Raport. z badania przeprowadzonego w ramach projektu Taki mały a V.I.P. wśród specjalistów poznańskich instytucji pomocowych

Raport z badania przeprowadzonego w ramach projektu Taki mały a V.I.P. wśród specjalistów poznańskich instytucji pomocowych Opracowanie raportu: Aleksandra Klausa - Urząd Miasta Poznania Maciej Iwanicki - Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka Opracowanie ankiety: Marzena Affeldt - Fundacja Dziecko w Centrum Adam Stepnowski-Said - Fundacja Dziecko w Centrum

SPIS TREŚCI 1 INFORMACJE O BADANIU... 5 1.1 Wprowadzenie...5 1.1.1 Cel badania... 5 1.1.2 Dobór badanych... 5 2 WYNIKI I ANALIZA... 6 2.1 Kontakt zawodowy z małymi dziećmi i ich rodzinami...6 2.2 Opinie na temat zjawiska przemocy w rodzinie wobec małych dzieci...7 2.2.1 Prawo w Polsce słabo chroni dzieci przed przemocą... 7 2.2.2 Czasami trzeba uspokoić dziecko klapsem. To nie jest bicie.... 8 2.2.3 Przemoc wobec dzieci to wyolbrzymiony problem: kłótnie i rękoczyny zdarzają się w każdym domu.... 9 2.2.4 Dzieci często noszone i przytulane w początkach swego życia, są lepiej zaopiekowane, potem mniej płaczą i są spokojniejsze... 9 2.2.5 Noworodkowi nie potrzeba nic więcej niż zapewnić mu odpowiednie pożywienie, picie, ubranie oraz sen.... 11 2.2.6 Jeśli małe dziecko jest świadkiem kłótni, wyzwisk, bicia między dorosłymi, ale samo nie jest bite, ani wyzywane czy szarpane - to nie jest ofiarą przemocy.... 11 2.2.7 Rodzice mają prawo ukarać niegrzeczne dziecko przy pomocy klapsów... 12 2.2.8 Najgorsza matka jest lepsza od domu dziecka.... 13 2.2.9 Pogróżki i straszenie dziecka to jeszcze nie przemoc.... 14 2.2.10 Już dwuletnie dziecko można nauczyć odpowiednim treningiem rozróżniania co dobre a co złe... 14 2.3 Rozpoznawanie zjawiska krzywdzenia...15 2.3.1 Pozostawianie płaczącego noworodka w odosobnieniu, by nauczyło się samo uspakajać.... 15 2.3.2 Celowe niereagowanie na płacz noworodka, niemowlęcia (aby nie wyrosło na terrorystę ).... 16 2.3.3 Częste pozostawianie niemowlęcia na dłuższy czas w łóżeczku lub w kojcu. 17 2.3.4 Nieprzytulanie dziecka, nieodzywanie się do niego przez dłuższy czas, niechęć do dziecka... 17 2.3.5 Stawianie dziecku wymagań i obowiązków wykraczających poza jego możliwości rozwojowe... 18 2.3.6 Pozostawianie płaczącego niemowlęcia w odosobnieniu, by nauczyło się samo uspakajać.... 19 str. 2

2.3.7 Narażanie dziecka na bycie świadkiem traumatycznych zdarzeń... 19 2.3.8 Ograniczanie lub uniemożliwianie dziecku swobodnego poruszania się.... 20 2.4 Czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci...21 2.4.1 Niechciana ciąża... 21 2.4.2 Komplikacje podczas porodu / odseparowanie dziecka od matki tuż po porodzie. 22 2.4.3 Matka lub jej partner w wieku poniżej 18 roku życia.... 22 2.4.4 Matka lub jej partner leczeni z powodu choroby psychicznej, choroby depresyjnej itp.... 23 2.4.5 Niepełnosprawność intelektualna lub fizyczna u jednego z rodziców... 24 2.4.6 Dziecko niepełnosprawne psychicznie lub fizycznie... 24 2.4.7 Dziecko chore na przewlekłą i/lub trudno leczącą się chorobę... 25 2.4.8 Tak zwane trudne dziecko.... 26 2.4.9 Matka lub jej partner doświadczyli w dzieciństwie przemocy psychicznej, fizycznej lub/i wykorzystania seksualnego.... 26 2.4.10 Samotne rodzicielstwo.... 27 2.4.11 Niewystarczające umiejętności rodzicielskie... 28 2.4.12 Trudna sytuacja materialna i mieszkaniowa rodziny.... 28 2.4.13 Dzieci z różnych związków... 29 2.4.14 Przeżywanie żałoby przez jednego lub przez dwoje rodziców.... 30 2.4.15 Karalność rodziców... 30 2.5 Utrudnienia w udzielaniu pomocy dzieciom ofiarom krzywdzenia...31 2.5.1 Opór, niechęć ze strony rodziców dziecka... 31 2.5.2 Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej... 32 2.5.3 Problemy z motywowaniem rodziny małych dzieci do współpracy, do zmiany zachowania.... 33 2.5.4 Brak miejsc w rodzinnych domach dziecka, brak rodzin zastępczych, brak rodzin zastępczych o charakterze terapeutycznym... 35 2.5.5 Brak jasnych procedur chroniących małe dzieci przed krzywdzeniem.... 36 2.5.6 Niechęć innych ludzi do reagowania, do zgłaszania swoich podejrzeń o krzywdzeniu dziecka.... 37 2.5.7 Nieskuteczność prawa.... 38 2.5.8 Nieskuteczność, nieefektywność systemu pomocy, złe rozwiązania systemowe. 39 2.5.9 Zbyt biurokratyczne procedury.... 40 2.6 Potrzeby szkoleniowe specjalistów...41 2.6.1 Zainteresowanie szkoleniami... 41 2.6.2 Tematy szkoleń.... 41 str. 3

2.7 Źródła informacji specjalistów o krzywdzeniu małych dzieci...46 2.7.1 Kuratorzy... 47 2.7.2 Pracownicy MOPR... 47 2.7.3 Pielęgniarki... 48 2.7.4 Położne... 49 2.7.5 Policjanci... 50 2.8 Działania podejmowane przez specjalistów w ramach swoich obowiązków...51 2.8.1 Kuratorzy... 52 2.8.2 Pracownicy MOPR... 55 2.8.3 Pielęgniarki... 59 2.8.4 Położne... 61 3 ANALIZA PYTAŃ OTWARTYCH... 64 3.1.1 Kuratorzy... 64 3.1.2 Pracownicy MOPR... 65 3.1.3 Pielęgniarki i położne... 66 3.1.4 Policjanci... 67 4 WNIOSKI I REKOMENDACJE... 68 5 SPIS TABEL I WYKRESÓW... 70 6 ANEKS... 72 str. 4

1 INFORMACJE O BADANIU 1.1 Wprowadzenie W ramach projektu Taki mały a V.I.P. tworzenie systemu ochrony dzieci w wieku do lat 5 przed krzywdzeniem i zaniedbywaniem, realizowanego w partnerstwie krajowym i zagranicznym, przeprowadzono badanie wśród pracowników poznańskich instytucji zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. Potrzeba taka wyniknęła z konieczności dostrzeżenia ważnej roli profilaktyki krzywdzenia oraz interwencji na bardzo wczesnym etapie. Instytucje profesjonalnie zajmujące się na co dzień pracą z małym dzieckiem lub rodziną potrzebują rzetelnej wiedzy, praktycznych umiejętności oraz międzyinstytucjonalnej współpracy jednoczącej służby w trosce o dobro najmłodszych. Projekt ma na celu możliwie najszersze zaspokojenie tych potrzeb, które pozostają kluczowe dla realizacji rozwiniętego poziomu zapobiegania krzywdzenia dzieci lub wczesnej interwencji, w przypadku wystąpienia krzywdzenia. 1.1.1 Cel badania Celem badania była diagnoza postaw i opinii na temat zjawiska krzywdzenia małych dzieci wśród specjalistów zajmujących się tym tematem zawodowo. 1.1.2 Dobór badanych Do badania zaproszono specjalistów pierwszego kontaktu z instytucji, których przedstawiciele biorą udział w projekcie Taki mały a V.I.P.. Byli to pracownicy Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Poznaniu (pracownicy socjalni, psycholodzy), Komendy Miejskiej Policji w Poznaniu, Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych (pielęgniarki i położne) oraz Sądów Rejonowych (kuratorzy rodzinni). Badanie odbyło się w maju 2011 roku. Wzięło w nim udział łącznie 155 specjalistów. Przyjęto, że każdą ze służb będzie reprezentowało od 10% do 15% procent ogólnej liczby specjalistów. Na tej podstawie określono liczebność poszczególnych grup respondentów. Tabela 1 Ilość uczestników badania. str. 5

Ilość uczestników badania Policjanci Kuratorzy MOPR Pielęgniarki Położne 47 20 49 21 18 2 WYNIKI I ANALIZA Analizie poddano wszystkie ankiety wypełnione przez 155 badanych. Zdecydowana większość odpowiedzi została przez respondentów zaznaczona. Do prezentacji w niniejszym raporcie wykorzystano część odpowiedzi z poszczególnych kategorii pytań. Każda prezentowana kategoria zawiera krótkie omówienie celowości jej zastosowania, liczbę odpowiedzi zawartą w ankiecie, liczbę odpowiedzi wybranych do prezentacji oraz klucz tego wyboru. 2.1 Kontakt zawodowy z małymi dziećmi i ich rodzinami. Zdecydowana większość badanych ma częsty lub bardzo częsty kontakt zawodowy z małymi dziećmi i ich rodzinami. W żadnej z grup zawodowych nie wystąpiły osoby, które nie mają kontaktu z małymi dziećmi w wieku 0-5 lat. Również odsetek osób, który ten kontakt mają bardzo rzadko okazał się niewielki. Tabela 2 Kontakt zawodowy z małymi dziećmi. Kontakt zawodowy z małymi dziećmi i ich rodzinami lub opiekunami. Kuratorzy MOPR Pielęgniarki Położne Policjanci Bardzo często 45% 31% 10% 78% 19% Często 30% 45% 67% 17% 34% Rzadko 5% 6% 14% 0% 32% Bardzo rzadko 5% 4% 0% 0% 15% Nie mam 0% 0% 0% 0% 0% kontaktu Brak odpowiedzi 15% 14% 9% 5% 0% Wykres 1 Kontakt zawodowy z małymi dziećmi. str. 6

2.2 Opinie na temat zjawiska przemocy w rodzinie wobec małych dzieci. Powyższa kategoria składała się z 14 twierdzeń na temat zjawiska przemocy w rodzinie, zbudowanych w oparciu o funkcjonujące w społeczeństwie stereotypy. Badani ustosunkowywali się do nich odpowiedziami: zdecydowanie się zgadzam, zgadzam się, nie zgadzam się, zdecydowanie się nie zgadzam i trudno powiedzieć. Ze względu na dużą ilość zadanych w ankiecie pytań do prezentacji wybrano 10 najbardziej charakterystycznych, kluczowych twierdzeń, pokazujących z jednej strony zgodność ekspertów w pewnych kwestiach, która obrazować może dobre tendencje w dziedzinie przeciwdziałania krzywdzeniu dzieci, lub przeciwnie brak tej zgodności ukazujący potrzeby szkoleniowe, ujednolicenie standardów i rozpowszechnienie wiedzy wśród ekspertów. 2.2.1 Prawo w Polsce słabo chroni dzieci przed przemocą. Zdecydowana większość respondentów uważa, że prawo słabo chroni dzieci przed przemocą. Odpowiedzi zgadzam się lub zdecydowanie się zgadzam udzieliło 90% kuratorów, 69% pracowników socjalnych, 67% pielęgniarek 94% położnych i 69% policjantów. Przeciwnego zdania (odpowiedzi nie zgadzam się lub zdecydowanie nie zgadzam się ) było 20% pracowników socjalnych, 19% pielęgniarek, 6% położnych i 23% policjantów. Wykres 2 Prawo w Polsce słabo chroni dzieci przed przemocą. str. 7

2.2.2 Czasami trzeba uspokoić dziecko klapsem. To nie jest bicie. Z opinią, że klaps nie jest biciem zgadzało się 15% kuratorów, 14% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek, 6% procent położnych i 36% policjantów. To znaczący odsetek, zważywszy, że polskie prawo nie dopuszcza takiej formy karcenia dzieci. Wykres 3 Klaps nie jest biciem. str. 8

2.2.3 Przemoc wobec dzieci to wyolbrzymiony problem: kłótnie i rękoczyny zdarzają się w każdym domu. Z tą opinią zgadzało się 6% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 12% położnych i 11% policjantów. Przeciwnego zdania było 100% kuratorów, 91% pracowników MOPR, 90% pielęgniarek, 88% procent położnych i 87% policjantów. Wykres 4 Przemoc wobec dzieci to wyolbrzymiony problem. 2.2.4 Dzieci często noszone i przytulane w początkach swego życia, są lepiej zaopiekowane, potem mniej płaczą i są spokojniejsze. str. 9

Respondenci generalnie zgadzali się z tym twierdzeniem (85% kuratorów, 65% pracowników MOPR, 76% pielęgniarek, 83% położnych i 65% policjantów). Jednak istotny odsetek był przeciwnego zdania - 12% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 11% położnych i 23% policjantów. Ponadto znacząca część specjalistów nie potrafiła się ustosunkować do tego twierdzenia: 10% kuratorów, 22% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek, 6% położnych i 21% policjantów. Wykres 5 Dzieci lepiej zaopiekowane mniej płaczą i są spokojniejsze. str. 10

2.2.5 Noworodkowi nie potrzeba nic więcej niż zapewnić mu odpowiednie pożywienie, picie, ubranie oraz sen. Zdecydowana większość badanych była przeciwnego zdania - 100% kuratorów, 98% pracowników MOPR, 95% pielęgniarek, 100% położnych i 95% policjantów Wykres 6 Noworodkowi wystarczy zapewnić pożywienie, picie, ubranie oraz sen. 2.2.6 Jeśli małe dziecko jest świadkiem kłótni, wyzwisk, bicia między dorosłymi, ale samo nie jest bite, ani wyzywane czy szarpane - to nie jest ofiarą przemocy. Z opinią tą zgadzało się 10% kuratorów, 4% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 17% położnych i 8% policjantów. Przeciwnego zdania było 90% kuratorów, 95% pracowników MOPR, 91% pielęgniarek, 83% procent położnych i 87% policjantów. Wykres 7 Dziecko świadek awantury nie jest ofiarą przemocy. str. 11

2.2.7 Rodzice mają prawo ukarać niegrzeczne dziecko przy pomocy klapsów. Z twierdzeniem, że rodzice mają prawo ukarać dziecko klapsem zgadzało się 5% kuratorów (1 osoba), 10% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek (1 osoba), 22% położnych i 36% policjantów. Odpowiedzi zdecydowanie się nie zgadzam udzieliło 55% kuratorów, 53% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek, 33% położnych i 17% policjantów. Wykres 8 Rodzice mają prawo ukarać niegrzeczne dziecko przy pomocy klapsów. str. 12

2.2.8 Najgorsza matka jest lepsza od domu dziecka. Z tym twierdzeniem zgadzało się 10% kuratorów, 10% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek, 22% położnych i 6% policjantów. Bardzo wielu specjalistów nie miało zdania na ten temat. Odpowiedzi trudno powiedzieć zaznaczyło 20% kuratorów, 12% pracowników MOPR, 33% pielęgniarek, 50% położnych i 13% policjantów. Wykres 9 Najgorsza matka jest lepsza od domu dziecka. str. 13

2.2.9 Pogróżki i straszenie dziecka to jeszcze nie przemoc. Z tym twierdzeniem zgadzało się 4% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek, 17% położnych i 8% policjantów. Pozostała część specjalistów uznawała pogróżki i straszenie dziecka za przemoc (90% kuratorów, 95% pracowników MOPR, 91% pielęgniarek, 83% procent położnych i 87% policjantów). Wykres 10 Pogróżki i straszenie dziecka to nie przemoc. 2.2.10 Już dwuletnie dziecko można nauczyć odpowiednim treningiem rozróżniania co dobre, a co złe. Znacząca część specjalistów uważała, wbrew obecnie istniejącej wiedzy naukowej, że dwuletnie dziecko można nauczyć treningiem rozróżniania co jest dobre a co złe - 75% kuratorów, 73% pracowników MOPR, 85% pielęgniarek, 84% procent położnych i 66% policjantów. Z tym stwierdzeniem nie zgadzało się jedynie 5% kuratorów, 20% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 12% położnych i 21% policjantów. Wykres 11 Dwuletnie dziecko można nauczyć rozróżniania co dobre, a co złe. str. 14

2.3 Rozpoznawanie zjawiska krzywdzenia. Kolejna grupa twierdzeń dotyczyła kwestii rozpoznawania zjawiska krzywdzenia małego dziecka. Badani mieli za zadanie określić, które z podanych zachowań stanowią krzywdzenie dziecka. Spośród 20 twierdzeń zawartych w ankiecie wybrano do prezentacji 8 najbardziej charakterystycznych, które, podobnie jak w poprzednim pytaniu, obrazują zgodność lub rozbieżności w opiniach ekspertów. Badani, oprócz określenia co jest krzywdzeniem, oceniali również jego stopień (odpowiedzi do wyboru: krzywdzenie dziecka w znacznym stopniu, krzywdzenie dziecka, krzywdzenie dziecka w niewielkim stopniu, to nie jest krzywdzenie dziecka, trudno powiedzieć). 2.3.1 Pozostawianie płaczącego noworodka w odosobnieniu, by nauczyło się samo uspakajać. Znaczna część respondentów twierdziła, że pozostawianie płaczącego noworodka w odosobnieniu nie jest krzywdzeniem (10% kuratorów, 22% pracowników MOPR, 11% położnych i 19% policjantów). Zdania na ten temat nie miało 15% kuratorów, 14% pracowników MOPR i 19% policjantów odpowiedzi trudno powiedzieć. Wykres 12 Pozostawianie płaczącego noworodka w odosobnieniu. str. 15

2.3.2 Celowe niereagowanie na płacz noworodka, niemowlęcia (aby nie wyrosło na terrorystę ). Większość badanych oceniała to zachowanie jako krzywdzenie dziecka lub krzywdzenie w znacznym stopniu. Wykres 13Celowe niereagowanie na płacz noworodka. str. 16

2.3.3 Częste pozostawianie niemowlęcia na dłuższy czas w łóżeczku lub w kojcu. W pytaniu tym 30% policjantów, 17% położnych i 8% pracowników MOPR nie uznawało częstego pozostawiania niemowlęcia na dłuższy czas w łóżeczku lub w kojcu za krzywdzenie. Również znacząca liczba specjalistów uważała, że takie zachowanie jest krzywdzeniem tylko w niewielkim stopniu: 20% kuratorów, 18% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek, 17% położnych i 17% policjantów. Wykres 14 Częste pozostawianie niemowlęcia na dłuższy czas w łóżeczku. 2.3.4 Nieprzytulanie dziecka, nieodzywanie się do niego przez dłuższy czas, niechęć do dziecka. stopniu. Większość badanych wskazywała, że jest to krzywdzenie lub krzywdzenie w znacznym str. 17

Wykres 15 Nieprzytulanie dziecka, niechęć do niego. 2.3.5 Stawianie dziecku wymagań i obowiązków wykraczających poza jego możliwości rozwojowe. Stawianie dziecku nieadekwatnych wymagań było uznawane za zachowanie niekrzywdzące przez część policjantów (17%). Jednocześnie 4% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek i 15% policjantów określało, że jest to krzywdzenie w niewielkim stopniu. Wykres 16 Stawianie dziecku nieadekwatnych wymagań i obowiązków. str. 18

2.3.6 Pozostawianie płaczącego niemowlęcia w odosobnieniu, by nauczyło się samo uspakajać. Znaczna liczba badanych nie uznawała takiego postępowania wobec dziecka za krzywdzenie (5% kuratorów, 16% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 11% położnych i 26% policjantów). Odpowiedzi trudno powiedzieć udzieliło 10% kuratorów, 16% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek, i 9% policjantów. Wykres 17 Pozostawienie płaczącego niemowlęcia w odosobnieniu. 2.3.7 Narażanie dziecka na bycie świadkiem traumatycznych zdarzeń. Zdecydowana większość specjalistów uznawała, że narażanie dziecka na bycie świadkiem m.in. awantur, libacji alkoholowych, przemocy domowej czy prób samobójczych jest krzywdzeniem lub krzywdzeniem w znacznym stopniu str. 19

Wykres 18 Narażanie dziecka na bycie świadkiem traumatycznych zdarzeń. 2.3.8 Ograniczanie lub uniemożliwianie dziecku swobodnego poruszania się. Większość badanych uznawała tego typu zachowanie za krzywdzenie. Wykres 19 Ograniczanie lub uniemożliwianie dziecku swobodnego poruszania się. str. 20

2.4 Czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci. W zestawieniu podano 28 czynników ryzyka. Spośród nich do prezentacji wybrano 16 najbardziej charakterystycznych. Wszystkie wymienione w ankiecie czynniki są obiektywnie uznanymi faktycznymi czynnikami ryzyka, toteż w analizie skupiono się na odpowiedziach skrajnych, w których badani wskazywali, że dana kategoria nie jest czynnikiem ryzyka (odpowiedzi: w żadnym stopniu) oraz w których nie mieli zdania lub nie wiedzieli czy jest to czynnik ryzyka (odpowiedzi: trudno powiedzieć). Taki sposób analizy obrazuje brak odpowiedniej wiedzy lub niepewność w jej stosowaniu. Na tej podstawie można wnioskować na jakim poziomie kształtują się potrzeby szkoleniowe specjalistów pracujących z małym dzieckiem i rodziną, jaka jest konieczność uzupełnienia lub skorygowania ich dotychczasowej wiedzy, która pozostaje niezbędna do właściwego postępowania i należytego wykonywania ich obowiązków. Niemniej w pytaniu tym skupiono się na czynnikach ryzyka, które nie muszą w każdym przypadku oznaczać, że krzywdzenie rzeczywiście nastąpi. Stąd też częste wystąpienie wysokich wskazań odpowiedzi trudno powiedzieć może wynikać z doświadczeń specjalistów i takiej właśnie interpretacji, że samo wystąpienie czynnika ryzyka krzywdzenia wielokrotnie nie było tożsame z faktycznym krzywdzeniem. 2.4.1 Niechciana ciąża. Zdaniem 6% pracowników MOPR, 5% procent pielęgniarek i 9% policjantów niechciana ciąża w żadnym stopniu nie zwiększa prawdopodobieństwa krzywdzenia dziecka. Aż 15% kuratorów, 18% pracowników MOPR, 19% pielęgniarek, 28% położnych i 21% policjantów nie miało zdania na ten temat. Wykres 20 Niechciana ciąża. str. 21

2.4.2 Komplikacje podczas porodu / odseparowanie dziecka od matki tuż po porodzie. 2.4.3 Komplikacje podczas porodu nie stanowiły czynnika ryzyka krzywdzenia zdaniem 15% kuratorów, 27% pracowników MOPR, 29% pielęgniarek, 22% położnych i 28% policjantów. Znaczący odsetek badanych udzielił odpowiedzi trudno powiedzieć : 30% kuratorów, 20% pracowników MOPR, 11% położnych i 21% policjantów. Wykres 21Komplikacje podczas porodu. 2.4.4 Matka lub jej partner w wieku poniżej 18 roku życia. Bardzo młody wiek rodziców nie był uznawany za czynnik ryzyka krzywdzenia przez 10% kuratorów, 8% pracowników MOPR, 19% pielęgniarek, 11% położnych i 19% policjantów. Aż 50% położnych nie potrafiło ocenić czy ta okoliczność zwiększa prawdopodobieństwo doświadczenia krzywdzenia przez dziecko (podobnie: 25% kuratorów, 27% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek i 19% policjantów). str. 22

Wykres 22 Matka lub jej partner w wieku poniżej 18 r.ż. 2.4.5 Matka lub jej partner leczeni z powodu choroby psychicznej, choroby depresyjnej itp. Zdecydowana większość badanych uznawała zaburzenia psychiczne rodziców za czynnik ryzyka krzywdzenia dzieci. Jednocześnie znaczący odsetek stanowiły odpowiedzi trudno powiedzieć, których udzieliło: 10% kuratorów, 10% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek, 33% położnych i 19% policjantów. Wykres 23 Matka lub jej partner leczeni z powodu zaburzeń psychicznych. str. 23

2.4.6 Niepełnosprawność intelektualna lub fizyczna u jednego z rodziców. 50% położnych nie potrafiło określić czy niepełnosprawność intelektualna lub fizyczna któregoś z rodziców stanowi czynnik ryzyka krzywdzenia ( podobnie: 5% kuratorów, 18% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek i 15% policjantów). Z tym, że okoliczność ta nie zwiększa w żadnym stopniu prawdopodobieństwa krzywdzenia, zgadzało się 14% pracowników MOPR, 6% położnych i 17% policjantów. Wykres 24 Niepełnosprawność intelektualna lub fizyczna u jednego z rodziców. 2.4.7 Dziecko niepełnosprawne psychicznie lub fizycznie. Niepełnosprawność psychiczna lub fizyczna dziecka nie jest czynnikiem ryzyka krzywdzenia zdaniem 10% kuratorów, 4% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek, 39% położnych i 13% policjantów. Znaczna część badanych nie miała na ten temat zdania: 20% kuratorów, 24% pracowników MOPR, 19% pielęgniarek, 17% położnych i 13% policjantów. str. 24

Wykres 25 Dziecko niepełnosprawne psychicznie lub fizycznie. 2.4.8 Dziecko chore na przewlekłą i/lub trudno leczącą się chorobę. Choroba przewlekła lub trudno leczącą się u dziecka nie jest czynnikiem ryzyka krzywdzenia zdaniem 20% kuratorów, 10% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek, 50% położnych i 21% policjantów. Znaczna liczba respondentów udzieliła odpowiedzi trudno powiedzieć : 15% kuratorów, 18% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek, 28% położnych i 23% policjantów. Wykres 26 Przewlekła choroba dziecka. str. 25

2.4.9 Tak zwane trudne dziecko. Dziecko określane jako trudne, tj. często płaczące, niespokojne, z krótkimi okresami snu, bardzo aktywne, oporujące przy karmieniu i przewijaniu, zdaniem 6% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 44% położnych i 13% policjantów nie było uznawane za narażone na krzywdzenie w jakimkolwiek stopniu. Niemałą liczbę stanowili badani, którzy nie mieli zdania na ten temat: 15% kuratorów, 18% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek, 33% położnych i 17% policjantów. Wykres 27 Trudne dziecko jako czynnik ryzyka. 2.4.10 Matka lub jej partner doświadczyli w dzieciństwie przemocy psychicznej, fizycznej lub/i wykorzystania seksualnego. Doświadczenie przemocy w dzieciństwie przez matkę lub jej partnera według 2% pracowników MOPR, 14% pielęgniarek i 4% policjantów, nie było uznawane za czynnik ryzyka krzywdzenia wobec dzieci. Zdania na ten temat nie miało 15% kuratorów, 10% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 33% położnych i 21% policjantów. str. 26

Wykres 28 Doświadczenie przemocy w dzieciństwie przez matkę lub jej partnera. 2.4.11 Samotne rodzicielstwo. Samotne rodzicielstwo nie zwiększa prawdopodobieństwa krzywdzenia w żadnym stopniu zdaniem 30% kuratorów, 20% pracowników MOPR, 29% pielęgniarek, 39% położnych i 21% policjantów. Odpowiedzi trudno powiedzieć udzieliło 15% kuratorów, 18% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 56% położnych i 23% policjantów Wykres 29 Samotne rodzicielstwo jako czynnik ryzyka. str. 27

2.4.12 Niewystarczające umiejętności rodzicielskie. Większość specjalistów uważała niewystarczające umiejętności rodzicielskie za czynnik ryzyka krzywdzenia. Na tym tle wyróżniały się położne, wśród których 56% podało odpowiedź trudno powiedzieć (w mniejszym stopniu pracownicy MOPR - 8% i policjanci 17%). Wykres 30 Niewystarczające umiejętności rodzicielskie. 2.4.13 Trudna sytuacja materialna i mieszkaniowa rodziny. Trudne warunki bytowe rodziny nie niosły ze sobą zwiększonego ryzyka krzywdzenia zdaniem 5% kuratorów, 8% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 17% położnych i 11% policjantów. Tu również znaczący był odsetek odpowiedzi trudno powiedzieć, który wyniósł odpowiednio: 5% kuratorzy, 20% pracownicy MOPR, 56% położne, 5% pielęgniarki i 21% policjanci. str. 28

Wykres 31 Trudna sytuacja bytowa rodziny. 2.4.14 Dzieci z różnych związków. Dzieci pochodzące z różnych związków nie stanowiły okoliczności zwiększającej prawdopodobieństwo wystąpienia krzywdzenia zdaniem 14% pracowników MOPR, 5% pielęgniarek, 33% położnych i 21% policjantów. Duża część specjalistów w każdej z grup zawodowych nie miała zdania na ten temat - 15% kuratorów, 27% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 22% położnych i 17% policjantów. Wykres 32 Dzieci z różnych związków. str. 29

2.4.15 Przeżywanie żałoby przez jednego lub przez dwoje rodziców. Żałoba rodziców zdaniem 10% kuratorów, 22% pracowników MOPR, 33% pielęgniarek, 61% położnych i 32% policjantów nie stanowiła czynnika ryzyka krzywdzenia dzieci. Odpowiedzi trudno powiedzieć udzieliło 25% kuratorów, 24% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 17% położnych i 21% policjantów Wykres 33 Przeżywanie żałoby przez rodziców. 2.4.16 Karalność rodziców. Zdania na ten temat nie miało 20% kuratorów, 22% pracowników MOPR, 10% pielęgniarek, 17% położnych i 30% policjantów. Według 5% kuratorów, 5% pielęgniarek, 9% policjantów karalność rodziców nie stanowi czynnika ryzyka krzywdzenia dzieci. str. 30

Wykres 34 Karalność rodziców. 2.5 Utrudnienia nia w udzielaniu u pomocy dzieciom ofiarom krzywdzenia. W tym zestawieniu badani mieli określić jakie są ich zdaniem największe utrudnienia w udzielaniu pomocy krzywdzonym dzieciom w wieku 0-5 r.ż. Spośród 24 kategorii znajdujących się w ankiecie do prezentacji wybrano 9. Były to utrudnienia, przy których we wszystkich grupach zawodowych udzielono najwięcej odpowiedzi w znacznym stopniu. Oprócz zbiorczego wyniku odpowiedzi dla wszystkich badanych, zaprezentowano również ich ilość z podziałem na grupy zawodowe. 2.5.1 Opór, niechęć ze strony rodziców dziecka. Za największe utrudnienie przy niesieniu pomocy krzywdzonym dzieciom specjaliści uznali opór niechęć ze strony rodziny dziecka 68% wszystkich badanych zaznaczyło odpowiedź w znacznym stopniu. Było to jednocześnie jedno z dwóch największych utrudnień podawanych przez położne (83%) oraz policjantów (51%). W pozostałych grupach wskazywało na nie 75% kuratorów, 78% pracowników MOPR i 62% pielęgniarek. str. 31

Wykres 35 A. Opór, niechęć ze strony rodziców dziecka. Wykres 36 B. Opór, niechęć ze strony rodziców dziecka. 2.5.2 Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej. Kolejnym czynnikiem wskazywanym jako znaczące utrudnienie była przewlekłość postępowań sądowych wskazało ją 63% wszystkich badanych. Było to jednocześnie największe utrudnienie dla pracowników MOPR wskazało na nie 82% badanych z tej grupy. Wśród pozostałych grup zawodowych na to utrudnienie wskazywało 45% kuratorów, 57% pielęgniarek, 78% położnych i 47% policjantów. str. 32

Wykres 37 A. Przewlekłość postępowań sądowych. Wykres 38 B. Przewlekłość postępowań sądowych. 2.5.3 Problemy z motywowaniem rodziny małych dzieci do współpracy, do zmiany zachowania. Jako dużą trudność wskazywano również problemy z motywowaniem rodziny małych dzieci do współpracy i zmiany zachowania 58% wszystkich badanych. Czynnik ten najczęściej podawali kuratorzy 80%. Było to jednocześnie największe utrudnienie wskazywane przez tę grupę zawodową. W pozostałych grupach było to odpowiednio: 65% pracowników MOPR, 57% pielęgniarek, str. 33

72% położnych i tylko 36% policjantów. Być może wynikało to z faktu, iż motywowanie rodzin do współpracy nie należy do głównych obowiązków policjantów Wykres 39 A. Motywowanie rodziny. Wykres 40 B. Motywowanie rodziny. str. 34

2.5.4 Brak miejsc w rodzinnych domach dziecka, brak rodzin zastępczych, brak rodzin zastępczych o charakterze terapeutycznym. Na brak miejsc w placówkach opiekuńczo wychowawczych wskazało 56% wszystkich badanych. Największych odsetek wskazań miał miejsce wśród pracowników MOPR (71%), kuratorów (70%) i położnych (67%). Pielęgniarki i policjanci podali odpowiednio 43% i 36%. Wykres 41 A. Brak miejsc w placówkach. Wykres 42 B. Brak miejsc w placówkach. str. 35

2.5.5 Brak jasnych procedur chroniących małe dzieci przed krzywdzeniem. Jako znaczącą trudność badani wskazywali również brak jasnych procedur chroniących małe dzieci przed krzywdzeniem 54% wszystkich badanych. Najwięcej odpowiedzi w znacznym stopniu zaznaczyły pielęgniarki (76%, było to jednocześnie jedno z trzech najczęściej wskazywanych przez nie utrudnień) i położne (72%). Pozostałe grupy zawodowe odpowiednio 55% pracownicy MOPR, 50% kuratorzy i 36% policjanci. Wykres 43 A. Brak jasnych procedur. Wykres 44 B. Brak jasnych procedur. str. 36

2.5.6 Niechęć innych ludzi do reagowania, do zgłaszania swoich podejrzeń o krzywdzeniu dziecka. Niechęć innych ludzi do reagowania była również istotną przeszkodą dla specjalistów. Wskazało ją 53% ankietowanych. Wyróżniającą się grupą były tu położne, które wskazały tę trudność w 72%. Pozostałe grupy podawały ją następująco: 50% kuratorów, 57% pracowników MOPR, 57% pielęgniarek i 40% policjantów. Wykres 45 A. Niechęć ludzi do reagowania. Wykres 46 B. Niechęć ludzi do reagowania. str. 37

2.5.7 Nieskuteczność prawa. Na nieskuteczność prawa jako znaczące utrudnienie wskazało 49% ankietowanych. Odpowiedzi w znacznym stopniu, zaznaczyło przy nim 40% kuratorów, 61% pracowników MOPR, 57% pielęgniarek, 67% położnych i 30% policjantów. Wykres 47 A. Nieskuteczność prawa. Wykres 48 B. Nieskuteczność prawa. str. 38

2.5.8 Nieskuteczność, nieefektywność systemu pomocy, złe rozwiązania systemowe. Tę trudność wskazało jako znaczącą 46% wszystkich badanych. Najczęściej wskazywały ją pielęgniarki w 76% (jedno z trzech największych utrudnień dla tej grupy) i położne w 72%. Znacząco rzadziej pracownicy MOPR 47%, kuratorzy 35% i policjanci 28%. Wykres 49 A. Nieskuteczność systemu pomocy. Wykres 50 B. Nieskuteczność systemu pomocy. str. 39

2.5.9 Zbyt biurokratyczne procedury. Zbyt biurokratyczne procedury okazały się być znaczącym utrudnieniem dla 46% badanych. Wskazywały je głównie położne 83% (jedno z dwóch najczęściej przez nie wskazywanych), w mniejszym stopniu pielęgniarki 52%, pracownicy MOPR 49% i policjanci 38%. Najrzadziej zaznaczali je kuratorzy 20%. Wykres 51 A. Biurokratyczne procedury. Wykres 52 B. Biurokratyczne procedury. str. 40

2.6 Potrzeby szkoleniowe specjalistów Ta część ankiety odnosiła się do ogólnego zainteresowania szkoleniami ze strony respondentów, jak również do zainteresowania konkretnymi tematami szkoleń. Badanym zadano pytania czy widzą potrzebę zdobywania wiedzy i umiejętności z zakresu problematyki krzywdzenia małych dzieci oraz jakie tematy szkoleń byłyby dla nich interesujące. 2.6.1 Zainteresowanie szkoleniami Na pytanie Czy widzi Pan/Pani potrzebę zdobywania wiedzy i umiejętności z zakresu problematyki krzywdzenia małych dzieci? większość ankietowanych odpowiadała twierdząco - 70% kuratorów, 92% pracowników socjalnych, 90% pielęgniarek 72% położnych i 62% policjantów. Wykres 53 Zainteresowanie szkoleniami. 2.6.2 Tematy szkoleń. Specjaliści oceniali 11 tematów szkoleń za pomocą odpowiedzi zdecydowanie interesujący, interesujący, mało interesujący, zdecydowanie nieinteresujący, trudno powiedzieć. Po przeprowadzeniu analizy udzielonych odpowiedzi do prezentacji wybrano 7, w których sumy odpowiedzi zdecydowanie interesujący i interesujący były w poszczególnych grupach najwyższe. Tematy zaprezentowano w kolejności, zaczynając od najczęściej ocenianych jako najbardziej interesujące. str. 41

2.6.2.1 Jak przeprowadzać skuteczną rozmowę interwencyjną z rodzicami małych dzieci. Zdecydowanie największym zainteresowaniem wszystkich respondentów cieszył się temat jak przeprowadzać skuteczną rozmowę interwencyjną z rodzicami małych dzieci. Wybrało go aż 85% badanych, z czego 95% pielęgniarek, 90% kuratorów, 90% pracowników MOPR, 89% położnych i 72% policjantów. Wykres 54 Jak przeprowadzić skuteczną rozmowę interwencyjną z rodzicami małych dzieci. 2.6.2.2 Identyfikowanie symptomów świadczących o wykorzystywaniu seksualnym małych dzieci. Ten temat cieszył się największym zainteresowaniem wśród 83% ankietowanych specjalistów. Najczęściej wskazywały na niego pielęgniarki (95%) i pracownicy MOPR (94%). Również często wybierały go położne (83%), kuratorzy (80%) i policjanci (68%). str. 42

Wykres 55 Identyfikowanie symptomów świadczących o wykorzystywaniu. 2.6.2.3 Jak motywować rodziców małych dzieci do współpracy. Szkolenie na temat sposobów motywowania rodziców małych dzieci do współpracy okazało się zdecydowanie interesujące dla 83% ankietowanych specjalistów. Szczególnie wysoko oceniali je pracownicy MOPR (94%) i kuratorzy (90%). Pozostałe grupy zawodowe odpowiednio 86% pielęgniarki, 78% położne i 68% policjanci. Wykres 56 Jak motywować rodziców małych dzieci do współpracy. str. 43

2.6.2.4 Identyfikowanie symptomów świadczących o stosowaniu przemocy fizycznej, psychicznej i zaniedbywaniu małego dziecka. 81% wszystkich specjalistów byłoby zainteresowanych tym tematem szkolenia. Szczególnie często wskazywali go pracownicy MOPR (94%) oraz położne (89%). Pozostałe grupy zawodowe: pielęgniarki - 86%, kuratorzy 80% i policjanci 64%. Wykres 57 Identyfikowanie symptomów świadczących o przemocy. 2.6.2.5 Rozpoznawanie / identyfikowanie czynników ryzyka krzywdzenia małych dzieci. Aż 80% wszystkich badanych wskazało na ten temat, jako bardzo interesujący. W poszczególnych grupach zawodowych odpowiedzi były podawane następująco: kuratorzy 85%, pracownicy MOPR - 88%, pielęgniarki - 95%, położne - 89% i policjanci 60%. str. 44

Wykres 58 Rozpoznawanie czynników ryzyka krzywdzenia. 2.6.2.6 Prawne i proceduralne kwestie podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia o krzywdzenie dziecka. Ten temat cieszył się dużym zainteresowaniem. Jako interesujący lub zdecydowanie interesujący wskazało na niego 79% wszystkich badanych, w tym - 65% kuratorów, 90% pracowników MOPR, 90% pielęgniarek 89% położnych i 72% policjantów. Wykres 59 Prawne i proceduralne kwestie podejmowania interwencji. str. 45

2.6.2.7 Metody pracy z rodziną małego dziecka. Szkolenie z metod pracy z rodziną małego dziecka cieszyłoby się bardzo dużym zainteresowaniem wśród 77% ankietowanych. Jako temat interesujący lub zdecydowanie interesujący zaznaczyło go 85% kuratorów, 86% pracowników MOPR, 86% pielęgniarek 83% położnych i 60% policjantów. Wykres 60 Metody pracy z rodziną małego dziecka. 2.7 Źródła informacji specjalistów o krzywdzeniu małych dzieci. Celem pytania było określenie skąd przedstawiciele poszczególnych grup zawodowych czerpią wiedzę o przypadkach stosowania przemocy wobec małych dzieci. Ankietowanym zadano pytanie: Jeśli otrzymuje Pan/Pani informację o podejrzeniu krzywdzenia małego dziecka, to najczęściej od kogo?. Badani mieli ocenić, przy pomocy pięciostopniowej skali (bardzo często, często, rzadko, bardzo rzadko i wcale), 14 przykładowych źródeł informacji. Do analizy wykorzystano odpowiedzi bardzo często i często, których ilości zsumowano ze sobą, a otrzymane wyniki uszeregowano w kolejności od największego do najmniejszego. W ten sposób powstały wykresy obrazujące odpowiedzi każdej ze służb. str. 46

2.7.1 Kuratorzy Projekt Taki mały a V.I.P.- tworzenie systemu ochrony dzieci w wieku do lat 5 Kuratorzy najczęściej czerpią wiedzą o krzywdzeniu małych dzieci z własnych informacji (75%) lub od pracowników MOPR (75%). Wykres 61 Źródła wiedzy o stosowaniu przemocy wobec dzieci kuratorzy. 2.7.2 Pracownicy MOPR Pracownicy MOPR najczęściej dowiadują się o krzywdzeniu małych dzieci od innych pracowników MOPR (71%), od kogoś z sąsiedztwa (69%) lub od osób anonimowych (64%). str. 47

Wykres 62 Źródła wiedzy o stosowaniu przemocy wobec dzieci pracownicy MOPR. 2.7.3 Pielęgniarki Pielęgniarki przeważnie dowiadują się o krzywdzeniu małych dzieci od kogoś z sąsiedztwa 53%, od innych pielęgniarek 52% lub same ujawniają tego typu przypadki 48% badanych. str. 48

Wykres 63 Źródła wiedzy o stosowaniu przemocy wobec dzieci pielęgniarki. 2.7.4 Położne Położne najczęściej same ujawniają przypadki krzywdzenia małych dzieci 67% badanych. Stosunkowo często czerpią też informacje od innych pracowników z własnej grupy zawodowej (45%), od kogoś z sąsiedztwa (44%), od pielęgniarek (44%) i od innych położnych (44%). str. 49

Wykres 64 Źródła wiedzy o stosowaniu przemocy wobec dzieci położne 2.7.5 Policjanci Jako źródło najczęstszych informacji o podejrzeniu krzywdzenia małego dziecka policjanci wskazywali innych policjantów (47%), innego członka rodziny (46%) lub osoby anonimowe (43%). str. 50

Wykres 65 Źródła wiedzy o stosowaniu przemocy wobec dzieci policjanci. 2.8 Działania podejmowane p przez specjalistów w ramach swoich obowiązków. Pytanie o formy podejmowanych działań miało przede wszystkim za zadanie określenie jakie działania poszczególne grupy zawodowe wykonują najczęściej w ramach swoich obowiązków (pierwsza grupa analiz; suma odpowiedzi w ramach pracy bardzo często i w ramach pracy często ). W prezentacji uwzględniono te działania, które co najmniej 75% respondentów z każdej grupy zawodowej wskazywało jako wykonywane najczęściej. Oprócz tego konstrukcja arkusza odpowiedzi pozwoliła określić stopień znajomości własnych obowiązków przez specjalistów z poszczególnych grup oraz częstość wykonywania tych obowiązków. Wyodrębniono 4 kategorie podejmowanych działań: 1. działania, które są realizowane przez specjalistów, ale w przekonaniu, że wykraczają poza ich obowiązki (gdy faktycznie do tych obowiązków należą), odpowiedzi: wykonuję to zadanie poza swoimi obowiązkami 2. działania, które specjaliści realizują (faktycznie) poza swoimi obowiązkami, str. 51

odpowiedzi: wykonuję to zadanie poza swoimi obowiązkami 3. działania wykraczające poza obowiązki służbowe, które podejmują specjaliści w przekonaniu, że do tych obowiązków należą, suma odpowiedzi: wykonuję te działania w ramach swojej pracy: bardzo często, często, rzadko, bardzo rzadko 4. działania niepodejmowane przez specjalistów, przekonanych że nie należą one do ich obowiązków, gdy faktycznie należą odpowiedzi: nie wykonuję tego zadania wykracza poza moje obowiązki Przy prezentacji wyników w podpunktach 2 4, w każdej z grup zawodowych, za próg błędu przyjęto odpowiedzi wskazywane przez tylko jednego respondenta. Odpowiedzi takie nie były brane pod uwagę w analizie. 2.8.1 Kuratorzy 2.8.1.1 Działania, które wskazywali kuratorzy, jako podejmowane przez nich najczęściej. Najczęściej podejmowanym działaniem przez kuratorów (zsumowane odpowiedzi bardzo często i często ) jest wspieranie matki i dziecka w sytuacjach trudnych. Wskazali na nie wszyscy badani z tej grupy. Tabela 3 Działania podejmowane najczęściej kuratorzy. 1. Wspieranie matki i dziecka w trudnych sytuacjach. 100% 2. 3. Rozmowa z rodzicami/opiekunami mająca na celu zbadanie ich postaw, zachowań wobec małego dziecka. Ocena relacji w rodzinie, podjęcie interwencji w przypadku zaobserwowania przemocy lub innych występujących nieprawidłowości. 95% 95% 4. Współpraca z Policją. 95% 5. Identyfikowanie czynników ryzyka w rodzinie. 90% 6. Udzielanie porad na temat minimalizowania stresu i radzenia sobie ze stresem. 90% str. 52

7. Ocena wydolności pielęgnacyjno opiekuńczej rodziny. 90% 8. Pouczenie rodzica/opiekuna o jego obowiązkach wobec dziecka. 85% 9. Współpraca z MOPR. 85% 10. Kształtowanie postaw rodzicielskich. 80% 11. Współpraca z sądem, kuratorem sądowym. 80% 12. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w najbliższym sąsiedztwie. 75% 13. Informowanie o obowiązku zgłaszania się z dzieckiem na szczepienia ochronne i badania profilaktyczne. 75% 2.8.1.2 Działania, które podejmowali kuratorzy, ale które ich zdaniem wykonywali poza swoimi obowiązkami. Kolejną wyodrębnioną grupę stanowiły działania, które podejmowali kuratorzy, należące do ich obowiązków, sądząc jednak, że do tych obowiązków nie należą. Aż 20% kuratorów uważało, że przekazanie rodzicom informacji o instytucjach pomocowych oraz monitorowanie rozwoju dziecka nie należy do ich obowiązków. Tabela 4 Podejmowane działania kuratorzy II 1. Przekazanie rodzicom informacji o instytucjach, organizacjach, w których mogą znaleźć pomoc dla siebie i dziecka. 20% 2. Monitorowanie rozwoju dziecka. 20% 3. Kształtowanie postaw rodzicielskich. 15% 4. 5. Sprawdzanie/ocena w jakim stopniu matka stosuje się do zaleceń dotyczących opieki i pielęgnacji noworodka. Ocena możliwości udzielania pomocy i wsparcia dla młodej mamy ze strony osoby bliskiej. 15% 10% str. 53

6. Informowanie o obowiązku zgłaszania się z dzieckiem na szczepienia ochronne i badania profilaktyczne. 10% 7. Współpraca z MOPR. 10% 2.8.1.3 Działania, które podejmowali kuratorzy poza swoimi obowiązkami. Kuratorzy wskazali cztery rodzaje działań, które podejmowali poza swoimi obowiązkami. Były to działania należące przede wszystkim do obowiązków pielęgniarek i położnych. Tabela 5 Działania podejmowane poza obowiązkami kuratorzy. 1. 2. 3. 4. Przeprowadzenie instruktażu w zakresie pielęgnacji małego dziecka, w tym karmienia piersią, pielęgnacji jamy ustnej. Wprowadzenie postępowania umożliwiającego tworzenie więzi matki z dzieckiem i prawidłowe rozpoczęcie karmienia piersią. (0-4 doba życia dziecka). Informowanie o potrzebie odbycia wizyty u lekarza ginekologa w 6 tygodniu połogu. Po zakończeniu wizyt patronażowych położna przekazuje opiekę nad niemowlęciem pielęgniarce podstawowej opieki zdrowotnej. 15% 10% 10% 10% 2.8.1.4 Działania, które podejmowali kuratorzy, uznając, że należą do ich obowiązków. Tę grupę stanowiły działania, które kuratorzy błędnie uznawali za należące do ich obowiązków, i w związku z tym wykonywali je w ramach swojej pracy. Najczęściej podejmowanym tego typu działaniem było przeprowadzenie instruktażu w zakresie pielęgnacji małego dziecka, w tym karmienia piersią, pielęgnacji jamy ustnej 50 % respondentów. Tabela 6 Podejmowane działania kuratorzy IV. 1. Przeprowadzenie instruktażu w zakresie pielęgnacji małego dziecka, w tym karmienia piersią, pielęgnacji jamy ustnej. 50% 2. Organizowanie grup wsparcia. 45% str. 54

3. Obserwacja i ocena rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia oraz adaptacji do środowiska zewnętrznego. 35% 4. Prowadzenie edukacji zdrowotnej. 35% 5. 6. 7. 8. Informowanie o potrzebie odbycia wizyty u lekarza ginekologa w 6 tygodniu połogu. Wprowadzenie postępowania umożliwiającego tworzenie więzi matki z dzieckiem i prawidłowe rozpoczęcie karmienia piersią. (0-4 doba życia dziecka). Przeprowadzenie przez pielęgniarkę/położną w miejscu zamieszkania dziecka wizyty patronażowej (około 3-4 miesiąc życia dziecka) mającej m.in. na celu rozpoznanie problemów zdrowotnych i społecznych rodziny. Po zakończeniu wizyt patronażowych położna przekazuje opiekę nad niemowlęciem pielęgniarce podstawowej opieki zdrowotnej. 30% 25% 20% 10% 2.8.1.5 Działania, których nie podejmowali kuratorzy, ponieważ błędnie uważali, że nie należą do ich obowiązków. Do działań tych należała współpraca z przedstawicielami ochrony zdrowia z położnymi i pielęgniarkami środowiskowymi. Nie wykonywało jej 20% kuratorów. Tabela 7 Działania niepodejmowane kuratorzy. 1. Współpraca z położnymi. 20% 2. Współpraca z pielęgniarkami środowiskowymi. 20% 2.8.2 Pracownicy MOPR 2.8.2.1 Działania, które wskazywali pracownicy MOPR, jako podejmowane przez nich najczęściej. Do najczęściej podejmowanych przez pracowników MOPR działań należało m.in. przekazywanie rodzicom informacji o instytucjach pomocowych (92% badanych) oraz wspieranie matki i dziecka w sytuacjach trudnych (również 92%). str. 55

Tabela 8 Działania podejmowane najczęściej pracownicy MOPR. 1. Przekazanie rodzicom informacji o instytucjach, organizacjach, w których mogą znaleźć pomoc dla siebie i dziecka. 92% 2. Wspieranie matki i dziecka w trudnych sytuacjach. 92% 3. Rozmowa z rodzicami/opiekunami mająca na celu zbadanie ich postaw, zachowań wobec małego dziecka. 88% 4. Identyfikowanie czynników ryzyka w rodzinie. 86% 5. Współpraca z MOPR. 85% 6. Pouczenie rodzica/opiekuna o jego obowiązkach wobec dziecka. 84% 7. Ocena relacji w rodzinie, podjęcie interwencji w przypadku zaobserwowania przemocy lub innych występujących nieprawidłowości. 84% 8. Współpraca z sądem, kuratorem sądowym. 80% 2.8.2.2 Działania, które podejmowali pracownicy MOPR, ale które ich zdaniem wykonywali poza swoimi obowiązkami. Było 5 rodzajów działań, które pracownicy MOPR wykonywali będąc przekonanymi, że wykonują je poza swoimi obowiązkami mimo że faktycznie należały do ich zadań. Wśród działań tych znalazło się m.in. przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w najbliższym sąsiedztwie (10%) oraz monitorowanie rozwoju dziecka (10%). Tabela 9 Podejmowane działania pracownicy MOPR II. 1. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w najbliższym sąsiedztwie. 10% 2. Monitorowanie rozwoju dziecka. 10% 3. Kształtowanie postaw rodzicielskich. 8% 4. Ocena wydolności pielęgnacyjno opiekuńczej rodziny. 6% str. 56

5. Informowanie o obowiązku zgłaszania się z dzieckiem na szczepienia ochronne i badania profilaktyczne. 6% 2.8.2.3 Działania, które podejmowali pracownicy MOPR poza swoimi obowiązkami. Niewielki odsetek pracowników MOPR deklarował podejmowanie konkretnych działań poza swoimi obowiązkami. Było to od 4 do 8% badanych w ramach czterech rodzajów działań. Tabela 10 Działania podejmowane poza obowiązkami pracownicy MOPR. 1. 2. 3. 4. Informowanie o potrzebie odbycia wizyty u lekarza ginekologa w 6 tygodniu połogu. Obserwacja i ocena rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia oraz adaptacji do środowiska zewnętrznego. Przeprowadzenie instruktażu w zakresie pielęgnacji małego dziecka, w tym karmienia piersią, pielęgnacji jamy ustnej. Po zakończeniu wizyt patronażowych położna przekazuje opiekę nad niemowlęciem pielęgniarce podstawowej opieki zdrowotnej. 8% 6% 4% 4% 2.8.2.4 Działania, które podejmowali pracownicy MOPR poza swoimi obowiązkami, uznając że należą do ich obowiązków. W tej grupie znalazło się aż 11 różnych działań, które pracownicy MOPR mylnie kwalifikowali jako należące do ich obowiązków i na tej podstawie wykonywali je w ramach pracy. Były to przede wszystkim obserwacja i ocena rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia (42%) oraz informowanie o potrzebie odbycia wizyty u lekarza ginekologa w 6 tygodniu połogu (40%). Tabela 11 Podejmowane działania pracownicy MOPR IV. 1. 2. Obserwacja i ocena rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia oraz adaptacji do środowiska zewnętrznego. Informowanie o potrzebie odbycia wizyty u lekarza ginekologa w 6 tygodniu połogu. 42% 40% 3. Prowadzenie edukacji zdrowotnej. 32% 4. Wprowadzenie postępowania umożliwiającego tworzenie więzi matki z dzieckiem i prawidłowe rozpoczęcie karmienia piersią. (0-4 doba życia dziecka). 24% str. 57

5. 6. 7. 8 9. 10. 11. Przeprowadzenie instruktażu w zakresie pielęgnacji małego dziecka, w tym karmienia piersią, pielęgnacji jamy ustnej. Przeprowadzenie przez pielęgniarkę/położną wizyty patronażowej w 9 miesiącu życia w przypadku, gdy w czasie poprzedniej wizyty stwierdzono zaburzenia stanu zdrowia dziecka lub/i rozpoznano problemy społeczne w rodzinie. Wizyta patronażowa pielęgniarki/położnej w miejscu zamieszkania małego dziecka i jego rodziny - wcześniej zapowiedziana. Wizyta patronażowa pielęgniarki/położnej w miejscu zamieszkania małego dziecka i jego rodziny - niezapowiedziana. Po zakończeniu wizyt patronażowych położna przekazuje opiekę nad niemowlęciem pielęgniarce podstawowej opieki zdrowotnej. Przeprowadzenie przez pielęgniarkę/położną w miejscu zamieszkania dziecka wizyty patronażowej (około 3-4 miesiąc życia dziecka) mającej m.in. na celu rozpoznanie problemów zdrowotnych i społecznych rodziny. Przeprowadzenie pierwszej wizyty patronażowej przez pielęgniarkę/ położną w ciągu 48 godzin po wyjściu matki z noworodkiem ze szpitala. 22% 18% 14% 14% 14% 12% 8% 2.8.2.5 Działania, których nie podejmowali pracownicy MOPR, ponieważ błędnie uważali, że nie należą do ich obowiązków. W analizie wyodrębniono 10 rodzajów działań, których pracownicy MOPR nie podejmują, uznając, że nie należą one do ich obowiązków. Aż 3 rodzaje działań nie były wykonywane przez ponad 30% ankietowanych, tj. monitorowanie rozwoju dziecka, sprawdzanie czy matka stosuje się do zaleceń dotyczących opieki i pielęgnacji noworodka oraz organizowanie grup wsparcia. Tabela 12 Działania niepodejmowane pracownicy MOPR. 1. Monitorowanie rozwoju dziecka. 33% 2. Sprawdzanie/ocena w jakim stopniu matka stosuje się do zaleceń dotyczących opieki i pielęgnacji noworodka. 31% 3. Organizowanie grup wsparcia. 31% 4. Informowanie o obowiązku zgłaszania się z dzieckiem na szczepienia ochronne i badania profilaktyczne. 24% 5. Ocena wydolności pielęgnacyjno opiekuńczej rodziny. 12% str. 58

6. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w najbliższym sąsiedztwie. 10% 7. Kształtowanie postaw rodzicielskich. 10% 8. Udzielanie porad na temat minimalizowania stresu i radzenia sobie ze stresem. 10% 9. Pouczenie rodzica/opiekuna o jego obowiązkach wobec dziecka. 6% 10. Ocena możliwości udzielania pomocy i wsparcia dla młodej mamy ze strony osoby bliskiej. 4% 2.8.3 Pielęgniarki 2.8.3.1 Działania, które wskazywały pielęgniarki, jako podejmowane przez nie najczęściej. Pielęgniarki wskazały wiele działań, które wykonują bardzo często lub często. Aż 15 kategorii zostało wskazanych przez ponad 75% badanych pielęgniarek. Tabela 13 Działania podejmowane najczęściej pielęgniarki. 1. 2. Informowanie o obowiązku zgłaszania się z dzieckiem na szczepienia ochronne i badania profilaktyczne. Przeprowadzenie przez pielęgniarkę/położną w miejscu zamieszkania dziecka wizyty patronażowej (około 3-4 miesiąc życia dziecka) mającej m.in. na celu rozpoznanie problemów zdrowotnych i społecznych rodziny. 100% 100% 3. Prowadzenie edukacji zdrowotnej. 100% 4. Przeprowadzenie instruktażu w zakresie pielęgnacji małego dziecka, w tym karmienia piersią, pielęgnacji jamy ustnej. 96% 5. Ocena wydolności pielęgnacyjno opiekuńczej rodziny. 95% 6. 7. Rozmowa z rodzicami/opiekunami mająca na celu zbadanie ich postaw, zachowań wobec małego dziecka. Udzielanie porad na temat minimalizowania stresu i radzenia sobie ze stresem. 91% 91% 8. Identyfikowanie czynników ryzyka w rodzinie. 90% str. 59

9. Obserwacja i ocena rozwoju psychoruchowego noworodka i niemowlęcia oraz adaptacji do środowiska zewnętrznego. 90% 10. Pouczenie rodzica/opiekuna o jego obowiązkach wobec dziecka. 86% 11. Współpraca z lekarzami. 86% 12. Współpraca z pielęgniarkami środowiskowymi. 86% 13. 14. Wizyta patronażowa pielęgniarki/położnej w miejscu zamieszkania małego dziecka i jego rodziny - wcześniej zapowiedziana. Sprawdzanie/ocena w jakim stopniu matka stosuje się do zaleceń dotyczących opieki i pielęgnacji noworodka. 81% 76% 15. Współpraca z MOPR. 76% 2.8.3.2 Działania, które podejmowały pielęgniarki, ale które ich zdaniem wykonywały poza swoimi obowiązkami. Nie było działań należących do obowiązków pielęgniarek, które te wykonywałyby uważając, że wykonują je poza obowiązkami. 2.8.3.3 Działania, które podejmowały pielęgniarki poza swoimi obowiązkami. Pielęgniarki nie wskazywały żadnych działań, które wykonywałyby poza swoimi obowiązkami. 2.8.3.4 Działania, które podejmowały pielęgniarki poza swoimi obowiązkami, uznając że należą do ich obowiązków. Pielęgniarki wskazywały 4 rodzaje działań, które wykonywały uważając, że należą do ich obowiązków. Działania te w rzeczywistości należały do obowiązków położnych środowiskowych. Tabela 14 Podejmowane działania pielęgniarki IV. 1. 2. Sprawdzanie/ocena w jakim stopniu matka stosuje się do zaleceń dotyczących opieki i pielęgnacji noworodka. Informowanie o potrzebie odbycia wizyty u lekarza ginekologa w 6 tygodniu połogu. 76% 72% str. 60