Pani Beata Szydło Prezes Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej Kraków 10.07.2017 rok Apel Konferencji Naukowej Szkoła Górnictwa Odkrywkowego w sprawie konieczności podjęcia działań systemowych dla poprawy sytuacji polskiego górnictwa odkrywkowego W dniach 11-14 czerwca 2017 roku w Kościelisku w Zakopanem obradowali Uczestnicy Konferencji Naukowej Szkoła Górnictwa Odkrywkowego V edycja. Patronat honorowy nad Konferencją objęli; Minister Energii Krzysztof Tchórzewski, Rektor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Prof. Tadeusz Słomka, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego Dr inż. Adam Mirek, Przewodniczący Komitetu Górnictwa PAN Prof. Wacław Dziurzyński. W Szkole uczestniczyło około 230 osób, reprezentujących wyższe uczelnie i instytuty naukowo-badawcze, kopalnie odkrywkowe, przemysł maszyn i urządzeń oraz firmy i instytucje współpracujące z branżą górnictwa odkrywkowego. Obecnie górnictwo odkrywkowe to branża o potwierdzonym, nowoczesnym wyposażeniu technicznym i technologicznym, spełniająca standardy europejskie i światowe, to ponad 7000 zakładów górniczych, które wydobywają około 40 różnych kopalin (węgiel brunatny, kruszywa żwirowo-piaskowe, kruszywa łamane, surowce dla przemysłu wapienniczego i cementowego i szereg innych kopalin). Łączne wydobycie za ostatnie lata kształtuje się w granicach od 350 mln ton do 400 mln ton w roku. Branża ta prawie w pełni zaspokaja potrzeby surowcowe kraju. zebrani na Szkole zwracają uwagę, że głównym celem polityki surowcowej i energetycznej winno być zapewnienie bezpieczeństwa gospodarczego Polski na bazie krajowych kopalin. Polityka ta w okresie następnych dekad może być zachwiana
z powodu wyczerpywania się udostępnionych zasobów podstawowych kopalin. Nasz kraj posiada wszystkie atuty dla kontynuacji i rozwoju górnictwa odkrywkowego, w tym górnictwa węgla brunatnego. Atuty te to między innymi: zasoby geologiczne, bogate doświadczenie kadry, zaplecze naukowe i projektowe oraz firmy produkujące maszyny i urządzenia na światowym poziomie. Rozwój górnictwa odkrywkowego opartego na rodzimych surowcach energetycznych to dalszy rozwój kopalń i zakładów przetwarzających te kopaliny, jak elektrownie na węgiel brunatny, cementownie, firmy zajmujące się obróbką i przeróbką tych surowców oraz firmy pracujące na rzecz tej branży. To również dziesiątki tysięcy miejsc pracy. Utrzymanie i wzrost liczby miejsc pracy to wiano, jakie górnictwo odkrywkowe może wnieść w krajową gospodarkę. Głównymi problemami, które utrudniają pracę i rozwój branży odkrywkowej, są: Unijna Polityka Klimatyczna. Według uczestników Szkoły krytyka energetyki węglowej przez UE jest niesłuszna i krótkowzroczna oraz nielicząca się z dalekimi konsekwencjami gospodarczymi. Nasz kraj historycznie bazuje na węglu i nie może w sposób szybki i radykalny zmienić tej sytuacji - jest to nasza odrębność gospodarcza w stosunku do innych krajów UE. Niezależnie od tego uważamy, że należy poszukiwać technologii ograniczających emisję CO 2 i innych gazów cieplarnianych. Trwające prace nad czystymi technologiami węglowymi w Polsce i na świecie mogą zapewnić ograniczenie uciążliwości gospodarki dla środowiska naturalnego m.in. poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Unijna Polityka Klimatyczna poprzez wzrost cen energii elektrycznej i cen zakupu uprawnień CO 2 może spowodować wyjście z Polski nowoczesnego przemysły cementowego i wapienniczego oraz innych firm energochłonnych. Uwarunkowania formalno-prawne dla pracy, rozbudowy i budowy nowych kopalń. Praca kopalń polega na ciągłym procesie budowy nowych kopalń i zamykaniu kopalń z powodu wyczerpywania się zasobów. Działalność górnicza jest nierozerwalnie związana z występowaniem złóż kopalin. Kopalnia powstaje na złożu, a nie obok złoża. Ten fakt do wielu osób w Polsce nie dociera. Praktycznie każdy, na dowolnym etapie, może zgłosić jakieś nowe zastrzeżenia. Np. raport środowiskowy przygotowuje się szereg lat, a w przypadku zgłoszenia takich zastrzeżeń wszystko rusza od nowa. Przykładem, jaki jest potrzebny na czas dla przejścia drogi od rozpoznania złoża do koncesji wydobywczej, jest Kopalnia Wapienia Czatkowice koło Krakowa. Nad nową koncesją pracowano prawie 15 lat! Nie jest to przykład odosobniony. Od szeregu lat trwają pracę dla uzyskania koncesji dla otworowej eksploatacji siarki na złożu Basznia czy kopalń odkrywkowych węgla brunatnego Złoczew, Gubin i Ościsłowo. Uczestnicy Szkoły zadawali pytania; czy tak ma wyglądać dalej ten proces? Innym, ale bardzo ważnym tematem jest zabezpieczanie złóż kopalin pod działalność górniczą. Ten proces winien mieć odpowiedni priorytet w stosunku do innych form działalności gospodarczej. Niestety, ten oczywisty argument nie jest wystarczająco mocno wyartykułowany w przepisach prawa, tak by skutecznie zabezpieczać złoża kopalin. Dotyczy to między innymi złóż surowców energetycznych, co powoduje, że dla przyszłych pokoleń mogą być stracone dla gospodarczego wykorzystania przez ich dalszą zabudowę infrastrukturalną. Złoża te powinny być ujęte w planach zagospodarowania przestrzennego oraz zabezpieczone dla ich wykorzystania poprzez realizację planowanych przedsięwzięć jako inwestycje celu publicznego o znaczeniu krajowym. Krajem, z którego doświadczeń moglibyśmy czerpać, jest Austria, gdzie górnicy, ekolodzy, samorządowcy i politycy rozmawiali przez szereg lat, aby wyznaczyć strategiczne złoża do zagospodarowania na XXI wiek. Dyskutowali wiele lat, ale mają
określone złoża do zagospodarowania na XXI wiek i już żadna grupa przeciwna nie może zablokować powstania nowych kopalń. Wiadomo, że nie wszystkie złoża będą zagospodarowane. Inne priorytety mają złoża surowców skalnych, a inne - złoża surowców energetycznych, jakimi są węgiel brunatny, węgiel kamienny czy złoża cynku i ołowiu. Polska winna dokonać waloryzacji różnych złóż kopalin i wytypować złoża strategiczne i uchwalić dla nich ścieżkę uproszczoną. Górnicy od 10 lat proszą o opracowanie listy złóż strategicznych, walczą od 20 lat o ustawowe zabezpieczenie złóż przed zabudową powierzchniową i proszą o uproszczenie zasad formalno-prawnych rozbudowy i budowy nowych kopalń. Próśb przesyłanych do Warszawy było wiele, a efekt jest znikomy! Podobna sytuacja była z budową autostrad czy obiektami na Euro 2012 dopiero uchwalenie specjalnej Ustawy pozwoliło na budowę tych koniecznych dla kraju obiektów. Pani osobiście i Pani Rząd zrobił bardzo dużo dla ograniczenia dekarbonizacji i zatrzymania likwidacji branży węgla kamiennego i węgla brunatnego. Utworzenie jednego resortu zajmującego się energetyką oraz podporządkowanie pod jeden resort polityki surowcowej są właściwymi działaniami. Opracowanie Programów dla węgla kamiennego i Programy dla węgla brunatnego obejmujący lata 2017 2030 z perspektywą do 2050 roku są dobrymi wskaźnikami na następne lata działania Pani Rządu. Wiemy też o trwających pracach nad różnymi rozwiązaniami ustawowymi. Natomiast sytuacja np. w branży węgla brunatnego staje się dramatyczna z powodu wyczerpywania się złóż, na których obecnie pracują kopalnie, a uruchomienie nowych kopalń napotyka ogromne trudności z natury formalno-prawnych uwarunkowań. Bez uruchomienia nowych kopalń po roku 2020 zacznie się powolna likwidacja tej branży. Przypomnę, jest to branża, która od 1989 roku nie potrzebowała i nie otrzymała żadnej pomocy publicznej. To może spotkać region koniński, gdzie bez uzyskania koncesji na złożu Ościsłowo zacznie się likwidacja całego kompleksu górniczo-energetycznego opartego na węglu brunatnym. Zabraknie około 10% energii elektrycznej od 2020 roku, a kilka tysięcy pracowników straci pracę. Czas jest w górnictwie większą wartością niż pieniądz inwestycje w górnictwie są czasochłonne straconego czasu się nie da nadrobić, a pieniądze można pożyczyć. Dlatego zwracamy się do Pani Premier o osobiste zaangażowanie się w zmianę polityki górniczej kraju, tak aby następne pokolenia wiedziały, że mimo trudnych decyzji zmieniła Pani niekorzystną dla kraju politykę, dając szanse pracy oraz rozwoju polskiemu górnictwu i energetyce opartej na najtańszym paliwie, jakim jest węgiel, propagując rozwój szeregu gałęzi gospodarki opartych na innych kopalinach. Prosimy o dokonanie zmiany w polityki gospodarczej kraju w odniesieniu do branży górniczej, a szczególnie do węgla brunatnego. Zmiana ta winna się wpisać w Strategię Odpowiedzialnego Rozwoju dla powstania POLSKIEJ BRANŻY WĘGLA BRUNATNEGO. Dla rozwoju branży górnictwa odkrywkowego, a szczególnie węgla brunatnego, ale też węgla kamiennego, strategicznymi działaniami winny być: A. Opracowanie nowej Polityki Surowcowej Polski wraz ustawowym chronieniem - zabezpieczeniem złóż węgla brunatnego przed ich powierzchniową zabudową. B. Ustalenie listy złóż strategicznych węgla brunatnego (kamiennego) dla gospodarczego wykorzystania w XXI wieku. C. Usprawnienie postępowań związanych z uchwalaniem studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w rejonie inwestycji górniczych.
D. Usprawnienie postępowań zmierzających do uzyskania decyzji środowiskowej. E. Usprawnienie procesu pozyskiwania i przedłużania koncesji wydobywczych przez ustawowe opracowanie nowych zasad formalno-prawnych budowy nowych kopalń na wzór ustawy autostradowej, czy też ostatnio o gazie łupkowym. F. Zniesienie wymogu uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w przypadku przedłużania koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż; G. Uniemożliwienie czasochłonnego przeciągania postępowań i blokowania inwestycji w trakcie postępowań administracyjnych, które toczą się z udziałem społeczeństwa. H. Weryfikacja polityki fiskalnej państwa tak, by dostosować poziom obligatoryjnych obciążeń branży do jej możliwości płatniczych. I. Opracowanie nowej Polityki Energetycznej Polski do roku 2050 wraz z wdrożeniem rynku mocy. Elity rządzące w kraju winny ponad podziałami politycznymi określić listę wyłączenia określonych terenów na rzecz działalność górniczej. Powinny zostać zabezpieczone złoża kopalin, np. węgla brunatnego i kamiennego, przed ich blokowaniem, a mieszkańcom tych terenów należy zapewnić w określonym czasie godziwą rekompensatę za wykup nieruchomości oraz korzyści ze współpracy z górnictwem, np. rentę eksploatacyjną z zysku dla właścicieli nieruchomości w obszarze górniczym. Bez przedstawionych powyżej zmian w procesie formalno-prawnym jest małe prawdopodobieństwo wybudowania następnych, tak potrzebnych kopalń węgla brunatnego, kamiennego, rud cynku i ołowiu czy innych kopalin Polska wówczas stanie się importerem kopalin a miejsca pracy pozostaną poza granicami. Obecnie występuje też paradoks. Jedne kopalnie starają się o nowe koncesje wydobywcze a druga kopalnia posiadająca koncesje do 2063 roku może zostać doprowadzona do upadłości z powodu proponowanych zapisów w ustawie o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Mowa o odkrywkowej kopalni węgla brunatnego Sieniawa, która jest stabilnym i jednym z najważniejszych pracodawców i podatników w gminie Łagów, pow. Świebodzin woj. lubuskie. Kopalnia prowadzi działalność prospołeczną, innowacyjną i prośrodowiskową. Od kilkunastu lat w sektorze komunalno-bytowym wdraża technologię efektywnego spalania odpowiednio dobranego węgla brunatnego w nowoczesnych, automatycznych, wysokosprawnych kotłach małej mocy, które uzyskały Świadectwa na znak bezpieczeństwa ekologicznego wydane przez IChPW z Zabrza. Całkowity zakaz wprowadzania do obrotu wszystkich sortymentów węgla brunatnego będzie także problemem dla tysięcy osób sektora komunalnobytowego korzystających z nowoczesnych kotłów, którzy będą musieli je wymienić po wejściu ustawy w życie. Należą do nich mieszkańcy niezamożnych, popegeerowskich osiedli mieszkaniowych, spółdzielni, zakładów produkcyjnych i usługowych, szkół, szpitali, ośrodków rehabilitacyjnych i wielu innych. górnictwo na świecie i w Polsce opanowało sposoby eksploatacji z maksymalnym ograniczeniem negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Kopalnie korzystają z opinii instytucji naukowych, zajmujących się ochroną środowiska, a szczególnie rekultywacją gruntów pogórniczych. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych prowadzona jest przez kopalnie na najwyższym poziomie światowym, zapewniającym
wykorzystanie przekazywanych terenów poeksploatacyjnych do produkcji rolnej, leśnej lub dla potrzeb rekreacji. Nierzadko zrekultywowane tereny poeksploatacyjne są bardziej zróżnicowane przyrodniczo i krajobrazowo niż pierwotnie. Mają również większą wartość dla samorządów w zakresie rozwoju bazy turystyczno-wypoczynkowej. Mimo tych dobrych wyników w obiegu informacyjnym, kopalnie, a szczególnie kopalnie węgla brunatnego, pokazywane są jako zdewastowane tereny bez żadnej przyszłości na zagospodarowanie". Dotychczasowy przekaz o górnictwie należy zmienić, informując społeczeństwo o działaniach podejmowanych w zakresie rekultywacji i rewitalizacji terenów pogórniczych w polskich i zagranicznych kopalniach. Niezbędne jest podjęcie działań polegających na właściwym przedstawianiu górnictwa i problematyki surowcowej w nauczaniu szkolnym, szerszym informowaniu o potrzebach surowcowych oraz roli górnictwa w rozwoju gospodarczym kraju i w tworzeniu nowych miejsc pracy na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym. Należy szeroko rozpowszechniać informacje o rzeczywistych skutkach środowiskowych działalności górniczej, sposobach ich usuwania oraz promowaniu działalności górniczej przyjaznej dla środowiska. Z poważaniem Przewodniczący Komitetu Naukowego Szkoły Górnictwa Odkrywkowego Prof. Zbigniew Kasztelewicz Kierownik Katedry Górnictwa Odkrywkowego Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Do wiadomości: 1.Pan Mateusz Morawiecki - Wicepremier RP 2.Pan Jarosław Gowin - Wicepremier RP 3.Pan Krzysztof Tchórzewski - Minister Energii 4.Pan Jan Szyszko - Minister Środowiska 5.Pan Mariusz Orion Jędrysek - Główny Geolog Kraju