POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA I Program PULS ŻYCIA autor: Elżbieta Mazurek Podręcznik do biologii opracowany przez: Małgorzatę Jefimow i Mariana Sęktas NA ŚRÓDROCZNĄ OCENĘ KLASYFIKACYJNĄ ocena śródroczna ustalana jest na podstawnie okresowego podsumowania osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć biologii Dział: BIOLOGIA JAKO NAUKA wymienić źródła wiedzy biologicznej podać przykłady dziedzin biologii wyjaśnić zastosowanie atlasów i kluczy do oznaczania organizmów wymienić cechy organizmów żywych wskazać komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia wymienić struktury budujące komórkę roślinną, zwierzęcą, grzyba i bakterii korzystać z poszczególnych źródeł wiedzy rozróżnić próbę kontrolną i badawczą podać funkcje poszczególnych organelli wyjaśnić zadania systematyki podać kryteria na podstawie których wyróżniamy pięć królestw wymienić jednostki klasyfikacji biologicznej posługuje się mikroskopem scharakteryzować wybrane dziedziny biologii odróżnić pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub po opisie poszczególne składniki komórki wyjaśnić rolę poszczególnych elementów komórki porównać budowę różnych komórek omówić zasady systemu klasyfikacji biologicznej objaśnić zasadę stopniowego komplikowania się poziomów organizacji życia omówić budowę i funkcje organelli komórkowych analizować różnice między poszczególnymi typami komórek rysować obraz widziany pod mikroskopem ocenić sztuczne i naturalne systemy podziału organizmów uzasadnić potrzebę klasyfikowania organizmów wykorzystywać atlasy do rozpoznawania pospolitych gatunków organizmów Dział: JEDNOŚĆ I RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW określić, czym jest odżywianie oraz wymienić podstawowe sposoby odżywiania się organizmów określić, czym jest oddychanie i wyjaśnić, na czym polega wymiana gazowa wskazać mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie przedstawić oddychanie tlenowe i fermentację jako procesy dostarczające energii określić, czym jest rozmnażanie rozróżnić rozmnażanie płciowe i bezpłciowe 1
podać przykłady płciowego i bezpłciowego rozmnażania się organizmów omówić różnice między organizmami samożywnymi a cudzożywnymi wymienić czynniki niezbędne do życia organizmów samożywnych i cudzożywnych wyjaśnić, na czym polega fotosynteza wymienić substraty i produkty fotosyntezy omówić sposoby oddychania wymienić przykłady organizmów charakteryzujące się różnym sposobem oddychania rozróżnić wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe rozpoznać sposoby rozmnażania się organizmów wyjaśnić, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe scharakteryzować różne strategie odżywiania wykazać różnorodność odżywiania się organizmów cudzożywnych określić warunki przebiegu fotosyntezy ocenić, czy dany organizm jest samożywny, czy cudzożywny uzasadnić, że oddychanie jest procesem niezbędnym do życia scharakteryzować rodzaje rozmnażania wykazać różnice w pobieraniu i trawieniu pokarmów u różnych organizmów wyjaśnić, na czym polega chemosynteza porównać oddychanie tlenowe i beztlenowe omówić znaczenie fermentacji zapisać słownie równanie reakcji oddychania tlenowego ocenić znaczenie samozapłodnienia zastosować w praktyce wiadomości dotyczące rozmnażania wegetatywnego Dział: BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE wymienić miejsca występowania bakterii i wirusów wymienić miejsca występowania protistów wymienić grupy organizmów należących do protistów wskazać środowisko życia glonów podać przykłady organizmów należących do glonów podać przykłady grzybów i porostów wymienić sposoby rozmnażania się grzybów rozpoznać porosty wśród innych organizmów podać charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów rozpoznać i podać nazwy form morfologicznych bakterii widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji opisać budowę grzybów wymienić cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów podać przykłady bakterii i wirusów określić znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce człowieka omówić czynności życiowe poszczególnych grup protistów 2
wymienić wspólne cechy organizmów zaliczanych do glonów omówić znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka omówić czynności życiowe grzybów podać przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka rozpoznać porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu wyjaśnić, co to jest grzybica scharakteryzować wybrane czynności życiowe bakterii wymienić choroby bakteryjne i wirusowe scharakteryzować poszczególne grupy protistów wykazać chorobotwórcze znaczenie protistów wyjaśnić, że glony to grupa ekologiczna, do której należą przedstawiciele trzech królestw omówić wybrane czynności życiowe glonów scharakteryzować budowę grzybów owocnikowych omówić sposoby rozmnażania się grzybów wykonać i opisać rysunek wskazanych grzybów ocenić znaczenie bakterii i wirusów określić warunki tworzenia się przetrwalników ocenić rolę bakterii jako symbiontów i destruentów porównać czynności życiowe poszczególnych grup protistów wymienić choroby wywoływane przez protisty przeanalizować wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w środowisku ocenić znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnić zależność między głębokością a występowaniem określonych grup glonów wykazać znaczenie mikoryzy dla grzyba i rośliny określić znaczenie poszczególnych organizmów w budowie plechy porostu rozpoznać i podać nazwy różnych form morfologicznych porostów proponować sposób badania czystości powietrza, znając wrażliwość porostów na zanieczyszczenia Dział: ŚWIAT ROŚLIN wyjaśnić, czym jest tkanka podać przykłady tkanek roślinnych wskazać na ilustracji komórki tworzące tkankę dokonać podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe wymienić cechy budowy poszczególnych tkanek roślinnych opisać funkcje wskazanych tkanek scharakteryzować budowę, rozmieszczenie i funkcje poszczególnych tkanek roślinnych scharakteryzować przyrost na długość wykazać związek budowy wskazanej tkanki z jej funkcją rozpoznać i narysować tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych 3
NA ROCZNĄ OCENĘ KLASYFIKACYJNĄ ocena roczna ustalana jest na podstawie podsumowania osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć biologii w danym roku szkolnym Dział: ŚWIAT ROŚLIN wymienić podstawowe funkcje korzenia rozpoznać systemy korzeniowe omówić funkcje łodygi podać nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi wymienić funkcje liści rozpoznać elementy budowy liścia wymienić miejsca występowania mszaków podać nazwy organów mszaków wymienić miejsca występowania paprotników rozpoznać organy paproci rozpoznać paprotniki wśród innych roślin wymienić miejsca występowania roślin nagonasiennych rozpoznać rośliny nagonasienne wśród innych roślin wymienić miejsca występowania roślin okrytonasiennych podać nazwy elementów budowy kwiatu rozróżnić kwiat i kwiatostan rozpoznać rośliny okrytonasienne wśród innych roślin rozpoznać modyfikacje korzeni omówić budowę zewnętrzną korzenia rozpoznać tkanki budujące łodygę rozpoznać różne modyfikacje liści rozróżnić typy ulistnienia łodygi rozpoznać mszaki wśród innych roślin omówić znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnić rolę poszczególnych organów paprotników wymienić przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia omówić znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka wymienić sposoby rozsiewania nasion i owoców rozróżnić owoce pojedyncze i złożone omówić znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka przeanalizować budowę wewnętrzną korzenia jako funkcjonalnej całości narysować różne systemy korzeniowe narysować schematycznie przekrój poprzeczny i podłużny łodygi omówić funkcje poszczególnych modyfikacji liści przeanalizować cykl rozwojowy mszaków narysować mech i podpisać jego organy przeanalizować cykl rozwojowy paproci scharakteryzować skrzypy, widłaki i paprocie przeanalizować cykl rozwojowy sosny rozpoznać rodzime gatunki nagonasiennych określić, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka omówić funkcje poszczególnych elementów budowy kwiatu 4
przeanalizować cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych ocenić znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnić sposób pobierania wody przez roślinę scharakteryzować modyfikacje korzeni przeanalizować związek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcjami przeanalizować funkcje poszczególnych elementów budowy anatomicznej liścia wyjaśnić, dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi rozpoznać za pomocą atlasów 5 gatunków rodzimych paprotników udowodnić związek budowy roślin nagonasiennych ze środowiskiem ich życia wykazać związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania scharakteryzować sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując związek z ich budową rozpoznać 5 gatunków drzew okrytonasiennych występujących w Polsce projektować doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi ŚWIAT BEZKRĘGOWCÓW wyjaśnić, czym jest tkanka wymienić podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych wyjaśnić, co to są gąbki podać miejsca występowania gąbek i parzydełkowców wymienić charakterystyczne cechy gąbek i parzydełkowców wymienić charakterystyczne cechy płazińców i nicieni rozpoznać na ilustracji płazińce i nicienie scharakteryzować tasiemce i glisty jako pasożyty układu pokarmowego omówić drogi zakażenia pasożytniczymi płazińcami i nicieniami wyjaśnić, w jaki sposób można ustrzec się przez zakażaniem pasożytniczymi płazińcami i nicieniami rozpoznać pierścienice wśród innych zwierząt rozpoznać stawonogi wśród innych zwierząt rozpoznać na ilustracji przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów rozpoznać ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt wymienić charakterystyczne cechy mięczaków określić najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych wymienić rodzaje tkanki łącznej podać rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie omówić znacznie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie wskazać na ilustracji elementy budowy tasiemca wymienić charakterystyczne cechy pierścienic wymienić charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków wymienić części ciała ślimaków, małży i głowonogów wymienić narządy oddechowe mięczaków wskazać małże jako organizmy produkujące perły scharakteryzować budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych narysować schemat komórki nerwowej i opisać poszczególne elementy jej budowy scharakteryzować wskazane czynności życiowe gąbek i parzydełkowców 5
wyjaśnić mechanizm ruchu parzydełkowców udowodnić, że tasiemce są przystosowane do pasożytniczego trybu życia omówić różnice między płazińcami a nicieniami scharakteryzować wskazane czynności życiowe płazińców i nicieni scharakteryzować układ krwionośny pierścienic scharakteryzować wskazane czynności życiowe pierścienic wykazać związek budowy pijawki z pasożytniczym trybem jej życia scharakteryzować wskazane czynności życiowe stawonogów udowodnić, że owady są przystosowane do życia w środowisku lądowym scharakteryzować wskazane czynności życiowe mięczaków porównać budowę ślimaków, małży i głowonogów opisać rodzaje tkanki nabłonkowej scharakteryzować rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi wykazać związek budowy gąbek i parzydełkowców ze środowiskiem ich życia wyjaśnić sposób działania parzydełka scharakteryzować symetrię ciała płazińców udowodnić, że pierścienice są bardziej rozwiniętymi zwierzętami niż płazińce i nicienie udowodnić istnienia związku między środowiskiem życia a narządami wymiany gazowej wykazać związek budowy mięczaków ze środowiskiem ich życia scharakteryzować sposoby poruszania się poszczególnych grup mięczaków projektować doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic w użyźnianiu gleby ŚWIAT KRĘGOWCÓW określić pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców podać nazwy elementów szkieletu kręgowców scharakteryzować ryby podać nazwy płetw ryby rozpoznać skrzela jako narządy wymiany gazowej określić środowiska życia płazów scharakteryzować płazy wymienić stadia rozwojowe żaby podać po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych określić środowisko życia gadów scharakteryzować gady podać cztery przykłady gadów występujących w Polsce scharakteryzować ptaki wymienić ptaki różnych środowisk rozpoznać rodzaje piór ptaków wymienić elementy budowy jaja wyjaśnić konieczność migracji ptaków omówić charakterystyczne cechy ssaków podać przykłady siedlisk zajmowanych przez ssaki rozróżnić ssaki wśród innych zwierząt rozróżnić ssaki wodne i lądowe wymienić narządy zmysłów ssaków 6
wymienić funkcje szkieletu bezkręgowców podać przykłady szkieletów bezkręgowców wymienić elementy budowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców wymienić przystosowania ryb do życia w wodzie określić rodzaj zapłodnienia u ryb wymienić przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie wyjaśnić, na czym polega hibernacja omówić cykl rozwojowy żaby wymienić przystosowania gadów do życia na lądzie omówić znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów wymienić narządy zmysłów gadów wymienić przystosowania budowy ptaków do lotu omówić różnice pomiędzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz podać ich przykłady wyjaśnić rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji podać przykłady gatunków ssaków rozróżnić uzębienie drapieżnika i roślinożercy wymienić przystosowania ssaków do zajmowania różnych siedlisk scharakteryzować poszczególne elementy szkieletu kręgowców porównać układ krwionośny bezkręgowców i kręgowców omówić wybrane czynności życiowe ryb określić charakterystyczne cechy rozmnażania ryb wyjaśnić przyczyny wędrówek ryb rozpoznać przedstawicieli ryb i wskazać ich cechy omówić wybrane czynności życiowe płazów scharakteryzować płazy ogoniaste i bezogonowe rozpoznać przedstawicieli płazów i wskazać ich specyficzne cechy omówić wybrane czynności życiowe gadów scharakteryzować funkcje poszczególnych błon płodowych rozpoznać przedstawicieli gadów i wskazać ich specyficzne cechy określić środowisko życia ptaka na podstawie budowy jego kończyn określić rodzaj pobieranego przez ptaka pokarmu na podstawie budowy jego dzioba omówić wybrane czynności życiowe ptaków rozpoznać przedstawicieli ptaków i wskazać ich specyficzne cechy scharakteryzować funkcje skóry omówić zalety pęcherzykowej budowy płuc porównać budowę ssaków wodnych i lądowych ocenić znaczenie ssaków w życiu i gospodarce człowieka porównać budowę układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców scharakteryzować wymianę gazową u ryb porównać układ krwionośny ryby i dżdżownicy wykazać związek trybu życia płazów z ich zmiennocieplnością wykazać związek budowy płazów ze środowiskami ich życia przeanalizować pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utratą wody wykazać związek budowy gadów ze środowiskiem ich życia wykazać związek między sposobem rozmnażania i typem rozwoju a środowiskiem życia gadów scharakteryzować poszczególne elementy budowy jaja wykazać związek między przebiegiem wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu wykazać związek między funkcjonowaniem poszczególnych narządów zmysłów a trybem życia 7
projektować doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry Stopień celujący może otrzymać uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności wykraczające poza program nauczania. Prezentuje swoje wiadomości posługując się terminologią biologiczną. Potrafi stosować zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych. Formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy. Dokonuje analizy lub syntezy zjawisk i procesów biologicznych. Potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji. Wykonuje twórcze prace, pomoce naukowe i potrafi je prezentować na terenie szkoły i poza nią. Bierze udział w konkursach oraz turniejach wiedzy biologicznej 8