazywanie energii elektrycznej bezpośrednio z elektrowni, wymiana energii ze źródłami wytwórczymi w centralnej części Polski oraz transfer energii z Litwy, nie została zaprojektowana dla tak dużego obciążenia. Należy zaznaczyć, że aktualnie linie oraz stacje elektroenergetyczne, pracują głównie na napięciu 220 kv, zaś w zamierzeniu połączenie transgraniczne ma być zrealizowane na poziomie napięcia 400 kv. Wraz z coraz dłuższą eksploatacją systemu przesyłowego oraz wzrastającym obciążeniem należy liczyć się z faktem, że poszczególne elementy będą coraz bardziej narażone na uszkodzenia. Należy mieć na uwadze, że gwałtowna i niespodziewana awaria jest zazwyczaj trudniejsza w naprawie oraz wiąże się z wyższymi kosztami niż jej przeciwdziałanie. Efektywniej jest wprowadzać działania zapobiegawcze niż likwidować powstałe szkody i wprowadzać działania korygujące. Gdy infrastruktura sieciowa jest wysłużona i grozi awarią techniczną, a także gdy występują nieprzewidziane zachwiania i zjawiska pogodowe oraz pojawiają się zagrożenie aktami wandalizmu (kradzież elementów sieci), zakłócenia w pracy sieci są bardzo realne. Wymienione powyżej argumenty przedstawiają wyraźnie, że rozbudowa KSP w północno-wschodniej Polsce jest niezbędna oraz, że połączenie Polska-Litwa nie może być rozumiane wyłącznie jako budowa jednego transgranicznego odcinka linii 400 kv pomiędzy Ełkiem a Alytusem. Strona 8 z 49

2.3. Podstawy prawne i uzasadnienie Programu Potrzeba podjęcia działań w zakresie rozbudowy sieci przesyłowej i połączeń transgranicznych wynika z obowiązków nałożonych na Operatora Systemu Przesyłowego w następujących aktach prawnych i dokumentach programowych: 2.3.1. Dyrektywa 2003/54/WE (Dyrektywa 2009/72/WE) Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczy wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Zgodnie z p. 23 preambuły do Dyrektywy, budowa i utrzymanie koniecznej infrastruktury sieci, łącznie ze zdolnością przesyłową połączeń wzajemnych, powinna przyczyniać się do zapewnienia stabilnych dostaw energii elektrycznej. Art. 9 Dyrektywy stanowi, że każdy operator systemu przesyłowego jest dpowiedzialny za: zapewnianie długoterminowej zdolności systemu w celu spełnienia uzasadnionych wymogów dotyczących przesyłania energii elektrycznej; przyczynianie się do bezpieczeństwa dostaw poprzez odpowiednią zdolność przesyłową i niezawodność systemu; zarządzanie przepływami energii w systemie z uwzględnieniem wymian z innymi wzajemnie połączonymi systemami. W lipcu 2009 r. została uchwalona Dyrektywa 2009/72/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca Dyrektywę 2003/54/WE z dniem 3 marca 2011 r. Przepisy Dyrektywy 2003/54/WE zostały ujednolicone i ujęte w jednym tekście w nowej dyrektywie ze względów przejrzystości i racjonalizacji. Odesłania do uchylonej dyrektywy są traktowane jak odesłania do nowej Dyrektywy. W preambule do nowej dyrektywy (p.5) stwierdzono, że: Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej ma kluczowe znaczenie dla rozwoju społeczeństwa europejskiego, wdrażania zrównoważonej polityki w zakresie zmian klimatu oraz wspierania konkurencyjności na rynku wewnętrznym. W tym celu należy dalej rozwijać wzajemne połączenia transgraniczne, aby zagwarantować konsumentom i przemysłowi we Wspólnocie dostawy energii ze wszystkich źródeł po najbardziej konkurencyjnych cenach. Cytowany Art. 9 Dyrektywy 2003/54/WE został zastąpiony przez Artykuł 12, określający zadania operatorów systemów przesyłowych. Oprócz powyżej wymienionych obowiązków OSP dodano: zapewnianie długoterminowej zdolności systemu do zaspokajania uzasadnionego zapotrzebowania na przesył energii elektrycznej, eksploatację, utrzymywanie i rozwój w warunkach opłacalności ekonomicznej bezpiecznych, niezawodnych i wydajnych systemów przesyłowych z należytym uwzględnieniem środowiska. Strona 9 z 49

2.3.2. Dyrektywa 2005/89/WE Dyrektywa 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 roku dotyczy działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych. Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy 2005/89/WE należy podejmować działania mające na celu zagwarantowanie właściwego poziomu połączeń międzysystemowych pomiędzy Państwami Członkowskimi w celu rozwoju rynku wewnętrznego. Zgodnie z art. 3 ust.1, Państwa Członkowskie zapewniają wysoki poziom bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej poprzez podjęcie koniecznych środków, mających na celu sprzyjanie stabilnemu klimatowi inwestycyjnemu oraz poprzez określenie ról i obowiązków właściwych organów regulacyjnych i wszystkich istotnych uczestników rynku, a także poprzez podawanie do publicznej wiadomości informacji na ten temat. Do istotnych uczestników rynku należą między innymi: operatorzy systemów przesyłowych i systemów dystrybucyjnych, wytwórcy energii elektrycznej, sprzedawcy i odbiorcy końcowi. Przy wdrażaniu środków o których mowa w art. 3 ust.1 Państwa członkowskie biorą pod uwagę: znaczenie zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej, rynek wewnętrzny i możliwość współpracy transgranicznej w zakresie dostaw energii elektrycznej, zapewnienie wystarczających rezerwowych zdolności przesyłowych i wytwórczych w celu zapewnienia stabilnej pracy, Działania opisane w Dyrektywie stwierdzają, że operatorzy systemów przesyłowych zobowiązani są utrzymać odpowiedni poziom bezpieczeństwa operacyjnego sieci. Realizacja tych celów ma się odbywać poprzez utrzymanie odpowiedniego poziomu zdolności przesyłowych dla celów zapewnienia bezpieczeństwa operacyjnego sieci, jak również poprzez współpracę z operatorami systemów przesyłowych, z którymi występują połączenia. 2.3.3. Decyzja 1364/2006/WE Decyzja nr 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 roku ustanawia wytyczne dla transeuropejskich sieci elektroenergetycznych. Zgodnie z art. I ust. 16 Decyzji: Należy stworzyć warunki rozwoju i tworzenia transeuropejskich sieci elektroenergetycznych głównie poprzez stymulowanie współpracy technicznej pomiędzy podmiotami odpowiedzialnymi za sieci, poprzez ułatwienie wdrożenia procedur autoryzacji stosowanych w przypadku projektów dotyczących sieci w Państwach Członkowskich, aby ograniczyć opóźnienia oraz poprzez zastosowanie, w stosownych przypadkach, dostępnych dla priorytetów sieciowych funduszy, instrumentów i programów finansowych Wspólnoty. Art. I ust. 7 stanowi, że: Priorytety dla transeuropejskich sieci energetycznych wynikają również ze wzrostu znaczenia transeuropejskich sieci energetycznych dla bezpieczeństwa i dywersyfikacji dostaw energii we Wspólnocie ( ) Strona 10 z 49

Decyzja 1364/2006/WE w art. III podkreśla, że Wspólnota wspiera połączenia międzysystemowe, współpracę operacyjną i rozwój transeuropejskich sieci energetycznych w celu: wspierania skutecznego funkcjonowania i rozwoju rynku, ułatwienia rozwoju i ograniczenia odizolowania regionów oraz wzmocnienia bezpieczeństwa dostaw energii. Program rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska - Litwa jest w pełni spójny z decyzją 1364/2006/WE. Określone w art. 7 i 8 Osie Projektów Priorytetowych pokrywają się z planami OSP odnośnie połączeń trangranicznych i rozbudowy systemu. 2.3.4. BEMIP Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich W załączniku do decyzji 1364/2006/WE odnośnie Transgranicznych Sieci Energetycznych pkt. EL 7 stwierdzono, że niezbędne jest wybudowanie połączenia Polska- Litwa, łącznie z koniecznością wzmocnienia polskiej sieci elektroenergetycznej. Połączenie jest niezbędne dla budowy Pierścienia Bałtyckiego. Stwierdzenie zawarte w pkt. EL 7 podkreśla słuszność zamierzeń PSE Operator odnośnie zamiaru rozpoczęcia prac rozwojowomodernizacyjnych infrastruktury sieciowej w Polsce celem stworzenia nowych połączeń transgranicznych. 17 czerwca 2009 r. przedstawiciele Polski i siedmiu innych krajów bałtyckich oraz Przewodniczący Komisji Europejskiej, podpisali porozumienie w sprawie planu działań związanych z połączeniami międzysystemowymi na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP). Strony zadeklarowały stworzenie wolnego i zintegrowanego rynku energii pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskiej w rejonie Morza Bałtyckiego. W komunikacie COM(2010)677 z dnia 17.11.2010 r. zatytułowanym Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 rok i w dalszej perspektywie plan działania na rzecz zintegrowanej europejskiej sieci energetycznej, Komisja Europejska ponownie położyła nacisk na cele tej inicjatywy. Komisja wymieniła integrację państw bałtyckich z unijnym rynkiem europejskim za sprawą wzmocnienia ich wewnętrznych sieci i umocnienia połączeń międzysystemowych z Finlandią, Szwecją i Polską oraz wzmocnienie polskiej sieci wewnętrznej i połączeń międzysystemowych w kierunku wschodnim i zachodnim, wśród czterech priorytetowych korytarzy niezbędnych do dostosowania europejskiej sieci elektroenergetycznej przed rokiem 2020. We wszystkich wariantach BEMIP, realizacja projektu Polska Litwa uwzględniona jest jako jeden z podstawowych elementów połączeń międzysystemowych państw bałtyckich. 2.3.5. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument Ministerstwa Gospodarki opracowany zgodnie z art. 13-15 ustawy Prawo Energetyczne został przyjęty 10 listopada 2009 r. przez Radę Ministrów. Dokument zawiera długoterminową strategię rozwoju sektora energetycznego, prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię oraz program działań wykonawczych do 2012 r. Zgodnie z pkt. 3.1.2 (Wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła), do szczegółowych celów należą m.in: Strona 11 z 49

rozbudowa krajowego systemu przesyłowego umożliwiająca zrównoważony wzrost gospodarczy kraju, jego poszczególnych regionów oraz zapewniająca niezawodne dostawy energii elektrycznej (w szczególności zamknięcie pierścienia 400 kv oraz pierścieni wokół głównych miast Polski), jak również odbiór energii elektrycznej z obszarów o dużym nasyceniu planowanych i nowobudowanych jednostek wytwórczych, ze szczególnym uwzględnieniem farm wiatrowych, rozwój połączeń transgranicznych skoordynowany z rozbudową krajowego systemu przesyłowego i z rozbudową systemów krajów sąsiednich, pozwalający na wymianę co najmniej 15% energii elektrycznej zużywanej w kraju do roku 2015, 20% do roku 2020 oraz 25% do roku 2030, Projekt Polska Litwa, którego jednym z założeń jest stworzenie możliwości wymiany energii na poziomie 500 MW w roku 2015 w kierunku do Polski i 1000 MW w roku 2020 w obu kierunkach, wyraźnie zwiększa globalne możliwości wymiany Krajowej Sieci Przesyłowej, które obecnie nie przekraczają 1400 MW i w znacznym stopniu wypełnia założone przez Politykę cele. Warunkiem spełnienia ww. zamierzeń jest m.in. odtworzenie i wzmocnienie istniejącego systemu oraz budowa nowych linii elektroenergetycznych, w szczególności umożliwiających wymianę transgraniczną energii z krajami sąsiednimi. Rozbudowa KSP, obejmująca przede wszystkim północno-wschodnią część kraju, w związku z połączeniem Polska Litwa, przyczyni się do spełnienia powyższych celów zarówno w zakresie rozwoju regionów (w szczególności województwa podlaskiego i warmińsko-mazurskiego), jak również w zakresie bezpieczeństwa zasilania aglomeracji warszawskiej. 2.3.6. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne Celem ustawy Prawo Energetyczne jest określenie ogólnych zasad kształtowania polityki energetycznej państwa oraz zasad działalności przedsiębiorstw energetycznych. Ustawa ma umożliwić tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom monopoli, uwzględnienia wymogów środowiska, zobowiązań wynikających z ustaw międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Zgodnie z art.16 ustawy Prawo Energetyczne, Spółka PSE Operator zobowiązana jest do stworzenia z obszaru swojego działania Planu rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię. Plan Rozwoju powinien zawierać między innymi planowane przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy lub budowy sieci energetycznych oraz połączeń z systemami elektroenergetycznymi innych państw. Przedstawione w Planie Rozwoju zamierzenia inwestycyjne uwzględniają dyrektywę 2005/89/WE, nakładającą obowiązek podjęcia działań, mających zapewnić bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych. Zawarte w Planie rozwoju Strona 12 z 49

zamierzenia przedstawiane są pod kątem stworzenia infrastruktury sieciowej umożliwiającej swobodny tranzyt energii elektrycznej z państwami sąsiednimi. Przeprowadzone analizy techniczne wykonywane przy okazji sporządzania Planu Rozwoju wykazały, że jednym z regionów, w którym należy zrealizować inwestycje podnoszące bezpieczeństwo pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego jest północnowschodni region Polski. Na podstawie wykonanych analiz przedstawiających zachowanie obecnego systemu w przypadku awarii, uzyskano informację, że wystąpienie awarii na linii 400 kv w części północnej lub północno-wschodniej Krajowego Systemu Elektroenergetycznego może spowodować powstanie blackout-u rozchodzącego się w kierunku zachodnich części Państwa. Zachowanie systemu w taki sposób wynika ze słabo rozwiniętej sieci połączeń 400 kv oraz braku zdywersyfikowania źródeł. Jest to sytuacja niezwykle niebezpieczna i wymagająca podjęcia natychmiastowych prac modernizacyjnych. PSE Operator w Planie Rozwoju podkreśla, że stworzenie połączenia transgranicznego z Litwą nie jest możliwe bez odpowiedniego wzmocnienia Krajowej Sieci Przesyłowej. 2.3.7. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 2015 Strategia Rozwoju Kraju 2007 2015 (Strategia Rozwoju) została przyjęta 29 listopada 2006 r. Zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Strategia Rozwoju jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Spośród szeregu wskazanych w Strategii priorytetów, w ramach tzw. Priorytetu 2 poruszona została kwestia infrastruktury energetycznej. Tworzenie rozwiązań na rzecz inwestycji i modernizacji majątku wytwórczego, przesyłowego oraz dystrybucyjnego w energetyce, rozwijanie systemów przesyłowych oraz połączeń transgranicznych uważane jest jako czynnik wpływający na poprawę bezpieczeństwa energetycznego kraju oraz zwiększający możliwość udziału kraju w europejskim rynku energii elektrycznej. Dywersyfikacja źródeł zaopatrzenia w energię oraz zwiększenie niezawodności infrastruktury wskazywane są w Strategii Rozwoju jako czynnik szczególnie ważny z punktu widzenia wzrostu gospodarczego i zwiększenia konkurencyjności kraju. Autorzy Strategii Rozwoju dostrzegają również problem stanu krajowej infrastruktury energetycznej przestarzałej i niedoinwestowanej, z głównym źródłem energii w postaci źródeł nieodnawialnych oraz niezadowalającego stopnia integracji krajowego systemu przesyłu energii elektrycznej z systemami w innych krajach UE. W związku z tym, jako niezwykle istotne, postrzegane jest zainicjowanie procesu tworzenia nowych zdolności przesyłowych energii elektrycznej. Przedstawiane w Programie przedsięwzięcia inwestycyjne służyć powinny poprawie ogólnie rozumianego stanu elektroenergetycznej infrastruktury technicznej, a w konsekwencji sukcesywnemu przeciwdziałaniu wskazanych w Strategii Rozwoju problemów. Strona 13 z 49

2.3.8. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 2013 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007 2013 (NSRO) wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie zostały opracowane na podstawie wytycznych UE określających główne cele polityki spójności oraz uwzględniając uwarunkowania społeczno gospodarcze Polski. Dokument określa kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE w okresie 7 lat w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. NSRO jest instrumentem odniesienia dla przygotowania programów operacyjnych, uwzględniając jednocześnie zapisy Strategii Rozwoju oraz Krajowego Programu Reform na lata 2005 2008 (KPR), odpowiadającego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbońskiej. NSRO zostało przygotowane zgodnie z wymogami art. 27 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Głównym celem strategicznym NSRO jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Przedsięwzięcia inwestycyjne planowane do realizacji w Programie powinny służyć przede wszystkim realizacji horyzontalnych celów szczegółowych, takich jak budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej oraz wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji. 2.3.9. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 został zatwierdzony przez Komisję Europejską decyzją z dnia 7 grudnia 2007 roku oraz przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 3 stycznia 2008 roku. Program Operacyjny został ustanowiony z zamiarem zrealizowania strategii rozwoju, w tym Strategii Rozwoju Kraju oraz poszczególnych strategii sektorowych. Wśród wymienionych w Programie Operacyjnym priorytetów, istotny dla sektora energetycznego jest Priorytet X: Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii, którego celem jest poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa poprzez tworzenie nowych zdolności przesyłowych. Zgodnie z postanowieniami Priorytetu X wsparcie środkami UE obejmuje rozwój systemów przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej. Obowiązek kreowania polityki energetycznej oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa należy do konstytucyjnych obowiązków administracji rządowej. Do obowiązków państwa należy stworzenie warunków do inwestowania w rozwój infrastruktury energetycznej, w tym rozwój sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Polska jako członek Unii Europejskiej zobowiązana jest prowadzić taką politykę energetyczną, która uwzględnia interesy innych państw członkowskich, poprzez realizację projektów przyczyniających się do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej na rynek wewnętrzny, Polska będzie umacniać bezpieczeństwo całej wspólnoty i wypełniać przyjęte na siebie zobowiązania związane z tworzeniem jednolitego, konkurencyjnego rynku energii Unii Europejskiej. Strona 14 z 49

Komisja Europejska podziela pogląd, że obecny stan infrastruktury sieciowej w Polsce nie zapewnia efektywnego funkcjonowania rynku energii elektrycznej i wyraża go między innymi w strategicznych wytycznych Wspólnoty na lata 2007-2013. Możliwości i sposób dofinansowania działań inwestycyjnych przedstawiono w Szczegółowym opisie priorytetów POIiŚ w Działaniu 10.1: Rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i przebudowa magazynów gazu ziemnego. Zawarte w Programie rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska Litwa cele są spójne z celami POIiŚ, ponieważ zmierzają do poprawy stanu infrastruktury sieciowej Polski, głównie w części północno-wschodniej, aby umożliwić bezpieczny tranzyt energii elektrycznej pomiędzy państwami Unii Europejskiej. 2.3.10. Notyfikacja pomocy publicznej PSE Operator realizując inwestycje z udziałem środków UE, w ramach działania 10.1 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, zobowiązany był do przeprowadzenia notyfikacji pomocy publicznej zgodnie z art. 108 ust 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W związku z tym, że przewidywane dofinansowanie stanowi pomoc publiczną dla PSE Operator musiała ona zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem. W celu uznania pomocy publicznej jako zgodnej z rynkiem wewnętrznym zgodnie z art. 107 ust 3 lit c. Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, konieczne było spełnienie trzech warunków. Pomoc powinna być: - niezbędna, - proporcjonalna, - służyć realizacji celu leżącego we wspólnym interesie. W dniu 6 stycznia 2011 roku Komisja Europejska uznała, że budowa transgranicznego elektroenergetycznego połączenia międzysystemowego Polska - Litwa jest zgodna z rynkiem wewnętrznym, a pomoc publiczna wspierająca budowę elektroenergetycznej połączenia międzysystemowego Polska Litwa służy osiągnięciu celu leżącego we wspólnym interesie państw członkowskich UE. Pomoc została ustalona na poziomie 57% wydatków kwalifikowalnych, przy czym pomoc nie może przekroczyć wartości niezbędnej do zapewnienia maksymalnej finansowej stopy zwrotu dla PSE Operator w wysokości 8%. Strona 15 z 49

3. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM Odpowiedzialnym oraz nadzorującym realizację Programu jest PSE Operator. W ramach realizacji Programu PSE Operator prowadzi całość działań związanych z realizacją i koordynacją Programu, w tym m. in.: opracowanie dokumentów w fazie przygotowania inwestycji (studia wykonalności, programy funkcjonalno użytkowe), przeprowadzenie postępowań przetargowych prowadzących do wyłonienia wykonawców zadań, przygotowanie wniosków o dofinansowanie w ramach działania 10.1 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, zawieranie umów o dofinansowanie, przygotowanie dokumentacji związanej z realizacją i rozliczaniem inwestycji dofinansowanych ze środków UE, realizacja rzeczowa inwestycji, jej monitorowanie i rozliczanie, przekazanie inwestycji do eksploatacji i prowadzenie prac związanych z utrzymaniem pracy linii. W celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań Programu, w PSE Operator zainicjowano Projekt Polska Litwa, który należy do strategicznych projektów Spółki. Sposób i struktura zarządzania realizacją inwestycji uwzględnia uwarunkowania zawarte w wytycznych opracowanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego dla inwestycji dofinansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w perspektywie lat 2007 2013. System zarządzania i wdrażania Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest regulowany przez rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 5 lipca 2006 r., które określa podstawowe instytucje uczestniczące w nadzorowaniu realizacji inwestycji: Instytucję Zarządzającą Ministerstwo Rozwoju Regionalnego; Instytucję Pośredniczącą, którą dla X osi priorytetowej pełni Ministerstwo Gospodarki; Instytucję Wdrażającą, którą dla działania 10.1 pełni Instytut Nafty i Gazu. PSE Operator, w ramach realizacji Programu, pełni funkcję Inwestora oraz Beneficjenta środków pomocowych i współpracuje z ww. instytucjami, przede wszystkim z Instytutem Nafty i Gazu, który bezpośrednio odpowiada za wydatkowanie środków UE przed instytucjami nadrzędnymi (Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Rozwoju Regionalnego) w ramach Programu Polska Litwa. Strona 16 z 49

4. OPIS ZADAŃ PROGRAMU W celu zrealizowania Programu, dla każdego przedsięwzięcia (lub grupy przedsięwzięć powiązanych technologicznie) są prowadzone następujące działania: opracowanie lub uaktualnienie studium wykonalności inwestycji, w tym przygotowanie analiz finansowo-ekonomicznych zawierających analizy kosztów i korzyści; przygotowanie wniosków o dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), ze szczególnym uwzględnieniem warunków wynikających z przyznanej pomocy publicznej; przeprowadzenie ocen oddziaływania na środowisko oraz uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a następnie kolejnych decyzji wymaganych w procesie inwestycyjnym; opracowanie szczegółowych harmonogramów wdrożenia poszczególnych zadań; przygotowanie dokumentacji przetargowej i przeprowadzenie postępowań na wybór wykonawców prac przygotowawczych i robót budowlanych; realizacja zadań inwestycyjnych, obejmująca zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych, w tym uzyskanie wszelkich niezbędnych decyzji administracyjnych; monitorowanie realizacji inwestycji. Realizacja inwestycji odbywała się będzie w dwóch grupach, do których należą następujące zadania: Grupa I stworzenie połączenia systemów elektroenergetycznych Polski i Litwy (lata 2008-2015) Budowa stacji 400/220/110 kv Ołtarzew Budowa linii 400 kv Ostrołęka-Łomża-Narew Rozbudowa stacji 220/110 kv Ostrołęka o rozdzielnię 400 kv (I etap) Rozbudowa rozdzielni 400 kv w stacji 400/110 kv Narew Budowa linii 400 kv Ełk-Łomża Budowa stacji 400/110 Ełk Bis -etap I i II (dawniej Rozbudowa stacji 220/110 kv Ełk o rozdzielnię 400 kv (I i II etap)) Budowa stacji 400 kv Łomża Budowa linii 400 kv Miłosna-Siedlce Ujrzanów Budowa stacji 400/110 kv Siedlce Ujrzanów (I etap) Budowa 400 kv Ełk-granica RP (kierunek Alytus) Budowa stacji 400 kv Stanisławów Grupa II stworzenie możliwości w zakresie przesyłu mocy na połączeniu Polski i Litwy (lata 2015 2020). Budowa linii 400 kv Ostrołęka-Stanisławów Rozbudowa stacji 220/110 kv Ostrołęka o rozdzielnię 400 kv (etap II) Budowa linii 400 kv Kozienice-Siedlce Ujrzanów Strona 17 z 49

Rozbudowa stacji 400/110 kv Siedlce Ujrzanów (II etap) Rozbudowa stacji 400/220/110 kv Kozienice Budowa linii 400 kv Płock-Olsztyn Mątki Rozbudowa stacji 400/110 kv Płock Rozbudowa stacji 400/110 kv Olsztyn Mątki Strona 18 z 49

5. WPŁYW REALIZACJI ZADAŃ PROGRAMU NA ŚRODOWISKO Zgodnie z art. 46 p. 3 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska ( ) Program rozbudowy KPS w zakresie połączenia Polska Litwa został poddany strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Wyniki przeprowadzonej oceny wskazały, że w przypadku realizacji inwestycji w ramach Programu prognozuje się znaczące oddziaływanie na środowisko na etapie budowy na rzeźbę terenu i krajobraz, jakość gleby i florę, z kolei na etapie eksploatacji również na krajobraz oraz faunę. W przypadku pozostałych elementów środowiska oddziaływanie ocenia się jako potencjalnie nieznaczne lub nieistotne. Oceniono, że oddziaływania realizowanych przedsięwzięć będą miały charakter lokalny i ograniczały się będą do bezpośredniej bliskości planowanych obiektów, zatem nie stwierdzono możliwości wystąpienia łącznego negatywnego oddziaływania planowanych do realizacji inwestycji. Na trasie planowanych inwestycji znajdują się parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary wodno błotne i obszary Natura 2000. Formy te będą przedmiotem szczegółowej analizy na etapie oceny oddziaływania poszczególnych inwestycji na środowisko, przed uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Nie przewiduje się, że planowane obiekty będą stanowiły konflikty z głównymi korytarzami ekologicznymi. Planowane linie będą przecinać korytarze ekologiczne o randze regionalnej, jednak ich oddziaływanie będzie miało charakter wyłącznie lokalny. Na rysunku 1 przedstawiono planowane do realizacji inwestycje określone w Programie na tle obszarów sieci Natura 2000, tj. obszary specjalnej ochrony ptaków OSO oraz specjalne obszary ochrony SOO. Strona 19 z 49

EŁK EŁK BIS STACJE ELEKTROENERGETYCZNE 400/220/110 kv 400/110 kv nowopowstałe lub modernizowane LINIE ELEKTROENERGETYCZNE 400 kv 220 kv planowane 400 kv OBSZARY NATURA 2000 OSO SOO Rysunek 1. Planowana rozbudowa sieci elektroenergetycznej Polski północno - wschodniej na tle obszarów sieci Natura 2000 Strona 20 z 49

Obszary specjalnej ochrony tworzy się dla ochrony gatunków szczególnie rzadkich i zagrożonych, wymienionych w załączniku nr I do dyrektywy ptasiej oraz gatunków wędrownych, szczególnie wrażliwych na zanik ich siedlisk (art. 4). Obszary specjalnej ochrony są wyznaczane i ustanawiane przez Państwa Członkowskie wg ściśle określonych kryteriów naukowych, w taki sposób, aby chronić kluczowe miejsca występowania poszczególnych gatunków. Z kolei SOO mają za zadanie chronić rzadkie i zagrożone siedliska przyrodnicze oraz rzadkie, zagrożone, podatne na zagrożenia i endemiczne gatunki roślin i zwierząt (z wyjątkiem ptaków) wymienione odpowiednio w załącznikach I i II dyrektywy siedliskowej (art. 3). Dlatego też na dalszych etapach planowania realizacji inwestycji określonych w Programie należy uwzględniać konieczność minimalizacji oddziaływań na obszary chronione, w tym szczególnie na obszary Natura 2000. W przypadku linii i stacji elektroenergetycznych, ograniczanie negatywnego wpływu realizacji na środowisko naturalne może być realizowane przede wszystkim poprzez: działania w zakresie ustalenia optymalnej lokalizacji inwestycji, rozwiązania techniczne ograniczające wpływ napowietrznych linii lub stacji elektroenergetycznych na środowisko. Przedstawione w Programie inwestycje, należą do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, zgodnie z kwalifikacją przedsięwzięć przedstawioną w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 9 listopada 2010r. Część przedsięwzięć zlokalizowana będzie w obrębie oddziaływania na obszary Natura 2000. Konieczne będzie wówczas przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko zgodnie z art. 6 (3) dyrektywy siedliskowej (oceny właściwej). Istotność oddziaływania powinna być ustalana w odniesieniu do specyficznych cech i warunków środowiskowych obszaru chronionego, którego dotyczy plan lub przedsięwzięcie, ze szczególnym uwzględnieniem celów ochrony obszaru. Prawdopodobieństwo wystąpienia znaczącego oddziaływania może się pojawić nie tylko w przypadku planów lub przedsięwzięć zlokalizowanych w obrębie obszaru chronionego, ale również poza tym obszarem. Realizacja inwestycji wymagała będzie przeprowadzenia szczegółowych analiz wariantów lokalizacyjnych. Na podstawie wstępnej identyfikacji oddziaływań jakie mogą być konsekwencją realizacji (budowy i eksploatacji) inwestycji wskazanych w Programie, wytypowano: pole elektromagnetyczne, hałas, wycieki oleju (awaryjne), udary mechaniczne, elektryczne, zajęcie przestrzeni, emisje zanieczyszczeń do atmosfery (emitowane przez urządzenia wykorzystywane na etapie budowy). Wyszczególnione powyżej oddziaływania mogą mieć, na etapie realizacji bądź na etapie eksploatacji, wpływ na następujące elementy środowiska naturalnego: ludzi, zwierzęta i rośliny, krajobraz, Strona 21 z 49

wody podziemne, ekosystemy, klimat akustyczny, powierzchnię ziemi, wody powierzchniowe, powietrze atmosferyczne. Analiza ww. oddziaływań i ich wpływ na poszczególne elementy środowiska naturalnego powinna mieć miejsce na etapie przeprowadzania oceny oddziaływania poszczególnych inwestycji na środowisko, przed wydaniem decyzji środowiskowych. Kolejne etapy wdrażania Programu powinny uwzględniać wytyczne i zalecenia ujęte w Prognozie oddziaływania na środowisko opracowanej w ramach strategicznej oceny. Po zakończeniu etapu inwestycyjnego wskazane jest przeprowadzenie monitoringu rzeczywistego poziomu hałasu oraz pomiary oddziaływania pola elektromagnetycznego w środowisku. Monitoring rzeczywistego poziomu hałasu w środowisku należy dokonać minimum poprzez dwie serie pomiarów: przed rozpoczęciem przedsięwzięcia (pomiar tła), druga po wybudowaniu i oddaniu do eksploatacji stacji i wprowadzeń liniowych. Pomiary po zakończeniu budowy należy wykonać w okresie rozruchu lub 30 dni od jego zakończenia. Pomiary te powinny być przeprowadzone zgodnie z metodyką referencyjną. Przy wykonywaniu pomiarów hałasu należy prowadzić ciągły pomiar i rejestrację warunków meteorologicznych. Ze względu na ingerencję w obszary specjalnej ochrony ptaków po zakończeniu budowy i przekazaniu linii do eksploatacji należy wykonać monitoring ornitologiczny. W zakresie Programu połączenia elektroenergetycznego Polska Litwa stwierdzono możliwość oddziaływania transgranicznego, z uwagi na przebieg linii elektroenergetycznej 400 kv Ełk-granica RP do stacji Alytus. W oparciu o art. 113 ust.1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku ( ) poinformowano Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o możliwości transgranicznego oddziaływania inwestycji na środowisko. GDOŚ niezwłocznie powiadomił stronę litewską o możliwości transgranicznego oddziaływania Programu. Strona litewska w odpowiedzi poinformowała, że nie będzie uczestniczyć w procesie konsultacji ewentualnych skutków Programu dla środowiska. Strona 22 z 49

6. STAN OBECNY KSP NA OBSZARZE OBJĘTYM PROGRAMEM ROZBUDOWY Operator Polskiego Systemu Przesyłowego prowadzi działalność przesyłową w oparciu o infrastrukturę KSP, która składa się z: 106 stacji najwyższych napięć, 236 linii o długości 13 053 km, w tym: 167 linii 220 kv o długości 7 908 km, 68 linii 400 kv o długości 5 031 km, 1 linia o napięciu 750 kv o długości 114 km. Północno-wschodnia część Krajowego Systemu Elektroenergetycznego jest najsłabiej rozbudowanym elementem systemu. Infrastrukturę sieciową tego regionu stanowią: Stacje elektroenergetyczne: 220/110 kv Ełk, 220/110 kv Olsztyn, 400/220/110 kv Olsztyn Mątki, 220/110 kv Ostrołęka, 400/110 kv Narew, 220/110 kv Białystok, 400/220/110 kv Miłosna. Linie: 220 kv Ełk-Ostrołęka, 220 kv Ostrołęka-Miłosna, 220 kv Ostrołęka-Olsztyn, 400 kv Narew-Miłosna, 220 kv Olsztyn-Olsztyn Mątki. Struktura systemu przesyłowego północno-wschodniej części Polski jest niewystarczająca aby przeciwdziałać czynnikom zagrażającym bezpieczeństwu pracy KSE na wypadek jakiejkolwiek nieprzewidzianej awarii lub zachwiania pracy. Niewielka liczba występujących stacji i powiązań liniowych pomiędzy nimi sprawia, że nie istnieją alternatywne trasy przepływu energii. Występująca liczba i struktura obiektów elektroenergetycznych zapewnia obecnie zasilanie tego rejonu kraju obecnie jedynie w układach normalnej pracy KSE. Strona 23 z 49

Rysunek 2. Stan obecny KSP w północno-wschodniej części Polski Strona 24 z 49

7. OPIS TECHNICZNY INWESTYCJI 7.1. GRUPA I W Grupie I, obejmującej okres do 2015, planowane są do zrealizowania następujące inwestycje: Budowa stacji 400/220/110 kv Ołtarzew Budowa linii 400 kv Ostrołęka-Łomża-Narew Rozbudowa stacji 220/110 kv Ostrołęka o rozdzielnię 400 kv (I etap) Rozbudowa rozdzielni 400 kv w stacji 400/110 kv Narew Budowa linii 400 kv Ełk-Łomża Budowa stacji 400/110 Ełk Bis - etap I i II (dawniej Rozbudowa stacji 220/110 kv Ełk o rozdzielnię 400 kv (I i II etap)) Budowa stacji 400 kv Łomża Budowa linii 400 kv Miłosna-Siedlce Ujrzanów Budowa stacji 400/110 kv Siedlce Ujrzanów (I etap) Budowa 400 kv Ełk-granica RP (kierunek Alytus) Budowa stacji 400 kv Stanisławów Rozpoczęcie przygotowania realizacji inwestycji z Grupy II. Budowa stacji 400/220/110 kv Ołtarzew Stacja składać się będzie z trzech wnętrzowych (w technologii GIS) rozdzielni o napięciach 400 kv, 220 kv i 110 kv oraz przyłączonych sąsiadujących z nią czterech linii sieci dystrybucyjnej 110 kv, czterech linii przesyłowych o napięciu 400 kv i czterech linii przesyłowych o napięciu 220 kv. Stacja będzie docelowo wyposażona w cztery autotransformatory, w tym: - dwie jednostki 400/220 kv o mocach po 500 MVA, - dwie jednostki 400/110 kv o mocach po 330 MVA. Planowany zakres inwestycji obejmuje ponadto budowę budynków dla ww. rozdzielni oraz obejmującego część technologiczną mieszczącą urządzenia obwodów wtórnych, telekomunikacji i część socjalną, budynków potrzeb własnych (Tr1 i Tr2), budynku pompowni ppoż., budynku zaworów sterujących, zbiornika wody ppoż., stanowiska agregatu prądotwórczego, dróg, kanałów kablowych, sieci wodno-kanalizacyjnej, ogrodzenia. Wybudowana stacja Ołtarzew połączona będzie liniami 400 kv ze stacjami Rogowiec, Płock, Mościska, Miłosna oraz liniami 220 kv ze stacjami Janów, Sochaczew i Mory (2 linie). Budowa stacji planowana jest jednoetapowo. Strona 25 z 49

Budowa linii 400 kv Ostrołęka-Łomża-Narew Długość projektowanej linia 400 kv Ostrołęka-Łomża-Narew wynosić będzie łącznie około 120 km. Planuje się, że linia ta w okolicach miejscowości Białka, gmina Łomża będzie wprowadzona do nowo projektowanej stacji elektroenergetycznej Łomża. Na trasie analizowanej linii 400 kv Ostrołęka-Łomża-Narew wyróżnić można trzy charakterystyczne fragmenty: Pierwszy jest związany z istniejącą linią 400 kv Miłosna-Narew. Od stacji Narew do słupa nr 135A w rejonie miejscowości Suraż (ok. 13 km) linia będzie wykorzystywała aktualnie nieczynny tor linii Miłosna-Narew; Drugi zaczyna się od słupa 135A do stacji Łomża. Przewiduje się budowę linii na konstrukcjach jednotorowych; Trzeci od stacji Łomża do stacji Ostrołęka, zostanie wykonany na konstrukcjach dwutorowych. Przewiduje się, że ostatni fragment linii Ostrołęka-Łomża-Narew będzie prowadzony wspólnie z linią Ostrołęka-Łomża. Rozbudowa stacji 220/110 kv Ostrołęka o rozdzielnię 400 kv ( I etap) Przewiduje się, że nowa rozdzielnia 400 kv zostanie wybudowana w technologii GIS. Rozdzielnia 220 kv docelowo przewidywana jest do likwidacji. W układzie docelowym powstanie nowa rozdzielnia 110 kv i obejmować będzie 17 pól wyłącznikowych z możliwością rozbudowy o 3 pola. Na terenie stacji zostaną posadowione dwie nowe jednostki transformatorowe 400/110 kv, a w okresie przejściowym przewiduje się zainstalowanie jednego transformatora sprzęgającego 400/220 kv. Połączenia nowej rozdzielni 400 kv z bramkami liniowymi oraz z transformatorami planuje się wykonać z wykorzystaniem szynoprzewodów oraz połączeń linkowych. Rozbudowa stacji Ostrołęka będzie realizowana etapowo. Pierwszy etap inwestycji związany z budową linii 400 kv Ostrołęka-Łomża-Narew przewiduje: budowę rozdzielni 110 kv wraz ze skablowaniem podejść liniowych 110 kv w taki sposób, by możliwe było wykonanie napowietrznego podejścia liniowego dla relacji 400 kv Łomża-Ostrołęka oraz przyszłościowe wprowadzenie linii 400 kv Ostrołęka-Stanisławów, przebudowę istniejących podejść liniowych 220 kv z wykorzystaniem nowych konstrukcji bramek liniowych 400 kv dla tymczasowego wprowadzenia istniejących linii 220 kv z kierunków Ełk, Miłosna i Olsztyn do istniejącej rozdzielni 220 kv, budowę rozdzielni 400 kv wraz z transformatorem 400/220 kv, przyłączenie linii 400 kv Łomża-Ostrołęka. Strona 26 z 49

Rozbudowa rozdzielni 400 kv w stacji 400/110 kv Narew Technologicznie planuje się rozbudowę stacji 400/110 kv Narew polegającą na wyposażeniu w niezbędnym zakresie w aparaturę wysokiego napięcia, obwodów wtórnych oraz rozwieszenia oszynowania poprzecznego i szyn zbiorczych pola nr 7 istniejącej rozdzielni 400 kv. Aparatura wysokiego napięcia dla linii Łomża ustawiona będzie na konstrukcjach stalowych wysokich, w rozwiązaniu jak dla pozostałych pól rozdzielni 400 kv. Szyny zbiorcze i oszynowanie pola będzie w wykonaniu linkowym jak pozostałych pól rozdzielni 400 kv. W budynku technologicznym stacji zlokalizowana będzie aparatura obwodów wtórnych i pomocniczych przedmiotowego pola. Budowa linii 400 kv Ełk-Łomża Projektowana linia 400 kv Ełk-Łomża ma być konstrukcji dwutorowej z traktem światłowodowym. Przebiegać będzie od projektowanej stacji Łomża do stacji Ełk Bis. W fazie projektowej zakłada się następujące rozwiązania techniczne: przewód fazowy trójwiązkowy, przewody odgromowe 2 x OPGW 48J, słupy dwutorowe, izolacja zgodna ze stosowanymi standardami PSE Operator, fundamenty odpowiednio dostosowane do parametrów geotechnicznych gruntu w miejscu posadowienia oraz do konstrukcji. Budowa stacji 400/110 Ełk Bis - etap I i II Planowana jest: budowa rozdzielni 400 kv wraz z budynkiem i infrastrukturą, zainstalowanie jednego transformatora 400/110/15 kv oraz wprowadzenie linii 400 kv Ełk-Łomża i Ełk- Alytus, przebudowa rozdzielni 110 kv i 220 kv Terminy realizacji kolejnych etapów będą ściśle skoordynowane z terminami budowy linii 400 kv, kolejno przyłączanych do stacji Ełk Bis. Zakres inwestycji obejmuje również budowę: budynku technologicznego z pomieszczeniami dla urządzeń pomocniczych, budynku pompowni ppoż., budynku zaworów sterujących, zbiornika wody ppoż., kontenera agregatu prądotwórczego, dróg, kanałów kablowych, sieci wodno-kanalizacyjnej, ogrodzenia. Stanowiska transformatorów 400/110/15 kv wyposażone zostaną w separatory oleju i instalacje ppoż. oraz szczelne misy olejowe. Strona 27 z 49