Niniejszy raport w całości poświęcony jest zagadnieniom związanym z prowadzeniem i zakładaniem działalności gospodarczej przez studentów UŚ. Został on sporządzony w oparciu o wyniki badania sondażowego, którego realizacja miała miejsce w okresie od 28 października do 30 listopada 2010 roku. Sondaż przybrał postać internetowego kwestionariusza ankiety składającej się z kilkunastu pytań. W zależności od tego, czy dany respondent brał pod uwagę możliwość założenia firmy, czy też prowadził ją już w momencie badania, był proszony o udzielenie odpowiedzi na inne pytania. W badaniu udział wzięło 226 respondentów z tego blisko 60% stanowiły kobiety (patrz wykres 1). Największy odsetek stanowili studenci pierwszego (28%) i drugiego roku studiów (23%). Najmniej z kolei odpowiedziało studentów czwartego roku (11%) (patrz wykres 2). Adekwatnie do powyższego wiek badanych w 65% przypadków nie przekraczał 22 lat (patrz wykres 3). Wśród ankietowanych przeważali studenci informatyki (12,4%), politologii (11,5%) i socjologii (10,6%) patrz wykres 4. Respondenci najczęściej zamieszkiwali miasta z przedziałów: 100-200 tys. mieszkańców (27%), a następnie 200-500 tys. mieszkańców. Mieszkańcy obszarów wiejskich stanowili 13% ankietowanych (patrz wykres 5). Płeć 41% kobieta mężczyzna 59% Wykres 1 Rok studiów pierwszy trzeci piąty 11% 23% 19% 20% 28% 8% Wiek 0% 10% 20% 30% Wykres 2 27% 65% do 22 od 23 do 25 powyżej 25 Wykres 3 2
Kierunek studiów Informatyka Politologia Socjologia Filologia polska Matematyka Inżynieria biomedyczna Filozofia Biotechnologia Filologie nowożytne Edukacja techniczno-informatyczna Psychologia Pedagogika Biologia Prawo Ochrona Środowiska Historia Geografia Administracja Kulturoznawstwo Zarządzanie Teologia Grafika Geologia Fizyka medyczna Fizyka Etnologia Praca socjalna Nauki o rodzinie Inżynieria materiałowa Inform. naukowa i bibliotekoznawstwo Ekonofizyka Edukacja art. w zakr. sztuki muzycznej Chemia Biofizyka 4,9% 4,9% 4,4% 4,0% 3,1% 2,7% 2,7% 2,7% 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% 1,3% 12,4% 11,5% 10,6% 8,8% 7,5% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% Wykres 4 wieś miasto do 5 tys. miasto powyżej 5 tys. do 10 tys. miasto powyżej 10 tys. do 20 tys. miasto powyżej 20 tys. do 50 tys. miasto powyżej 50 tys. do 100 tys. miasto powyżej 100 tys. do 200 tys. miasto powyżej 200 tys. do 500 tys. miasto powyżej 500 tys. Miejsce zamieszkania 1% 4% 4% 3% 13% 12% 16% 20% 27% 0% 10% 20% 30% Wykres 5 3
Ponad 90% respondentów nigdy nie prowadziło własnej działalności gospodarczej. W badaniu udział wzięło jednak 11 respondentów (5%), którzy w tym czasie prowadzili taką działalność. Dodatkowo 5 respondentów (2%) prowadziło własną firmę w przeszłości (patrz wykres 6). Branże obecnych firm respondentów były bardzo zróżnicowane, tylko w dwóch przypadkach była ona taka sama (Internet/Multimedia). Pozostałe branże były reprezentowane przez jednego respondenta (patrz tabela 1). Ogółem 7 respondentów wybrało jedną z trzech odpowiedzi wskazujących na występowanie związku profilu prowadzonej działalności z kierunkiem swoich studiów. W przypadku 3 z nich związek został określony jako duży (patrz tabela 2). 93% Czy prowadzisz własną firmę? tak nie, ale w przeszłości prowadziłem nie, nigdy nie prowadziłem 5% 2% Wykres 6 Częstość Badania i rozwój 1 Doradztwo 1 Edukacja/Kursy/Szkolenia 1 Internet/Multimedia 2 IT 1 Obsługa klienta 1 Rozrywka/Sztuka/Media 1 Sprzedaż 1 Usługi 1 Inne 1 Ogółem 11 Tabela 1. Główna branża działalności gosp. respondentów 4
Częstość Procent duży 3 27,3% umiarkowany 3 27,3% mały 1 9,1% brak związku 4 36,4% Ogółem 11 100,0% Tabela 2. Związek działalności gosp. respondentów z kierunkiem ich studiów W celu zbadania gotowości respondentów do prowadzenia własnej działalności gospodarczej zadano im pytanie o to, czy biorą pod uwagę możliwość jej założenia. Ponad 60% z nich odpowiedziało twierdząco (patrz wykres 7), co stanowi bardzo wysoki odsetek, należy jednak pamiętać, że w badaniu udział wzięła grupa niereprezentatywna (możemy więc mieć do czynienia z tzw. nadreprezentacją osób zainteresowanych prowadzeniem własnej firmy). Co ciekawe w tej grupie badanych z jednoczesnym uwzględnieniem tych, którzy udzielili odpowiedzi trudno powiedzieć, prawie połowa zadeklarowała, że ma już pomysł na biznes (patrz wykres 8). Większość ankietowanych wykazała też chęć, by profil działalności ich firmy był związany z kierunkiem ich studiów (17% dla odpowiedzi zdecydowanie tak i 40% dla raczej tak ) patrz wykres 9. Respondenci zostali również zapytani o branżę jaka ich interesuje. Ogółem największy odsetek odpowiedzi uzyskała branża IT (13%), Edukacja/Kursy/Szkolenia (8,7%) oraz PR/Reklama/Marketing i Gastronomia/Catering - obie po 6% odpowiedzi (patrz wykres 10). Należy zauważyć, iż branże te odpowiadają kierunkom studiów respondentów. 24% Czy bierzesz pod uwagę możliwość założenie własnej firmy? 14% 62% tak nie trudno powiedzieć Wykres 7 52% 48% Czy masz pomysł na własny biznes? tak nie Wykres 8 5
6% 18% 19% 17% 40% Czy chciałbyś aby prowadzona przez ciebie firma była zgodna kierunkiem twoich studiów? zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Wykres 9 W jakiej branży chciałbyś prowadzić działalność? IT Edukacja/Kursy/Szkolenia PR/Reklama/Marketing Gastronomia/Catering Rozrywka/Sztuka/Media Usługi Hotelarstwo/Turystyka Internet/Multimedia Grafika/Fotografia/Kreacja Wydawnictwo/Dziennikarstwo Tłumaczenia Sprzedaż Sport/Rekreacja Farmaceutyka/Biotechnologia/Chemia Bankowość i finanse Badania i rozwój Prawo Medycyna/Zdrowie Logistyka/Zakupy/Transport Inżynieria/Technika Doradztwo Architektura/Projektowanie wnętrz Ochrona środowiska Obsługa klienta Organizacje pozarządowe Nieruchomości Księgowość/Audyt Kosmetyka/Wizaż/Uroda Kontrola jakości HR Geologia/Hydrologia/Tektonika Nie wiem Inne 6,0% 6,0% 4,9% 3,8% 3,3% 2,7% 2,7% 1,1% 1,1% 6,5% 8,7% 11,4% 13,0% 0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% Wykres 10 6
Mimo tak wysokiego odsetka respondentów zainteresowanych prowadzeniem własnej firmy większość z nich określiła się, jako raczej nieprzygotowana do jej prowadzenia (patrz wykres 11). W sumie odpowiedzi przeczącej (raczej nie i zdecydowanie nie) udzieliło 63% ankietowanych. Respondenci przyznali, że czynnikiem stanowiącym największą przeszkodę w założeniu firmy jest brak środków finansowych (72%), na drugim miejscu pojawiła się niewiedza na temat zasad prowadzenia firmy (51%). Odpowiedziami, które uzyskały powyżej 40% odpowiedzi były jeszcze: obawa przed biurokracją w urzędach, obawa przed zadłużeniem oraz brak wiedzy na temat sposobu zakładania firmy. Pobieranie nauki na studiach wyższych zostało uznane za problem przez 20% respondentów (patrz wykres 12). 21% 3% 13% Czy czujesz się przygotowany do prowadzenia własnej firmy? 21% 42% zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć Wykres 11 brak środków finansowych brak wiedzy nt. zasad prow. firmy obawa przed biurokracją w urzędach obawa przed zadłużeniem brak wiedzy nt. sposobu zakł. firmy obawa przed brakiem klientów brak wiedzy nt. metod pozysk. śr. finans. studia obawa przed życiem w stresie brak potencjalnych wspólników obawa przed brakiem wolnego czasu brak wsparcia rodziny brak specjalistycznej wiedzy/uprawnień brak pomysłu na biznes wysokie koszty pracy inne Czynniki stanowiące przeszkodę w założeniu firmy 20% 17% 14% 11% 6% 1% 1% 1% 2% 51% 45% 43% 43% 38% 32% 72% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Wykres 12 7
Na pytanie o to, czy respondenci byliby zainteresowani wsparciem merytorycznym w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej ponad 80% z nich odpowiedziało twierdząco (patrz wykres 13). Wsparcie takie miałoby dotyczyć przede wszystkim: pozyskiwania środków finansowych (74%), finansów i rachunkowości (74%) oraz sposobów zakładania i prowadzenia firmy (73%). 63% ankietowanych chciałoby również dowiedzieć się więcej na temat sposobu sporządzania biznesplanu (patrz wykres 14). Najczęściej wybieraną formą takiego wsparcia były szkolenia (56,7%) patrz wykres 15. 16% Zainteresowanie wsparciem merytorycznym z zakresu prowadzenia firmy tak nie 84% Wykres 13 Jakim wsparciem byłbyś zainteresowany? pozyskiwanie środków finansowych finanse i rachunkowość zakładanie i prowadzenie firmy biznesplan promocja i marketing prawne aspekty prowadzenia firmy zarządzanie strategiczne zarządzanie ryzykiem umiejętności psychospołeczne inne 1% 54% 54% 51% 44% 39% 63% 74% 74% 73% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Wykres 14 szkolenia pomoc w kontaktach z inwestorami doradztwo indywidualne e-learning wykłady coaching panele dyskusyjne Z jakich form wsparcia chciałbyś skorzystać? 3% 17% 17% 16% 15% 10% 57% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Wykres 15 8
Podsumowanie Badanie przedsiębiorczości studentów UŚ zostało przeprowadzone w celu poznania stanu aktywności i poglądów studentów w zakresie przedsiębiorczości. Dla Biura Karier jego wyniki stanowią nieocenioną pomoc przy kształtowaniu oferty skierowanej zarówno do studentów jak i absolwentów UŚ. Z badania wynika, że własna działalność gospodarcza jest postrzegana przez część studentów naszej Uczelni, jako interesująca forma aktywności zawodowej. Ponad 60% ankietowanych przyznało, że bierze pod uwagę możliwość jej założenia, a znaczna ich część, że ma już pomysł na biznes. Własna firma była jednak dla respondentów melodią przyszłości, tylko 5% z nich prowadziło ją w trakcie studiów, jednocześnie jedynie 20% badanych uznało, że to studia stanowią główną przeszkodę w jej założeniu (prawdopodobnie ze względu na brak czasu i kapitału wiedzy specjalistycznej, którą to przecież studia powinny wykształcić). Ważniejszymi przeszkodami były brak środków finansowych, a także wiedzy o tym jak prowadzić firmę. Ponad 60% respondentów uznało, że nie są przygotowani do jej prowadzenia. Z drugiej strony respondenci byli zainteresowani poszerzaniem swojej wiedzy i umiejętności w zakresie działalności gospodarczej. W pytaniu o zakresy, z których chcieliby uzyskać merytoryczne wsparcie wybierali te same obszary, które wcześniej określili, jako główne przeszkody w założeniu firmy. Ponadto charakteryzowało ich również duże przywiązanie do kierunku swoich studiów, gdyż to właśnie z nim najczęściej chcieliby powiązać profil działalności swojej firmy. Stąd prawdopodobnie brak wiedzy specjalistycznej/uprawnień został uznany za przeszkodę w założeniu firmy jedynie przez 1% respondentów. Respondenci poważnie myślą o własnej firmie, brakuje im jednak wiedzy w podstawowych obszarach, przede wszystkim na temat pozyskiwania środków finansowych. Zdobycie takiej wiedzy, ze względu na jej rozproszony charakter jest zazwyczaj utrudnione i wymaga sięgnięcia do wielu źródeł. Wsparcie, jakie w pierwszej kolejności należałoby skierować do studentów powinno więc polegać na dostarczeniu im uporządkowanych informacji na temat zasad zakładania działalności gospodarczej i jej prowadzenia oraz sposobów pozyskiwania środków finansowych na rozruch działalności. Już teraz można z takiej pomocy skorzystać, np. w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Katowicach oraz Śląskim Urzędzie Marszałkowskim. Wsparcie merytoryczne w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej oferowane jest, m.in. w oparciu o projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, działanie 8.2.1 (Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw), natomiast wsparcie merytoryczne i finansowe w ramach działania 6.2 (Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia). Podobne wsparcie można 9
uzyskać również na UŚ w ramach Projektu START. Celem projektu jest promocja przedsiębiorczości wśród studentów i absolwentów województwa śląskiego. Początkujący przedsiębiorcy mogą także spróbować swoich sił zakładając firmę w ramach Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości, co w istotny sposób ułatwia wprowadzenie jej na rynek. 10