Polacy w Niemczech podstawowe informacje dla osób fizycznych zakładających działalność gospodarczą.
INFORMACJE WSTĘPNE Członkostwo w Unii Europejskiej gwarantuje polskim obywatelom prawo swobodnego zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej (selbstständige Erwerbstätigkeit) na terenie Niemiec. Prawo to wynika z art. 43 i 49 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Treaty establishing the European Community z 25 marca 1957 r., publ. O.JC.1997.340.173, dalej TWE). Swobody te mają przyczynić się m.in. do rozwoju nieograniczonej wymiany usług w całej Wspólnocie oraz promowania wykonywania działalności na własny rachunek, jak również prowadzenia spółki kapitałowej - dla wszystkich członków UE na tych samych zasadach, które obowiązują obywateli państwa, w którym planowana jest działalność. Niemcy to kraj cieszący się bardzo dużym zainteresowaniem polskich przedsiębiorców. Wstąpienie do UE znacznie ułatwiło Polakom dostęp do rynku niemieckiego. Celem niniejszego artykułu jest dostarczenie podstawowych informacji dotyczących zasad podjęcia samodzielnej działalności gospodarczej w Niemczech. ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Prawo do wjazdu oraz pobytu na terenie Niemiec mają wszyscy obywatele polscy. Oznacza to, że ani na wjazd, ani na pobyt nie trzeba posiadać specjalnego zezwolenia, jeśli nie przekracza on 3 miesięcy. Pobyt powyżej 7 dni podlega jednak obowiązkowi meldunkowemu. W tym celu należy zgłosić się do właściwego dla miejsca zamieszkania urzędu meldunkowego (np. Bürgeramt, Ordnungsamt, Einwohnermeldeamt). W przypadku gdy długość pobytu jest zaplanowana na okres ponad 3 miesięcy, przy zameldowaniu otrzymuje się specjalne zaświadczenie - Aufenthaltserlaubnis-EU. Zanim zostanie podjęta decyzja o zarejestrowaniu działalności gospodarczej należy się upewnić oraz sprawdzić czy dla danej działalności konieczne jest otrzymanie specjalnego pozwolenia lub koncesji oraz spełnienie innych wymagań. Obszary działalności, które wymagają koncesji to: gastronomia, transport, handel obwoźny, ubezpieczenia, ochrona, usługi dla osób niepełnosprawnych, handel bronią oraz produkcja leków. W przypadku niektórych rodzajów rzemiosła jest niezbędne posiadanie dyplomu mistrzowskiego (lista zawodów rzemieślniczych znajduje się w załączniku 1). Szczegółowych informacji (dotyczących otrzymania dokumentów poświadczających kwalifikacje do wykonywania określonego zawodu i ewentualnych koncesji) udzielają lokalne IHK. Informacje takie można również uzyskać w Polsko-Niemieckiej Izbie Przemysłowo-Handlowej (www.ihk.pl) Zakładanie firmy krok po kroku Planując dłuższy pobyt w Niemczech (powyżej trzech miesięcy) swoje pierwsze kroki należy skierować do urzędu do spraw cudzoziemców (Ausläderamt) w celu złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia, które pozwala na swobodne przemieszczanie się na terenie UE (Freizüigkeitsbescheinigung). Swoboda ta oznacza po pierwsze, że każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego poruszania się po całej Unii Europejskiej, podróży do każdego z państw członkowskich i do przebywania w nim. W art. 18 Traktatu o Wspólnotach Europejskich jest to zagwarantowane. Oprócz części mówiącej o prawie do pobytu zasada swobodnego przepływu osób daje również możliwość rozpoczęcia działalności gospodarczej w każdym z państw członkowskich, tj. zatrudnienie się lub podjęcie samodzielnej działalności, itp. Warunkiem jest posiadanie wystarczających środków finansowych i ubezpieczenia zdrowotnego. Dają one gwarancję, że dana osoba nie stanie się obciążeniem dla systemu opieki społecznej kraju zamieszkania. Składając ww. wniosek należy pamiętać o posiadaniu niezbędnych dokumentów - paszport lub dowód osobisty, złożeniu zgłoszenia pobytu (Aufenthaltsanzeige) oraz działalności gospodarczej (Gewerbeanmeldung) pod warunkiem jego posiadania. Następnym krokiem jest zgłoszenie adresu zamieszkania do urzędu meldunkowego (Einwohnermeldeamt). Zgłoszenie składa się na specjalnym formularzu, wydawanym przez urząd meldunkowy lub urząd do spraw cudzoziemców. Formularz można również znaleźć na stronach internetowych administracji miejskiej. Działalność gospodarczą (jeszcze przed jej uruchomieniem) należy zgłosić do rejestru gospodarczego (Gewerberegister). Do zgłoszenia trzeba dołączyć kopię dowodu osobistego lub paszportu oraz umowę kupna (lub dzierżawy/najmu) nieruchomości wykorzystywanej dla prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli wykonywana jest działalność rzemieślnicza należy ponadto przedstawić potwierdzenie niemieckiej izby rzemieślniczej o dokonaniu zgłoszenia działalności. Jeśli działalność wymaga specjalnych zezwoleń, muszą one również być załączone. Taka sytuacja ma miejsce np. w przypadku działalności gastronomicznej. Działalność rejestruje się w urzędzie ds. gospodarczych (Gewerbeamt). Formularz jest do pobrania ze stron internetowych, a także dostępny w urzędzie. Z bardziej istotnych rzeczy we wniosku, trzeba podać formę prawną działalności np: e.k (eingetragener Kaufmann - zarejestrowany kupiec ) lub GbR (Gesellschaft bürgerlichen Rechts - spółka cywilna), a także rodzaj wykonywanej działalności. Dla osób znających język niemiecki na poziomie podstawowym, wypełnienie formularza nie będzie problemem. Opłata, którą należy uiścić wynosi ok. 20-50. Po opłaceniu kosztów rejestracji urzędnik wydaje tzw. Gewerbeanmeldung. Dokument ten będzie stanowił potwierdzenie, że osoba jest posiadaczem własnej firmy i będzie konieczny np. w przypadku zakupów na firmę. Kolejne kroki dotyczą rejestracji w urzędzie skarbowym (Finanzamt). Właściwy urząd skarbowy powinien przesłać osobie prowadzącej działalność kwestionariusz do rejestracji. Można jednak przyspieszyć tę procedurę i udać się do urzędu na własną rękę. Rejestracja jest bezpłatna.
Aby poprawnie wypełnić kwestionariusz trzeba posiadać następujące dane: Datę rejestracji działalności gospodarczej Czas trwania okresu rozliczeniowego Informacje finansowe (dotyczące obrotu oraz zysku, który przedsiębiorca przewiduje na pierwsze 12 miesięcy prowadzenia działalności) Następnie przedsiębiorca otrzymuje numer płatnika podatku dochodowego (Einkommensteuernummer). Pozostaje jeszcze kwestia członkostwa w odpowiednich izbach: Izba przemysłowo handlowa (Industrie- und Handelskammer) Po rejestracji firmy, przedsiębiorca zostaje poinformowany o przynależności do ww. izby. Członkostwo w Izbie przemysłowo handlowej wiąże się z opłacaniem obowiązkowych składek (nie dotyczy przedsiębiorstw nie wpisanych do KRS, o rocznym zysku nie przekraczającym 5.200 ). Izba rzemieślnicza (Handwerkskammer) Konieczność członkostwa w ww. izbie dotyczy przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność rzemieślniczą. Jednocześnie nie mają oni obowiązku należeć do izby handlowej. Podobnie jak w przypadku izby przemysłowo-handlowej, przedsiębiorstwa określane jako małe nie mają obowiązku opłacania składek. Kolejnym ważnym aspektem przy zakładaniu działalności gospodarczej jest ubezpieczenie. W Niemczech istnieje tzw. Branżowe towarzystwo ubezpieczeniowe (Berufsgenossenschaft), którego zadaniem jest ubezpieczyć przedsiębiorcę od następstw nieszczęśliwych wypadków w czasie pracy. Do towarzystwa ma obowiązek należeć każda firma, która zatrudnia pracowników. Osoby, które wykonują samodzielną działalność gospodarczą nie mają obowiązku należeć do ww. towarzystwa. Należy także pamiętać o ubezpieczeniu zdrowotnym. Od 2009 roku każdy przedsiębiorca musi zawrzeć polisę ubezpieczeniową z zakładem ubezpieczeniowym. Więcej informacji dotyczących form ubezpieczenia można uzyskać w tzw. Gesetzliche Krankenkassen. FORMY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Przy podejmowaniu decyzji o rejestracji firmy w Niemczech powinno się dokładnie określić rodzaj i zasięg własnej działalności. Poszczególne formy różnią się znacznie od siebie, dlatego ważne jest aby już na samym początku przemyśleć, która z form prawnych będzie najbardziej korzystna. 1. Das Einzelunternehmen Jednoosobowy przedsiębiorca Jest to najczęściej wybierana forma prowadzenia działalności, zwana inaczej samozatrudnieniem. Jej założenie jest stosunkowo proste nie wymaga zbędnych formalności i obowiązków. Jednoosobowa działalność ma wiele zalet. Przede wszystkim: Szybka i bezproblemowa rejestracja firmy Nie jest wymagany określony kapitał na rozpoczęcie firmy Taka działalność ma również swoje wady i ograniczenia: Firma nie jest chroniona tzw. ograniczoną odpowiedzialnością Możliwość otrzymania wsparcia (np. kredytu) jest ograniczona 2. Die Gesellschaft bürgerlichen Rechts (GbR) spółka cywilna Przedsiębiorca pragnący założyć działalność razem ze wspólnikiem (wspólnikami) może wybrać formę prawną GbR. Zaletami takiej działalności są : Łatwa i szybka rejestracja firmy Brak obowiązku zarejestrowania firmy w Rejestrze Handlowym
Brak obowiązku posiadania kapitału podstawowego Wady spółki : Brak tzw. ograniczonej odpowiedzialności Niewielka możliwość otrzymania wsparcia finansowego Jakiekolwiek działanie musi być poparte przez wspólnika (wspólników) 3. Die Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zgodnie z prawem, na terenie Niemiec można tworzyć spółki kapitałowe oraz osobowe. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH) należy do najczęściej tworzonych spółek kapitałowych. Taka forma działalności może być prowadzona zarówno przez małe rodzinne firmy jak i duże przedsiębiorstwa. Założenie spółki GmbH jest nieco trudniejsze niż wcześniej wspomnianych form działalności. Aby przystąpić do utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy sporządzić umowę spółki w formie aktu notarialnego. W treści umowy powinny znaleźć się przede wszystkim: nazwa spółki, adres siedziby, przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego (minimalna kwota to 25 000 euro) oraz wysokość wkładu każdego wspólnika. Spółka powinna zostać wpisana do rejestru handlowego (Handelregister). Koszt rozpatrzenia wniosku to 80, natomiast otrzymanie wpisu 300. Wniosek o wpis powinien zawierać oświadczenie o wniesieniu i postawieniu do dyspozycji spółki wymaganego wkładu oraz następujące załączniki: poświadczony odpis umowy spółki, dowód powołania zarządu, listę wspólników podpisaną przez wszystkich członków zarządu, poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarządu, w przypadku wniesienia wkładów rzeczowych - sprawozdanie uzasadniające ich wartość, zezwolenie (jeśli jest ono wymagane). Oprócz wpisu do rejestru należy również dokonać rejestracji w Izbie Przemysłowo-Handlowej (Industrie- und Handelskammer). Zalety działalności: ograniczona odpowiedzialność Wady spółki GmbH: Wymogi w trakcie zakładania firmy Minimalny kapitał podstawowy - 25 000 Obowiązek płacenia podatku od firmy tzw. Gewerbesteuer 4. Unselbstständige Zweigstelle - przedstawicielstwo Chcąc ograniczyć koszty i procedury prawne związane z zakładaniem własnej działalności, przedsiębiorca może zdecydować się na założenie przedstawicielstwa. Przedstawicielstwo polega w dużej mierze na promowaniu firmy (w tym przypadku chodzi o firmę polską) jak również badaniach rynku. Aby uruchomić przedstawicielstwo należy zgłosić ów fakt w urzędzie ds. gospodarczych wraz z następującymi dokumentami: kopia paszportu, wyciąg z rejestru handlowego zawierający pozwolenie na działalność pozwolenie na działalność (w przypadku niektórych branż jest ono konieczne) kopia umowy wynajmu lub użyczenia lokalu karta rzemieślnicza w przypadku wykonywania rzemiosła (jeśli taka karta jest wymagalna)
świadectwo z policji oraz informacja z centralnego rejestru gospodarczego (w przypadku obrotu wysokowartościowymi produktami) 5. Inne mniej popularne formy prawne działalności to: Die offene Handelsgesellschaft (OHG) spółka jawna Die Kommanditgesellschaft (KG) spółka komandytowa Die private limited company (Ltd.) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Aktiengesellschaft spółka akcyjna UWAGI KOŃCOWE Podjęcie decyzji o rozpoczęciu działalności gospodarczej za granicą jest trudne i powinno być bardzo dobrze przemyślane. Między Polską a Niemcami (lub innym krajem zagranicznym) istnieją nadal spore różnice w prawodawstwie, sposobie w jaki funkcjonuje prawo itp.. Bariera językowa, inna mentalność oraz różnice w interpretacji rozmaitych zagadnień mogą powodować wiele niejasnych czy nieprzyjemnych sytuacji. Dlatego przedsiębiorca powinien dobrze zaplanować zarówno swoje pierwsze jak i dalsze kroki (dobrze jest przeprowadzić wstępne badania marketingowe), rozważyć wszystkie wady i zalety prowadzenia firmy w Niemczech, ocenić potencjalne ryzyko oraz zebrać jak najwięcej informacji (m.in. dotyczących funkcjonowania niemieckiej gospodarki, dane na temat konkurencji oraz profilu konsumentów). Przyszły przedsiębiorca powinien również wybrać formę organizacyjno-prawną prowadzonej działalności. Źródła: strona internetowa WPHI Kolonia: http://www.kolonia.trade.gov.pl/pl/ strona internetowa Eporady24: http://www.eporady24.pl strona internetowa BPA WSE-T: http://bpa.wset.pl/niemcy.html strona internetowa EUROKOMM: http://eurokomm.gemeinwesenberatung-demos.de/index_pl.htm strona internetowa German Contact: http://www.german-contact.de/pl/index.php?aktion=rfn
Załącznik 1 niemieckiej Ustawy o Rzemiośle (Handwerksordnung) Rzemiosło właściwe: wykaz zawodów, dla wykonywania których niezbędne jest posiadanie świadectwa mistrzowskiego: 1. Murarz i betoniarz (Maurer und Betonbauer) 2. Zdun i monter powietrznej instalacji grzewczej (Ofen- und Luftheizungsbauer) 3. Cieśla (Zimmerer) 4. Dekarz (Dachdecker) 5. Wykonawca dróg (Straßenbauer) 6. Monter izolacji budowlanej (cieplnej,chłodniczej, dźwiękoszczelnej) (Wärme-, Kälte- und Schallschutzisolierer) 7. Wykonawca studni (Brunnenbauer) 8. Kamieniarz, prace w kamieniu (Steinmetze und Steinbildhauer) 9. Wykonawca sztukaterii (Stuckateure) 10. Malarz i lakiernik (Maler und Lackierer) 11. Wykonawca rusztowań (Gerüstbauer) 12. Kominiarz (Schornsteinfeger) 13. Wykonawca części/konstrukcji z metalu (Metallbauer) 14. Mechanik chirurgiczny (Chirurgiemechaniker) 15. Blacharz samochodowy i monter karoserii (Karosserie- und Fahrzeugbauer) 16. Mechanik precyzyjny (Feinwerkmechaniker) 17. Mechanik rowerowy (Zweiradmechaniker) 18. Elektrotechnik urządzeń chłodniczych (Kälteanlagebauer) 19. Technik łączności ( Telekomunikationstechniker) 20. Mechanik samochodowy (Kraftfahrzeutechniker) 21. Mechanik maszyn rolniczych (Landmaschinenmechaniker) 22. Rusznikarz (B hsenmacher) 23. Blacharz (Klempner) 24. Elektromonter instalacji oraz urządzeń grzewczych (Installateure und Heizungsbauer) 25. Elektromechanik (Elektrotechniker) 26. Elektromonter maszyn i urządzeń (Elektromaschinenbauer) 27. Stolarz (Tischler) 28. Wykonawca łodzi i statków (Boots- und Schiffbauer) 29. Powroźnik (Seiler) 30. Piekarz (Bäker) 31. Cukiernik (Konditoren) 32. Rzeźnik (Fleischer) 33. Optyk (Augenoptiker) 34. Akustyk aparatów słuchowych (Hürgeräteakustiker) 35. Technik ortopeda (Orthopädietechniker) 36. Szewc obuwia ortopedycznego (Orthopädieschuhmacher) 37. Technik dentystyczny (Zahntechniker) 38. Fryzjer (Friseure) 39. Szklarz (Glaser) 40. Hutnik szkła i wykonawca aparatury ze szkła (Glasbl 舖 er und Glassapparatebauer) 41. Wulkanizator (Vulkaniseure und Reifenmechaniker)