Udział Polski w globalnej produkcji przetworzonych

Przetwórstwo owoców i warzyw po akcesji Polski do Unii Europejskiej BOŻENA NOSECKA Udział Polski w globalnej produkcji przetworzonych owoców i warzyw w UE-25 (ocenianej na 25-30 mln t) wynosi 7-8%, w tym w produkcji w nowych krajach członkowskich 60% (rys. 1). Jednocześnie Polska jest największym w UE producentem zagęszczonych soków owocowych (zarówno soku jabłkowego, jak i produkowanego z owoców miękkich) i owoców mrożonych oraz drugim po Belgii producentem mrożonych warzyw. Polska liczy się też w unijnej produkcji kwaszonych warzyw (głównie kapusty). Znaczenie dostaw z Polski w unijnym imporcie przetworów owocowych i warzywnych (rys. 2) nie zmieniło się. Nie wzrósł także, wynoszący zaledwie 1%, udział dostaw do Polski w unijnym eksporcie tych produktów. W Polsce spożycie przetworzonych owoców i warzyw stanowi ok. 50% średniego poziomu w starej Wspólnocie, a największe są różnice w konsumpcji przetworów pomidorowych. Od unijnego nie odbiega znacznie spożycie w Polsce owoców mrożonych, a zdecydowanie wyższa jest w naszym kraju konsumpcja warzyw kwaszonych. Streszczenie. Po akcesji Polski do UE utrzymała się tendencja wzrostowa w produkcji większości przetworów owocowych i warzywnych. Wzrósł eksport niemal wszystkich przetworów. Zwiększyła się też skala reeksportu przetworów wytwarzanych z produktów innych stref klimatycznych. Spośród produktów strefy umiarkowanej wyższy był jedynie import zagęszczonego soku jabłkowego i koncentratu pomidorowego. Główne problemy branży to: zahamowanie tempa wzrostu popytu na rynku krajowym (co powoduje stabilizację cen detalicznych i cen zbytu), małe znaczenie powiązań pionowych między zakładami przetwórczymi a dostawcami surowca oraz brak promocji rodzimych przetworów na rynkach zbytu. Silnymi stronami sektora są: duża koncentracja produkcji, wysoki poziom technologii w większości zakładów i bardzo bogata oferta podażowa jednostek przetwórczych. Summary. The production of major fruit and vegetable preparations after the accession to the EU is still growing. In most cases exports of these products increased, so did the re-export of the products manufactured on the basis of tropical fruits. Concerning the fruits and vegetable grown in Northern Hemisphere increase was reported only in the case of imports of condensed apple juice and tomato paste. Nevertheless the branch is facing several problems such as declining rate of domestic demand growth (that leads to stabilization in producer and retail prices), weak vertical linkages between the processors and raw material suppliers and totally neglected promotion of domestic products on foreign markets. Strengths of the sector are as follows: highly concentrated production, modern technology employed in majority of the plants and very wide offer of the processors. W ogólnym unijnym imporcie przetworzonych owoców i warzyw dostawy z Polski stanowią zaledwie 4-5%, a w wewnętrznych obrotach w UE 6-8%. Znacznie większy jest udział dostaw z Polski w unijnym imporcie zagęszczonych soków owocowych, kapusty kwaszonej oraz owoców i warzyw mrożonych. Zmiany w polskim handlu zagranicznym przetworami owocowymi i warzywnymi kwaszoną kapustą), zagęszczonych soków owocowych (głównie soków produkowanych z owoców kolorowych) oraz owoców w puszkach (rys. 3). Na wzrost eksportu niewielki wpływ miało zniesienie ceł w przypadku sprzedaży do krajów rozszerzonej Wspólnoty, bowiem cła w eksporcie do UE-15 niemal wszystkich przetworów (oprócz dżemów) zostały zniesione jeszcze przed naszą akcesją, a w eksporcie do nowych krajów członkowskich były one znacznie obniżone. Wzrost eksportu należy więc wiązać przede wszystkim z uproszczeniem procedur eksportowych. Po akcesji Polski do UE znacznie ożywiły się obroty polskiego handlu zagranicznego przetworami owocowymi i warzywnymi. Wzrósł eksport niemal wszystkich przetworów warzywnych (poza 8

Po akcesji zwiększyła się też skala reeksportu przede wszystkim do krajów WNP sprowadzanych z UE i z krajów trzecich przetworów, głównie owoców południowych w puszkach oraz konserwowanych oliwek. Reeksport tych przetworów (łącznie z produktami wytwarzanymi z importowanego surowca) wyniósł w 2005 r. ponad 20 tys. t, wobec 9 tys. t w roku poprzednim i 6 tys. t w 2003 r. Spośród produktów strefy umiarkowanej wyższy był jedynie po naszej akcesji do UE przywóz koncentratu pomidorowego oraz zagęszczonego soku jabłkowego. Importowany zagęszczony sok jabłkowy jest wykorzystywany do mieszania z charakteryzującym się wysoką kwasowością sokiem krajowym, a następnie jest on reeksportowany lub wykorzystywany w krajowej produkcji soków pitnych i win (rys. 4). Wzrost importu koncentratu pomidorowego umożliwił zdynamizowanie eksportu wytwarzanych z niego produktów przede wszystkim keczupu. W 2005 r. eksport keczupu wyniósł niemal 12 tys. t, wobec 4 tys. t w 2003 r. Po akcesji przetwory wytwarzane z owoców i warzyw strefy umiarkowanej (oprócz koncentratu pomidorowego i zagęszczonego soku jabłkowego) stanowiły, podobnie jak w latach poprzednich ok. 5-7% łącznej wartości importu przetworzonych owoców i warzyw. Nieznaczny wzrost przywozu większości przetworów wytwarzanych z owoców i warzyw strefy umiarkowanej

wynikał z konkurencyjności cenowej krajowych produktów, wobec wytwarzanych w krajach europejskich. Po przystąpieniu Polski do UE, bardziej niż do krajów Wspólnoty wzrósł eksport do krajów WNP, których udział w wartości zagranicznej sprzedaży przetworzonych owoców i warzyw wyniósł w 2005 r. ok. 11% wobec 6% w 2003 r. Udział krajów UE-25 obniżył się w tych latach z 86 do 82%, a krajów trzecich (poza WNP) z 8 do 7%. Spadek udziału w polskim eksporcie dostaw do krajów Ameryki Płn., czy krajów EFTA wynikał ze zwiększenia ceł w eksporcie na te rynki zbytu po akcesji Polski do UE. W 2005 r. obniżył się do 44%, wobec 50% w dwu poprzednich latach, udział w polskim imporcie dostaw z krajów UE, a zwiększyło się znaczenie przywozu z krajów rozwijających się, skąd importujemy głównie produkty pochodzące z innych stref klimatycznych. Import przetworów zwiększył się po akcesji bardziej niż eksport, dlatego obniżyło się dodatnie saldo w handlu zagranicznym tymi produktami. W 2005 r. wyniosło ono 467 mln euro, a w 2004 r. 486 mln euro, wobec 520 mln euro w 2003 r. W 2006 r. saldo obrotów prognozowane jest na 470 mln euro. Średnio w latach 2004-2005 przewaga eksportu nad importem była jednak wyższa od średniej z lat 2001-2003 o 9% i wyniosła 477 mln euro (rys. 5). bazy surowcowej o tańsze niż przed akcesją, importowane półprzetwory. Akcesja do UE nie miała wpływu na poziom spożycia przetworów w kraju (rys. 7). Nie zwiększył się import produktów wytwarzanych z owoców i warzyw strefy umiarkowanej, a importowane przetwory wytwarzane z produktów ogrodniczych pochodzących z innych stref klimatycznych były w głównej mierze przedmiotem reeksportu. W ostatnich latach spożycie większości przetworów było w miarę stabilne z powodu wyraźnego zahamowania tempa wzrostu dochodów społeczeństwa. Wpływ akcesji do UE na poziom produkcji, spożycia i cen Po akcesji utrzymała się tendencja wzrostowa w produkcji niemal wszystkich przetworów owocowych i warzywnych (rys. 6). W latach 2004-2005 niższa niż w dwóch poprzednich latach była jedynie produkcja owoców i warzyw tymczasowo zakonserwowanych, a także warzyw kwaszonych. Zapotrzebowanie na warzywa kwaszone systematycznie się obniża z powodu malejącego zapotrzebowania zarówno na rynku wewnętrznym, jak i na rynkach zagranicznych, a pulpy i przeciery owocowe zastąpione zostały w produkcji dżemów owocami mrożonymi. Po akcesji nie obniżyła się też produkcja koncentratu pomidorowego, a wynika to z włączenia się zakładów produkcyjnych i dostawców surowca w unijny system wsparcia przetwórstwa pomidorów (w latach 2005-2006 r. zostało ono wykorzystane w 110%). Pozwoliło to na obniżenie cen skupu tych warzyw, a więc zachowanie konkurencyjności krajowych przetworów pomidorowych wobec produktów importowanych. Duże znaczenie w utrzymaniu tendencji wzrostowej w produkcji miało wzbogacenie 10 Konsekwencją stabilizacji popytu, przy równoczesnym wzroście produkcji, jest brak tendencji wzrostowych w kształtowaniu się zarówno cen detalicznych, jak i cen zbytu przetworów owocowych i warzywnych. W pierwszym roku po akcesji zwiększyły się jedynie ceny detaliczne dżemów (co wynikało ze zwiększenia cen cukru) oraz przetworów pomidorowych (mimo wyższej ich podaży). W 2005 r. i w I połowie 2006 r. ceny detaliczne tych produktów utrzymały się na poziomie z 2004 r. Po akcesji nie wzrosły też ceny detaliczne przetworów pochodzących z importu (głównie owoców południowych w puszkach, konserwowej kukurydzy czy marynowanej

papryki). Wynikało to, nie tylko z niewielkiej siły nabywczej konsumentów polskich, ale także z dużej podaży tych produktów na rynku europejskim i światowym oraz z aprecjacji złotego wobec walut zagranicznych głównie euro i dolara amerykańskiego. Tendencji wzrostowych nie wykazują też ceny mrożonek i soków zagęszczonych. Wahania cen wynikają ze zmienności kosztów surowca w poszczególnych latach (rys. 8). W latach 2004-2005 z powodu dużej podaży surowców do przetwórstwa i mniejszego zapotrzebowania na rynkach zbytu, ceny zbytu zarówno soków zagęszczonych, jak i owoców mrożonych były niższe niż w poprzednim sezonie. Niedobory surowca i wysokie ceny skupu w 2005 r. zadecydowały o zwiększeniu cen zbytu większości soków, owoców mrożonych i warzyw mrożonych w latach 2005-2006. Wyższe były też w ostatnim sezonie ceny detaliczne mrożonych owoców i warzyw. Sytuacja ta powtórzy się w sezonie 2006-2007. Po akcesji utrzymała się konkurencyjność cenowa polskich przetworów owocowych i warzywnych, wobec wytwarzanych w większości krajów UE. Ceny zbytu w Polsce są od 15-40% niższe niż w Niemczech (największym odbiorcą przetworów owocowych i warzywnych z naszego kraju) (rys. 9). Podmioty przetwórstwa owoców i warzyw Liczba firm zajmujących się przetwórstwem owoców i warzyw systematycznie się zmniejsza i w 2005 r. wyniosła ona (firmy 11

zatrudniające ponad 9 osób) ok. 300 wobec 359 firm w 2001 r. Procesom koncentracji w branży sprzyja konieczność stałej poprawy efektywności produkcji w sytuacji wyraźnego nasycenia rynku przetworami owocowymi oraz warzywnymi i stabilizacji cen detalicznych, a także cen zbytu. Największa jest koncentracja w produkcji przetworów pomidorowych, dżemów oraz zagęszczonych soków z owoców miękkich. W branżach tych udział 2-3 firm w rynku przekracza 50%. Mniejsza jest koncentracja w produkcji mrożonek owocowych i warzywnych, zagęszczonego soku jabłkowego oraz marynat i konserw warzywnych. Na ok. 50% udziału w rynku składa się podaż co najmniej 6-8 firm. Najbardziej rozproszona jest produkcja warzyw kwaszonych, suszy owocowych i warzywnych, a także kompotów. Liderzy branży owocowo-warzywnej to głównie firmy zagraniczne lub z udziałem obcego kapitału. Udział takich firm w łącznej produkcji przetworów owocowych i warzywnych przekracza 70%. Potencjał przetwórczy i siła ekonomiczna liderów sektora nie odbiegają znacznie od notowanych w wiodących firmach przetwórczych w krajach Europy Zachodniej. W zakładach liderów sektora (ale też w większości jednostek poza tą grupą) bardzo wysoki jest poziom technologii produkcji. Efektem tego jest obniżanie kosztów produkcji, ale też bardzo bogata oferta podażowa zakładów przetwórczych. Zróżnicowanie struktury podaży (kompozycje smakowe, opakowania) nie jest mniejsze niż w krajach Europy Zachodniej. Poprawie technologii produkcji sprzyja korzystanie przez firmy przetwórcze (podobnie jak jednostki z innych branż przemysłu spożywczego) ze wsparcia realizowanego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego. Utrzymane zostały również, po przystąpieniu do UE (przynajmniej w pierwszych trzech latach po akcesji), dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych. Zakłady przetwórcze bardzo szybko dostosowują się do wymagań funkcjonowania na rynku rozszerzonej Wspólnoty. Jeszcze przed akcesją do UE większość jednostek przetwórczych dostosowana była lub znajdowała się w końcowej fazie dostosowań do unijnych przepisów w zakresie prawa żywnościowego, ochrony środowiska i wymagań jakości handlowej. Relatywnie niskie ceny krajowych przetworów, wysoki poziom technologii produkcji, dostosowanie do wymagań unijnych oraz poprawa efektywności funkcjonowania podmiotów przetwórczych to główne powody utrzymania tendencji wzrostowej w produkcji i eksporcie przetworów owocowych i warzywnych. 12 Problemy branży owocowej i warzywnej Zahamowanie tempa wzrostu popytu na rynku krajowym Sytuacja na rynku krajowym powoduje nasilenie konkurencji podmiotów przetwórczych i konieczność ponoszenia dużych nakładów kapitałowych na prowadzenie kampanii reklamowej i marketingowej oraz pogłębionych analiz rynkowych. Niewielkie tempo wzrostu spożycia powoduje niepełne wykorzystanie mocy przetwórczych zaangażowanych w przetwórstwo owoców i warzyw (nie przekracza 80%). W produkcji mrożonych warzyw, ze względu na stale rosnące zapotrzebowanie na zagranicznych rynkach zbytu i dużą bazę surowcową, wykorzystywanie mocy przetwórczych przekracza w ostatnich latach 90%. Z powodu silnych wahań zbiorów zmienia się w po- szczególnych latach wykorzystanie potencjału w przetwórstwie owoców mrożonych, a także zagęszczonych soków z owoców miękkich. Wskaźnik ten waha się od 60 do 100% (w 2005 r. wyniósł on 75-80%). Rosnąca koncentracja w handlu żywnością Super- i hipermarkety wymuszają obniżenie cen przetworów, a tym samym zmniejszenie zysków firm przetwórczych. Z drugiej strony umożliwia to utrzymanie niewielkiej tendencji wzrostowej w spożyciu przetworów. Niestabilna baza surowcowa owoców i zmienność ich cen Czynniki te powodują wahania ekonomicznej sytuacji podmiotów przetwórstwa przede wszystkim producentów mrożonych owoców i zagęszczonych soków owocowych. Zmienność tą pogłębiają wahania koniunktury na rynku światowym i europejskim. Brak współpracy jednostek przetwórczych z dostawcami owoców opartej na trwałych umowach kontraktacyjnych Brak tej współpracy (wynikającej ze zmienności zbiorów i cen, dużej konkurencji o surowiec w latach niskich zbiorów i przy dużym udziale przetwórstwa w zagospodarowaniu zbiorów) decyduje o niewielkim wpływie jednostek przetwórczych na jakość surowca, a także na niewystarczające dostosowanie poziomu produkcji owoców do wielkości zapotrzebowania firm przetwórczych, a także popytu na rynku krajowym i zagranicznym. Wzrost znaczenia umów kontraktacyjnych w pozyskiwaniu owoców do przetwórstwa jest możliwy tylko w sytuacji bardzo dużego ekonomicznego i technicznego wsparcia gospodarstw ogrodniczych (dostawców surowca) przez zakłady przetwórcze. Duże znacznie może mieć też wsparcie przetwórstwa owoców miękkich na wzór stosowanego w UE w przetwórstwie pomidorów i owoców cytrusowych. Inne formy wsparcia dostępne w ramach obecnych mechanizmów regulacji rynku owoców i warzyw i ich przetwórstwa oraz oferowane w ramach funduszy strukturalnych nie są wystarczające do uregulowania sytuacji na rynku owoców miękkich i ich przetworów. Akcesja Polski do UE nie wywarła większego wpływu na kształtowanie się produkcji, cen i spożycia przetworów owocowych (ani też cen skupu surowca). Niższe niż w większości krajów Wspólnoty ceny przetworów, ale też stabilizacja spożycia na rynku wewnętrznym, zadecydowały o niewielkim wzroście importu większości przetworów wytwarzanych z owoców i warzyw strefy umiarkowanej. Wzrósł głównie import produktów półprzetworzonych (tańszych po akcesji). Urozmaicały one bazę surowcową zakładów przetwórczych i umożliwiły wzrost eksportu przetworów gotowych. Zwiększył się też reeksport produktów gotowych wytwarzanych z owoców i warzyw pochodzących z innych stref klimatycznych. Głównym problemem branży przetwórstwa owoców i warzyw, oprócz zahamowania tempa wzrostu popytu na rynku krajowym (co powoduje stabilizację cen detalicznych i zbytu) jest brak współpracy uczestników rynku, a zwłaszcza powiązań pionowych między zakładami przetwórczymi a dostawcami surowca. Powoduje to Dokończenie na s. 44 Artykuł jest dofinansowany przez Ministra Edukacji i Nauki decyzją nr 409/DWB/R/2006 z dnia 28 kwietnia 2006 r.

INFORMACJE BIZNESOWE Owoce i warzywa będą droższe Tegoroczna susza odbiła się na ilości oferowanych do sprzedaży owoców i warzyw, wzrosły także ceny większości produktów rolnych poinformował prezes Warszawskiego Rolno-Spożywczego Rynku Hurtowego Janusz Byliński. Jego zdaniem taka sytuacja byłaby korzystna dla producentów pod warunkiem, że wszyscy jednakowo byliby dotknięci suszą, która spowodowała spadek plonów i wzrost cen. Jednak susza odbiła się w różny sposób na gospodarstwach najbardziej ucierpiały te, które są położone na lekkich glebach i nie mają nawadniania. Byliński dodał, że dla nich wzrost cen nie rekompensuje spadku plonów i dochody z wielu gospodarstw będą mniejsze. Zdaniem prezesa, chociaż konsumenci będą płacić drożej za owoce i warzywa, to wyższe koszty nie odbiją się znacząco na budżetach rodzin, ponieważ są to produkty, które w koszyku wydatków nie stanowią dużej pozycji. Według Bylińskiego wyższe są ceny niemal wszystkich owoców, w tym jabłek. Obecnie za jabłka trzeba zapłacić w hurcie ok. 1,6-2,0 zł, podczas gdy w ub.r. ich cena wynosiła 0,8-1,2 zł. Według prezesa, susza zdecydowanie odbiła się na sadach. Jabłka na skutek braku wody są mniejsze. Wyższe są także ceny warzyw: cebuli, fasolki szparagowej, kalafiorów, ogórków gruntowych. Niższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku jest cena kapusty i pomidorów, a także papryki. Bardzo podrożały ziemniaki, ich cena dochodzi już do 1,33 zł w hurcie, co oznacza cenę w sklepach powyżej 1,8 zł/kg. Susza dotknęła także inne kraje Unii, więc trudno liczyć na to, że zwiększony import owoców czy warzyw obniży ceny krajowe. Generalnie owoce i warzywa w Europie Zachodniej są o ok. 45% droższe niż w Polsce mówi Byliński. W jego opinii, w związku z częstym występowaniem klęsk żywiołowych, konieczne będą inwestycje uniezależniające produkcję od pogody, np. nawadnianie i ochrona przed przymrozkami. Rynek hurtowy w Broniszach jest największym w Polsce rynkiem sprzedaży owoców i warzyw. Jak zaznaczył prezes, co roku obserwuje się wzrost handlu, rynek obsługuje nie tylko woj. mazowieckie, ale inne regiony kraju, np. województwa południowe, Wybrzeże i Mazury. Według prezesa przez rynek w Broniszach przechodzi rocznie ok. 1 mln t świeżych owoców i warzyw, czyli ok. 1/4 ich krajowej sprzedaży. Polska w sumie produkuje ok. 8 mln t owoców i warzyw. (PAP 14.08.2006) MW Hoop przejmie producenta soków i syropów spółkę Paola Producent napojów chłodzących Hoop podpisał umowę przedwstępną zakupu 100% akcji producenta soków i syropów, spółki Paola podała spółka w komunikacie. Strony transakcji postanowiły nie ujawniać jej wartości. Umowa dotyczy również sprzedaży przez Hoop SA na rzecz jednego z akcjonariuszy Paola SA 111 776 akcji własnych Hoop SA. Umowa zawarta jest pod warunkiem zawieszającym, tj. uzyskania zgody Prezesa UOKiK na dokonanie koncentracji w postaci nabycia akcji Paola SA przez Hoop SA podano w komunikacie. W maju Hoop podpisał umowę licencyjną i umowę o współpracy z producentem wód mineralnych Nałęczów Zdrój. Hoop uzyskał też prawo nabycia praw ochronnych udzielonych na te znaki towarowe do 30 kwietnia 2007 r. Spółka Hoop powstała w 1992 r., a w 2003 r. weszła na warszawską giełdę. Obecnie spółka ma ok. 12% udziału w rynku napojów gazowanych, ok. 13% w rynku napojów niegazowanych i ok. 3% w rynku wody mineralnej. Grupa Hoop miała w pierwszej połowie 2006 r. 13,45 mln zł zysku wobec 5,19 mln zł zysku rok wcześniej przy obrotach odpowiednio 310,98 mln zł wobec 270,92 mln zł. Paola powstała także w 1992 r. i miała, wg własnych szacunków ok. 27% udziałów w swoim segmencie rynku w 2002 r. Paola miała 1,39 mln zł zysku netto w 2005 roku wobec 1,07 mln zł zysku rok wcześniej przy przychodach odpowiednio: 67,69 mln zł wobec 52,00 mln zł. (Internet Securities 14.08.2006) MW Malma na skraju bankructwa Jeden z dwóch największych producentów makaronów w Polsce firma Malma znalazła się na skraju bankructwa. 2 sierpnia br. do Malmy wkroczył 44 komornik działający na polecenie Banku Pekao SA, któremu firma winna jest blisko 150 mln zł. Zdaniem banków, problemy Malmy wynikają z błędów w zarządzaniu i braku osoby odpowiedzialnej za finanse firmy. Z kolei Michel Marbot, będący wraz z rodziną właścicielem firmy, wymienia kilka powodów które doprowadziły do jej upadłości. Za najważniejszy uważa kryzys rosyjski z 1998 r., który zapoczątkował kłopoty; ulegały one pogłębieniu w latach 2001-2003, kiedy to wzrastały stopy procentowe. Michel Marbot ujawnił, że na ratowanie Malmy należałoby natychmiast wyłożyć bardzo duże środki. Jedyny inwestor pozyskany przez Malmę francuska firma rodzinna Alpina Savoir gotowa jest wyłożyć zaledwie 26 mln zł. Produkcja makaronów w Malborku została wstrzymana w kwietniu 2006 r. a we Wrocławiu w czerwcu. Malma zatrudniała dotychczas 230 pracowników; 150 z nich pracowało w Malborku. W 2005 r. straty netto Malmy sięgały 80 mln zł. Upadek firmy następuje w okresie, kiedy spożycie makaronów w Polsce rośnie. Według MEMBR w latach 1995-2005 wynosiło ono średnio 0,29 kg/osobę/rok, w 2004 i 2005 r. 0,38 kg, a wg prognoz w 2010 r. ma wzrosnąć do 0,42 kg. ( Rzeczpospolita 8.08.2006 i 9.08.2006) AŁ Kiełbasa jałowcowa zgłoszona jako produkt specyficznego charakteru Związek Polskie Mięso złożył do MRiRW wniosek o zarejestrowanie nazwy kiełbasy jałowcowej jako nazwy specyficznego charakteru oraz wydanie świadectwa specyficznego charakteru produktu. Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 509/2006 z 20 marca br. specyficzny charakter produktu to cecha lub zespół cech odróżniających go od innych produktów tej samej kategorii. Różnica ta nie może opierać się tylko na jakościowym lub ilościowym składzie produktu ani na sposobie produkcji ustalonym w prawodawstwie krajowym lub wspólnotowym. Produkt taki musi mieć tradycyjny charakter, który może wynikać z użycia tradycyjnych surowców, składu lub sposobu wytwarzania. Według wniosku złożonego przez Związek Polskie Mięso, kiełbasa jałowcowa ma specyficzną nazwę oraz charakter, również spełnia wszystkie trzy kryteria świadczące o tradycyjności produktu. Wzięto pod uwagę kruchość i specyfikę jej mięsa (pochodzącego ze ściśle określonych tuczników), wyjątkowy smak i zapach wynikający z zastosowania jałowca (jagód oraz gałązek jałowca) w procesie produkcji oraz jednolity kształt kiełbasy. W rejestracji kiełbasy jałowcowej bierze udział kilkanaście firm członkowskich Związku, które wyraziły wolę przystąpienia do projektu i umieszczenia nazwy swojej firmy we wniosku o rejestrację. (Informacja prasowa, Związek Polskie Mięso 31.08.2006) AG PRZETWÓRSTWO OWOCÓW I WARZYW... (dokończenie ze s. 12) destabilizację bazy surowcowej, zmienność ekonomicznych warunków funkcjonowania podmiotów przetwórczych (głównie producentów owoców mrożonych i zagęszczonych soków owocowych) oraz ograniczoną możliwość dostosowania produkcji do wielkości i struktury zapotrzebowania rynków zbytu. Konsekwencją jest niepełne wykorzystanie na rynku unijnym pozycji Polski, jako największego producenta owoców mrożonych i zagęszczonych soków owocowych. Wzrost znaczenia rodzimych przetworów gotowych na rynku unijnym głównie w krajach starej Wspólnoty wymaga większej ich promocji przede wszystkim przy wykorzystaniu unijnych mechanizmów wsparcia. Dr B. Nosecka Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy