Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji Kolekcja Skokloster i inne zbiory

STOCKHOLM SLAVIC PAPERS 14 Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji Kolekcja Skokloster i inne zbiory Polonica in the Swedish National Archives The Skokloster Collection and Other Materials Alina Nowícka-Jezowa & Ewa Teodorowicz-Hellman (red.) Stockholms Universitet Slaviska Institutionen 2007

STOCKHOLM SLAVIC PAPERS 14 Alina Nowicka-Jeżowa & Ewa Teodorowicz-Hellman (red.) Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji Kolekcja Skokloster i inne zbiory Polonica in the Swedish National Archives The Skokloster Collection and Other Materials polska instrtutet Stockholms Universitet Slaviska Institutionen 2007

Alina Nowicka-Jeżowa, Ewa Teodorowicz-Hellman (editors) Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory/ Polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials. Stockholm 2007, pp. 174 Stockholm Slavic Papers 14. ISSN 0347-7002 ISBN 91-87290-48-0 Projekt okładki: Grzegorz Paweł Bąbiak i Urszula Krzysiak. The authors and the editors 2007 Layout and design: Jakub Los Printed in Poland by Elpil, Siedlce 2007 Sztokholm/Stockholm 2007

Spis treści Alina Nowicka-Jeżowa Ewa Teodorowicz-Hellman Wstęp/ Introduction 5 Ewa Teodorowicz-Hellman Polonica in the Swedish National Archives - Riksarkivet The Skokloster Collection 9 Alina Nowicka-Jeżowa Polonica in the Skoklostersamlingen Holdings. A Research Reconnaissance 25 Marta M. Kacprzak Sprawa Smoleńska. Z literatury okolicznościowej polskiego baroku w zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji 37 Dariusz Chemperek Kultura literacka początków XVII wieku w świetle poetyckich poloników szwedzkich wydanych w XXI wieku 55 Michał Straszewicz Stan i perspektywy edycji poloników o tematyce moskiewskiej ze zbiorów Archiwum Narodowego w Sztokholmie. Skoklostersamlingen 67 Jadwiga Wronicz Extranea. Polen - charakterystyka zbioru 81 Elżbieta Święcicka Nauka, zabawa, dyplomacja i wojna w trójkącie szwedzko-polsko-tureckim. Na podstawie listów Zachariasza i Ewy Gamockich oraz Jana Herbiniusa 89

4 Spis treści Ulla Ehrensvard To Compile the Catalogue "Cartographies Poloniae 1570-1930".. 105 Włodzimierz Gruszczyński Pożądane sposoby udostępniania poloników szwedzkich do badań nad historią języka polskiego 123 Joanna Okoniowa Józef Trypućko (1910-1983) 133 Elisabeth Lófstrand The Novgorod Occupation Archives 141 Anex: Ewa Berndtsson Rola Riksarkivet w przechowywaniu i udostępnianiu poloników.. 151 Lista prac opublikowanych w ramach polsko-szwedzkiego projektu Polonika w Riksarkivet. Skoklostersamlingen" 165 Ilustracje 167

Wstęp Tom Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory/polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials podsumowuje kilkuletnie prace prowadzone w ramach szwedzko-polskiego projektu badawczego, dotyczącego poloników znajdujących się w zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji - w Riksarkivet w Sztokholmie. W centrum zainteresowania badaczy polskich i szwedzkich sytuował się zbiór Skoklostersamlingen. Polska brev och handlingar [Kolekcja Skokloster. Polskie listy i dokumenty]. Polonika zawarte w tym zbiorze nie były dotychczas obecne w całym swym bogactwie w świadomości historyków kultury literackiej XVI i XVII wieku i nie posiadały edycji naukowych, na które niewątpliwie zasługują jako utwory literackie i cenne źródła kultury dla badacza polskiego baroku. Najbardziej interesujące materiałowo i literacko okazały się w Skoklostersamlingen diariusze, poematy, ekscytarze i listy, dotyczące obrony Smoleńska (twierdzy obronnej na wschodnich obrzeżach Rzeczypospolitej) oraz różnego rodzaju pisma polityczne z czasów rokoszu i dymitriad. Manuskrypty te są jednak przede wszystkim świadectwem dramatycznych doświadczeń Polaków, żyjących w czasach licznych wojen. Są one także dokumentami mentalności indywidualnej i zbiorowej społeczeństwa polskiego, więzi stanowej i narodowej, stosunku do sąsiednich nacji. Książka Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory/ Polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials jest owocem szwedzko-polskiej konferencji, zorganizowanej w dniach 8-10 maja 2006 roku przez prof. Ewę Teodorowicz-Hellman w Instytucie Języków i Literatur Słowiańskich Uniwersytetu Sztokholmskiego. Celem konferencji było podsumowanie i zakończenie pierwszego etapu prac badawczych nad zbiorem manuskryptów ze Skoklostersamlingen. Oprócz artykułów na temat tego właśnie zbioru książka zawiera również kilka prac o innych tekstach źródłowych, znajdujących się w archiwach szwedzkich oraz artykuł traktujący o nowoczesnych możliwościach publikacji XVI i XVII- -wiecznych manuskryptów i druków. Ponieważ konferencja poświęcona była pamięci Profesora Józefa Trypućki, który w swej pracy naukowej wiele miejsca poświęcił zbiorom poloników w Uppsali, tom zamyka tekst o życiu i działalności naukowej Profesora. W książce zamieszczono również informację o innym projekcie badawczym realizowanym w Instytucie Języków i Literatur Słowiań-

122 Ulla Ehrensvärd, The Military Archives of Sweden, Stockholm Beauplan - mapy Dniepru i Ukrainy, przekazane hetmanowi wielkiemu koronnemu, Stanisławowi Koniecpolskiemu. Nawet jeśli zdecydowanie większa część materiału kartograficznego, zachowanego w szwedzkich archiwach dotyczy wojen Karola X Gustawa i Karola XII (lata 1655-1660 i 1701-1709), nie można zapominać o tym, że pierwszy kontakt między polskimi a szwedzkimi kartagrafami był o charakterze pokojowym i miał miejsce w latach 1526-1537. Wtedy to Polska przyjęła życzliwie w Gdańsku uciekających ze Szwecji biskupów katolickich, Johannesa Olausa Magnusa i Hansa Braska. Podczas gdy reformacja coraz bardziej szerzyła się w Szwecji, szwedzcy katolicy mogli stworzyć w Gdańsku własną małą kolonię. Tam też przygotował Olaus Magnus - wzorując się na mapach Mikołaja Kopernika i Bernarda Wapowskiego z Krakowa - szkic swojej ogromnej mapy Carta Marina (Mapa Morska), wydrukowany w Wenecji w roku 1539. W tamtych czasach mapa ta ukazywała światu zupełnie nowy obraz krajów Północy.

Włodzimierz Gruszczyński Polska Akademia Nauk, Kraków Pożądane sposoby udostępniania poloników szwedzkich do badań nad historią języka polskiego Najważniejsze: informacja Obecnie większość zainteresowanych osób zaczyna poszukiwania interesujących ich pozycji bibliograficznych od katalogów elektronicznych. Katalogi szwedzkich bibliotek są pod tym względem bardzo dobrze zorganizowane. Prócz elektronicznych katalogów poszczególnych bibliotek istnieje znany i ceniony także poza Szwecją katalog LIBRIS, obejmujący zbiory wszystkich naukowych bibliotek szwedzkich (zwłaszcza uniwersyteckich), a dostępny oczywiście za pośrednictwem Internetu (http://websok.libris.kb.se). W zasadzie więc ewentualne próby zorientowania się w zasobie poloników w szwedzkich bibliotekach, w tym również np. w bibliotece w zamku Skokloster, powinny zakończyć się sukcesem. Co prawda, na stronie www tego zamku (http://lsh. it-norr.com) wśród informacji o zbiorach bibliotecznych nie znajduje się nawet wzmianka o dość dużym zbiorze poloników, a w notce na temat książek w językach obcych wymienia się tylko książki po francusku, włosku i hiszpańsku (jak widać, brak na tej liście - prócz języka polskiego - także łaciny i niemieckiego), ale na samym końcu znajduje się informacja, że cały zbiór został skatalogowany i obecnie stopniowo udostępniania się dane katalogowe właśnie w systemie LIBRIS. System ten umożliwia, jak wiadomo, przeszukiwanie katalogu m.in. w taki sposób, żeby uzyskać informacje tylko z jednej biblioteki i dotyczące książek w określonym języku. Niestety, próba uzyskania listy książek polskojęzycznych w Skokloster na razie kończy się niepowodzeniem, co oznacza zapewne, że informacje o tych książkach nie zostały jeszcze wprowadzone do systemu (trudno się zresztą dziwić, ponieważ w LIBRIS znajduje się na razie tylko 541 spośród ok. 30 tys. pozycji z biblioteki w Skokloster).

124 Włodzimierz Gruszczyński, Polska Akademia Nauk, Kraków Tak więc jedynym - jak na razie - sposobem na to, by dowiedzieć się, jakie książki polskie znajdują się w Skokloster, jest przyjazd do biblioteki i skorzystanie ze znajdującego się tam katalogu (przypomnijmy, że zamek, w którym znajduje się biblioteka, jest przez większą część roku zamknięty). Zdobycie informacji w systemie LIBRIS o starodrukach polskich z innych bibliotek szwedzkich jest - jak się okazuje - niewiele łatwiejsze. Na przykład spośród XVII-wiecznych książek polskich znajduje się w nim tylko ok. 30 pozycji z Biblioteki Królewskiej w Sztokholmie i dwie czy trzy z Miejskiej Biblioteki w Norrkóping (Finspongssamlingen). Wydaje się, że jeszcze trudniej uzyskać informacje o rękopisach. W systemie LIBRIS przewidziana jest możliwość umieszczania danych rękopisów, ale np. próba sprawdzenia, jakie łacińskie rękopisy znajdują się w bibliotece uppsalskiej, zakończyła się wykazaniem czterech pozycji, będących zresztą współczesnymi edycjami dawnych rękopisów. Podobne skutki dało poszukiwanie rękopisów w Bibliotece Królewskiej. Oczywiście istnieją także drukowane informacje o zbiorach poloników w Szwecji. Najbardziej znanym katalogiem jest praca profesora Józefa Trypućki Polonica vetera Upsaliensia [1958]. Obejmuje ona jednak zbiory tylko jednej, choć bardzo ważnej biblioteki szwedzkiej - Biblioteki Uniwersytetu Uppsalskiego. Brak analogicznych publikacji dla innych bibliotek znacznie utrudnia orientację w ich zasobach. Pewną pomocą może służyć prawie 100-letnie wydawnictwo Sprawozdanie z poszukiwań w Szwecyi dokonanych z ramienia Akademii Umiejętności opracowane przez Eugeniusza Barwińskiego, Ludwika Birkenmajera i Jana Łosia (Kraków 1914). Ze zrozumiałych powodów obejmuje ono jednak głównie informacje o najstarszych polonikach, które w znakomitej większości są rękopisami łacińskimi (dodajmy, że autorzy bardzo szeroko rozumieli pojęcie polonikum: włączyli do swego opracowania również informacje na temat dzieł obcych, Polski dotyczących (głównie szwedzkich i rosyjskich) oraz - oczywiście - dzieł obcych pochodzących z polskich bibliotek. Jednak znajdują się w tej pracy także informacje o pewnych dziełach, które są interesujące dla badaczy historii języka polskiego. Wspomnieć także wypada o zasobach archiwalnych i informacjach o nich dostępnych w Internecie. Jak się zdaje, dużą pomocą może służyć Nationell ArkiyDatabas 1, gdzie można znaleźć informacje na przykład o zbiorze pergaminowych listów z Polski z lat 1500-1677 2, czy niezwykle obszernym zbiorze dokumentów dotyczących Inflant: Livonica I z lat 1299-1621 3. W bazie danych 1 http://www.nad.ra.se 2 http://www.nad.ra.se/archive index.aspx?id=a09723d8-9ab7-lld5-a700-0002440207b- 3 http://wwv b&s-balder aspx?id

Pożądane sposoby udostępniania poloników szwedzkich do badań nad historią języka... 125 Archiwum Narodowego można znaleźć także informację o polskich rękopisach i innych dokumentach zawartych w wielotomowym zbiorze Extranea (polska och ryska manuskript och handlingar) stanowiących część wielkiego zbioru Skoklostersamlingen. Niestety polonika w tej bazie danych są zupełnie nieopisane (pole Fórteckning", czyli spis" jest puste), co sprawia, że nie sposób dowiedzieć się czegoś bliższego o zawartości poszczególnych kolekcji dokumentów 4. Dotychczasowe sposoby udostępniania poloników Mikrofilmy i fotokopie W okresie powojennym nieliczne polonika szwedzkie były udostępniane badaczom polskim w postaci mikrofilmów. Tak było np. z unikatowym egzemplarzem dykcjonarza Franciszka Mymera z 1528 r., który został zmikrofilmowany na zamówienie prof. Józefa Trypućki. Mikrofilm trafił do Polskiej Akademii Nauk, gdzie służył do prowadzenia badań porównawczych m.in. w trakcie prac nad słownikiem Bartłomieja z Bydgoszczy 5. Ogólnie trzeba jednak stwierdzić, że dostęp do materiałów ze szwedzkich zbiorów był niezwykle ograniczony (oczywiście w znacznym stopniu z powodów politycznych i ekonomicznych). Możliwość badania poloników mieli w zasadzie głównie naukowcy mieszkający w Szwecji. Badania te ograniczały się - ze względu na niewielką liczbę zainteresowanych nimi osób - do zestawiania bibliografii (najdawniejsze polonika - prof. Józef Trypućko, okres II wojny - prof. Andrzej Nils Uggla). W latach 80. ubiegłego wieku podjęte też zostały prace nad rekonstrukcją katalogu biblioteki kolegium jezuickiego z Braniewa, która w całości została wywieziona do Szwecji jako łup wojenny. Prace te - o ile mi wiadomo - nie zostały na razie uwieńczone publikacją katalogu 6. Mikrofilmy i fotokopie nie były z reguły kopiowane w Polsce i dostęp do nich (a przede wszystkim wiedzę o ich istnieniu) mieli tylko nieliczni badacze (np. o tym, że mikrofilm ze słownikiem Mymera jest dostępny w Polsce, nie wiedzieli m.in. historycy języka na Uniwersytecie Warszawskim). 4 Być może informacje takie będą się mogły pojawić dzięki badaniom, jakie podjęła nad tym zbiorem Jadwiga Wronicz z Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie (por. jej referat w niniejszym tomie). 5 Por.: Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy... 6 Por.: Spandowski, Szyller, 1997, s. 161-168.

126 Włodzimierz Gruszczyński, Polska Akademia Nauk, Kraków Faksymilia Drugą metodą udostępniania poloników jest wydawanie faksymiliów. Niestety - o ile mi wiadomo - prawie w ogóle nie korzystano z tej metody w ostatnich dziesiątkach lat. W okresie pracy w Szwecji (1991-1997) udało mi się doprowadzić do opublikowania w ten sposób dwóch starodruków i dwóch rękopisów (dokładniej mówiąc, rękopisu i jego nieco późniejszej kopii). Druki ukazały się w wydanym w Krakowie tomiku zawierającym podobizny dwóch najstarszych drukowanych słowników staropolskich: Dictionarius Ioannis Murmellii yariarum rerum... i Franciszka Mymera Dictionarium trium linguarum 7. Faksymilia obu słowników zostały opublikowane dzięki wyrażeniu zgody na bezpłatne wydanie reprodukcji przez Bibliotekę Uniwersytetu Uppsalskiego oraz dzięki pomocy finansowej Europejskiego Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie. Starodruki zostały najpierw skopiowane za pomocą kserografu (!), następnie kserokopie zeskanowano, poddano je obróbce cyfrowej i wydrukowano w nakładzie ok. 500 egzemplarzy. Niestety jakość reprintu - z dzisiejszego punktu widzenia - nie jest najlepsza (np. widoczna jest struktura punktowa liter). Mimo to został on bardzo dobrze przyjęty przez środowisko historyków języka (dwie pozytywne recenzje w prasie fachowej). Dzięki niemu mogą poznać te dwa słowniki nie tylko badacze, ale też np. doktoranci i studenci filologii polskiej. Podobizny rękopisów opublikowane zostały jako załączniki do będącej ich opracowaniem książki L. Larssona, W. Gruszczyńskiego pt. Nomina Polonica & Svetica. En polsk-svensk paronymordlista i original och avskrift. Dzięki temu, że rękopisy reprodukowano w pełnym kolorze i z ogromną rozdzielczością przypominają do złudzenia oryginały. Wydania transliterowane lub transkrybowane Ten sposób udostępniania dawnych tekstów jest chyba najbardziej rozpowszechniony, zwłaszcza jeśli chodzi o teksty literackie oraz teksty szczególnie ważne dla badań historycznych (dokumenty życia politycznego i społecznego). Bardzo trudno powiedzieć, jak wiele tekstów (zwłaszcza dawnych) pol- 7 Książka ukazała się w serii Biblioteka Tradycji Literackich", Collegium Columbinum, Kraków 1997. W tym samym woluminie znajduje się mój komentarz do reprintu pt. Dwa najstarsze drukowane słowniki polskie w wydaniu faksymilowym oraz to samo opracowanie w języku niemieckim: Die zwei ältesten gedruckten polnischen Wörterbücher in einer Faksimileausgabe (strony nieliczbowane).

Pożądane sposoby udostępniania poloników szwedzkich do badań nad historią języka... 127 skich i o polskiej proweniencji przechowywanych w bibliotekach i archiwach szwedzkich zostało w ten sposób udostępnionych szerszemu gronu odbiorców. Wydaje się jednak, że stosunkowo niewiele. Kilka z nich znajduje się we wspomnianej już książce Sprawozdanie z poszukiwań w Szwecyi..., np. anonimowy wiersz polski z poł. XVI wieku (s. 83) czy Stanisława Kleryki O powyższemu Sigmunta Augusta królewicza na Księstwo Wielkie Litewskie 1525... (s. 301-305). W wypadku wydań tekstów literackich nie zawsze podaje się podstawę (tak jest chyba z niektórymi utworami sowizdrzalskimi, zachowanymi - o ile mi wiadomo - tylko w Szwecji), trudno więc ocenić, jak wiele z nich poznaliśmy dzięki zachowanym w bibliotekach szwedzkich starodrukom lub rękopisom. Niektóre z nich, jak np. odnaleziony przez Jadwigę Wronicz, a opublikowany (w transkrypcji) przez R. Krzywego wraz z jego świetnym komentarzem utwór Reges et principes Regni Poloniae 8 y opatrywane są jednak dokładną informacją o oryginale i miejscu jego przechowywania. Dokumenty o wartości historycznej publikuje się zwykle, podając informację o podstawie publikacji, tak jak na przykład w wypadku opublikowanego przeze mnie (w transliteracji) tekstu pt. Relacje z bitwy pod Kliszowem 9. W ostatnim okresie ukazało się w transkrypcji kilka nieznanych wcześniej tekstów polskich, których oryginały przechowywane są w zbiorach szwedzkich, a dokładniej należą do będącego przedmiotem konferencji Skoklostersamlingen 10. Należy mieć nadzieję, że jest to początek znacznie dłuższej serii wydawniczej. I choć dla badań historycznojęzykowych dużo większą wartość mają wydania transliterowane niż transkrybowane (w tych ostatnich gubi się zwykle część cech językowych z poziomu ortografii, fonetyki i fleksji), to jednak nawet te ostatnie stanowią dla lingwistów interesujący materiał. Postulaty W dzisiejszych czasach najwygodniejszym i najtańszym, jak mi się zdaje, sposobem udostępniania starodruków i rękopisów jest umieszczanie ich cyfrowych reprodukcji w Internecie lub na nośnikach takich jak CD-ROM. W Polsce metoda ta stosowana jest obecnie na dość szeroką skalę. Jedną z ważniejszych i lepszych bibliotek wirtualnych oferujących wiele interesujących 8 Krzywy 2001-2002, s. 109-113. 9 Gruszczyński 1995, s. 127-132. 10 Dokładne informacje na temat tych wydań znajdują się w referatach opublikowanych w niniejszym tomie, dlatego nie powtarzam ich tutaj.

128 Włodzimierz Gruszczyński, Polska Akademia Nauk, Kraków starodruków jest Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa 11. Od niedawna Polska Biblioteka Internetowa 12 prócz elektronicznych książek udostępnianych w postaci tekstowej umożliwia kontakt z cyfrowymi reprodukcjami wielu starych druków. Szereg niezwykle wartościowych dzieł, w tym: inkunabułów, starodruków i rękopisów 13, udostępniono także dzięki Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Większość z nich dostępna jest tylko na CD 14. W zasadzie każda większa biblioteka naukowa w Polsce udostępnia na swej witrynie internetowej jakieś starodruki, a niekiedy też rękopisy. Oczywiście najczęściej udostępniane są w ten sposób dzieła polskie, stosunkowo często jednak są to także książki obce, zwłaszcza niemieckie. Niestety wydaje się, że szwedzkie biblioteki naukowe w tylko niewielkim stopniu wykorzystują tę metodę (np. na stronie www Biblioteki Uniwersytetu Uppsalskiego nie odnalazłem żadnej informacji o zdigitalizowanych zbiorach i ich udostępnianiu, a na stronie Biblioteki Narodowej (Biblioteki Królewskiej) w Sztokholmie znajduje się odpowiedni link, pod którym można wiele dowiedzieć się o samym programie digitalizacji, ale stosunkowo niewiele można przeczytać). Publikowane są pojedyncze strony, zazwyczaj ważnych i efektownych (np. z estetycznego punktu widzenia) dzieł. Wydaje się, że skanowanie traktuje się w szwedzkich bibliotekach jak usługę, podobnie jak mikrofilmowanie, fotokopiowanie i kopiowanie różnymi innymi technikami. Wychodzi się z założenia, że badacz, który jest zainteresowany danym dziełem lub jego fragmentem, zamówi kopię w takiej formie, jaka mu będzie najbardziej odpowiadała. Pewne dzieła i dokumenty zasługują jednak na udostępnienie szerszej publiczności, a najlepiej na opublikowanie w postaci reprodukcji cyfrowej w Internecie. To dzieła - z punktu widzenia Szwecji - obce, m.in. interesujące nas, polonika, wywiezione przed wiekami jako łupy wojenne. Dziś z oczywistych powodów nie znajdują się one w centrum zainteresowania naukowców szwedzkich (zwłaszcza te napisane po polsku), a jednocześnie są w dalszym 11 http://www.wbc.poznan.pl/dlibra. Cyfrowe reprodukcje starodruków znajdują się w kolekcji Dziedzictwo kulturowe", która zawiera najcenniejsze zabytki piśmiennictwa znajdujące się w zbiorach bibliotek poznańskich oraz pewną liczbę dzieł historycznych i literackich wydanych głównie w wieku XIX. 12 http://www.pbi.edu.pl/index.html. Niestety system wyszukiwania w PBI uniemożliwia zorientowanie się w ilości zreprodukowanych starodruków. 13 Warto zwrócić uwagę, że biblioteka ta zdigitalizowała przede wszystkim te pozycje, które mają wartość ogólnokulturową, mianowicie inkunabuły. Lista wszystkich inkunabułów dostępnych w wersji cyfrowej znajduje się pod adresem: http://buwcd.buw.uw.edu.pl/sklep/htm/plyty.htm. 14 Płyty są sprzedawane za pośrednictwem sklepu internetowego.

Pożądane sposoby udostępniania poloników szwedzkich do badań nad historią języka... 129 ciągu trudno dostępne dla specjalistów z Polski. Badacze mieszkający za granicą nie mogą często zamówić ich kopii, bo po prostu nie wiedzą nawet, że się one w Szwecji znajdują (por. wcześniejszy fragment na temat informacji). Należą do tej grupy przede wszystkim pozycje unikatowe, jak np. wspomniany wcześniej egzemplarz dykcjonarza Mymera z 1528 roku. Wydaje się, że stosunkowo szybko można by zestawić listę książek i innych tekstów, ważnych dla badań polonistycznych (zwłaszcza językowych, historycznych i historycznoliterackich), a znajdujących się wyłącznie w posiadaniu bibliotek szwedzkich. Te właśnie teksty w pierwszej kolejności powinny zostać zdigitalizowane i udostępnione w Internecie albo na CD. Wcześniej oczywiście powinien zostać opublikowany katalog unikatowych poloników znajdujących się w szwedzkich bibliotekach. Można żywić nadzieję, że obecna konferencja stanowi ważny krok na drodze do osiągnięcia tak wyznaczonego celu. Bibliografia: Barwiński, E. (red.), 1914, Sprawozdanie z poszukiwań w Szwecyi dokonanych z ramienia Akademii Umiejętności przez E. Barwińskiego, L. Birkenmajeray J. Łosia, Kraków. Chemperek, D. (wyd.), 2006, Pamiątka rycerstwa sarmackiego i senatorów Obojga narodów przy żałosnej śmierci Jana Karola Chodkiewicza, Polonika w Riksarkivet. Skoklostersamlingen", A. Nowicka-Jeżowa (red.), t. 3, Warszawa. Dictionarius Ioannis Murmellii variarum rerum, W. Gruszczyński (oprać.), 1997, [w:] [Francisci Mymeri] Dictionarius trium linguarum, W. Gruszczyński (oprać, ligwistyczne), W. Wałecki (oprać, polonistyczne), Kraków. Gruszczyński, W., 1995, Relacje z bitwy pod Kliszowem, Acta Sueco-Polonica": 4, s. 127-132. Gruszczyński, W., 1997, Dwa najstarsze drukowane słowniki polskie w wydaniu faksymilowym / Die zwei ältesten gedruckten polnischen Wörterbücher in einer Faksimileausgabe, [w:] Dictionarium trium linguarum, Biblioteka Tradycji Literackich", Kraków. Kacprzak, M. (wyd.), 2006, Sprawa Smoleńska. Z literatury okolicznościowej pierwszej połowy XVII wieku, Polonika w Riksarkivet. Skoklostersamlingen", A. Nowicka-Jeżowa (red.), t. 2, Warszawa. Krzywy, R., 2001-2002, Reges etprincipes Regni Poloniae" Adriana Kochana Wolskiego jako przykład wierszowanego katalogu władców, Acta Sueco-Polonica": 10/11, s. 95-120. Larsson, L., Gruszczyński, W., 1998, Nomina Polonica & Svetica. En polsk-svensk paronymordlista i original och avskriju Acta Bibliotecae R. Universitatis Upsaliensis": 35, Uppsala.

130 Włodzimierz Gruszczyński, Polska Akademia Nauk, Kraków Niemojewski, S., Diariusz drogi pisanej i różnych przypadków żałosnych prowadząc córkę Jerzego Mniszka, Marynę, Dymitrowi Iwanowiczowi w roku 1606, R. Krzywy (wyd.), 2006, Polonika w Riksarkivet. Skoklostersamlingen", A. Nowicka- -Jeżowa (red.), t. 4, Warszawa. Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy: wersja polsko-łacińska, cz. I-III, 1999-2005, E. Kędelska, I. Kwilecka, A. Łuczak (oprać.), Warszawa. Spandowski, M., Szyller, S., 1997, Katalog ôver skrifterfrân jesuiternas bibliotek i Braniewoy Acta Sueco-Polonica": 6, s. 161-168. Teodorowicz-Hellman, E., Nowicka-Jeżowa, A., Straszewicz, M., Wichowa M. (red.), 2006, Polonika w zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji, Polonika w Riksarkivet. Skoklostersamlingen", A. Nowicka-Jeżowa (red.), t. 1, Warszawa. Trypućko, J., 1958, Polonica Vetera Upsaliensia: Catalogue des imprimés polonais ou concernant la Pologne des XVey XVIe, XVIIe et XVIIIe siècles conservés à la Bibliothèque de VUniversité d'upsala, Acta Bibliothecae R. Universitatis Upsaliensis": 13, Uppsala. Strony internetowe: http://www.nad.ra.se http://www.nad.ra.se/archive index.aspx?id=a0972634-9ab7-lld5-a700-0002440207bb&s=balder http://www.wbc.poznan.pl/dlibra http://www.pbi.edu.pl/index.html http://websok.libris.kb.se http://lsh.it-norr.com http://buwcd.buw.uw.edu.pl/sklep/htm/plyty.htm SUMMARY How to make Polish historical documents (polonica) available to researchers with an interest in the history of the Polish language The article deals with the problem of providing access to information on the polonica held in Swedish archives and libraries. Sweden's national on-line library system (LIBRIS) provides no information on a majority of Polish old prints. The Riksarchivet (Swedish National Archives) catalogue contains some well-structured information on Polish old prints, available on-line from the Nationell ArkivDatabas. However, the crucial issue is to provide access to the

Pożądane sposoby udostępniania poloników szwedzkich do badań nad historią języka... 131 actual texts. The author discusses the various forms in which these texts have been available to date, such as microfilm, photocopies, facsimile, transliteration or transcription, and goes on to suggest that those early modern historical documents which relate to Poland but are held in Sweden (manuscripts and old prints, particularly those recorded in Polish and only surviving in Sweden) should be available on-line in a digitised format.