Hanna Doroz Witold Jucha Wydział Nauk o Ziemi UŚ, Sosnowiec Instytut Geografii UP, Kraków Ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza Trakt Cesarski - recenzja treści merytorycznej i sugestie poprawy za pomocą darmowych narzędzi Ogólnopolska Konferencja Naukowa Darmowe dane i open source w badaniach środowiska Kraków, 7-9XI2013
Omawiane zagadnienia Cel, przedmiot, metodyka referatu. Czym jest Trakt Cesarski? Gdzie się znajduje? Ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze (ŚDP). ŚDP Trakt Cesarski - recenzja materiałów z roku 2000 i 2011. Propozycje zmian dotyczących przebiegu, przystanków i infrastruktury. Podsumowanie.
Cel Wskazanie pułapek, uchybień i błędów pojawiających się przy tworzeniu ŚDP; Jak można ich uniknąć, a istniejące już błędy naprawić; Przedmiot ŚDP Trakt Cesarski, położona w gminie Węgierska Górka, powstała pod opieką Nadleśnictwa WG.
Metodyka Metody: Obserwacje terenowe i dokumentacja fotograficzna; Opisowa; Recenzja istniejących materiałów;
Trakt Cesarski Droga przebiegająca przez zachodnie Karpaty, łącząca Wiedeń z Krakowem, zbudowana przez cesarza Austrii, Franciszka Habsburga. źródło: Tobiasz 1961 Na terenie Polski przebiega doliną Soły, następnie podnóżem Beskidów (obecne ciągi dróg: krajowa 69, wojewódzka 947, krajowa 52, S7). Pamiątki na dawnej trasie: nazwy ulic w miejscowościach, słupy milowe.
Węgierska Górka ulica Trakt Cesarski źródło: fotografował W. Jucha
Ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze Rodzaj infrastruktury turystycznej turystyki kwalifikowanej, służąca przekazaniu w atrakcyjnej formie, w trakcie spaceru, wiadomości o lokalnej przyrodzie, historii, krajoznawczych, czy patriotycznych; Odbiorcy: - turyści indywidualni; - przejścia zorganizowane; Tworzący ścieżki: - samorządy lokalne; - wydziały turystyki; - organizacje zajmujące się ochroną środowiska;
ŚDP Trakt Cesarski Rok powstania: 2000; Rok odbudowy: 2011; Zarządca: Nadleśnictwo Węgierska Górka; Położenie: zachodnia część miejscowości Węgierska Górka, w okolicach ulicy Trakt Cesarski;
Recenzja ŚDP Trakt Cesarski Recenzja ścieżki powstałej w 2000 roku (na podstawie jej opisu z ulotki ścieżka w tamtym kształcie została rozformowana i nie spełnia żadnej funkcji edukacyjnej); Recenzja ścieżki powstałej w 2011 roku (na podstawie materiałów uzyskanych w Nadleśnictwie Węgierska Górka i istniejących obiektów informacyjnych w terenie - tablice);
ŚDP Trakt Cesarski (2000) Peryferyjna lokalizacja w skali wsi, wymuszona istniejącą infrastrukturą Niska wartość dydaktyczna ścieżki (błędy gramatyczne i stylistyczne, niejednorodny styl wypowiedzi, brak wyeksponowania walorów miejsca)
Błędy przykłady: nagromadzenie ekspresywnych określeń (strome i urwiste, długotrwałe susze, rwące rzeki, erozyjne osuwiska, niszczycielska siła żywiołu) w opisie Beskidu Śląskiego; d-stany ; źródłowiskowy zamiast źródliskowy ; l-ctwo ; wysoki mróz ; Wymieszanie jednostek taksonomicznych; fort ; Strome zbocza porośnięte są roślinnością drzewiastą, piękne 150-letnie Świerki i Jodły ; Jezioro Żywieckie zaczyna się w Żywcu i stanowi pierwszy stopień Kaskady Soły ;
ŚDP Trakt Cesarski (2011) Rozwój infrastruktury umożliwił wyeksponowanie ścieżki w miejscowości; Znacznie wyższa wartość dydaktyczna ścieżki, głównie za sprawą lepszego opracowania treści merytorycznej; Całkowita rezygnacja z treści historycznych; Trudna (wymagająca kondycji) trasa ścieżki;
Błędy przykłady: roślin i ziół leczniczych rozwidlenia ścieżek i trudniejsze podejścia - ścieżka nie jest oznakowana rośliny trujące, lecznicze przystanek 5. położony poza trasą ścieżki! samice dzika czyli odyńce układ dróg polnych i ścieżek uniemożliwia nieprzygotowanym do tego turystom dotarcie do przystanku 7.
Ponadto obie wersje ścieżki dydaktycznej zawierają plany ścieżek, wykonane w nieprofesjonalny sposób, niezgodny z wymogami kartograficznymi.
Plan ścieżki (2000) źródło: ulotka informacyjna ŚDP Trakt Cesarski
Plan ścieżki (2011) Źródło: pierwsza tablica informacyjna ŚDP Trakt Cesarski
Tablice na ścieżce (2011) źródło: fotografował W. Jucha
Inwestycje na ścieżce (2011) źródło: fotografował W. Jucha
Inwestycje na ścieżce (2011) źródło: fotografował W. Jucha
Inwestycje na ścieżce (2011) źródło: fotografował W. Jucha
Postulaty dotyczące poprawy treści i przebiegu trasy ścieżki po recenzji jej istniejących wersji 1. Utworzenie trasy zaczynającej i kończącej się w tym samym miejscu (pętli). 2. Początek/koniec trasy w centrum miejscowości. 3. Rozszerzenie treści merytorycznej o nawiązanie do nazwy ścieżki i miejsca zdarzeń historycznych na trasie. 4. Odpowiednie oznakowanie trasy.
Propozycje zmian: Wprowadzenie: Czym był Trakt Cesarski? Odnowienie przystanków: rzeka Soła, schron Waligóra (istniały w 2000 brak w 2011); Ustanowienie trasy w formie pętli zaczynającej się w centrum (przed urzędem gminy); Oznakowanie trasy za pomocą znaków (np. biały kwadrat z paskiem po przekątnej) i strzałek; Szersza akcja informacyjna (internet, ośrodek promocji gminy);
Porównanie dotychczasowych ścieżek i propozycji Rok 2000 2011 2013 źródło: opracowanie własne Długość ścieżki (m) 1538 Liczba przystanków 9 2084 (bez zamknięcia pętli) 3242 7 9
Podsumowanie ŚDP element infrastruktury turystyki kwalifikowanej, nastawionej na przedstawienie wiadomości przyrodniczych i krajoznawczych z danego terenu; Muszą być atrakcyjne (łatwy, ciekawy przekaz) i przygotowane na odpowiednim poziomie (trasa, oznakowanie, treść merytoryczna); Najlepiej spełniałyby swoją rolę wyznaczone na trasie spacerowej (trasa przebiegająca po równej drodze, niezbyt długa do 5 km);
Podsumowanie cd. Ścieżki tworzą samorządy lub jednostki administracji zajmujące się ochroną środowiska i turystyką; Niekiedy treść przygotowana przez jest na zbyt niskim poziomie edukacyjnym i stylistycznym; Korzystanie ze ścieżek może być utrudnione, gdy nie ma ich oznakowania, a urząd gminy i nadleśnictwo nie przekazują sobie nawzajem informacji o ścieżkach (w ośrodku promocji gminy nikt nic nie wie o ŚDP Trakt Cesarski );
Podsumowanie cd. Treść, przebieg ŚDP można stosunkowo łatwo poprawić, za pomocą ogólnodostępnych wiadomości i warsztatu geograficznego wykonać nowy plan, treść tablic, wyznaczyć sposób oznakowania. Wskazana jest również dobra wola ze strony decydentów i administratorów ŚDP... Tak jak w przypadku Nadleśnictwa Węgierska Górka (znaczna poprawa treści w 2011 roku).
Dziękujemy za uwagę Źródła: Tobiasz M., 1961, Jak budowano trakt podkarpacki 1818-1823, [w:] Wierchy rocznik Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, nr 30, s. 187-192. Quantum GIS Project http://qgis.org/ Nadleśnictwo Węgierska Górka http://www.katowice.lasy.gov.pl/web/weg_gorka/ Hanna Doroz Witold Jucha