Zabezpieczenie impedancyjne

Zabezpieczenie impedancyjne Spis treści 1. ZASADA DZIAŁANIA ZABEZPIECZENIA IMPEDANCYJNEGO...2 2. ZABEZPIECZENIE IMPEDANCYJNE - STREF...4 2.1. NAZWY STREF...6 2.2. PARAMETRY POBUDZENIOWE...7 2.3. PARAMETRY LINII...8 2.4. PARAMETRY GŁÓWNE STREF...11 2.5. PARAMETRY KSZTAŁTU I ZASIĘGU STREF...13 2.6. PRZYKŁADOWE NASTAWY KSZTAŁTU I KIERUNKU STREF...16 3. DETEKTOR KOŁYSAŃ MOCY...21 3.1. PARAMETRY DETEKTORA KOŁYSAŃ MOCY...22 3.2. ASYNCHRONIZM...23 4. LOKALIZATOR MIEJSCA WYSTĄPIENIA ZWARCIA...24 5. WSKAZÓWKI EKSPLOATACYJNE...26 5.1. WERYFIKACJA POŁĄCZENIA...28 Zabezpieczenia: UTXvZRP UTXvZ Computers & Control Sp. j. 13-1

1. Zasada działania zabezpieczenia impedancyjnego. Zabezpieczenie impedancyjne składa się z trzech modułów : sześciostrefowego zabezpieczenia odległościowego, detektora kołysań mocy i wystąpienia utraty synchronizmu, lokalizatora miejsca wystąpienia zwarcia. Wszystkie te moduły wykorzystują w swojej pracy precyzyjnie zmierzone impedancje zastępcze sześciu analizowanych pętli zwarciowych: dla zwarć międzyfazowych - L12, L23, L31. dla zwarć jednofazowych - L1E, L2E, L3E. Zwarcia międzyfazowe z udziałem ziemi oraz zwarcia trójfazowe analizowane są odrębnie: dla zwarć pomiędzy poszczególnymi fazami, oraz konkretnymi fazami a ziemią. Poniżej przedstawiono schemat elektryczny oraz podstawowe zależności określające metodę pomiaru impedancji (wszystkie wielkości należy traktować jako wektorowe). Rys 1. Impedancje linii w chwili zwarcia Dla Zz=0 : Zwarcia jednofazowe: Z fe = Uz Iz k IE, k = Ze ZL Dla składowych symetrycznych: ZL=Z1, Ze= Zo Z1 3 Zwarcia międzyfazowe: Z ff = U1 U2 I1 I2 Computers & Control Sp. j. 13-2

UWAGA! Z przyjętego założenia (iż impedancja zwarcia Zz równa jest zeru), wynika konieczność uwzględniania jej w obliczanych zasięgach stref (np. rezystancji uziemienia słupa linii napowietrznej). Zabezpieczenie monitoruje w sposób ciągły wszystkie pętle zwarciowe, jednakże warunkiem niezbędnym do stwierdzenia wystąpienia zwarcia jest przekroczenie programowanych progów przez: amplitudy prądów danych faz i/lub prądu doziemnego (patrz rozdział Wybiornik fazowy ). Działanie zabezpieczenia impedancyjnego powiązane jest z działaniem innych modułów przekaźników zabezpieczeniowych takich jak układ sterowania wyłącznikiem czy awarii bezpieczników w obwodach pomiaru napięć. Zabezpieczenie impedancyjne generuje (w przypadku wykrycia zwarcia), sygnał żądania wyłączenia linii oraz reaguje na sygnał związany z żądaniem załączenia na zwarcie, skracając czasy zadziałań dla wszystkich stref do minimalnego czasu opóźnień w strefach. Powiązanie działania danej strefy z pozostałymi modułami funkcjonalnymi urządzenia dokonuje się w trakcie jego konfigurowania. Computers & Control Sp. j. 13-3

2. Zabezpieczenie impedancyjne - stref Zasadniczo zabezpieczenie impedancyjne składa się z sześciu niezależnych stref, nastawianych osobno dla zwarć międzyfazowych i doziemnych. Działanie takiego elementu warunkują: 1. funkcje wejściowe: globalna blokada członów impedancyjnych, strefa załączona, blokada strefy od kołysania mocy (PWS), blokada wyłączenia strefy, blokada opóźnień wyłączania w strefach, 2. sygnały: określające poprawność pomiarów U i I, wartości impedancji pętli zwarciowych, pobudzenia wybiornika faz, sygnał załączenia na zwarcie, awaria bezpiecznika, napięcie fazy = 0, i w przypadku strefy numer 6 - kryterium impedancyjne (KPI), 3. parametry robocze, nastawiane przez użytkownika. Działające zabezpieczenie generuje: 1. funkcje wyjściowe: pobudzenia i starty poszczególnych stref zabezpieczenia; blokada członów impedancyjnych; pobudzenie impedancyjne; wyłączenia do przodu, do tyłu i bezkierunku; ponudzenia impedancyjne pętli zwarcia; 2. sygnały żądające wyłączenia linii oraz sygnał wewnętrznego pobudzenia SPZ (z podaniem numeru żądanego do realizacji programu). Poniżej przedstawiono schemat funkcjonalny stref Blokada członów impedancyjnych Strefa i załączona Blokada strefy i od kołysania mocy Blokada wyłączenia strefy i Blokada opóźnień wyłączania w strefach Awaria bezpiecznika Napięcie fazy = 0 Załączenie na zwarcie Kryterium KPI (spełnione) Pobudzenie wybiornika faz L1, L2, L3 Pobudzenie wybiornika fazy LE Impedancja pętli: Z L12, Z L23, Z L31 Impedancja pętli: Z L1, Z L1, Z L3 Pomiar UL1, UL2, UL3 OK Pomiar IL1, IL2, IL3 OK Funkcje wejściowe Sygnały wejściowe i=<1;6> Strefa nr i PARAMETRY: zasięgi strefy i R,X,RE,RX punkt podcięcia strefy i dla zwarć międzyfazowych czasy opóźnień strefy i jedno i wielofazowe kierunek działania strefy i numer prg. SPZ strefy i minimalny czas opóźnień w strefach parametry toru ziemnopowrotnego parametry toru równoległego wybór osi lub półosi dla kątów kierunku kąty kierunku osi A i B ustawienie strefy jako kryterium pobudzeniowe KPI (tylko dla strefy nr 6) Funkcje wyjściowe Sygnały wyjściowe Pobudzenie strefy i Start strefy i Blokada członów impedancyjnych Pobudzenie impedancyjne Kierunek do przodu (wyłączenie) Kierunek do tyłu (wyłączenie) Bezkierunku (wyłączenie) Pobudzenie impedancyjne L1 Pobudzenie impedancyjne L2 Pobudzenie impedancyjne L3 Pobudzenie impedancyjne L12 Pobudzenie impedancyjne L23 Pobudzenie impedancyjne L31 Zadanie wyłączenia Zadanie zadziałania SPZ numer programu Computers & Control Sp. j. 13-4

Działanie zabezpieczenia impedancyjnego stref związane jest z trzema grupami parametrów, są to tzw. parametry: pobudzeniowe (zakładka Główne ), linii (zakładka Linii ), główne stref (zakładka Stref ), kształtu i zasięgu stref (zakładka Stref ). UWAGA W przypadku występowania awarii bezpiecznika następuje blokada określania położenia wektorów impedancji w stosunku do zadeklarowanych stref. W takim przypadku nie jest możliwe pobudzenie żadnej ze stref. Sposób działania funkcji awarii bezpiecznika został omówiony w rozdziale Obwody i sygnalizacje dodatkowe. Parametry pobudzeniowe, linii i główne stref są wspólne dla wszystkich stref. Parametry kształtu i zasięgu stref są definiowane osobno dla każdej ze stref. Parametry główne stref oraz parametry kształtu i zasięgu stref dostępne są w zakładce Stref, natomiast parametry pobudzeniowe (wybiornika) dostępne są w zakładce Główne. Rys 2. Parametry główne stref oraz kształtu i zasięgu jednej ze stref Computers & Control Sp. j. 13-5

2.1. Nazwy stref Domyślne nazwy stref to kolejno: Strefa 1, Strefa 2, Strefa 3, Strefa 4, Strefa 5, Strefa 6, Operowanie na powyższych nazwach może okazać się kłopotliwe i prowadzić do niejednoznaczności, dlatego wprowadzono możliwość nadawania nazw konkretnym strefom. Klawisz Nazwy stref uaktywnia okno umożliwiające zmianę nazwy strefy. Nazwy tych stref konsekwentnie są używane w dalszych nastawach czyli m.in. zakładce Wejść, Wyjść, dzienniku zdarzeń, pulpicie lokalnym itd. Przykładowo na rys.2. przyporządkowano nazwy stref: Strefa 1, 1N (pierwsza normalna) Strefa 2, 1W (pierwsza wydłużona) Strefa 3, 2 Strefa 4, 1T (pierwsza do tyłu) Strefa 5, 3 Strefa 6, KPI (impedancyjne kryterium pobudzeniowe) Computers & Control Sp. j. 13-6

2.2. Parametry pobudzeniowe Niezależnie od spełnienia kryteriów prądowych zawsze wyznaczane są impedancje wszystkich pętli zwarciowych 3 międzyfazowe i 3 dla doziemień. Jednak pobudzenie impedancyjne stref jest ściśle powiązane z działaniem wybiornika fazowego i jego sygnałami wyjściowymi: Pobudzenie fazy L1 Pobudzenie fazy L2 Pobudzenie fazy L3 Pobudzenie fazy E Zabezpieczenie monitoruje (w sposób ciągły) wszystkie pętle zwarciowe, jednakże warunkiem niezbędnym do stwierdzenia wystąpienia zwarcia jest przekroczenie zaprogramowanego progu przez amplitudy prądu: danych faz i/lub prądu doziemnego. Jeżeli wystąpi zwarcie złożone (np. wielofazowe doziemienie), wtedy urządzenie analizuje odrębnie każdą z pętli zwarciowych. Zasadę działania wybiornika oraz jego funkcje i sygnały zostały omówione w rozdziale Wybiornik fazowy. Pobudzenie wybiornika co najmniej przez jeden prąd fazowy ( Pobudzenie fazy L1 lub Pobudzenie fazy L2 lub Pobudzenie fazy L3 ) jest warunkiem koniecznym do jakiegokolwiek pobudzenia stref. Jeżeli w wyniku działania wybiornika zostanie wykryte tylko jedno pobudzenie fazowe i pobudzenie doziemne ( Pobudzenie fazy E ) to oznacza możliwość wykrycia pojedynczego doziemienia linii. Jeżeli w wyniku działania wybiornika zostaną wykryte co najmniej dwa pobudzenia fazowe, to będą rozpatrywane zwarcia międzyfazowe. Jeżeli oprócz jakiegokolwiek pobudzenia fazowego wybiornika pojawi się pobudzenie doziemne ( Pobudzenie fazy E ), to będą dodatkowo rozpatrywane zwarcia z ziemią. Przykład: Jeżeli prądy: IL1, IL3 oraz ILE zostaną pobudzone prądowo przez wybiornik, to wtedy rozpatrywane będą pętle: L13 dla zwarć międzyfazowych, L1E oraz L3E dla zwarć doziemnych. Jeżeli spełnione są powyższe warunki, to określane zostaje położenie wektorów impedancji w stosunku do zadeklarowanych stref (włącznie z uwzględnieniem ich kierunków) dla pobudzonych pętli międzyfazowych i/lub doziemnych. Jeżeli wystąpi zwarcie złożone (np. wielofazowe doziemienie), wtedy urządzenie analizuje odrębnie każdą z pętli zwarciowych. Efektem wystąpienia pobudzenia jest: start elementów czasowych oraz ew. sygnalizacja: optyczna i stykowa faktu wystąpienia pobudzenia, jak również i jego typ. Computers & Control Sp. j. 13-7

2.3. Parametry linii Dla prawidłowego działania stref i lokalizatora miejsca zwarcia, konieczne jest wprowadzenie parametrów określających impedancje linii. Parametry linii można wprowadzić w zakładce Linii. Parametry linii należy wprowadzić w odniesieniu do strony pierwotnej (ze względu na lokalizator). Należą do nich takie wartości jak: długość linii w km, jednostkowe parametry linii toru ziemnopowrotnego (dla składowych symetrycznych), jednostkowe parametry linii toru równoległego (dla składowych symetrycznych), Poniżej przedstawiono listę parametrów linii: 1. Składowa zerowa toru ziemnopowrotnego Ro [ -320.000-320.000] [Ω] 2. Składowa zerowa toru ziemnopowrotnego Xo [ -320.000-320.000] [Ω] 3. Składowa zgodna toru ziemnopowrotnego R1 [ -320.000-320.000] [Ω] 4. Składowa zgodna toru ziemnopowrotnego X1 [ -320.000-320.000] [Ω] 5. Długość linii [0.1-320 ] [km] 6. Tor równoległy załączony [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE ] 7. Składowa wzajemna toru równoległego Rm [ -320.000-320.000] [Ω] 8. Składowa wzajemna toru równoległego Xm [ -320.000-320.000] [Ω] 9. Składowa zgodna toru równoległego R1 [ -320.000-320.000] [Ω] 10. Składowa zgodna toru równoległego X1 [ -320.000-320.000] [Ω] Ad 1, 2, 3, 4, Składowe toru ziemnopowrotnego [Ω] Dla doziemień zabezpieczenie wykonuje pomiar impedancji pętli zwarciowej wg zależności: Uz Z fe = Iz k IE gdzie: wszystkie wielkości mają postać zespoloną. Stosunek k= Ze ZL czyli dla ZL=Z1 i Ze= Zo Z1 3 k= Ze ZL = Zo Z1 Z1 3 =R Ze ZL I Ze ZL. określa tor ziemnopowrotny. Dla składowych symetrycznych, stosunek ten wynosi Gdzie: Składowa zerowa: Składowa zgodna: Zo=Ro j Xo Z1=R1 j X1 Computers & Control Sp. j. 13-8

Zabezpieczenie wylicza ten stosunek na podstawie tzw. paszportu linii, czyli ogólnie znanych wartości: Ro, Xo oraz R1 i X1 składowych symetrycznych toru ziemnopowrotnego. k= Ze ZL Wzory określające zależność między składowymi symetrycznymi, a stosunkiem przedstawiono poniżej: R ZL Ze =1 Ro R1 Xo X1 1 3 R1 2 X1 2 3 I Ze ZL = 1 3 Xo R1 Ro X1 R1 2 X1 2 UWAGA!!! Wielkości: Ro, Xo, R1, X1 muszą być wartościami odnoszącymi się do całej linii. Jest to konieczne do poprawnego określenia odległości miejsca zwarcia. Ad 5, Długość linii [km] Parametr ten pozwala na prawidłowe obliczenie lokalizacji miejsca zwarcia. Ad 6, Tor równoległy załączony [Tak/Nie] Parametr ten określa czy przy wykonywaniu pomiaru impedancji dla doziemień, będą uwzględnione składowe toru równoległego. UWAGA Jeżeli tor równoległy jest załączony, to konieczny jest pomiar IE2 (prąd ziemnozwarciowy toru równoległego). Pomiar tego prądu ma miejsce na zaciskach 007 i 008 złącza analogowego. Natomiast prąd IE toru ziemnozwarciowego jest wyliczany przez zabezpieczenie z sumy prądów fazowych. Jeżeli tor równoległy jest wyłączony, to prąd IE toru ziemnozwarciowego może być mierzony na zaciskach 007 i 008 złącza analogowego. Computers & Control Sp. j. 13-9

Ad 7, 8, 9, 10 Składowe wzajemne toru równoległego [Ω] Dla doziemień z udziałem toru równoległego zabezpieczenie wykonuje pomiar impedancji pętli zwarciowej wg zależności: Uz Z fe = Iz k IE k 2 IE 2 gdzie: wszystkie wielkości mają postać zespoloną. Stosunek k 2 = Zm ZL Gdzie: Składowa wzajemna: Składowa zgodna: określa tor równoległy, dla składowych symetrycznych. Rm j Xm Zm= 3 ZL=R1 j X1 k 2 = Zm ZL Wzory określające zależność między składowymi symetrycznymi, a stosunkiem przedstawiono poniżej: R Zm ZL = 1 Xm X1 Rm R1 3 R1 2 X1 2 I Zm ZL = 1 3 Xm R1 Rm X1 R1 2 X1 2 Zabezpieczenie wylicza ten stosunek na podstawie tzw. paszportu linii toru równoległego, czyli ogólnie znanych wartości: R1, X1 oraz Rm i Xm składowych symetrycznych toru równoległego. UWAGA!!! Wielkości: R1, X1, Rm, Xm muszą być wartościami odnoszącymi się do całej linii. Jest to konieczne do poprawnego określenia odległości miejsca zwarcia. Computers & Control Sp. j. 13-10

2.4. Parametry główne stref Parametry główne stref określają warunki działania dla wszystkich sześciu stref. Należą do nich takie wartości jak: f.wej. Blokada stopni impedancyjnych, f.wej. Blokada opóźnień wyłączania w strefach, rodzaj osi kierunku kąt osi (półosi) kierunku A i kierunku B, minimalny czas opóźnień w strefach Kierunkowość kształtują dwie osie: A i B, którymi są: półproste lub dwie proste. Kąt osi A może zawierać się w granicach od: 90[ ] do: 135[ ], a osi B od: 0 [ ] do: 45 [ ]. Możliwość wyboru rodzaju osi oraz kąta ich nachylenia, określającego kierunkowość działania zabezpieczenia impedancyjnego, zapewnia szeroką elastyczność w zakresie kształtowania obszaru działania zabezpieczenia. Poniżej przedstawiono listę parametrów głównych stref: 1. Blokada stopni impedancyjnych [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE ] 2. Wejście sterujące blokadą stopni impedancyjnych [IA,IB,IC,ID,IE,fxl,swe] 3. Poziom blokujący stopnie impedancyjne [ _ - wysoki, - niski ] 4. Blokada opóźnień wyłączania w strefach [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE ] 5. Wejście sterujące blokadą opóźnień wyłączania w strefach [IA,IB,IC,ID,IE,fxl,swe] 6. Poziom aktywujący blokadę opóźnień wyłączania w strefach [ _ - wysoki, - niski ] 7. Rodzaj osi kierunku [osi, półosi] 8. Kąt kierunku A [90-135] [ ] 9. Kąt kierunku B [ 0-45 ] [ ] 10. Minimalny czas opóźnień w strefach [1-10] [ms] Ad 1, 2, 3, Blokada stopni impedancyjnych [f.wej] Parametry określające czy blokada stopni impedancyjnych jest aktywna, oraz ewentualnie jakie jest użyte wejście sterujące i poziom blokujący stopnie impedancyjne stref. Parametry określają funkcję wejściową, która blokuje sprawdzanie, czy mierzone impedancje znajdują się w obszarze zadeklarowanych stref (nastawa główna blokująca działanie stref). Jeżeli Blokada stopni impedancyjnych jest aktywna, to zablokowana jest możliwość pobudzenia i wyłączenia od modułu stref. Aby stopnie impedancyjne stref były czynne to funkcja wejściowa Blokada stopni impedancyjnych musi być nieaktywna. Funkcję tą można skonfigurować w zakładce Główne. Natomiast funkcja wyjściowa Blokada członów impedancyjnych (stref) jest potwierdzeniem aktualnego stanu funkcji wejściowej Blokada stopni impedancyjnych. Computers & Control Sp. j. 13-11

Ad 4, 5, 6 Blokada opóźnień wyłączania w strefach [f.wej] Parametry określające czy blokada opóźnień wyłączania w strefach jest aktywna, oraz ewentualnie jakie jest użyte wejście sterujące i poziom blokujący opóźnienia wyłączania w strefach. Jeżeli Blokada opóźnień wyłączania w strefach jest aktywna, to czasy opóźnień zadziałania wszystkich sześciu stref (dla zwarć jednofazowych i wielofazowych) są skracane do Minimalnego czasu opóźnień w strefach zdefiniowanego w parametrze 10. Ad 7, Rodzaj osi kierunku [osi/półosi] Parametr ten określa rodzaj osi kierunku, który wyznacza kierunkowości działania zabezpieczenia odległościowego. sposób podziału Ad 8, 9, Kąt kierunku osi A, osi B [ ] Parametry te określają sposób podziału kierunkowości działania zabezpieczenia odległościowego. Możliwość wyboru kąta nachylenia osi, określających kierunkowość działania zabezpieczenia impedancyjnego, zapewnia szeroką elastyczność w zakresie kształtowania obszaru działania zabezpieczenia. Ad 10, Minimalny czas opóźnień w strefach [ms] Parametr ten definiuje opóźnienie zadziałania zabezpieczenia odległościowego w następujących przypadkach: załączenia na zwarcie, wysterowania funkcji wejściowej Blokada opóźnień wyłączania w strefach (określonej w parametrach 4, 5 i 6). Computers & Control Sp. j. 13-12

2.5. Parametry kształtu i zasięgu stref Wszystkie strefy dedykowane zwarciom doziemnym mają kształt prostokątny, natomiast dla stref dedykowanych zwarciom międzyfazowym istnieje możliwość podcięcia strefy w osi R (skrócenie zasięgu). Kąt podcięcia jest zawsze równy: 45 [ ]. Krok ustawiania impedancji zasięgów stref: 0.005 [Ω] dla In = 1 [A], oraz 0.001 [Ω] dla In = 5 [A]. Parametry impedancyjne podano w odniesieniu do strony wtórnej dla In = 1 [A], natomiast dla In = 5 [A] wartości zasięgów impedancyjnych stref należy podzielić przez pięć! Każda strefa ustawiana jest indywidualnie w pełnym zakresie. Wszystkie granice stref wyposażono w 5 [%] histerezę, zapewniającą stabilne pobudzenie zabezpieczenia dla zwarć na granicy zasięgu każdej z nich. Poniżej przedstawiono parametry kształtu i zasięgu pojedynczej strefy: 1. Strefa załączona [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE] 2. Wejście sterujące załączeniem strefy [IA,IB,IC,ID,IE,fxl,swe] 3. Poziom załączający strefę [ _ - wysoki, - niski ] 4. Blokada strefy od kołysania mocy [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE] 5. Wejście sterujące blokadą od kołysania mocy [IA,IB,IC,ID,IE,fxl,swe] 6. Poziom załączający blokadę od kołysań [ _ - wysoki, - niski ] 7. Zasięg strefy R (międzyfazowej) [ 0.05-160.00][Ω] 8. Zasięg strefy X (międzyfazowej) [ 0.05-160.00][Ω] 9. Punkt podcięcia Rd [ 0.05-160.00][Ω] 10. Zasięg strefy ziemnozwarciowej RE [ 0.05-160.00][Ω] 11. Zasięg strefy ziemnozwarciowej XE [ 0.05-160.00][Ω] 12. Czas opóźnienia strefy dla zwarć jednofazowych (TJF) [ 0.00-32.00 ] [s] 13. Czas opóźnienia strefy dla zwarć wielofazowych (TWF) [ 0.00-32.00 ] [s] 14. Numer programu automatyki SPZ [ 0-6 ] 15. Kierunek [ Przód, Tył, Bezkier.] 16. Strefa używana jako kryterium pobudzeniowe [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE]* 17. Blokada wyłączenia [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE] 18. Wejście sterujące blokadą wyłączenia strefy [IA,IB,IC,ID,IE,fxl,swe] 19. Poziom załączający blokadę wył. strefy [ _ - wysoki, - niski ] * - tylko dla strefy numer 6 Ad 1, 2, 3, Strefa załączona [f.wej] Parametry określające czy dana strefa jest aktywna, oraz ewentualnie jakie jest użyte wejście sterujące i poziom załączający daną strefę. Jeżeli dana strefa jest nieaktywna to zostaje zablokowane sprawdzanie, czy mierzone impedancje znajdują się w obszarze tej strefy. Computers & Control Sp. j. 13-13

Ad 4, 5, 6, Blokada strefy od kołysania mocy [f.wej] Jeżeli moduł detekcji kołysania mocy jest aktywny, to jest możliwość zablokowania danej strefy od wykrycia kołysania mocy. Parametry te określają czy dana strefa ma być zablokowana w przypadku wykrycia kołysania mocy. Blokowanie strefy od kołysania mocy, może być sterowane przez wejście sterujące. Ad 7, 8, 9, Zasięgi stref dla zwarć międzyfazowych Parametry X i R określają zasięg strefy dla zwarć międzyfazowych (parametry 7 i 8). Dodatkowo istnieje możliwość skrócenia zasięgu tej strefy w osi R (parametr 9) dla zwarć o reaktancji X mniejszej lub równej od wartości parametru 9. Skrócenie zasięgu dotyczy tylko zasięgu stref międzyfazowych. Chodzi tu o "uczulenie" strefy w przypadku pracy na długiej, silnie obciążonej linii. UWAGA Obliczone zasięgi stref muszą obejmować także rezystancję miejsca wystąpienia zwarcia. Zwarcie międzyfazowe z ziemią "obsługiwane" jest odrębnie jako: zwarcia międzyfazowe i pojedyncze doziemienia. Ad 7, 8, 9, Zasięgi stref dla zwarć ziemnozwarciowych Parametry RE i XE określa zasięg strefy dla zwarć doziemnych. UWAGA Obliczone zasięgi stref muszą obejmować także rezystancję miejsca wystąpienia zwarcia. Ad 12, 13, Czasy opóźnień zadziałania strefy [ms] Czasy opóźnień danej strefy ustawiane są oddzielnie dla doziemień (TJF) i oddzielnie dla zwarć międzyfazowych (TWF). Po upłynięciu od momentu pobudzenia strefy następuje start (zadziałanie) strefy. Ad 14, Numer programu SPZ [nr prg.] Każda strefa może mieć przypisany jeden z 6 programów SPZ. Po wyłączeniu w tej strefie, następuje pobudzenie SPZ i wykonanie cyklu wg. ustawionego numeru programu. (Patrz rozdział Automatyka SPZ ). Dowolna liczba stref może mieć przypisany ten sam numer programu SPZ. Wpisanie liczby zero ma specjalne znaczenie i oznacza brak wybranego programu SPZ dla danej strefy. Ad 15, Kierunek [Przód,Tył,Bezk.] Parametr wyznacza kierunek działania w danej strefie: Przód, Tył i Bezkierunkowo. Jeżeli strefa nr 6 jest używana jako kryterium pobudzeniowe, to strefa 6 zawsze działa bezkierunkowo. Computers & Control Sp. j. 13-14

Ad 16, Strefa używana jako kryterium pobudzeniowe [Tak/Nie] Parametr dotyczy tylko strefy nr 6. Strefa numer 6 może pracować w trybie normalnym lub w trybie kryterium pobudzenia impedancyjnego (KPI). W trybie tym, strefa z definicji pracuje bezkierunkowo, a jej czas zadziałania wynosi: 40 [ms]. Jeżeli parametr 16 jest załączony, to wtedy pobudzenie zabezpieczenia odległościowego nastąpi gdy: zostanie pobudzony wybiornik przez prądy przynajmniej dwóch faz i jednocześnie wektor impedancji ulokuje się w obszarze działania strefy 6 (dla zwarć międzyfazowych), lub gdy zostanie pobudzony wybiornik przez prąd doziemny i przez prąd jednej fazy i jednocześnie wektor impedancji ulokuje się w obszarze działania strefy 6 (dla zwarć jednofazowych). Jak widać z tego mamy tu do czynienia praktycznie z dwoma niezależnie, działającymi selektywnymi, kryteriami pobudzenia impedancyjnego, osobno dla zwarć z udziałem i bez udziału ziemi. Kształt strefy 6 (dla zwarć międzyfazowych) może zostać podcięty (skrócony w osi R ), w celu uniknięcia wejścia wektora impedancji obciążenia w zakres działania zabezpieczenia. Jest to szczególnie istotne dla pracy długich, silnie obciążonych linii. Ze względu na sposób działania kryterium pobudzenia impedancyjnego użytkownik nie musi zwracać szczególnej uwagi na kształt pozostałych stref (pod tym kątem). Wystarczy jedynie zadbać o prawidłowy kształt strefy 6. Równocześnie istnienie niezależnego kryterium dla zwarć doziemnych, uwarunkowane wystąpieniem składowej zerowej prądu (IE), pozwala użytkownikowi na dopuszczenie dalekiego zasięgu działania zabezpieczenia wzdłuż osi R, obejmującego nawet najodleglejsze doziemienia o dużej rezystancji przejścia. Wniknięcie wektora impedancji obciążenia w obszar działania zabezpieczenia, jest wówczas nieszkodliwy, ze względu na brak pobudzenia wybiornika przez prąd doziemny. Podsumowując, - skrócenie zasięgu działania zabezpieczenia w zakresie zwarć międzyfazowych nie ogranicza w żaden sposób jego zasięgów dla zwarć doziemnych! Na następnych stronach przedstawiono rysunki obrazujące działanie strefy 6 jako kryterium pobudzenia impedancyjnego (KPI). Ad 17,18,19, Blokada wyłączenia [f.wej] Parametry określające czy blokada wyłączenie danej strefy jest aktywna, oraz ewentualnie jakie jest użyte wejście sterujące i poziom blokujący wyłączenie tej strefy. Jeżeli funkcja blokady wyłączenia w danej strefie będzie aktywna, to w wyniku zadziałania danej strefy nie zostanie wygenerowany sygnał WYŁĄCZ. Strefa ta stanie się stopniem zabezpieczeniowym na sygnał. Computers & Control Sp. j. 13-15

2.6. Przykładowe nastawy kształtu i kierunku stref Poniżej przedstawiono przykładowe nastawy stref dla zwarć doziemnych lub międzyfazowych. Użycie rodzaju kierunku osi jako osi, umożliwia wydzielenie strefy nieczułości. Jeżeli strefa 6 jest używana jako kryterium pobudzeniowe (KPI), to zadziałanie w danej strefie jest dodatkowo uwarunkowane znalezieniem się wektora impedancji w tej strefie (szóstej), równocześnie kierunek działania tej strefy jest bezkierunkowy. gdzie: Rys.3. Przykładowe nastawy kształtu stref ze strefą 6 jako KPI dla dwóch osi. Strefa 1 kierunek do przodu, Strefa 2 bezkierunkowa, Strefa 3 kierunek do przodu, Strefa 4 kierunek do tyłu, Strefa 5 brak, Strefa 6 bezkierunkowe kryterium pobudzeniowe (KPI) Computers & Control Sp. j. 13-16

Poniżej przedstawiono przykładowe nastawy stref dla zwarć międzyfazowych. Użycie rodzaju kierunku osi jako osi, umożliwia wydzielenie strefy nieczułości. Jeżeli strefa 6 jest używana jako kryterium pobudzeniowe (KPI), to zadziałanie w danej strefie jest dodatkowo uwarunkowane znalezieniem się wektora impedancji w tej strefie (szóstej), równocześnie kierunek działania tej strefy jest bezkierunkowy. Dla każdej ze stref międzyfazowej można zastosować podcięcie charakterystyki zakresu działania strefy. gdzie: Rys.4. Przykładowe nastawy kształtu stref dla zwarć międzyfazowych ze strefą 6 jako KPI dla dwóch osi. Strefa 1 kierunek do przodu, Strefa 2 kierunek do przodu z podcięciem, Strefa 3 kierunek do przodu, Strefa 4 kierunek do tyłu z podcięciem, Strefa 5 kierunek do tyłu, Strefa 6 bezkierunkowe kryterium pobudzeniowe (KPI) z podcięciem, Computers & Control Sp. j. 13-17

Poniżej przedstawiono przykładowe nastawy stref dla zwarć doziemnych lub międzyfazowych. Użycie rodzaju kierunku osi jako półosi, umożliwia działanie stref bez strefy nieczułości. Rys.5. Przykładowe nastawy kształtu stref dla dwóch półosi. gdzie: Strefa 1 kierunek do przodu, Strefa 2 bezkierunkowa, Strefa 3 kierunek do przodu, Strefa 4 kierunek do tyłu, Strefa 5 brak, Strefa 6 brak, Computers & Control Sp. j. 13-18

Poniżej przedstawiono przykładowe nastawy stref dla zwarć międzyfazowych. Użycie rodzaju kierunku osi jako półosi, umożliwia działanie stref bez strefy nieczułości. Jeżeli strefa 6 nie jest używana jako kryterium pobudzeniowe (KPI), to zadziałanie i konfiguracja kształtu i kierunku tej strefy nie różni się od pozostałych stref. Dla każdej ze stref międzyfazowej można zastosować podcięcie charakterystyki zakresu działania strefy. gdzie: Rys.6. Przykładowe nastawy kształtu stref dla zwarć międzyfazowych dla dwóch półosi. Strefa 1 kierunek do przodu, Strefa 2 kierunek do przodu z podcięciem, Strefa 3 kierunek do przodu, Strefa 4 kierunek do tyłu z podcięciem, Strefa 5 kierunek do tyłu, Strefa 6 kierunek do przodu, Computers & Control Sp. j. 13-19

Poniżej przedstawiono przykładowe nastawy stref dla zwarć międzyfazowych. Użycie rodzaju kierunku osi jako półosi lub osi, dla kątu kierunku A równego 135 [ O ] i dla kątu kierunku B równego 45 [ O ] umożliwia działanie stref bez strefy nieczułości. Jeżeli strefa 6 nie jest używana jako kryterium pobudzeniowe (KPI), to zadziałanie i konfiguracja kształtu i kierunku tej strefy nie różni się od pozostałych stref. Dla każdej ze stref międzyfazowej można zastosować podcięcie charakterystyki zakresu działania strefy. Rys.7. Przykładowe nastawy kształtu stref dla zwarć międzyfazowych dla dwóch osi lub półosi A i B, których kąt kierunku wynosi odpowiednio 135[ O ] i 45[ O ] gdzie: Strefa 1 kierunek do przodu, Strefa 2 kierunek do przodu z podcięciem, Strefa 3 kierunek do przodu, Strefa 4 bezkierunkowa, Strefa 5 kierunek do tyłu, Strefa 6 kierunek do przodu, Computers & Control Sp. j. 13-20

3. Detektor kołysań mocy Detekcja kołysań mocy oparta jest na zasadzie pomiaru szybkości zmian wektora impedancji, przy założeniu że zjawisko to ma charakter trójfazowy - symetryczny. Zmiany impedancji odnoszą się do charakterystyk przeciwkołysaniowych, tworzonych na bazie dwóch stref: wewnętrznej i zewnętrznej. Jeżeli wektor impedancji (przechodząc przez obszar ograniczony strefami: zewnętrzną oraz wewnętrzną), przebywa w tym obszarze dłużej niż przez czas nastawiony, to zostanie wówczas wykryte zjawisko kołysań mocy. Wektory impedancji mogą (ale nie muszą) osiągać obszaru stref roboczych. Po wykryciu kołysań, wszystkie strefy skojarzone z detektorem, na zdefiniowany czas zostaną przejściowo zablokowane. Detektor jest modułem funkcjonalnym, którego działanie warunkują: 1. funkcje wejściowe: detekcja kołysania mocy (załączona), wyłączanie przy utracie synchronizmu załączone, 2. sygnały określające poprawność pomiarów: U i I, wartości impedancji pętli zwarciowej L12, pobudzenia faz, asymetrii prądów fazowych, 3. parametry robocze, nastawiane przez użytkownika. 4. wszystkie prądy fazowe If (IL1, IL2, IL3) są powyżej progu 0.2In, wszystkie napięcia fazowe (UL1, UL2, UL3) są większe od zera. Działające zabezpieczenie generuje : 1. funkcje wyjściowe: gotowości detektora kołysania mocy, wykrycia np. kołysań mocy i ew. utraty synchronizmu, 2. sygnały żądające wyłączenia linii. Poniżej przedstawiono schemat funkcjonalny detektora kołysań mocy Detekcja kołysania mocy (załączona) Wyłączanie przy utracie synchronizmu Funkcje wejściowe Detektor kołysania mocy (PWS) PARAMETRY: dopuszczalna asymetria strefa wewnętrzna R, X strefa zewnętrzna R, X czas przejścia między strefami czas blokowania członu impedancyjnego Funkcje wyjściowe Gotowość detektora kołysania mocy Kołysanie mocy Asynchronizm Impedancja pętli Z L12 Poziom asymetrii I Pomiar U OK Pomiar I OK Wszystkie prądy fazowe If>0.2In Wszystkie napięcia fazowe Uf>0 Sygnały wejściowe Sygnały wyjściowe Wykryto kołysanie mocy Wyłącz od asynchronizmu Computers & Control Sp. j. 13-21

3.1. Parametry detektora kołysań mocy Krok ustawiania impedancji zasięgów stref: 0.005 [Ω] dla In = 1 [A], oraz 0.001 [Ω] dla In = 5 [A]. Parametry impedancyjne podano w odniesieniu do strony wtórnej dla In = 1 [A], natomiast dla In = 5 [A] wartości zasięgów impedancyjnych stref należy podzielić przez pięć! Z działaniem detektora kołysań mocy związane są następujące parametry : 1. Detekcja kołysania mocy [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE] 2. Wejście sterujące detekcją kołysania mocy [IA,IB,IC,ID,IE,fxl,swe] 3. Poziom załączający detekcję kołysania mocy [ _ - wysoki, - niski] 4. Dopuszczalna asymetria prądów [ 0.05-0.50 ] [In] 5. Strefa wewnętrzna R [ 0.1-160.00] [Ω] 6. Strefa wewnętrzna X [ 0.1-160.00] [Ω] 7. Strefa zewnętrzna R [ 0.1-160.00] [Ω] 8. Strefa zewnętrzna X [ 0.1-160.00] [Ω] 9. Czas przejścia pomiędzy strefami [ 0.04-1.00] [s] 10. Czas blokowania członu impedancyjnego [ 0.01-32.00] [s] 11.Wyłączenie po utracie synchronizmu [Wybór - TAK, Brak wyboru - NIE] 12. Wejście sterujące wyłączeniem po utracie synchronizmu [IA,IB,IC,ID,IE,fxl,swe] 13. Poziom załączający wyłączenie po utracie synchronizmu [ _ - wysoki, - niski] Parametry 1, 2, 3 określają czy detekcja kołysania mocy jest aktywna. Jeżeli tak, to aby nastąpiło pobudzenie detekcji kołysania mocy muszą być spełnione dodatkowe warunki: wszystkie prądy fazowe są powyżej progu 0.2[In], napięcia faz są większe od zera (f.wyj. Napięcie fazy równe zero jest wysterowana), asymetria prądów jest większa niż wartość parametru 4, Detekcja kołysań mocy oparta jest na zasadzie pomiaru szybkości zmian wektora impedancji, przy założeniu że zjawisko ma charakter trójfazowy symetryczny. Zmiany impedancji odnoszone są do charakterystyk przeciwkołysaniowych, tworzonych na bazie dwóch stref: wewnętrznej (parametry 5 i 6) oraz zewnętrznej (parametr 7 i 8). Jeżeli wektor impedancji, przechodząc przez obszar ograniczony strefami: zewnętrzną oraz wewnętrzną, przebywa w tym obszarze dłużej niż wartość parametru 9, to zostaje wykryte zjawisko kołysań mocy. Wektor impedancji może, (ale nie musi) osiągnąć obszaru stref roboczych. Po wykryciu kołysań mocy wszystkie strefy skojarzone z detektorem (patrz parametry stref f.wyj. Blokada strefy od kołysania mocy ) na czas zdefiniowany parametrem 10 zostają przejściowo zablokowane. Computers & Control Sp. j. 13-22

3.2. Asynchronizm Jeżeli moduł detekcji kołysania mocy jest aktywny to jest możliwa detekcja utraty synchronizmu. Wykrycie utraty synchronizmu następuje w wyniku stwierdzenia faktu, że: znak części rzeczywistej impedancji uległ zmianie, wektor impedancji przeszedł na wskroś przez obszar przeciwkołysaniowy, proces ten przebiegał wolniej niż zadeklarowany w nastawach czas (parametr 9). Jeżeli funkcja wejściowa Wyłączenie przy utracie synchronizmu jest aktywna (parametry 11, 12, 13), to w przypadku wykrycia utraty synchronizmu, nastąpi wyłączenie definitywne i natychmiastowe linii, bez pobudzenia SPZ-u. Funkcja wej. Wyłączenie po utracie synchronizmu może być sterowana stanem (parametr 13) wybranego wejścia (parametr 12). Computers & Control Sp. j. 13-23

4. Lokalizator miejsca wystąpienia zwarcia. Lokalizator miejsca wystąpienia zwarcia pracuje w oparciu o algorytm kompensacji prądów obciążenia. Po wygenerowaniu przez zabezpieczenie sygnału wyłącz, zostaną zapamiętane wartości wektorów: napięć i prądów zwarciowych. Dane te posłużą razem do wykonania szeregu złożonych obliczeń, w wyniku których (na podstawie parametrów jednostkowych linii), wyznaczona zostanie odległość do miejsca wystąpienia zwarcia. Wynik obliczeń uwzględnia kierunek zwarcia - oznaczany dla zwarć do przodu znakiem plus, a dla zwarć do tyłu znakiem minus. Lokalizator miejsca wystąpienia zwarcia, podobnie jak inne moduły zabezpieczenia, jest elementem niezależnym. Ze względu na to, iż lokalizator pracuje na wielkościach strony pierwotnej, stąd konieczność odpowiedniego podania wszystkich parametrów jednostkowych linii oraz prawidłowego wczytania wartości przekładni: napięciowej (Pt) i prądowej (Ct) przekładników pomiarowych. Załączenie działania lokalizatora miejsca zwarcia, następuje po zaznaczeniu wyboru Lokalizatora w zakładce parametrów Główne. Parametry wg których działa lokalizator miejsca zwarcia, zostały omówione powyżej i znajdują się w zakładce parametrów Linii, a należą do nich długość linii parametry toru ziemnozwarciowego parametry toru równoległego przekładnia napięciowa Pt przekładnia prądowa Ct Lokalizacja miejsca wystąpienia zwarcia obliczana jest po każdorazowym wyłączeniu linii przez zabezpieczenie. Wszystkie kryteria określane są automatycznie, a całość obliczeń zostaje wykonana w oparciu o następujące zależności : gdzie : L= I [U I I ' ] I [Zz I I I ' ] U - wektor napięcia wybranej pętli zwarciowej, I - wektor prądu pętli zwarciowej, I ' - wektor prądu obciążenia linii, Zz - impedancja zastępcza pętli zwarciowej, L - odległość do miejsca wystąpienia zwarcia, * - oznacza liczbę zespoloną sprzężoną. Computers & Control Sp. j. 13-24

Dla zwarć międzyfazowych : I = I1 - I2; I ' = Iob1 - Iob2; Zz = Z1; Z1 - impedancja dla składowej zgodnej prądu Dla zwarć jednofazowych z ziemią: I = Ix ; I ' = Iobx; Zz = Z1 - k ( Z0 - Z1)/3 - km Zm; oraz: k = IE / Ix; km = IE2 / Ix; gdzie: Iob1 - prąd toru ziemnopowrotnego pętli zwarciowej, Iob2 - prąd toru ziemnopowrotnego linii równoległej, Z1 - impedancja jednostkowa dla składowej zgodnej prądu, Z0 - impedancja jednostkowa dla składowej zerowej prądu, Zm - jednostkowa impedancja wzajemna linii równoległych. Computers & Control Sp. j. 13-25

5. Wskazówki eksploatacyjne W niniejszym dokumencie przedstawiono kilka podstawowych wskazówek związanych z: programowaniem, nastawami oraz podłączaniem zabezpieczeń - w różnych wersjach wykonań. Informacje te należy traktować jako pewne wytyczne, stanowiące pomoc w zakresie eksploatacji tychże urządzeń i w żadnym stopniu nie mogą stanowić o ostatecznym ich sposobie zaprogramowania i przyłączenia. Przyjęcie danego rozwiązania (jako właściwego), w każdym przypadku, należy do odpowiednich służb zabezpieczeniowych. Wszystkie zabezpieczenia w sposób jednolity traktują czasy opóźnień, definiowane jako czas od: pobudzenia do wygenerowania sygnału startu danego członu. Sygnał startu najczęściej jest również sygnałem żądającym wyłączenia linii, chyba że inne warunki stanowią inaczej (np. w przypadku wykorzystywania funkcji blokowania wyłączeń). Ustawienie opóźnienia danego członu na czas równy 32 [s] równoważne jest z czasem opóźnienia równym (zablokowaniem jego działania). Człon będzie generował sygnał pobudzenia i nigdy nie wygeneruje sygnał startu (zadziałania). Rozdzielczość odliczania czasów opóźnień członów impedancyjnych wynosi zasadniczo 10 [ms]. Zabezpieczenia impedancyjne w działaniu opóźnień stref uwzględniają czas od momentu pojawienia się zwarcia do startu pobudzenia strefy. Czas zadziałania stref równy jest czasowi nastawionego opóźnienia: +/- 10 [ms] plus czas zadziałania wewnętrznych przekaźników wynoszący średnio 6 [ms] ( max.- 11 [ms] ). Wszystkie człony impedancyjne działają w oparciu o rachunek zespolony i zastosowane algorytmy nie wprowadzają żadnych ograniczeń co do kształtu stref, w szczególności stosunku: R/X! Zabezpieczenia działają poprawnie dla wszystkich linii z uziemionym punktem neutralnym, niezależnie od wartości pierwotnych napięcia znamionowego. Rozdzielczość zabezpieczeń, 5 [mω/1a] i 1 [mω/5a], zapewnia możliwość wykorzystania urządzenia dla linii o długości min. 1[km], z klasą lepszą od 10 (praktyczne próby potwierdzają klasę lepszą niż 3 i to zarówno dla pomiaru impedancji jak i dla lokalizacji miejsca wystąpienia zwarcia, w warunkach załączenia linii na zwarcie ). Zakres pomiarowy prądów wynoszący 50 [In], przy nieliniowości mniejszej od: 0.1[%] (w całym zakresie) przesuwają problem nasycenia się przekładników prądowych z urządzenia w kierunku przekładników stacyjnych. Urządzenia wyposażono w pamięć napięciową, włączaną dla napięć fazowych o wartościach poniżej 0.3 [V] (strona wtórna). Taki poziom napięcia gwarantuje to, że tylko nieliczne, bliskie zwarcia będą obsługiwane bez precyzyjnego wyznaczenia impedancji pętli zwarciowej a jedynie w oparciu o kierunek zwarcia ( przód, ewentualnie tył ). Zasięgi stref (niezależnie od typu zwarcia), ustawiane są w odniesieniu do składowej zgodnej impedancji tzn. impedancji przewodu od miejsca zainstalowania zabezpieczenia do punktu końca danej strefy. Nastawy dotyczą impedancji przewodu a nie pętli zwarciowej! W zabezpieczeniach ustawia się parametry linii w postaci składowych impedancji: Z1 i Z0 (składowe symetryczne), służące do wyznaczenia tzw. współczynnika kompensacji toru ziemnopowrotnego dla zwarć z udziałem ziemi. Współczynnik kompensacji jest jeden dla wszystkich stref. Jeżeli (z pewnych powodów), działanie stref powinno być związane z innym współczynnikiem, to można w pewnych granicach skorygować zasięg danej strefy. Zależność Computers & Control Sp. j. 13-26

korygująca pomiędzy zasięgiem Z strefy i współczynnikiem kompensacji wyraża się zależnością gdzie: Zln = Zls * ( 1+ks ) / ( 1+kn ) ; Zln to nowy, skorygowany zasięg strefy, Zls - zasięg poprzedni; ks współczynnik kompensacji toru ziemnopowrotnego, wspólny dla wszystkich stref kn - rzeczywisty współczynnik dla danej strefy, wynikający z parametrów linii, Współczynniki: ks i kn określone są zależnościami : ks = ( Zo - Z1 ) / 3xZ1; kn = ( ( Ro+jXo) / (R1+jX1) - 1 ) / 3 ; i wszystkie wielkości są wielkościami zespolonymi. UWAGA Zmiana zasięgu strefy wg. powyższej zależności - w rzeczywistości zmienia kształt strefy. Dla zwarć doziemnych zasięg strefy jest zbliżony do koła o promieniu: Zln. Strefa numer 6 może być użyta jako tzw. Kryterium Pobudzenia Impedancyjnego (w skrócie KPI). Pracuje ona bezkierunkowo, z czasem własnym zabezpieczenia i jest osobno ustawiana dla zwarć międzyfazowych i zwarć doziemnych. Pobudzenie impedancyjne następuje po wniknięciu wektora impedancji w obszar strefy 6 i jest warunkiem niezbędnym do pobudzenia jakiejkolwiek innej strefy. Możliwość ustawiania KPI - oddzielnie dla różnych rodzajów zwarć pozwala na wyraźne zwiększenie zasięgu strefy wzdłuż osi R (dla zwarć doziemnych), bez obawy o wejście w obszar normalnego obciążenia linii. Zabezpieczenia przyjmują to, że rezystancja miejsca zwarcia równa jest zeru! Stąd konieczność uwzględnienia tej wartości w zasięgu wzdłuż osi R. Wykorzystując w/w właściwość możemy objąć działaniem zabezpieczenia odległościowego także i zwarcia wysokorezystancyjne. Szczególnym przypadkiem zwarć są zwarcia bliskie, występujące w odległości rzędu kilkudziesięciu metrów od miejsca zainstalowania urządzenia. Może wystąpić wtedy problem pewnych oscylacji wyników pomiaru impedancji wokół wartości zera. Zabezpieczenie widzi wówczas zwarcie raz w kierunku do przodu, a innym razem do tyłu, ew. dla pewnych rodzajów ustawionych kierunkowości np. przy pomocy prostych, raz w obszarze stref, a raz w obszarze blokowania. Przyczyną tego zjawiska są błędy transformacji przekładników prądowych oraz (w mniejszym stopniu) ograniczona rozdzielczość przetworników A/C zabezpieczenia. Pewnym rozwiązaniem tego problemu jest ustawienie wybranej strefy bezkierunkowo z zasięgiem: R = 0.01 [Ω] i X = 0.01[Ω] (dla obwodów 1[A]) i czasem opóźnienia większym o 10 [ms] od czasu działania strefy: 1N oraz z aktywnym programem SPZ-u. W takim przypadku bardzo bliskie zwarcie zostanie wyłączone z czasem co najwyżej o 10 [ms] większym od czasu działania strefy 1N. Lokalizator miejsca wystąpienia zwarcia działa w oparciu o algorytm z kompensacją prądów obciążenia linii. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż lokalizator pracuje na danych pierwotnych i dlatego wszystkie parametry jednostkowe powinny odpowiadać wartościom pierwotnym, a wartości przekładni: napięciowej i prądowej są mu niezbędne tylko do prawidłowego przeliczenia zmierzonych napięć i prądów na stronę pierwotną. Computers & Control Sp. j. 13-27

5.1. Weryfikacja połączenia Zabezpieczenia serii: UTX wyposażone są w szereg funkcji ułatwiających sprawdzenie poprawności podłączenia ich do przekładników pomiarowych. Każde z zabezpieczeń posiada funkcję wyświetlania na lokalnym pulpicie aktualnych wielkości napięć, prądów i faz, zwaną POMIARY. Wskazania te przedstawiają moduły: napięć i prądów poszczególnych faz i kąty pomiędzy nimi, wyświetlane w zakresie: +/- 180[ ]. Znak plus oznacza przepływ mocy od zabezpieczenia, a znak minus do zabezpieczenia (UWAGA: możliwe jest wyświetlanie mocy w sposób inwersyjny, wtedy pojawia się dodatkowa literka i ). Wyświetlane wielkości pozwalają na równoczesną weryfikację poprawności pomiarów wykonywanych przez urządzenie. Używając komputer wyposażony w program SAZ 2000, podłączony z zabezpieczeniem, możemy dodatkowo sprawdzić poprawność wykonanego podłączenia, używając funkcji STAN WEJŚĆ ANALOGOWYCH. Wyniki pomiarów urządzenia są wyświetlane w wielkościach pierwotnych a funkcja WYKRES umożliwi obserwację napięć i prądów w postaci wektorowej. Program SAZ wyświetlając zależności fazowe odnosi je zawsze do napięcia UL1! Zaleca się wykonanie następujących czynności, weryfikujących poprawność podłączenia urządzenia w polu linii na obiekcie : Identyfikacja faz. 1. Uruchomić funkcję pt. POMIARY. 2. Przez chwilowe odłączanie i przyłączania sygnałów napięciowych sprawdzić czy odłączenie powoduje wskazanie zera na właściwej pozycji, a przyłączenie powrót do wartości poprzedniej. 3. Przez zwieranie obwodów prądowych sprawdzić czy zanik wielkości pomiarowej następuje na właściwej pozycji. Poprawność pomiaru. Porównać wskazania zabezpieczenia ze wskazaniami przyrządu o klasie min. 0.5. Kierunkowość. 1. Porównać wskazania zabezpieczenia z innymi przyrządami na okoliczność kierunku przepływu mocy. 2. Wywołać sztuczną asymetrię napięć i prądów sprawdzić kąt pomiędzy: UE i IE. Computers & Control Sp. j. 13-28