KsięgaGazów Honeywell - Detekcja gazów

KsięgaGazów Honeywell - Detekcja gazów 1

1 Wstęp Celem Księgi gazów jest przekazanie prostych wytycznych osobom rozważającym korzystanie ze stacjonarnych i przenośnych detektorów gazu. Jej zadaniem jest pełne i wyczerpujące wprowadzenie do omawianego tematu począwszy od szczegółowego wyjaśnienia zasad wykrywania stosowanych w różnych urządzeniach po przekazanie informacji na temat ich certyfikacji i przydatności dla konkretnych zastosowań. W wielu różnorodnych zastosowaniach i procesach coraz częściej stosuje lub produkuje się bardzo niebezpieczne substancje, w szczególności palne, toksyczne i zawierające tlen gazy. Nieuniknione są sporadyczne wycieki gazu, stanowiące potencjalne zagrożenie dla zakładów przemysłowych, ich pracowników i mieszkańców pobliskich budynków. O tym problemie stale przypominają zdarzające się na całym świecie wypadki związane z niedotlenieniem, wybuchy i ofiary śmiertelne. W większości przedsiębiorstw kluczową częścią planu bezpieczeństwa zmierzającego do ograniczenia zagrożeń dla pracowników i zakładu jest stosowanie takich urządzeń wczesnego ostrzegania, jak detektory gazu. Mogą one umożliwić zyskanie dodatkowego czasu na podjęcie działań naprawczych lub zabezpieczających. Ponadto można z nich korzystać w formie części ogólnego, zintegrowanego systemu monitorowania i bezpieczeństwa, który może obejmować różne inne funkcje bezpieczeństwa, w tym wykrywanie pożarów oraz zatrzymywanie procesów w sytuacjach awaryjnych. Detektory gazu można podzielić na dwie nadrzędne kategorie na stacjonarne i przenośne. Jak sama nazwa może sugerować, stacjonarne detektory gazu reprezentują statyczne systemy wykrywania zagrożeń pochodzących od gazów palnych, toksycznych oraz tlenu i są przeznaczone do monitorowania procesów, a ponadto pozwalają chronić zakład i jego majątek oraz znajdujących się w nim pracowników. Przenośne detektory gazu są w szczególności przeznaczone do zapewnienia ochrony pracownikom przed zagrożeniami pochodzącymi od gazów palnych, toksycznych lub tlenu i zwykle są niewielkimi urządzeniami noszonymi przez operatorów w celu monitorowania strefy oddechowej. Stosowana w wielu zakładach filozofia bezpieczeństwa obejmuje zarówno stacjonarne, jak i przenośne systemy wykrywania, jednak o przydatności jednego z nich decydować będzie wiele czynników, w tym częstotliwość wkraczania pracowników na dany obszar. 2 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

Spis treści Rozdział Temat Strona Rozdział Temat Strona 1 Wstęp 2 2 Honeywell - detekcja gazów 4 5 3 Czym jest gaz? 6 4 Zagrożenia pochodzące od gazów 7 5 Zagrożenia pochodzące od gazów palnych 8 Granica palności 9 Właściwości gazów palnych 10 11 Informacje o gazach palnych 12 19 6 Zagrożenia związane z gazami toksycznymi 20 Wartości graniczne narażenia w miejscu pracy 21 Wartości graniczne narażenia na substancje toksyczne 22 25 Informacje o gazach toksycznych 26 29 7 Ryzyko uduszenia się (niedobór tlenu) 30 8 Wzbogacanie powietrza w tlen 31 9 Typowe obszary wymagające wykrywania gazów 32 35 10 Zasady wykrywania 36 Czujnik gazów palnych 36 Czujnik katalityczny 36 Szybkość odpowiedzi 37 Wyjście czujnika 37 Kalibracja 38 Detektor gazu na podczerwień 39 Detektor gazów palnych na podczerwień, wykrywający wzdłuż otwartej ścieżki 40 Czujniki wyposażone w ogniwo elektrochemiczne 41 Detektory fotojonizacyjne (PID) 42 Czujnik Chemcassette 42 Porównanie technik wykrywania gazów 43 11 Dobór detektorów gazu 44 45 12 Maksymalizacja czasu pracy i wydajności 46 47 13 Protokoły komunikacji 48 49 14 Stacjonarne detektory gazu firmy Honeywell 50 51 15 Przenośne detektory gazu 52 Dlaczego przenośne detektory gazu są tak ważne? 54 Strefa oddychania 55 Typowe gazy wymagające wykrywania przenośnymi urządzeniami 55 Rodzaje przenośnych detektorów gazu 56 Tryby pracy detektora gazu 56 Funkcje i działanie 57 Akcesoria 58 Alarmy i wskazywanie stanu pracy 59 Typowe pola zastosowań przenośnych detektorów gazu 60 Przestrzenie zamknięte 60 61 Instalacje morskie 62 Wodociągi i kanalizacja 63 Wojsko 64 65 Reagowanie na obecność materiałów niebezpiecznych (HAZMAT) 66 Ropa naftowa i gaz (instalacje lądowe i morskie) 67 Informacje na temat detektorów PID 68 Pomiar par rozpuszczalników, paliw i LZO w środowisku pracy 68 71 Konserwacja przenośnych detektorów gazu 72 Ograniczenie kosztów testowania urządzeń 73 Przeprowadzanie ręcznej próby działania 73 Przenośne detektory gazu firmy Honeywell 74 75 16 Północnoamerykańskie normy i aprobaty dotyczące obszarów niebezpiecznych 76 Północnoamerykańskie oznaczenie Ex i klasyfikacja obszarów 77 17 Europejskie normy i aprobaty dotyczące obszarów niebezpiecznych 78 79 18 ATEX 80 81 Normy IEC 82 83 Oznaczanie urządzeń 84 85 19 Klasyfikacja obszarów 86 87 20 Konstrukcja urządzeń 88 89 21 Klasyfikacja urządzeń 90 91 22 Stopień ochrony obudów 92 93 23 Poziomy nienaruszalności bezpieczeństwa (SIL) 94 95 24 Systemy wykrywania gazu 96 97 Położenie czujników 98 99 Typowe opcje montażu czujników 100 Typowe konfiguracje systemów 100 101 25 Instalacja 102 26 Konserwacja i bieżąca obsługa detektorów gazu 106 109 27 Spis pojęć i skrótów 110 113 3

2 Honeywell - detekcja gazów W firmie Honeywell Analytics skupiamy się głównie na potrzebach naszych klientów. Naszym zdaniem ewolucję w zakresie wykrywania gazów powinny napędzać głównie osoby korzystające z naszych urządzeń, a nie inżynierowie decydujący o potrzebach przemysłu. Mając to na uwadze, wsłuchujemy się w potrzeby naszych klientów, doskonalimy nasze rozwiązania w taki sposób, aby zaspokajać zmieniające się oczekiwania, a ponadto rozwijamy się wraz z rozwojem naszych klientów, by móc zapewnić, że będziemy w stanie oferować usługi z wartością dodaną, spełniając indywidualne oczekiwania. Współpraca z przemysłem... od początków wykrywania gazów Mając 50-letnie doświadczenie w branży wykrywania gazów, od samego początku wywieraliśmy wpływ na rozwiązania dotyczące tego rynku. Wiele opracowanych przez nas w przeszłości urządzeń wyznaczyło nowe standardy wykrywania gazów pod względem sprawności działania, łatwości obsługi oraz wykorzystywania innowacyjnych rozwiązań. Obecnie nasze linie produktów rozbudowano w taki sposób, aby móc zaspokajać wymagania stawiane przez różne branże i zastosowania oraz dostarczać kompleksowe rozwiązania pozwalające ograniczać koszty wykrywania gazów i jednocześnie zapewniać wyższy poziom bezpieczeństwa. Pracownicy naszych centrów wsparcia technicznego, specjaliści ds. aplikacji produktów i szkoleń, inżynierowie pracujący w terenie i wewnętrzne zespoły wsparcia technicznego reprezentują to, co najlepszego do zaoferowania ma ta branża. A ich doświadczenie można przeliczyć na łącznie ponad 1100 lat pracy, co pozwala nam zapewniać lokalnym przedsiębiorstwom wsparcie klasy korporacyjnej. 4 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

Fakty dotyczące gazów Słowo gaz wymyślił na początku XVII wieku flamandzki chemik J. B. van Helmont (1580 1644). Pochodzi ono od greckiego słowa oznaczającego chaos. Firma BW Technologies by Honeywell jest światowym liderem w dziedzinie wykrywania gazu dzięki dużemu zaangażowaniu w zapewnianie klientom wysokowydajnych, niezawodnych produktów przenośnych, wspieranemu wyjątkową obsługą klienta i stałą pomocą techniczną. Projektujemy, produkujemy i wprowadzamy na rynek innowacyjne rozwiązania z dziedziny wykrywania gazu przeznaczone dla szerokiej gamy zastosowań i branż, udostępniając opcje umożliwiające dostosowanie do każdego budżetu i do wszystkich wymagań w zakresie monitorowania zagrożeń. W naszej bogatej ofercie znajdują się zarówno czujniki jednogazowe, które nie wymagają stałej konserwacji, jak i rozbudowane, wieloczujnikowe urządzenia, które posiadają dodatkowe, niezwykle przydatne funkcje. Jako ekspert i lider w branży przenośnych wykrywaczy gazu, zapewniamy dostosowane szkolenia bazujące na danym obiekcie lub terenie, dzięki czemu możemy spełnić specyficzne wymagania klienta. Zapewniamy też wsparcie dotyczące zastosowań, pomagając klientom w wyborze i integracji idealnie dobranych rozwiązań. Od 25 lat dostarczamy wartościowe rozwiązania w przystępnych cenach Firma BW Technologies by Honeywell powstała pierwotnie w 1987 r. w kanadyjskim Calgary. Na przestrzeni ostatnich 25 lat wprowadzaliśmy na rynek innowacyjne rozwiązania w dziedzinie wykrywania gazu, które stanowią wartość dodaną, zwiększają bezpieczeństwo i pozwalają ograniczać bieżące koszty wykrywania gazu za pomocą urządzeń przenośnych. Dzięki sieci biur na całym świecie oraz zróżnicowanemu i utalentowanemu zespołowi ekspertów branżowych, którzy zapewniają klientom wsparcie techniczne, oddajemy do Państwa dyspozycji rozległą infrastrukturę korporacyjną wspieraną przez ukierunkowane lokalnie grupy pracowników posiadających niepowtarzalną wiedzę o przemyśle i zastosowaniach, jak również o wymaganiach specyficznych dla danego regionu. W zakresie konserwacji urządzeń oferujemy również korzystne finansowo, wzorcowe wsparcie techniczne i usługi serwisowe poprzez naszą rozbudowaną sieć autoryzowanych partnerów. 5

3 Czym jest gaz? W silnikach pojazdów paliwo jest spalane z tlenem, w wyniku czego powstają gazy spalinowe zawierające tlenki azotu, tlenek węgla i dwutlenek węgla. Nazwa gaz pochodzi od słowa chaos. Gaz zbudowany jest z mnóstwa poruszających się w losowy i chaotyczny sposób, nieustannie zderzających się wyłącznie ze sobą cząsteczek. Gazy wypełniają każdą wolną przestrzeń, a wskutek poruszania się z bardzo dużą prędkością gwałtownie mieszają się z atmosferą, do której zostają uwolnione. Codziennie otaczają nas różne gazy. W skład powietrza, którym oddychamy, wchodzi kilka różnych gazów, w tym tlen i azot. Skład powietrza W tabeli obok podano skład powietrza na poziomie morza (w procentach objętościowych, w temperaturze 15 C, przy ciśnieniu 101 325 Pa). Nazwa Symbol Procent objętościowy Azot N2 78,084% Tlen O2 20,9476% Argon Ar 0,934% Dwutlenek węgla CO2 0,0314% Neon Ne 0,001818% Metan CH4 0,0002% Hel He 0,000524% Krypton Kr 0,000114% Wodór H2 0,00005% Ksenon Xe 0,0000087% 6 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

4 Zagrożenia pochodzące od gazów Występują trzy główne rodzaje zagrożeń pochodzących od gazów: Gazy mogą być lżejsze, cięższe lub mieć w przybliżeniu taki sam ciężar właściwy jak powietrze. Gazy mogą być wyczuwalne lub bezwonne. Gazy mogą być kolorowe lub bezbarwne. Jeśli nie można ich zobaczyć, poczuć ani dotknąć, nie oznacza to, że ich nie ma. Łatwopalność Ryzyko pożaru i/lub wybuchu np.: metan, butan, propan. Toksyczność Ryzyko ZATRucia np.: tlenek węgla, wodór, chlor. Gaz ziemny (metan) wykorzystuje się w wielu domach do ogrzewania i gotowania. Asfiksja Ryzyko! uduszenia się np.: niedobór tlenu. Tlen może zostać pochłonięty lub wyparty przez inny gaz. 7

5 Zagrożenia pochodzące od gazów palnych Spalanie jest stosunkowo prostą reakcją chemiczną, w której tlen gwałtownie łączy się z inną substancją, w wyniku czego uwalniana jest energia. Energia ta występuje głównie pod postacią ciepła a czasem jako płomienie. Substancją powodującą zapłon jest zwykle, lecz nie zawsze, związek węglowodorowy w postaci ciała stałego, cieczy, pary lub gazu. Niemniej jednak w niniejszej publikacji uwagę poświecono wyłącznie gazom i parom. (UWAGA: Pojęcia łatwopalny, wybuchowy i palny stosuje się zamiennie dla celów niniejszej publikacji). POWIETRZE Trójkąt ognia Proces spalania można przedstawić za pomocą dobrze znanego trójkąta ognia. Aby doszło do spalania, zawsze potrzebne są trzy czynniki: 1 2 3 Źródło zapłonu Tlen CIEPŁO OGIEŃ PALIWO Paliwo w POSTACI gazu lub pary Dlatego zawsze celem każdej instalacji przeciwpożarowej jest usunięcie przynajmniej jednego z tych trzech potencjalnie niebezpiecznych czynników. 8 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

Granica palności Zakres stężenia gazu/powietrza, które doprowadzi do powstania palnej mieszaniny jest ograniczony. Zakres ten jest charakterystyczny dla każdego gazu oraz każdej pary i wiąże się z górnym poziomem stężenia, znanym jako górna granica wybuchowości (GGW) oraz dolnym poziomem stężenia, zwanym dolną granicą wybuchowości (DGW). Fakty dotyczące gazów Wysoka zawartość O 2 zwiększa palność materiałów i gazów np. przy zawartości tlenu równej 24% materiały takie jak odzież mogą ulegać samozapłonowi. Granice palności ZBYT BOGATA MIESZANINA 100% obj. gazu 0% obj. powietrza ZAKRES PALNOŚCI ZBYT UBOGA MIESZANINA GGW (górna granica wybuchowości) DGW (dolna granica wybuchowości) 0% obj. gazu 100% obj. powietrza Przy poziomie poniżej DGW gazu jest za mało, aby nastąpił wybuch, tzn. że mieszanina jest zbyt uboga, a przy zawartości powyżej GGW w mieszaninie jest za mało tlenu, tzn. że mieszanina jest zbyt bogata. Każdy gaz lub mieszanina gazów są zatem palne w zakresie pomiędzy granicami DGW i GGW. Poza tym zakresem mieszanina nie jest zdolna do zapłonu. W części Informacje o gazach palnych na stronie 12 podano wartości granic wybuchowości niektórych powszechnie znanych palnych gazów i związków chemicznych. Podane wartości dotyczą gazów i par w warunkach normalnych ciśnienia i temperatury. Wzrost ciśnienia, temperatury czy zawartości tlenu zazwyczaj rozszerza zakres palności. W typowym zakładzie przemysłowym na ogół nie dochodzi do ulatniania gazów do otoczenia, a w najgorszym razie może występować minimalna, śladowa zawartość gazu. Z tego względu system wykrywania i wczesnego ostrzegania powinien wykrywać gaz w stężeniu od 0% do dolnej granicy wybuchowości. Zanim stężenie gazu dojdzie do dolnej granicy wybuchowości, powinny zadziałać procedury wyłączania awaryjnego lub ewakuacji. Przeważnie następuje to przy stężeniu poniżej 50% wartości DGW, aby zapewnić odpowiedni margines bezpieczeństwa. Należy jednak zawsze pamiętać, że w pomieszczeniach zamkniętych lub niewentylowanych może czasami wystąpić stężenie gazu powyżej GGW. Obsługując włazy lub drzwi w trakcie kontroli, należy zachować szczególną ostrożność, gdyż dostające się z zewnątrz powietrze może rozrzedzić gazy, tworząc niebezpieczne, palne mieszaniny. (UWAGA: określenia LEL/DGW i UEL/GGW stosuje się zamiennie dla celów niniejszej publikacji). 9

Właściwości gazów palnych Temperatura samozapłonu Gazy palne charakteryzuje też temperatura, w której nastąpi zapłon, nawet bez udziału iskry lub płomienia z zewnątrz. Określa się ją jako temperaturę samozapłonu. Temperatura powierzchni urządzeń stosowanych w obszarach niebezpiecznych nie może przekraczać temperatury samozapłonu. Dlatego na urządzeniach znajdują się oznaczenia dotyczące maksymalnej temperatury powierzchni, czyli klasy temperatury. Temperatura zapłonu (F.P. C) Temperatura zapłonu cieczy palnej to najniższa temperatura, w której z powierzchni cieczy wydzielają się pary w wystarczającej ilości umożliwiającej ich zapłon za pomocą niewielkiego płomienia. Nie należy jej mylić z temperaturą samozapłonu, gdyż wartości te mogą się zasadniczo różnić: Gaz/para Temperatura zapłonu C Temp. samozapłonu C Metan <-188 595 Nafta 38 210 Bitum 270 310 Przeliczanie temperatury ze stopni Celsjusza na stopnie Fahrenheita: Tf = ((9/5)*Tc)+32; np. aby przeliczyć -20 stopni Celsjusza na stopnie Fahrenheita, należy najpierw pomnożyć odczyt w stopniach Celsjusza przez dziewięć piątych, co daje -36. Następnie należy dodać 32, uzyskując -4 F. Gęstość pary Pomaga określić położenie czujnika Gęstość gazu/pary porównuje się z powietrzem przy gęstości powietrza = 1,0 Przy gęstości pary < 1,0 podnosi się Przy gęstości pary > 1,0 opada Gaz/para Gęstość pary Metan 0,55 Tlenek węgla 0,97 Siarkowodór 1,45 Pary benzyny ok. 3,0 10 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

Fakty dotyczące gazów Gaz to niejedyne potencjalne źródło zagrożenia własności wybuchowe może mieć również pył! Do pyłów wybuchowych zaliczają się polistyren, skrobia kukurydziana i żelazo. 11

Informacje o gazach palnych Nazwa pospolita Numer wg CAS Wzór chemiczny Masa cząsteczkowa Temperatura wrzenia C Gęstość względna par Aldehyd octowy 75-07-0 CH3CHO 44,05 20 1,52 Kwas octowy 64-19-7 CH3COOH 60,05 118 2,07 Bezwodnik octowy 108-24-7 (CH3CO)2O 102,09 140 3,52 Aceton 67-64-1 (CH3)2CO 58,08 56 2,00 Acetonitryl 75-05-8 CH3CN 41,05 82 1,42 Chlorek acetylu 75-36-5 CH3COCl 78,5 51 2,70 Acetylen 74-86-2 CH=CH 26-84 0,90 Fluorek acetylu 557-99-3 CH3COF 62,04 20 2,14 Akryloaldehyd 107-02-8 CH2=CHCHO 56,06 53 1,93 Kwas akrylowy 79-10-7 CH2=CHCOOH 72,06 139 2,48 Akrylonitryl 107-13-1 CH2=CHCN 53,1 77 1,83 Chlorek akryloilu 814-68-6 CH2CHCOCl 90,51 72 3,12 Octan allilu 591-87-7 CH2=CHCH2OOCCH3 100,12 103 3,45 Alkohol allilowy 107-18-6 CH2=CHCH2CH 58,08 96 2,00 Chlorek allilu 107-05-1 CH2=CHCH2Cl 76,52 45 2,64 Amoniak 7664-41-7 NH3 17-33 0,59 Anilina 62-53-3 C6H6NH2 93,1 184 3,22 Benzaldehyd 100-52-7 C6H5CHO 106,12 179 3,66 Benzen 71-43-2 C6H6 78,1 80 2,70 1-bromobutan 109-65-9 CH3(CH2)2CH2Br 137,02 102 4,72 Bromoetan 74-96-4 CH3CH2Br 108,97 38 3,75 1,3-butadien 106-99-0 CH2=CHCH=CH2 54,09-4,5 1,87 Butan 106-97-8 C4H10 58,1-1 2,05 Izobutan 75-28-5 (CH3)2CHCH3 58,12-12 2,00 1-butanol 71-36-3 CH3(CH2)2CH2OH 74,12 116 2,55 Butanon 78-93-3 CH3CH2COCH3 72,1 80 2,48 1-buten 106-98-9 CH2=CHCH2CH3 56,11-6,3 1,95 2-buten (nie podano izomeru) 107-01-7 CH3CH=CHCH3 56,11 1 1,94 Octan butylu 123-86-4 CH3COOCH2(CH2)2CH3 116,2 127 4,01 Akrylan n-butylu 141-32-2 CH2=CHCOOC4H9 128,17 145 4,41 Butyloamina 109-73-9 CH3(CH2)3NH2 73,14 78 2,52 Izobutyloamina 78-81-9 (CH3)2CHCH2NH2 73,14 64 2,52 Izomaślan izobutylu 97-85-8 (CH3)2CHCOOCH2CH(CH3)2 144,21 145 4,93 Metakrylan butylu 97-88-1 CH2=C(CH3)COO(CH2)3CH3 142,2 160 4,90 Eter tert-butylowometylowy 1634-04-4 CH3OC(CH3)2 88,15 55 3,03 Propionian n-butylu 590-01-2 C2H5COOC4H9 130,18 145 4,48 Butyroaldehyd 123-72-8 CH3CH2CH2CHO 72,1 75 2,48 Aldehyd izomasłowy 78-84-2 (CH3)2CHCHO 72,11 63 2,48 Dwusiarczek węgla 75-15-0 CS2 76,1 46 2,64 Tlenek węgla 630-08-0 CO 28-191 0,97 Siarczek karbonylu 463-58-1 COS 60,08-50 2,07 Chlorobenzen 108-90-7 C6H5Cl 112,6 132 3,88 1-chlorobutan 109-69-3 CH3(CH2)2CH2Cl 92,57 78 3,20 2-chlorobutan 78-86-4 CH3CHClC2H5 92,57 68 3,19 Epichlorohydryna 106-89-8 OCH2CHCH2Cl 92,52 115 3,30 Chloroetan 75-00-3 CH3CH2Cl 64,5 12 2,22 2-chloroetanol 107-07-3 CH2ClCH2OH 80,51 129 2,78 Chloroetylen 75-01-4 CH2=CHCl 62,3-15 2,15 Chlorometan 74-87-3 CH3Cl 50,5-24 1,78 1-chloro-2-metylopropan 513-36-0 (CH3)2CHCH2Cl 92,57 68 3,19 3-chloro-2-metylo-1-propen 563-47-3 CH2=C(CH3)CH2Cl 90,55 71 3,12 5-chloro-2-pentanon 5891-21-4 CH3CO(CH2)3Cl 120,58 71 4,16 1-chloropropan 540-54-5 CH3CH2CH2Cl 78,54 37 2,70 2-chloropropan 75-29-6 (CH3)2CHCl 78,54 47 2,70 Chlorotrifluoroetylen 79-38-9 CF2=CFCl 116,47-28,4 4,01 -chlorotoluen 100-44-7 C6H5CH2Cl 126,58 4,36 12 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

Dane mogą zmieniać się w czasie i w poszczególnych krajach, więc należy zawsze sprawdzić lokalne aktualne przepisy. temp. zapłonu ( C) DGW (% obj. ) Źródła: Źródła: BS EN 60079-20-1 (zastępuje 61779) Aparatura elektryczna do wykrywania i pomiaru gazów palnych Część 1: Wymagania ogólne i metody badań. Wymagania ogólne i metody badań. NIST Chemistry Web Book, wydanie z czerwca 2005. Aldrich Handbook of Fine Chemicals and Laboratory Equipment 2003 2004. Uwaga: Gdy w rubryce określającej temperaturę zapłonu wpisano gaz, związek taki zawsze występuje w stanie gazowym i dlatego nie charakteryzuje go temperatura zapłonu. Granice palności GGW (% obj. ) DGW (mg/l) UGW (mg/l) temp. samozapłonu ( C) -38 4,00 60,00 74 1108 204 40 4,00 17,00 100 428 464 49 2,00 10,30 85 428 334 <-20 2,50 13,00 80 316 535 2 3,00 16,00 51 275 523-4 5,00 19,00 157 620 390 gaz 2,30 100,00 24 1092 305 <-17 5,60 19,90 142 505 434-18 2,80 31,80 65 728 217 56 2,90 85 406-5 2,80 28,00 64 620 480-8 2,68 18,00 220 662 463 13 1,70 10,10 69 420 348 21 2,50 18,00 61 438 378-32 2,90 11,20 92 357 390 gaz 15,00 33,60 107 240 630 75 1,20 11,00 47 425 630 64 1,40 62 192-11 1,20 8,60 39 280 560 13 2,50 6,60 143 380 265 <-20 6,70 11,30 306 517 511 gaz 1,40 16,30 31 365 430 gaz 1,40 9,30 33 225 372 gaz 1,30 9,80 31 236 460 29 1,40 12,00 52 372 359-9 1,50 13,40 45 402 404 gaz 1,40 10,00 38 235 440 gaz 1,60 10,00 40 228 325 22 1,20 8,50 58 408 370 38 1,20 9,90 63 425 268-12 1,70 9,80 49 286 312-20 1,47 10,80 44 330 374 34 0,80 47 424 53 1,00 6,80 58 395 289-27 1,50 8,40 54 310 385 40 1,00 7,70 53 409 389-16 1,80 12,50 54 378 191-22 1,60 11,00 47 320 176-30 0,60 60,00 19 1900 95 gaz 10,90 74,00 126 870 805 gaz 6,50 28,50 100 700 209 28 1,30 11,00 60 520 637-12 1,80 10,00 69 386 250 <-18 2,00 8,80 77 339 368 28 2,30 34,40 86 1325 385 gaz 3,60 15,40 95 413 510 55 4,90 16,00 160 540 425 gaz 3,60 33,00 94 610 415 gaz 7,60 19,00 160 410 625 <-14 2,00 8,80 75 340 416-16 2,10 77 478 61 2,00 98 440-32 2,40 11,10 78 365 520 <-20 2,80 10,70 92 350 590 gaz 4,60 84,30 220 3117 607 60 1,10 55 585 13

Informacje o gazach palnych (ciąg dalszy) Nazwa pospolita Numer wg CAS Wzór chemiczny Masa cząsteczkowa Temperatura wrzenia C Gęstość względna par Krezole (mieszanina izomerów) 1319-77-3 CH3C5H4OH 108,14 191 3,73 Aldehyd krotonowy 123-73-9 CH3CH=CHCHO 70,09 102 2,41 Kumen 98-82-8 C6H5CH(CH3)2 120,19 152 4,13 Cyklobutan 287-23-0 CH2(CH2)2CH2 56,1 13 1,93 Cykloheptan 291-64-5 CH2(CH2)5CH2 98,19 118,5 3,39 Cykloheksan 110-82-7 CH2(CH2)4CH2 84,2 81 2,90 Cykloheksanol 108-93-0 CH2(CH2)4CHOH 100,16 161 3,45 Cykloheksanon 108-94-1 CH2(CH2)4CO 98,1 156 3,38 Cykloheksen 110-83-8 CH2(CH2)3CH=CH 82,14 83 2,83 Cykloheksyloamina 108-91-8 CH2(CH2)4CHNH2 99,17 134 3,42 Cyklopentan 287-92-3 CH2(CH2)3CH2 70,13 50 2,40 Cyklopenten 142-29-0 CH=CHCH2CH2CH 68,12 44 2,30 Cyklopropan 75-19-4 CH2CH2CH2 42,1-33 1,45 Keton cyklopropylowo-metylowy 765-43-5 CH3COCHCH2CH2 84,12 114 2,90 P-cymen 99-87-6 CH3CH6H4CH(CH3)2 134,22 176 4,62 Trans-dekahydronaftalen 493-02-7 CH2(CH2)3CHCH(CH2)3CH2 138,25 185 4,76 Dekan (mieszanina izomerów) 124-18-5 C10H22 142,28 173 4,90 Eter dibutylowy 142-96-1 (CH3(CH2)3)2O 130,2 141 4,48 Dichlorobenzeny (nie podano izomerów) 106-46-7 C6H4Cl2 147 179 5,07 Dichlorodietylosilan 1719-53-5 (C2H5)SiCl2 157,11 128 1,1-dichloroetan 75-34-3 CH3CHCl2 99 57 3,42 1,2-dichloroetan 107-06-2 CH2ClCH2Cl 99 84 3,42 Dichloroetylen 540-59-0 ClCH=CHCl 96,94 37 3,55 1,2-dichloropropan 78-87-5 CH3CHClCH2Cl 113 96 3,90 Dicyklopentadien 77-73-6 C10H12 132,2 170 4,55 Dietyloamina 109-89-7 (C2H5)2NH 73,14 55 2,53 Węglan dietylu 105-58-8 (CH3CH2O)2CO 118,13 126 4,07 Eter dietylowy 60-29-7 (CH3CH5)2O 74,1 34 2,55 1,1-difluoroetylen 75-38-7 CH2=CF2 64,03-83 2,21 Diizobutyloamina 110-96-3 ((CH3)2CHCH2)2NH 129,24 137 4,45 Karbinol diizobutylowy 108-82-7 ((CH3)2CHCH2)2CHOH 144,25 178 4,97 Eter diizopentylowy 544-01-4 (CH3)2CH(CH2)2O(CH2)2CH(CH3)2 158,28 170 5,45 Diizopropyloamina 108-18-9 ((CH3)2CH)2NH 101,19 84 3,48 Eter diizopropylowy 108-20-3 ((CH3)2CH)2O 102,17 69 3,52 Dimetyloamina 124-40-3 (CH3)2NH 45,08 7 1,55 Dimetoksymetan 109-87-5 CH2(OCH)3)2 76,09 41 2,60 3-(dimetyloamino)propiononitryl 1738-25-6 (CH3)2NHCH2CH2CN 98,15 171 3,38 Eter dimetylowy 115-10-6 (CH3)2O 46,1-25 1,59 N,N-dimetyloformamid 68-12-2 HCON(CH3)2 73,1 152 2,51 3,4-dimetyloheksan 583-48-2 CH3CH2CH(CH3)CH(CH3)CH2CH3 114,23 119 3,87 N,N-dimetylohydrazyna 57-14-7 (CH3)2NNH2 60,1 62 2,07 1,4-dioksan 123-91-1 OCH2CH2OCH2CH2 88,1 101 3,03 1,3-dioksolan 646-06-0 OCH2CH2OCH2 74,08 74 2,55 Dipropyloamina 142-84-7 (CH3CH2CH2)2NH 101,19 105 3,48 Etan 74-84-0 CH3CH3 30,1-87 1,04 Etanotiol 75-08-1 CH3CH2SH 62,1 35 2,11 Etanol 64-17-5 CH3CH2OH 46,1 78 1,59 2-etoksyetanol 110-80-5 CH3CH2OCH2CH2OH 90,12 135 3,10 Octan 2-etoksyetylu 111-15-9 CH3COOCH2CH2OCH2CH3 132,16 156 4,72 Octan etylu 141-78-6 CH3COOCH2CH3 88,1 77 3,04 Acetylooctan etylu 141-97-9 CH3COCH2COOCH2CH3 130,14 181 4,50 Akrylan etylu 140-88-5 CH2=CHCOOCH2CH3 100,1 100 3,45 Etyloamina 75-04-7 C2H5NH2 45,08 16,6 1,50 Etylobenzen 100-41-4 CH2CH3C6H5 106,2 135 3,66 Maślan etylu 105-54-4 CH3CH2CH2COOC2H5 116,16 120 4,00 Etylocyklobutan 4806-61-5 CH3CH2CHCH2CH2CH2 84,16 2,90 Etylocykloheksan 1678-91-7 CH3CH2CH(CH2)4CH2 112,2 131 3,87 Etylocyklopentan 1640-89-7 CH3CH2CH(CH2)3CH2 98,2 103 3,40 Etylen 74-85-1 CH2=CH2 28,1-104 0,97 14 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

temp. zapłonu ( C) DGW (% obj. ) Granice palności GGW (% obj. ) DGW (mg/l) UGW (mg/l) temp. samozapłonu ( C) 81 1,10 50 555 13 2,10 16,00 82 470 280 31 0,80 6,50 40 328 424 gaz 1,80 42 <10 1,10 6,70 44 275-18 1,00 8,00 35 290 259 61 1,20 11,10 50 460 300 43 1,30 8,40 53 386 419-17 1,10 8,30 37 244 32 1,10 9,40 47 372 293-37 1,40 41 320 <-22 1,48 41 309 gaz 2,40 10,40 42 183 498 15 1,70 58 452 47 0,70 5,60 39 366 436 54 0,70 4,90 40 284 288 46 0,70 5,60 41 332 201 25 0,90 8,50 48 460 198 86 2,20 9,20 134 564 648 24 3,40 223-10 5,60 16,00 230 660 440 13 6,20 16,00 255 654 438-10 9,70 12,80 391 516 440 15 3,40 14,50 160 682 557 36 0,80 43 455-23 1,70 10,00 50 306 312 24 1,40 11,70 69 570 450-45 1,70 36,00 60 1118 160 gaz 3,90 25,10 102 665 380 26 0,80 3,60 42 190 256 75 0,70 6,10 42 370 290 44 1,27 104 185-20 1,20 8,50 49 358 285-28 1,00 21,00 45 900 405 gaz 2,80 14,40 53 272 400-21 2,20 19,90 71 630 247 50 1,57 62 317 gaz 2,70 32,00 51 610 240 58 1,80 16,00 55 500 440 2 0,80 6,50 38 310 305-18 2,40 20 60 490 240 11 1,40 22,50 51 813 379-5 2,30 30,50 70 935 245 4 1,20 9,10 50 376 280 gaz 2,50 15,50 31 194 515 <-20 2,80 18,00 73 466 295 12 3,10 19,00 59 359 363 40 1,70 15,70 68 593 235 47 1,20 12,70 65 642 380-4 2,00 2,80 73 470 460 65 1,00 9,50 54 519 350 9 1,40 14,00 59 588 350 <-20 3,50 14,00 49 260 425 23 0,80 7,80 44 340 431 21 1,40 66 435 <-16 1,20 7,70 42 272 212 <24 0,80 6,60 42 310 238 <5 1,05 6,80 42 280 262 2,30 36,00 26 423 425 15

Informacje o gazach palnych (ciąg dalszy) Nazwa pospolita Numer wg CAS Wzór chemiczny Masa cząsteczkowa Temperatura wrzenia C Gęstość względna par Etylenodwuamina 107-15-3 NH2CH2CH2NH2 60,1 118 2,07 Tlenek etylenu 75-21-8 CH2CH2O 44 11 1,52 Mrówczan etylu 109-94-4 HCOOCH2CH3 74,08 52 2,65 Izomaślan etylu 97-62-1 (CH3)2CHCOOC2H5 116,16 112 4,00 Metakrylan etylu 97-63-2 CH2=CCH3COOCH2CH3 114,14 118 3,90 Eter metylowoetylowy 540-67-0 CH3OCH2CH3 60,1 8 2,10 Azotyn etylu 109-95-5 CH3CH2ONO 75,07 2,60 Formaldehyd 50-00-0 HCHO 30-19 1,03 Kwas mrówkowy 64-18-6 HCOOH 46,03 101 1,60 2-furoaldehyd 98-01-1 OCH=CHCH=CHCHO 96,08 162 3,30 Furan 110-00-9 CH=CHCH=CHO 68,07 32 2,30 Alkohol furfurylowy 98-00-0 OC(CH2OH)CHCHCH 98,1 170 3,38 1,2,3-trimetylobenzen 526-73-8 CHCHCHC(CH3)C(CH3)C(CH3) 120,19 175 4,15 Heptan (mieszanina izomerów) 142-82-5 C7H16 100,2 98 3,46 Heksan (mieszanina izomerów) 110-54-3 CH3(CH2)4CH3 86,2 69 2,97 1-heksanol 111-27-3 C6H13OH 102,17 156 3,50 Heksan-2-on 591-78-6 CH3CO(CH2)3CH3 100,16 127 3,46 Wodór 1333-74-0 H2 2-253 0,07 Cyjanowodór 74-90-8 HCN 27 26 0,90 Siarkowodór 7783-06-4 H2S 34,1-60 1,19 4-hydroksy-4-metylopenta-2-on 123-42-2 CH3COCH2C(CH3)2OH 116,16 166 4,00 Kerosen 8008-20-6 150 1,3,5-trimetylobenzen 108-67-8 CHC(CH3)CHC(CH3)CHC(CH3) 120,19 163 4,15 Chlorek metakryloilu 920-46-7 CH2CCH3COCl 104,53 95 3,60 Metan (kopalniany) 74-82-8 CH4 16-161 0,55 Metanol 67-56-1 CH3OH 32 65 1,11 Metanotiol 74-93-1 CH3SH 48,11 6 1,60 2-metoksyetanol 109-86-4 CH3OCH2CH2OH 76,1 124 2,63 Octan metylu 79-20-9 CH3COOCH3 74,1 57 2,56 Acetylooctan metylu 105-45-3 CH3COOCH2COCH3 116,12 169 4,00 Akrylan metylu 96-33-3 CH2=CHCOOCH3 86,1 80 3,00 Metyloamina 74-89-5 CH3NH2 31,1-6 1,00 2-metylobutan 78-78-4 (CH3)2CHCH2CH3 72,15 30 2,50 2-metylobutan-2-ol 75-85-4 CH3CH2C(OH)(CH3)2 88,15 102 3,03 3-metylobutan-1-ol 123-51-3 (CH3)2CH(CH2)2OH 88,15 130 3,03 2-metylobut-2-en 513-35-9 (CH3)2C=CHCH3 70,13 35 2,40 Chloromrówczan metylu 79-22-1 CH3OOCC 94,5 70 3,30 Metylocykloheksan 108-87-2 CH3CH(CH2)4CH2 98,2 101 3,38 Metylocyklopentadieny (nie podano izomerów) 26519-91-5 C6H6 80,13 2,76 Metylocyklopentan 96-37-7 CH3CH(CH2)3CH2 84,16 72 2,90 Metylenocyklobutan 1120-56-5 C(=CH2)CH2CH2CH2 68,12 2,35 2-metylo-1-but-3-yn 78-80-8 HC=CC(CH3)CH2 66,1 32 2,28 Mrówczan metylu 107-31-3 HCOOCH3 60,05 32 2,07 2-metylofuran 534-22-5 OC(CH3)CHCHCH 82,1 63 2,83 Izocyjanian metylu 624-83-9 CH3NCO 57,05 37 1,98 Metakrylan metylu 80-62-6 CH3=CCH3COOCH3 100,12 100 3,45 4-metylopentan-2-ol 108-11-2 (CH3)2CHCH2CHOHCH3 102,17 132 3,50 4-metylopentan-2-on 108-10-1 (CH3)2CHCH2COCH3 100,16 117 3,45 2-metylopent-2-enal 623-36-9 CH3CH2CHC(CH3)COH 98,14 137 3,78 4-metylopent-3-en-2-on 141-79-7 (CH3)2(CCHCOCH)3 98,14 129 3,78 2-metylo-1-propanol 78-83-1 (CH3)2CHCH2OH 74,12 108 2,55 2-metyloprop-1-en 115-11-7 (CH3)2C=CH2 56,11-6,9 1,93 2-metylopirydyna 109-06-8 NCH(CH3)CHCHCHCH 93,13 128 3,21 3-metylopirydyna 108-99-6 NCHCH(CH3)CHCHCH 93,13 144 3,21 4-metylopirydyna 108-89-4 NCHCHCH(CH3)CHCH 93,13 145 3,21 -metylostyren 98-83-9 C6H5C(CH3)=CH2 118,18 165 4,08 Eter tert-amylowo-metylowy 994-05-8 (CH3)2C(OCH3)CH2CH3 102,17 85 3,50 2-metylotiofen 554-14-3 SC(CH3)CHCHCH 98,17 113 3,40 Morfolina 110-91-8 OCH2CH2NHCH2CH2 87,12 129 3,00 16 www.honeywellanalytics.com / www.gasmonitors.com

Granice palności temp. zapłonu ( C) DGW (% obj. ) GGW (% obj. ) DGW (mg/l) UGW (mg/l) temp. samozapłonu ( C) 34 2,50 18,00 64 396 403 <-18 2,60 100,00 47 1848 435-20 2,70 16,50 87 497 440 10 1,60 75 438 20 1,50 70 gaz 2,00 10,10 50 255 190-35 3,00 50,00 94 1555 95 60 7,00 73,00 88 920 424 42 18,00 57,00 190 1049 520 60 2,10 19,30 85 768 316 <-20 2,30 14,30 66 408 390 61 1,80 16,30 70 670 370 51 0,80 7,00 470-4 0,85 6,70 35 281 215-21 1,00 8,90 35 319 233 63 1,10 47 293 23 1,20 9,40 50 392 533 gaz 4,00 77,00 3,4 63 560 <-20 5,40 46,00 60 520 538 gaz 4,00 45,50 57 650 270 58 1,80 6,90 88 336 680 38 0,70 5,00 210 44 0,80 7,30 40 365 499 17 2,50 106 510 <-188 4,40 17,00 29 113 537 11 6,00 36,00 73 665 386 4,10 4,10 21,00 80 420 39 1,80 20,60 76 650 285-10 3,10 16,00 95 475 502 62 1,30 14,20 62 685 280-3 1,95 16,30 71 581 415 gaz 4,20 20,70 55 270 430-56 1,30 8,30 38 242 420 16 1,40 10,20 50 374 392 42 1,30 10,50 47 385 339-53 1,30 6,60 37 189 290 10 7,50 26 293 1020 475-4 1,00 6,70 41 275 258 <-18 1,30 7,60 43 249 432 <-10 1,00 8,40 35 296 258 <0 1,25 8,60 35 239 352-54 1,40 38 272-20 5,00 23,00 125 580 450 <-16 1,40 9,70 47 325 318-7 5,30 26,00 123 605 517 10 1,70 12,50 71 520 430 37 1,14 5,50 47 235 334 16 1,20 8,00 50 336 475 30 1,46 58 206 24 1,60 7,20 64 289 306 28 1,40 11,00 43 340 408 gaz 1,60 10 37 235 483 27 1,20 45 533 43 1,40 8,10 53 308 537 43 1,10 7,80 42 296 534 40 0,80 11,00 44 330 445 <-14 1,50 62 345-1 1,30 6,50 52 261 433 31 1,40 15,20 65 550 230 17