SANOK, październik 2013 r.
Miasto i Gmina Baranów Sandomierski, położona jest w dolinie Wisły na jej prawym brzegu w północnej części województwa podkarpackiego. Północna granica gminy jest równocześnie granicą z województwem świętokrzyskim. Powierzchnia ogólna Miasta i Gminy Baranów Sandomierski wynosi 122,7 km 2 i jest zamieszkała przez 12 375 mieszkańców. Pod względem administracyjnym, podzielona jest na 14 jednostek pomocniczych sołectw. Znaczna część powierzchni gminy zagrożona jest zalaniem lub podtopieniem. Teren zalewowy można podzielić na dwa obszary zagrożenia w zależności od źródła jego pochodzenia.
Pierwszym źródłem zagrożenia powodziowego jest rzeka Wisła i jej dopływ: rzeka Babulówka, która jest rzeką cofkową. Obszar ten obejmuje umownie dwie strefy. Pierwsza strefa położona jest pomiędzy wałami rzek: Wisły i Babulówki. Druga strefa położona jest wzdłuż prawego wału rzeki Babulówki i prawego wału Wisły od miejscowości Suchorzów do miejscowości Siedleszczany. Drugim źródłem zagrożenia jest rzeka Trześniówka i obejmuje tereny położone wzdłuż jej wału. W okresie wzmożonych, lokalnych opadów deszczu, zagrożenia powodziowe stwarzają również cieki wodne, których długość w obrębie gminy wynosi 32,3 km: Kanał Dymitrowsko Młodochowski; Rów Koniecpólka; Rów Korzeń; Potok Smarkatka oraz inne rowy i potoki, których ujścia są zamknięte na wskutek podwyższonych poziomów wód w rzekach.
TEREN ZALEWOWY GMINY BARANÓW SANDOMIERSKI
Łączna długość wałów przeciwpowodziowych na terenie Miasta i Gminy wynosi 57,1 km. Powierzchnia chronionej doliny o największym stopniu zagrożenia tj. teren położony w widłach rzek Wisły i Babulówki wynosi 6 900 ha. Zagrożonych powodzią jest 213 gospodarstw z których do ewakuacji przewidzianych jest 1 052 osoby. Na chronionych terenach znajdują się między innymi: Zespół Zamkowo - Parkowy w Baranowie Sandomierskim; Kościół Parafialny p.w. "Ścięcia św. Jana Chrzciciela" w Baranowie Sandomierskim; Przychodnia Rejonowa w Baranowie Sandomierskim; Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Baranowie Sandomierskim; Środowiskowy Dom Pomocy Społecznej w Baranowie Sandomierskim; Ujęcie Wody Pitnej w Baranowie Sandomierskim; Oczyszczalnia ścieków w Baranowie Sandomierskim; Piekarnia EWA.
Wskaźnikiem umożliwiającym ocenę zagrożenia powodzią jest wskazanie wodowskazu w Dymitrowie Małym (tzw. Koło), gmina Baranów Sandomierski, ujęte w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej, wg którego przyjęto, że przy poziomie 360 cm (stan ostrzegawczy) ogłaszane jest pogotowie przeciwpowodziowe a przy poziomie 580 cm (stan alarmowy) ogłaszany jest alarm przeciwpowodziowy. Stacja Karsy Stacja Koło Stacja Sandomierz
Głównymi siłami do prowadzenia działań przeciwpowodziowych na terenie są jednostki Ochotniczej Staży Pożarnej. Na terenie Miasta i Gminy Baranów Sandomierski, działa 13 jednostek OSP z czego 5 jednostek włączonych jest do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego. W skład Jednostek Operacyjno Technicznych OSP na terenie gminy wchodzi 303 druhów (posiadających odpowiednie przeszkolenie w tym zakresie), w tym 145 strażaków należy do KSRG. Obecnie na wyposażeniu jednostek OSP na terenie gminy jest: 19 samochodów gaśniczych i specjalnych; 3 motopompy do wody czystej TOHATSU ; 5 pomp pływających; 22 pompy szlamowe, w tym 2 o dużej wydajności; 7 łodzi z silnikami zaburtowymi; 19 agregatów prądotwórczych; 2 namioty pneumatyczne.
Powódź niesie za sobą ogromne zniszczenia. Oprócz podstawowego zagrożenia, jakim jest zalanie terenów, podczas powodzi bardzo często są ofiary śmiertelne wśród ludzi. Zniszczona zostaje infrastruktura, drogi, mosty, domy mieszkalne, gospodarcze, uszkodzone zostają linie telekomunikacyjne, energetyczne, ujęcia wody. Występują straty w obiektach kultury. W konsekwencji tych strat, może dojść do braku wody pitnej, zatruć, epidemii, plag gryzoni i owadów. Powstają zniszczenia w przyrodzie, naruszane są ekosystemy.
Ulewne deszcze spowodowały podniesienie się poziomu wód na rzekach i ich dopływach. W ciągu bardzo krótkiego czasu, bardzo poważnie przybrała woda w międzywalu Wisły (stan wodowskazu Koło na Wiśle 350 cm), co spowodowało cofnięcie się wody i zamknięciem śluz na rzece Babulówka. W zaistniałej sytuacji, ogłoszono pogotowie przeciwpowodziowe na terenie Miasta i Gminy Baranów Sandomierski. Wszczęto procedury Gminnego Planu Zarządzania Kryzysowego. W dalszym ciągu występowały duże opady deszczu. Przekroczony został poziom alarmowy na rzece Wiśle. Ogłoszono alarm przeciwpowodziowy na terenie gminy. Zwołano Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego z udziałem wszystkich członków zespołu na którym ustalono: podniesienie na terenie gminy stanu gotowości jednostek OSP w rejonach zagrożonych powodzią.
Rozpoczęto całodobowe monitorowanie wałów rzek Wisły i Babulówki z podziałem na poszczególne odcinki przez jednostki OSP z terenu miasta gminy Baranów Sandomierski. bieżących. Ogólna długość wałów do monitorowania wzdłuż Wisły i Babulówki wynosi 21 750 metrów
Do akcji uruchomiono przewoźników do przewozu piasku. W sposób zwyczajowo przyjęty na bieżąco informowano ludność o sytuacji na terenie gminy oraz zabezpieczeniu mienia i ewentualnej ewakuacji. Powiadomione zostały również wszystkie firmy i instytucje znajdujące się na terenach zagrożonych. Na prośbę Burmistrza do pomocy w czasie ewakuacji ludności, mienia i zwierząt z terenów zagrożonych zalaniem oraz do pomocy w umacnianiu wałów przybyło 40 funkcjonariuszy z Bieszczadzkiej Straży Granicznej z Przemyśla oraz Wojsko Polskie z Jarosławia. Z Komendy Miejskiej PSP z Tarnobrzega zadysponowano JRG PSP z Nowej Dęby oraz uzyskaliśmy pomoc 42 strażaków z Ukrainy.
W związku z pogarszającą się sytuacją na terenie Miasta i Gminy Baranów Sandomierski i zagrożeniu powodziowym, poprzez urządzenia głośnomówiące zainstalowane w Dymitrowie Dużym, Baranowie Sandomierskim oraz w sposób zwyczajowo przyjęty, zwrócono się z prośbą do mieszkańców zamieszkujących na terenach zagrożonych powodzią dotyczące: ul. Zamkowa - Zamkowa Os. (502 osoby); ul. Ogrodowa (35 osób), ul. Okulickiego (85 osób), miejscowości: Dymitrów Duży (378 osób), Dymitrów Mały (327 osób) w części między Wisłą a Babulówką oraz Suchorzów ul. Przywóz (3 osoby) w części między wałami o samoewakuację bądź skorzystanie z pomocy zewnętrznej np. z Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Baranowie Sandomierskim osób samotnych, wymagający opieki, chorych, niepełnosprawnych, dzieci. Prośba dotyczyła wywiezienia również zwierząt. Na czas przejścia fali, ewakuowało się tylko 10 osób do Domu Dziecka w Skopaniu. Pozostali odmówili lub ewakuowali się własnym transportem do swoich rodzin, znajomych. Dotyczyło to szczególnie osób w podeszłym wieku, chorych oraz dzieci.
Jednostki OSP z terenu Miasta i Gminy Baranów Sandomierski oraz Jednostki PSP z terenu województwa podkarpackiego przy udziale Służb ratunkowych żołnierzy, Straży Granicznej usuwali nieszczelności w wałach, spowodowanych między innymi przez bobry, przebicia hydrauliczne wzdłuż wałów, umacnianiu wałów w miejscowości Dymitrów Duży po obsunięciu się skarpy oraz układaniu worków w celu podwyższenia korony wałów w miejscowości Dymitrów Mały Koło. W czasie fali kulminacyjnej na Wiśle w tym miejscu do przelania się wody przez wały brakowało ok. 50 cm. W tym czasie Jednostki OSP, PSP Służby Pożarnicze z terenu Ukrainy przy użyciu pomp o dużej wydajności oraz pomp pływających z Bełchatowa, przepompowywały wodę z terenów zagrożonych w międzywale rzeki Babulówki i rzeki Wisły.
Podkreślić należy fakt, iż ogrom pracy w utrzymanie wałów włożyli również sami mieszkańcy gminy, którzy na apele Burmistrza oraz dobrowolnie przybywali we wskazane miejsca do pomocy, pomagając wyżej wymienionym służbom, przy napełnianiu worków z piaskiem i dowożeniu własnymi środkami transportu do miejsc zagrożonych. W czasie trwania akcji ratunkowej do zabezpieczenia obwałowań, gmina Baranów Sandomierski zużyła ok. 250 000 sztuk worków.
Podczas majowo / czerwcowej powodzi w 2010 roku zalanych i podtopionych zostało 72,88 km 2 gminy tj. 60% całego obszaru, 2 000 poszkodowanych gospodarstw (61 %). Wodę w piwnicy zgłosiło 1 526 osób. Na terenie gminy podtopione zostały Dymitrów Duży, Dymitrów Mały, Suchorzów a także część Baranowa Sandomierskiego. W pozostałych miejscowościach gminy wystąpiły podtopienia związane zarówno z ulewnymi deszczami, a także wysokimi stanami wód w ciekach wodnych i rzekach.
Uszkodzona została również infrastruktura wodno kanalizacyjna Gminnego Zakładu Użyteczności Publicznej w: Baranowie Sandomierskim, Skopaniu, Dąbrowicy, Suchorzowie (pompownie i studnie), Knapach (pompownie i studnie). Oczyszczalnie ścieków w: Baranowie Sandomierskim; Knapach. wodociąg w Skopaniu. Uszkodzone zostały 2 przepompownie na terenie Gminy. Stacja Uzdatniania Wody w Ślęzakach, Łącznie straty w infrastrukturze krytycznej na terenie gminy wyniosły około 15 mln złotych.
W wyniku intensywnych opadów deszczu, jakie miały miejsce w miesiącach maj - czerwiec 2010 roku w naszym kraju, powodzią objęte zostały znaczne obszary. Na wskutek powodzi najbardziej ucierpiały zachodnie i północne tereny województwa podkarpackiego, wzdłuż Wisłoki wraz z jej dopływami a także znaczny obszar w widłach Wisły i Sanu. Miasto i Gmina Baranów Sandomierski podtopiona i zalana została w 60%. Akcje ratunkowe prowadzone były w trudnych warunkach terenowych i niejednokrotnie przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych przy ciągłych opadach deszczu. Działania Służb Ratunkowych polegały między innymi na całodobowym monitorowaniu, umacnianiu i uszczelnianiu wałów przeciwpowodziowych workami z piaskiem oraz wypompowywaniu wody z zalanych terenów i obiektów. O skuteczności prowadzonych działań decydowała dobra współpraca i koordynacja wszystkich służb ratowniczych w niej zaangażowanych.
Duży wkład podczas prowadzonych działań ratunkowych na naszym terenie wnieśli również mieszkańcy gminy. Angażowali się do pomocy przy napełnianiu worków z piaskiem, udostępniali swoje środki transportu takie jak: ciągniki rolnicze, quady, samochody osobowe i ciężarowe z przyczepami do transportu worków z piaskiem w miejsca zagrożone zalaniem. Zabezpieczali również swoje posesje, budynki mieszkalne, gospodarcze przed zalaniem układając worki z piaskiem. Po ustąpieniu wody, Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej przystąpiły do wypompowywania wody z terenów zalanych. Wielokrotnie interweniowali tam, gdzie woda zalała gospodarstwa. Wypompowywali wodę z zalanych piwnic i budynków mieszkalnych. Wypompowywali wodę z zalanych dróg w celu umożliwienia przejazdu. Porządkowali teren.
WNIOSKI Z doświadczeń zebranych z ostatnich latach wynika, że nie można przewidzieć wszystkich ewentualnych zagrożeń, które mogą wystąpić przy prowadzonych akcjach przeciwpowodziowych. W tym celu kontynuowane są prace związane z zabezpieczeniem przeciwfiltracyjnym wałów wraz z budową dróg przywałowych na wałach Babukówki od mostu w Baranowie Sandomierskim do mostu na drodze powiatowej w Dymitrowie Dużym. W przypadku długo utrzymującej się fali na rzece Wisła i stąd zamkniętymi śluzami, zachodziła konieczność poprawienia retencyjności zlewni kanału Fabrycznego poprzez budowę stanowiska pompowego( koszt. 170 tys. zł.). W trakcie realizacji jest budowa przepompowni na kanale Dymitrowsko - Młodochowskim (koszt 3 mln 300 tys).
Na bieżąco konserwowane i naprawiane są śluzy na rzekach Wisła, Babulówka, Trześniówka i ich dopływach. Zwiększono częstotliwość koszenia wałów (co najmniej 2 razy w roku). Zintensyfikowano oczyszczanie międzywala z drzew i zakrzewień eliminując w ten sposób siedlisko bobrów i ułatwiając spływ wód. Na bieżąco aktualizowany jest Plan ewakuacji II stopnia ludności, zwierząt i mienia na wypadek masowego zagrożenia dla Miasta i Gminy Baranów Sandomierski, w którym opracowany jest między innymi sposób ewakuacji oraz wyznaczone miejsca do zakwaterowania ludności i rozmieszczenia zwierząt na terenie gminy podczas zarządzonej ewakuacji. Na bieżąco aktualizowany jest System Informacji Przestrzennej Powiatu Tarnobrzeskiego wchodzący w skład Systemu GIS, który wykorzystuje się podczas prowadzonych działań operacyjnych. Zwiększono liczbę strażaków objętych zakresem ćwiczeń związanych z kontrolą wałów podczas wysokiego stanu wody jak również sposobem zabezpieczania tych wałów.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ JACEK HYNOWSKI BURMISTRZ MIASTA I GMINY BARANÓW SANDOMIERSKI burmistrz@baranowsandomierski.pl 15-811 85 81 604 473 489