GEOGRAFIA WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE klasa TRZECIA (opracowanie na podstawie programu nauczania Świat bez tajemnic Wydawnictwa Szkolnego PWN) Ocena: dopuszczający. UCZEŃ: Lokalizuje na mapie poszczególne, omawiane na lekcjach, państwa; wymienia nazwy stolic omawianych państw i wskazuje na mapie ich położenie; podaje przykłady walorów turystycznych omawianych państw oraz odczytuje z mapy nazwy największych rzek i miast w omawianych państwach; lokalizuje na mapach wskazane obiekty geograficzne; przedstawia wyspiarskie położenie Wielkiej Brytanii (Zjednoczonego Królestwa); przedstawia znaczenie Paryża jako światowej metropolii; podaje przykłady działalności gospodarczej w Alpach na przykładzie Austrii; uzasadnia, dlaczego turyści chętnie odwiedzają państwa położone w rejonie Morza Śródziemnego; projektuje, na podstawie wskazanego źródła wiedzy geograficznej, trasę wycieczki po wybranym mieście Europy; lokalizuje na mapie poszczególne kontynenty; opisuje położenie poszczególnych kontynentów w stosunku do równika i południka zerowego; lokalizuje wskazane obiekty geograficzne na poszczególnych kontynentach; podaje liczbę ludności w Chinach; odczytuje, korzystając z mapy, nazwy największych miast Chin; podaje przykłady roślin uprawianych w Chinach i wskazuje na mapie obszary upraw ryżu; wymienia klęski żywiołowe nawiedzające Japonię; podaje przykłady znanych produktów przemysłu japońskiego; wymienia nazwy głównych roślin uprawianych w Indiach; podaje przykłady wpływu religii na życie mieszkańców Indii; wskazuje ropę naftową jako główne źródło dochodu większości państw Bliskiego Wschodu; lokalizuje, korzystając z mapy, obszary występowania poszczególnych formacji roślinnych (w tym wilgotnych lasów równikowych) na poszczególnych kontynentach; lokalizuje, korzystając z mapy, strefę Sahelu; wymienia główne zajęcia ludności Sahelu; opisuje pozom życia ludności w krajach położonych na południe od Sahary; nazywa i wskazuje na mapie państwa sąsiadujące ze Stanami Zjednoczonymi; podaje główne kierunki migracji do USA dawniej i obecnie; wymienia nazwy dwóch roślin plantacyjnych uprawianych w Brazylii; przedstawia warunki życia ludności w dzielnicach nędzy; podaje przykłady działalności gospodarczej w Amazonii; wymienia nazwy charakterystycznych roślin i zwierząt Australii, Arktyki i Antarktyki; lokalizuje na mapach obszary polarne; opisuje warunki klimatyczne obszarów polarnych; podaje przykłady problemów spółczesnego świata. Wykorzystuje podręcznik do geografii jako źródło wiedzy geograficznej; posługuje się legendą mapy, wskazuje elementy siatki kartograficznej; wskazuje na mapie kierunki główne i pośrednie; potrafi odczytać wysokość bezwzględną punktu położonego na opisanej poziomicy. Zna nazwy kontynentów i oceanów oraz odczytuje na globusie współrzędne geograficzne punktów leżących na przecięciu wykreślonych południków i równoleżników. Prowadzi zeszyt przedmiotowy, wykonuje wskazane przez nauczyciela zadania domowe oraz przynosi na lekcje właściwy podręcznik i atlas oraz potrzebne do pracy przybory. Ocena: dostateczny. UCZEŃ spełnia wymagania edukacyjne na ocenę dopuszczającą oraz: Opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne państw omawianych na lekcjach oraz lokalizuje na mapach wskazane obiekty geograficzne w tych państwach; opisuje i porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze poszczególnych krajów; przedstawia cechy rolnictwa sąsiadów Polski; przedstawia konsekwencje awarii elektrowni w Czarnobylu; podaje przykłady konsekwencji rozciągłości południkowej i równoleżnikowej Rosji; wskazuje, korzystając z map, miejsca wydobywania surowców mineralnych i obszary upraw wybranych roślin w poszczególnych państwach; wymienia przyczyny spadku liczby ludności w Rosji i przedstawia zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe tego kraju; wskazuje, korzystając z mapy demograficznej, obszary o dużej i małej gęstości zaludnienia w wybranych omawianych na lekcjach państwach; wymienia główne cechy gospodarki Niemiec; przedstawia, korzystając z mapy, cechy położenia państw skandynawskich;
wymienia czynniki wpływające na średnią długość życia w krajach skandynawskich i podaje przykłady działalności gospodarczej państw skandynawskich wynikającej z cech środowiska przyrodniczego; lokalizuje na mapach krainy geograficzne i historyczne omawianych państw; wykazuje wpływ położenia omawianych państw na ich klimat. Zna pojęcia: gejzer, technopolia, wody artezyjskie, megalopolis. Charakteryzuje łańcuch górski Alp; wymienia przykłady elementów, które stanowią walory turystyczne omawianych państw; wymienia przykłady miast w regionach Europy najchętniej odwiedzanych przez turystów oraz wymienia przykłady zabytków we wskazanych miastach Europy; opisuje położenie poszczególnych kontynentów i lokalizuje wybrane elementy ich linii brzegowej, ukształtowania powierzchni i sieci hydrograficznej; wskazuje na mapach obszary występowania głównych typów klimatu na poszczególnych kontynentach oraz wybranych formacji roślinnych; podaje przynajmniej dwa przykłady kontrastów przyrodniczych Azji; przedstawia, na podstawie map, warunki przyrodnicze obszarów na których kształtowały się najstarsze cywilizacje; wykazuje na przykładach dostosowanie życia ludności i gospodarki do warunków środowiska przyrodniczego; podaje liczbę ludności Indii i opisuje na czym polega podział kastowy; podaje przykłady kontrastów gospodarczych Indii; wykazuje związek rytmu upraw i kultury ryżu z cechami klimatu monsunowego; wymienia kraje muzułmańskie; wykazuje wpływ klimatu państw Bliskiego Wschodu na rolnictwo; opisuje, korzystając z map, położenie i cechy środowiska Sahelu oraz opisuje życie ludzi i gospodarkę w strefie Sahelu; ocenia zasoby wodne Sahelu; wymienia dwa najważniejsze problemy społeczne Sahelu; przedstawia, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zróżnicowanie rasowe i etniczne ludności USA oraz jej rozmieszczenie; lokalizuje, korzystając z mapy, miasta wchodzące w skład megalopolis oraz większe okręgi przemysłowe w USA; przedstawia cechy przemysłu USA; podaje przykład Doliny Krzemowej jako okręgu przemysłowego najnowszej generacji; przedstawia pochodzenie ludności Brazylii i podaje przyczynę wzrostu liczby ludności miejskiej w tym kraju; identyfikuje konflikt interesów między ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; wymienia przykłady osobliwości flory i fauny Australii i Oceanii; uzasadnia, że Australia jest najbardziej suchym kontynentem; wykazuje związek gospodarki z występowaniem basenów artezyjskich; przedstawia cechy środowiska poszczególnych kontynentów oraz obszarów polarnych; podaje przykłady zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych; podaje przykłady problemów współczesnego świata: środowiskowych, społecznych, gospodarczych i politycznych. Znajduje wiadomości na zadany temat we wskazanych źródłach wiedzy; wymienia główne elementy mapy i rodzaje skali; podaną skalę umie zapisać w innych postaciach; korzystając ze skali mapy umie obliczać odległość rzeczywistą między wskazanymi punktami; określa współrzędne geograficzne wskazanych obiektów na podstawie siatki kartograficznej odnajduje punkty na podstawie ich współrzędnych geograficznych; potrafi odczytać na mapie poziomicowej i hipsometrycznej wysokość bezwzględną wskazanych punktów; potrafi obliczyć, na podstawie poziomic, wysokość względną; rozpoznaje formy terenu na mapie hipsometrycznej; wyszukuje informacje z mapy; orientuje w terenie plan i mapę; identyfikuje trasę zaznaczoną na planie lub mapie z odpowiadającą jej trasą w terenie, oblicza godzinę czasu słonecznego i czasu strefowego. Projektuje trasy podróży na podstawie map oraz określa położenie geograficzne obiektów i obszarów względem siebie na podstawie mapy. Oblicza średnią temperaturę powietrza, sumę opadów, amplitudę temperatury powietrza oraz temperaturę powietrza na danej wysokości; na podstawie danych liczbowych sporządza diagram klimatyczny; zna podstawowe informacje przekazane przez nauczyciela podczas obowiązkowych zajęć terenowych. Prawidłowo wykonuje zadania domowe oraz wykonuje polecenia nauczyciela dotyczące procesu nauczania. Ocena: dobry. UCZEŃ spełnia wymagania edukacyjne na stopnie niższe oraz: Porównuje, na podstawie map, środowiska przyrodnicze poszczególnych krajów; podaje przykłady współzależności między środowiskiem przyrodniczym a działalnością gospodarczą w omawianych państwach; podaje cechy rolnictwa i przykłady przemian społecznych i politycznych w państwach sąsiadujących z Polską; wskazuje przyczyny i konsekwencje ujemnego przyrostu naturalnego na Ukrainie; charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze omawianych na lekcjach krajów; wykazuje różnice w zaludnieniu różnych regionów Rosji i wskazuje przyczyny tych różnic; wykazuje rolę surowców energetycznych w gospodarce Rosji; wykazuje na przykładach związek produkcji rolnej Niemiec z warunkami środowiska przyrodniczego; identyfikuje cechy rolnictwa towarowego; przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu w Reńsko- Westfalskim Okręgu Przemysłowym jako przykład zmian zachodzących w przemyśle Europy
Zachodniej; wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego omawianych państw, w tym: wpływ nadmorskiego położenia Norwegii na gospodarkę, racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, wykorzystanie środowiska przyrodniczego dla rozwoju rolnictwa Danii i rybołówstwa Islandii; przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Okręgu Środkowoangielskiego; przedstawia cechy rolnictwa i przemysłu omawianych państw; wykazuje wpływ warunków środowiska przyrodniczego na kierunki produkcji rolnej w różnych regionach Francji, wykazuje cechy rolnictwa towarowego i wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu rolnictwa w tym kraju; uzasadnia znaczenie Paryża jako światowej metropolii; wykazuje (na przykładzie Austrii) wpływ gór na rozmieszczenie ludności, gospodarkę, rolnictwo, wykorzystanie rzek dla energetyki, turystykę i transport. Zna pojęcia: przemysł turystyczny, marikultura, Arktyka, Antarktyka. Przedstawia wspólne cechy środowiska przyrodniczego krajów basenu Morza Śródziemnego; wymienia przykłady walorów turystycznych państw śródziemnomorskich; opracowuje, korzystając z map, przewodników, Internetu, trasę wycieczki po wskazanej części Europy; oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową wskazanego obszaru; wyjaśnia mechanizm powstawania monsunów; wskazuje na mapie obszary bezodpływowe; wyjaśnia, korzystając z map tematycznych, przyczyny zróżnicowania gęstości zaludnienia poszczególnych państw; wykazuje związek rolnictwa z monsunami; identyfikuje cechy rolnictwa intensywnego i przedstawia znaczenie Chin w gospodarce światowej; opisuje kulturę japońską z uwzględnieniem cech narodowych Japończyków i ich znaczenia dla gospodarki; podaje przykłady koncernów japońskich, które odgrywają znaczną rolę w gospodarce światowej; wykazuje związek występowania wulkanów i trzęsień ziemi z położeniem wysp japońskich na granicy płyt litosfery; wyjaśnia przyczyny powstawania tajfunów i tsunami; opisuje kontrasty społeczne w Indiach; przedstawia tradycyjne nowoczesne działy przemysłu Indii; wymienia i lokalizuje na mapie główne obszary rolnicze Indii z uwzględnieniem rodzaju upraw; charakteryzuje region Bliskiego Wschodu uwzględniając cechy kulturowe, złoża surowców mineralnych i poziom gospodarki; wykazuje wpływ religii na życie społeczne i gospodarkę Bliskiego Wschodu; wymienia sposoby sztucznego nawadniania; wyjaśnia związek występowania stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce i ich symetrycznego układu względem równika z położeniem geograficznym; podaje, korzystając z mapy, nazwy państw położonych w strefie Sahelu; wykazuje związek między działalnością człowieka w Sahelu a zmianami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym; uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody w środowisku niedoboru wody słodkiej; wymienia najważniejsze problemy demograficzne i gospodarcze państw afrykańskich; podaje przyczyny występowania wulkanów i trzęsień ziemi na zachodnich rubieżach Ameryk; wykazuje związek strefowości roślinnej Ameryk ze strefowością klimatyczną; przedstawia cechy miast amerykańskich; wymienia czynniki rozwoju wielkich miast; przedstawia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie środowiska USA i jego wpływ na gospodarkę; wymienia cechy rolnictwa USA; przedstawia, korzystając z danych statystycznych, rolę USA w gospodarce światowej; wykazuje rolę przemysłu nowoczesnych technologii w gospodarce USA; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii; podaje przykłady wpływu warunków przyrodniczych na gospodarkę kraju; przedstawia wpływ czynników klimatycznych na klimat Australii i wyjaśnia przyczyny małej sumy opadów; opisuje warunki geologiczne występowania wód artezyjskich; wymienia regiony Australii o najkorzystniejszych warunkach dla gospodarki; wyjaśnia nierównomierną gęstość zaludnienia Australii; wyjaśnia związek cech środowiska przyrodniczego obszarów polarnych z ich położeniem wokół biegunów; porównuje status prawny Arktyki i Antarktyki; podaje przyczyny zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych; wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie. Określa współrzędne geograficzne wskazanych obiektów z wymaganą dokładnością; na podstawie współrzędnych geograficznych odszukuje na mapach obiekty geograficzne; oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową. Ocena: bardzo dobry. UCZEŃ: spełnia wszystkie wymagania edukacyjne na stopnie niższe. Wskazuje różnice w rozwoju gospodarczym państw omawianych na lekcjach; porównuje, korzystając z danych statystycznych, gospodarki omawianych krajów; wykazuje zależności między elementami środowiska przyrodniczego w omawianych krajach; podaje przyczyny wyludniania się Syberii; wyjaśnia, dlaczego starzenie się społeczeństwa Niemiec jest problemem społecznym i gospodarczym; przedstawia problemy związane z połączenia NRD i RFN; ocenia, na podstawie danych statystycznych, efektywność towarowości rolnictwa Niemiec; przedstawia, na podstawie map, cechy środowiska przyrodniczego omawianych państw (z uwzględnieniem cech wspólnych i
specyficznych w poszczególnych regionach); wykazuje zależność między położeniem Islandii w strefie ryftu a występowaniem wulkanów i gejzerów; podaje cechy gospodarek państw wyróżniających państwa omówione na lekcjach; wykazuje znaczenie rewolucji przemysłowej i podbojów kolonialnych dla rozwoju Wielkiej Brytanii (Zjednoczonego Królestwa); przedstawia rolę rolnictwa i przemysłu w gospodarkach omawianych krajów; przedstawia cechy położenia, wielkości oraz układu przestrzennego Paryża; wykazuje związki między elementami środowiska przyrodniczego Alp; wymienia, na podstawie dowolnych źródeł informacji geograficznej, przykłady miejsc w Europie Południowej najchętniej odwiedzanych przez turystów; przedstawia związek między klimatem a stanem rzek w Azji w różnych porach roku; wyjaśnia przyczynę występowania bagien na Nizinie zachodniosyberyjskiej; wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich kontrastów geograficznych; wykazuje, na podstawie wykresów i danych liczbowych, przemiany demograficzne i urbanizacyjne w Chinach; wykazuje związek między zróżnicowaniem warunków środowiska przyrodniczego w Chinach a typem rolnictwa; wykazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej; wykazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, że Japonia jest potęgą gospodarczą; wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii; podaje przyczyny i konsekwencje rozwoju wielkich miast w Indiach; omawia najważniejsze przyczyny hamujące rozwój rolnictwa w Indiach; wykazuje związek gospodarki państw Bliskiego Wschodu z posiadanymi złożami ropy naftowej; wyjaśnia powstawanie pasatów; wykazuje na przykładzie Sahelu związek między formami gospodarowania a zasobami wodnymi; porównuje poziom życia ludności w krajach Afryki; określa związki między problemami wyżywienia ludności, występowaniem chorób a poziomem życia w krajach na południe do Sahary; wykazuje, korzystając z map tematycznych, podobieństwa i różnice między środowiskiem przyrodniczym Ameryki Północnej i Ameryki Południowej; Wyjaśnia przyczyny zróżnicowania etnicznego i rasowego społeczeństwa USA; podaje przykłady okręgów przemysłowych najnowszej generacji; wykazuje związki między rozmieszczeniem okręgów przemysłowych a występowaniem surowców mineralnych; wyjaśnia, na przykładzie Brazylii, przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Południowej; wykazuje związki roślinności z warunkami klimatycznymi Australii; wyjaśnia rozmieszczenie obszarów o najkorzystniejszych warunkach dla gospodarki Australii i przedstawia cechy rolnictwa ekstensywnego; wykazuje wpływ wzrostu efektu cieplarnianego na wielkość i grubość pokrywy lodowej na obszarach polarnych i zmiany w świecie organicznym; uzasadnia, że większość problemów ogólnoświatowych zrodziła się jako problemy lokalne; uzasadnia potrzebę współpracy międzynarodowej w celu łagodzenia problemów światowych. Oblicza rozciągłość południkową w kilometrach; znajduje wiadomości na zadany temat w różnych źródłach wiedzy, w tym w Internecie. Ocena: celujący. UCZEŃ: spełnia wymagania edukacyjne w zakresie wszystkich niższych ocen. Ponadto: Wykazuje wpływ przystąpienia do UE na rozwój gospodarczy należących do niej państw; porównuje zmiany społeczne i gospodarcze zachodzące w państwach powstałych po rozpadzie ZSRR; podaje przykłady powiązań między Rosją a Białorusią; ocenia, na podstawie map, warunki środowiska przyrodniczego wskazanych obszarów w omawianych państwach z punktu widzenia życia i działalności człowieka; wyszukuje w źródłach statystycznych dane dotyczące miejsca danych państw w produkcji przemysłowej świata; wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec i wykazuje rolę tego państwa w Europie; porównuje, na podstawie danych statystycznych, wskaźniki rozwoju gospodarczego omawianych na lekcjach państw; przedstawia rolę imigrantów w gospodarce Zjednoczonego Królestwa; porównuje, na podstawie danych statystycznych, efektywność rolnictwa Francji z rolnictwem innych państw; przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł wiedzy, pozycję Francji w świecie; przedstawia problemy rozwoju turystyki w Austrii; wykazuje związki między rozwojem turystyki państw Europy Południowej a warunkami przyrodniczymi tych państw; wykazuje wpływ dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej na rozwój turystyki w regionie basenu Morza Śródziemnego; ocenia środowisko przyrodnicze wskazanych obszarów na poszczególnych kontynentach z punktu widzenia życia i działalności człowieka; ocenia radykalną politykę demograficzną wprowadzoną przez chińskie władze i wymienia przykłady jej konsekwencji; wskazuje przyczyny dynamicznego rozwoju przemysłu w Chinach; wskazuje dostosowanie gospodarki Japonii do warunków środowiska przyrodniczego; wyjaśnia najważniejsze problemy wynikające z przeludnienia Indii; wykazuje wpływ religii na życie i gospodarkę mieszkańców Indii; wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju przemysłu high-technology w Indiach; wskazuje nowe działy przemysłu i usług, które rozwijają się w krajach Bliskiego Wschodu; wyjaśnia
przyczyny występowania wulkanów i rowów tektonicznych w Afryce; wyjaśnia, na czym polega pustynnienie Sahelu; podaje przykłady konfliktów zbrojnych na poszczególnych kontynentach; wyjaśnia, dlaczego rolnictwo Afryki nie zaspokaja potrzeb ludności; wykazuje związek podziału politycznego Afryki oraz niektórych problemów społeczno-gospodarczych z przeszłością kolonialną kontynentu; wyjaśnia wpływ południkowego układu krain geograficznych na klimat Ameryk; wyróżnia główne cechy i przyczyny wielokulturowości społeczeństwa USA; wykazuje rolę imigrantów w rozwoju gospodarczym USA; wykazuje związki między gospodarką rolną a warunkami środowiska przyrodniczego w różnych regionach USA; uzasadnia koncentrację ludności i przemysłu na SE wybrzeżu Brazylii; wyjaśnia przyczyny występowania reliktowych gatunków organizmów w Australii i Oceanii; wyjaśnia pochodzenie polskich nazw na mapach; wykazuje odmienne cechy gospodarki Australii od gospodarki krajów wysoko rozwiniętych; porównuje zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych; wykazuje wpływ zmian zachodzących aktualnie w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych na zmiany w skali globalnej; wyszukuje w różnych źródłach wiedzy informacji o współczesnych problemach ogólnoświatowych, w tym o aktualnych konfliktach zbrojnych. Korzysta z różnych źródeł informacji i ustala wiarygodność tych źródeł. Korzystając ze skali mapy oblicza powierzchnię w terenie wskazanych obiektów geograficznych; na podstawie mapy poziomicowej wykonuje profil hipsometryczny; przedstawia przykłady zagrożeń dla świata przyrody wynikające z niewłaściwej działalności człowieka; charakteryzuje, na podstawie różnych źródeł wiedzy, wybrane obszary chronione na Ziemi; umie wymienić aktualne wydarzenia w środowisku geograficznym w ciągu ostatniego roku (np spektakularne trzęsienia ziemi, fale tsunami, wybuchy wulkanów, huragany i tajfuny, tornada itd.) - korespondujące z tematyką omówioną podczas lekcji. Bierze udział w przedsięwzięciach edukacyjnych dodatkowo proponowanych przez nauczyciela przedmiotu.