Czy wiem Biuletyn informacyjno-teologiczny o wyznaniach chrześcijańskich i ich różnicach nr 7 lipiec 2011 Adres wydawcy: Augustinus Skr. Pocztowa 28 59-902 Zgorzelec 4 E-mail: augustinus@irs.nu Adres mailowy autora: Tomasz Pieczko: ttjpieczko@gmail.com Strony internetowe: www.augustinus.pl http://reformowani.blox.pl www.pedrosnoeijer.blogspot.com Nota od Redakcji Drodzy Czytelnicy. Wszyskie Kościoły nauczają o niezwykłej ważności relacji człowieka z Bogiem, relacji, która została przywrócona dzięki życiu, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Relacja ta ma charakter indywidualny, ale ma także swój wymiar wspólnotowy życie Kościoła. Znajduje ona również swój wyraz w nabożeństwie, który to termin stosowany tak często (jak i słowo kult ) w naszym pisemku, oznacza szeroko rozumianą praktykę pobożności, czyli wszelką praktykę, której celem jest wyrażanie, pielęgnowanie i wzmacnianie relacji osobistej i wspólnotowej wierzących z ich Panem. W bieżącym numerze pisemka chcemy poświęcić kilka chwil temu tak ważnemu elementowi życia Kościołów, jakim jest zewnętrzny wyraz ich przekonania o głębokim poczuciu niezbędności relacji z Bogiem (i konieczności jej podtrzymywania). Podobnie, jak w większości przypadków, tak i tutaj znajdujemy pewne specyficzne (a także odmienne) przekonania, przekładające się na praktykę życia chrześcijan należących do różnych nurtów, różnych tradycji. Postarajmy przyjrzeć się tym tradycjom ze szczególną ciekawością. Uczciwość nakazuje podkreślenie związku osobistego autora z tradycją Reformacji, a zatem jest rzeczą naturalną większy nacisk, może nieco większa ilość miejsca poświęconego opisowi przekonań związanych z Kościołami Protestanckimi. Zachęcamy Was do lektury, zawsze pamiętając, że pisemko prezentuje zjawiska w sposób uproszczony. Celem pozostaje chęć wychwycenia tego, co najistotniejsze, a co może być nieco zaciemnione przez złożoną retorykę nauczania niektórych Kościołów. Tradycyjnie zapraszamy tych, którzy poczują niedosyt informacji, lub nie będą mieli poczucia zgody na prezentowane treści, aby zdobyli się na dodatkowy wysiłek, zmierzający do pogłębienia podanej w tak dużym skrócie problematyki. Redakcja. Czy wiem nr 7 1 lipiec 2011
Nabożeństwo - praktyka pobożności w Kościele... Wszyscy chrześcijanie, we wszystkich Kościołach, podkreślają konieczność, obowiązek uczestniczenia w nabożeństwach (czyli praktykach pobożności Kościoła), niemniej: Protestanci podkreślają, że całe życie wiernego ma być kultem oddawanym Bogu w sposób stały. 1. W praktyce katolików rzymskich i w Kościołach starokatolickich należy odróżnić kult oddawany Bogu (tzw. cultus latriae) czyli kult adoracji, uwielbienia i kult oddawany Marii (Matce Chrystusa) oraz świętym (stary rzymsko-katolicki kodeks prawa kanonicznego z 1917 rozróżniał między tymi dwoma formami kultu: a. tzw. cultus hiperduliae szczególnej czci - oddawany Marii i b. cultus duliae czci - świętych ). Należy jednak zaznaczyć, że szereg Kościołów starokatolickich, zachowując kult Marii, odrzuca kult świętych. 2. Dla prawosławnych, nabożeństwo jest obiegiem, cyrkulacją chwały Bożej we wspólnocie świętych. W tym kontekście cześć oddawana Dziewicy i świętym (szczególnie w przypadku użycia ikon) jest adoracją wraz z nimi (czyli wraz z Dziewicą i świętymi) Boga Jedynie Świętego. 3. Anglikanizm w swojej praktyce nabożeństw zachowuje i daje pewne miejsce czci Dziewicy i świętych. 4. Luteranie, reformowani, metodyści i baptyści (tu także ogólnie Kościoły tzw. ewangelikalne). Dla nich akt nabożeństwa jest aktem wezwania, adoracji, wdzięczności, zbudowania (w rozumieniu, jakie aktom tym daje Nowy Testament). Kult (chwała, cześć) nie może być oddawany nikomu innemu, jak tylko Bogu samemu, Bogu Jedynemu. Podobnie, jak w wyżej wymienionych - w poprzednich punktach Kościołach, pobożność znajduje swój wyraz w nabożeństwie, praktyce pobożności - indywidualnej i wspólnotowej. Hans Memling, Portret młodego, modlącego się mężczyzny, ok. 1487 r. Taki kult całego życia jest obowiązkiem każdego wierzącego chrześcijanina. Oczywiście, z przyczyny zasadniczej, czyli podkreślenia jedyności Boga, jako Tego, któremu jedynemu - kult może być oddany, protestanci nie praktykują kultu Marii (Dziewicy), ani świętych (w rozumieniu katolickim, czy prawosławnym), uważając te praktyki za niewłaściwe, stważające błędne wyobrażenie o Bogu i przeciwne nauce zawartej w Piśmie Świętym. Tomasz Pieczko Czy wiem nr 7 2 lipiec 2011
Modlitwa Zanim zaczniemy podawanie jakichkolwiek uwag na temat różnic związanych z praktyką modlitwy w różnych Kościołach chrześcijańskich, wydaje się niezbędnym krótkie przypomnienie, czym modlitwa jest w sposób ogólny, jaki jest jej sens i jej ważność dla życia wierzących. Jeżeli wyjawienie tego faktu, jego objawienie, dotyka mnie w sposób indywidualny, tak że staje się moim, przejmuje mnie, staje się w konsekwencji niemożliwym, abym nie poczuł się silnie pchniętym w kierunku Boga, aby prosić Go, by to, co On sam obiecał, stało się także moim udziałem. Jeżeli rozumiem: że Bóg daje siebie samego mojemu życiu, że On podtrzymuje moje życie i chroni mnie przez swoją Opatrzność, że Jezus Chrystus jest moim wspaniałym Zbawicielem, że Duch Święty działa we mnie, aby mnie odnowić i wzmmocnić, nie jest możliwym, abym uznając tym samym moje ograniczenia, moje słobości i niemoce nie czuł potrzeby, wręcz witalnego obowiązku, zwracania się do Boga, aby prosić Go by działał we mnie, w moim życiu, ale także w życiu moich bliskich, innych osób, całego świata... Jeżeli przez moją wiarę staję się jakby jednym z Chrystusem (por. Rz 6,5), jednym ciałem z Nim (por. 1 Kor 12,12-27), jest niemożliwym, abym się nie modlił, będąc poruszony, wraz z moim Zbawcą, tym samym Duchem (por. Ef 4,4). Jean-Baptiste,Siméon Chardin, Modlitwa przed posiłkiem, przed 1740. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ być może zadajemy sobie pytanie: dlaczego modlitwa w ogóle jest konieczna dla życia chrześcijańskiego? Wiemy, że Kościoły nauczają nas, że modlitwa jest swoistą koniecznością. Uważne studium tzw. Składu Apostolskiego, czyli Credo (tekstu zawierającego kompendium wiary, jednego z podstawowych i wspólnych dla wszystkich Kościołów chrześcijaństwa zachodniego) podkreśla w sposób szczególny wszystko to, co Bóg daje nam w Jezusie Chrystusie, przez swojego Ducha Świętego. Jest rzeczą zatem naturalną, że ten, który wierzy, modli się do Boga, w Duchu Świętym, oddając Mu chwałę, dziękując Mu, przedstawiając Mu z pełną wolnością swoje prośby, wstawiając się za innymi, tak jak czynił to i dał nam tego wzór sam Jezus Chrystus, nasz Zbawiciel. Modlitwa jest chrześcijaninowi niezbędna, konieczna w sposób witalny, ponieważ dzięki niej może on być prawdziwie szczęśliwy. Człowiek został stworzony, jak mówi Pismo, na obraz Boży. Ma zatem przez swoje życie, w sposób stały, być Jego obrazem dla tego świata, w tym świecie. Być Jego obrazem, znaczy realizować Jego wolę w życiu swoim i świata. Czy wiem nr 7 3 lipiec 2011
Taki jest głęboki sens i cel życia ludzkiego. Tylko realizując ten cel i sens człowiek jest prawdziwie szczęśliwy, bo ten cel i sens wypełnia wszystkie inne cele życia ludzkiego, nadaje im właściwy, prawdziwy wymiar. Wejście w prawdziwe doświadczenie celu i sensu życia ludzkiego następuje wyłącznie w modlitwie. Nigdy nie nastąpi w wyniku refleksji czysto intelektualnej, jeśli refleksja ta nie znajduje swej bazy, oparcia, w modlitwie; jeśli refleksja ta nie jest podtrzymywana przez stałą praktykę modlitwy. Nie ma mówiąc krótko prawdziwego życia chrześcijańskiego (w wymiarze indywidualnym i wspólnotowym), jeśli nie ma życia w modlitwie. Tradycyjne teksty Reformacji protestanckiej nazywają modlitwę pierwszym i najważniejszym ćwiczeniem wiary. Jej miejscem, miejscem jej właściwym jest Kościół. 3. Anglikanizm. W swej praktyce modlitwy indywidualnej i wspólnotowej anglikanizm bliski jest Kościołom katolickiemu i starokatolickim. A zatem - modlitwa prezentowana jest wszystkim chrześcijanom jako przywilej, ale jednocześnie jako obowiązek. Niemniej, istnieją w tej kwestii pomiędzy Kościołami pewne (a w niektórych kwestiach wręcz zasadnicze) różnice: 1. Katolicyzm rzymski i Kościoły starokatolickie. Oczywiście, tak jak we wszystkich Kościołach, modlitwa pierwotnie zwrócona jest do Boga Jedynego przez Jezusa Chrystusa. W Kościołach tych modlitwa może jednak być adresowana także (jak już wspomnieliśmy o tym wyżej) do Dziewicy (Marii), jak i tzw. świętych (czyli osób, które są nimi określonymi przez instytucję Kościoła, na podstawie analizy ich życia, analizy opartej o kryteria określone przez prawo wewnętrzne Kościoła). Modlitwa może dotyczyć spraw osób żywych, ale być także zwrócona ku wspomożeniu tzw. dusz w czyśćcu, aby wstawiając się za nimi, pomóc im w ich ostatecznym przeznaczeniu. 2. Prawosławie. Modlitwa zwrócona jest do Ojca przez Syna, w Duchu Świętym. Księga modlitw Czechy, 1470-90 4. Luteranie, reformowani, metodyści, baptyści. Modlitwa nie może być adresowana do nikogo innego, jak tylko do Boga samego - Boga jedynego - w imię Jezusa Chrystusa. Pomimo, że - w większości przypadków - prostestanci preferują modlitwę wolną i spontaniczną w ciągu całego dnia (nie ma oczywiście wśród protestantów praktyki tzw. Różańca, czy innych temu podobnych praktyk katolickich, jak np. tzw. koronki ), protestanci w ich modlitwie, również codziennej, używają także modlitw z ksiąg modlitewnych, ksiąg liturgicznych. Dotyczy to tak nabożeństwa indywidualnego (modlitwy indywidualnej) jak i rodzinnego, czy typowo kościelnego, wspólnotowego. Tomasz Pieczko Czy wiem nr 7 4 lipiec 2011
Słownik terminów Kult - Słowo pochodzące z jęz. łacińskiego colere oddawać chwałę, adorować. Jest to wyraz uwielbienia oddawany Bogu. W niektórych Kościołach jest praktykowany również w odniesieniu do Marii (Dziewicy) i tzw. świętych. Cultus latriae Z jęz. łacińskiego, w Kościele rzymskokatolickim jest to kult najwyższego stopnia, oddawany wyłącznie Bogu. Cultus duliae - Z języka łacińskiego (pochodzenie greckie duleia oznacza służebność, zależność, ograniczenie) kult w Kościele rzymskim oddawany tzw. świętym lub aniołom. Cultus hyperduliae Hyper znacza ponad. W tym złożeniu, zwrot łaciński oznaczający kult Marii (Dziewicy) wyższy niejako od kultu świętych i aniołów, a niższy od kultu oddawanego Bogu. Praktyka i terminologia na podstawie prawa wewnętrznego Kościoła rzymskokatolickiego. Ikona przedstawiająca Zbawiciela, przypisywana Andrejowi Rublewowi (rosyjskiemu, prawosławnemu mnichowi i malarzowi ikon z XIV-XV w.). Ikona Z greki bizantyjskiej eikona (obraz). Jest to obraz Chrystusa, Dziewicy lub świętych dany do czczenia przez wiernych. Dla Kościołów Prawosławnych ikona nie jest tylko obrazem graficznym, ilustracją. Obok Pisma Świętego jest ona widzialnym znakiem Objawienia Bożego. Tomasz Pieczko Czy wiem nr 7 5 lipiec 2011
Zamykając ten kolejny numer comiesięcznego pisemka, poświęconego zarysowaniu zjawiska podobieństw i różnic różnych Kościołów, zachęcamy Was do lektury następnych artykułów o tej tematyce. Niech będzie ona wartościowa z jednej strony dla konfrontacji z wzajemnymi, krzywdzącymi stereotypami, a z drugiej motywująca do Waszych, osobistych poszukiwań. Oczywiście już teraz zainteresowani mogą zwrócić się z pytaniami zarówno do redakcji, jak i do autora(-ów) tekstów w kwestiach, które Was interesują. Pytania zadawane przez czytelników drogą mailową na adres redakcji podany pod tytułem (lub autora tekstów) mogą także wpłynąć na ostateczny kształt artykułów w kolejnych numerach pisemka, starającego się tym samym odpowiadać zasygnalizowanym potrzebom zainteresowanych. Czy wiem nr 7 6 lipiec 2011