PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ

ZAŁĄCZNIK NR. DO UCHWAŁY NR. RADY GMINY W JAROSŁAWIU Z DNIA. PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Dla Gminy Jarosław Jarosław, styczeń 2015 r.

Opracowanie: Centrum Doradztwa Energetycznego Sp. z o.o. Biuro: ul. Krakowska 11 43-190 Mikołów Tel/fax: 32 326 78 16 e-mail: biuro@ekocde.pl Zespół autorów: Agnieszka Kopańska Klaudia Moroń Michał Mroskowiak Wojciech Płachetka Agnieszka Skrabut Ewelina Tabor 2 S t r o n a

SPIS TREŚCI 1. GOSPODARKA NISKOEMISYJNA... 5 1.1 CEL I ZAKRES OPRACOWANIA... 5 1.2 GOSPODARKA NISKOEMISYJNA... 6 1.3 ŹRÓDŁA PRAWA... 8 1.3.1 PRAWO MIĘDZYNARODOWE... 8 1.3.2 PRAWO KRAJOWE... 9 1.4 CELE I STRATEGIE... 12 1.4.1 WYMIAR KRAJOWY... 12 1.4.2 WYMIAR REGIONALNY... 15 1.4.3 WYMIAR LOKALNY... 26 CZĘŚĆ I INWENTARYZACJA EMISJI DWUTLENKU WĘGLA DLA GMINY JAROSŁAW... 29 1.5 METODOLOGIA... 29 1.6 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA EMISJĘ... 31 1.7 CHARAKTERYSTYKA GMINY WIEJSKIEJ JAROSŁAW... 32 1.7.1 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA... 32 1.7.2 WALORY TURYSTYCZNE... 34 1.7.3 SYTUACJA DEMOGRAFICZNA... 34 1.7.4 SYTUACJA MIESZKANIOWA... 35 1.7.5 SYTUACJA GOSPODARCZA... 37 1.7.6 UKŁAD KOMUNIKACYJNY... 40 1.7.7 CIEPŁOWNICTWO... 41 1.7.8 WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z CHARAKTERYSTYKI GMINY JAROSŁAW... 41 1.8 ENERGIA ELEKTRYCZNA... 41 1.5 GAZ SIECIOWY... 43 1.6 PALIWA TRANSPORTOWE... 45 1.7 OŚWIETLENIE... 48 1.8 OBIEKTY PUBLICZNE... 49 1.9 CIEPŁO... 50 1.10 PODSUMOWANIE CZĘŚCI INWENTARYZACYJNEJ... 52 CZĘŚĆ II PLAN DZIAŁAŃ NA RZECZ GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ... 53 1 METODOLOGIA DOBORU DZIAŁAŃ... 53 2 SPECYFIKA POSZCZEGÓLNYCH METOD REDUKCJI EMISJI... 56 2.1 ENERGETYKA WODNA... 56 2.2 ENERGETYKA WIATROWA... 57 2.3 ENERGETYKA SŁONECZNA... 60 2.4 ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII - ZESTAWIENIE... 63 2.5 TERMOMODERNIZACJA... 63 3 S t r o n a

3 DZIAŁANIA NA RZECZ GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ... 66 4 PLANOWANE REZULTATY... 89 5 MONITORING I EWALUACJA DZIAŁAŃ... 90 6 UWARUNKOWANIA REALIZACJI DZIAŁAŃ... 92 7 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA... 93 7.1 UNIJNA PERSPEKTYWA BUDŻETOWA 2014-2020... 93 7.2 ŚRODKI NFOŚIGW... 94 7.3 ŚRODKI WFOŚIGW... 96 7.4 INNE PROGRAMY KRAJOWE I MIĘDZYNARODOWE... 97 ZAŁĄCZNIK I BAZA EMISJI... 99 ZAŁĄCZNIK II LITERATURA... 100 4 S t r o n a

1. Gospodarka niskoemisyjna 1.1 Cel i zakres opracowania Na mocy umowy nr UG.2710.A.7.2014 z dnia 8 sierpnia 2014 roku Gmina Jarosław przystąpiła do opracowania i wdrażania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN). Plan gospodarki niskoemisyjnej jest dokumentem strategicznym, obejmującym swoim zakresem całkowity obszar terytorialny gminy Jarosław. Działania w nim ujęte przyczyniają się do realizacji celów określonych na różnych szczeblach administracyjnych. Na płaszczyźnie regionalnej, działania przewidziane w PGN zmierzać powinny do poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu i realizowane są programy ochrony powietrza oraz plany działań krótkoterminowych. W ujęciu lokalnym zadaniem Planu jest natomiast uporządkowanie i organizacja działań podejmowanych przez gminę sprzyjających obniżeniu emisji zanieczyszczeń, dokonanie oceny stanu sytuacji w gminie w zakresie emisji gazów cieplarnianych wraz ze wskazaniem tendencji rozwojowych oraz dobór działań, które mogą zostać podjęte w przyszłości. Zgodnie z powyższym niniejsze opracowanie będzie miało następujący zakres i strukturę: I. Gospodarka niskoemisyjna Gospodarka emisyjna definicja pojęcia oraz cele jej promowania w perspektywie 2014-2020, Źródła prawa podstawy prawne opracowania Planu Gospodarki Emisyjnej, Cele i strategie przedstawienie dokumentów strategicznych obowiązujących na poszczególnych szczeblach administracyjnych wraz z oceną ich zgodności z treścią Planu, II. Raport z inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych na terenie gminy zawierający: Metodologię opis sposobu przeprowadzenia inwentaryzacji, Informacje ogólne opis czynników wpływających na emisję, charakterystyka gminy, Inwentaryzację - obliczenia dotyczące emisji gazów cieplarnianych na terenie gminy powstałej w skutek wykorzystania paliw transportowych, opałowych, energii elektrycznej gazu oraz ciepła sieciowego z podziałem na poszczególne sektory, Prognozę emisji planowany poziom emisji dla roku 2020 przy założeniu braku działań ukierunkowanych na obniżenie emisji gazów cieplarnianych oraz w wariancie niskoemisyjnym. 5 S t r o n a

III. Plan działań na rzecz zrównoważonej energii, zawierający: Metodologię doboru działań opis sposobów doboru proponowanych działań Opis poszczególnych metod redukcji emisji część informacyjna planu działań poświęcona przybliżeniu korzyści płynących z zastosowania poszczególnych źródeł odnawialnych oraz przedsięwzięć sprzyjających poprawie efektywności energetycznej, Zestawienie proponowanych działań spis działań razem z planowanym efektem ekologicznym, kosztem ich realizacji oraz wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację, Monitoring i ewaluację działań zalecenia dotyczące monitorowania rezultatów prowadzonych działań, Uwarunkowania realizacji działań określenie czynników sprzyjających oraz utrudniających realizację założonych działań, Źródła finansowania aktualne na dzień opracowania planu zestawienie programów umożliwiających sfinansowanie zaplanowanych działań. 1.2 Gospodarka niskoemisyjna Na szczeblu prawa międzynarodowego i unijnego Polska podjęła zobowiązania zmierzające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w ramach tzw. pakietu klimatyczno-energetycznego UE 1 oraz strategii Europa 2020. 2 Są to: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20 % w porównaniu z poziomem z roku 1990, zwiększenie do 20 % udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii, zmniejszenia zużycia energii o 20% w stosunku do tzw. scenariusz Business As Usual 3, 1 Pakiet klimatyczno energetyczny jest próbą zintegrowania polityki klimatycznej i energetycznej całej Unii Europejskiej. W skład pakietu wchodzi szereg aktów pranych i założeń dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie efektywności energetycznej, promocji energii ze źródeł odnawialnych m.in.: Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r., zmieniona dyrektywą 2009/29/WE, Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r., Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. 2 Europa 2020 jest strategią rozwoju społeczno gospodarczego Unii Europejskiej obejmującą okres 10 lat do 2020 roku. Jest to dokument przedstawiający cele rozwoju Unii Europejskiej pod względem społeczno gospodarczym, przy uwzględnieniu założeń zrównoważonego rozwoju. Przez rozwój zrównoważony należy rozumieć taki wzrost gospodarczy w którym zachowana jest wszelka równowaga pomiędzy środowiskiem naturalnym a człowiekiem. Jak podaje serwis internetowy europa.eu, W strategii Europa 2020 ustalono pięć nadrzędnych celów, które UE ma osiągnąć do 2020 roku. Obejmują one zatrudnienie, badania i rozwój, klimat i energię, edukację, integrację społeczną i walkę z ubóstwem 3 Termin Business as Usual określany jest jako scenariusz referencyjny, oznacza on perspektywę rozwoju gospodarczego w dotychczasowym, najbardziej standardowym kształcie bez wpływu zdarzeń nadzwyczajnych, czy wydatków na dedykowane działania inwestycyjne. 6 S t r o n a

Realizacja ww. celów wymagać będzie podjęcia szeregu różnorodnych i szeroko zakrojonych działań, nie tylko bezpośrednio sprzyjających ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń, ale również tych, które wpływają na redukcję w sposób pośredni sprzyjając zmniejszeniu zużyciu paliw i energii. Jak wynika z opublikowanego 24 lutego 2011 r. raportu Banku Światowego raportu Transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej w Polsce, krajowy potencjał redukcji emisji gazów cieplarnianych wynosi około 30% do roku 2030 w porównaniu z rokiem 2005. Realizacja tego potencjału może jednak nastąpić tylko w sytuacji współdziałania w ramach kluczowych sektorów gospodarczych (energetyka, transport, przemysł) oraz na różnych szczeblach administracyjnych nie tylko krajowym i europejskim, ale także w skali regionalnej i lokalnej (gminy oraz powiatu). W perspektywie krajowej, odpowiedzią na wyzwania w dziedzinie ochrony klimatu, jest opracowanie Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Istotą programu jest podjęcie działań zmierzających do przestawienia gospodarki na gospodarkę niskoemisyjną. Zmiana ta powinna skutkować nie tylko korzyściami środowiskowymi, ale przynosić równocześnie korzyści ekonomiczne i społeczne. W przyjętym 16 sierpnia 2011 roku przez Radę Ministrów Założeniach Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, określono cele szczegółowe sprzyjające osiągnięciu wskazanego celu głównego, a są to: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, promocja nowych wzorców konsumpcji. 7 S t r o n a

1.3 Źródła prawa 1.3.1 Prawo międzynarodowe Przekształcenie w kierunku gospodarki niskoemisyjnej stanowi jedno z najważniejszych wyzwań gospodarczych i środowiskowych stojących przed Unią Europejską i państwami członkowskimi. Gmina Jarosław dostrzega korzyści jakie niesie ze sobą przestawianie gospodarki na tory niskoemisyjne. Rozwój gospodarczy odbywa się w głównej mierze na poziomie lokalnym, a więc chcąc transformować gospodarkę właśnie tam powinno się planować określone działania. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jarosław będzie spójny z celami pakietu klimatyczno-energetycznego, realizując ponadto wytyczne nowej strategii zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego Unii Europa 2020. Dokument ten jest ważnym krokiem w kierunku wypełnienia zobowiązania Polski w zakresie udziału energii odnawialnej w końcowym zużyciu energii do 2020 r., w podziale na: elektroenergetykę, ciepło i chłód oraz transport. Wymagania te wynikają z dyrektywy 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Celem dla Polski, wynikającym z powyższej dyrektywy jest osiągnięcie w 2020 r. co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto w tym co najmniej 10 % udziału energii odnawialnej zużywanej w transporcie.. PGN jest również zgodny z Dyrektywą 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, w zakresie promowania budownictwa energooszczędnego. Dyrektywa nakłada bowiem obowiązek dotyczący oszczędnego gospodarowania energią, wobec jednostek sektora publicznego oraz z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, która zobowiązuje państwa członkowskie UE, aby od końca 2018 r. wszystkie nowo powstające budynki użyteczności publicznej były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. Źródła prawa europejskiego: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej (Dziennik Urzędowy UE L315/1 14 listopada 2012 r.) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz. U. UE L 09.140.16) 8 S t r o n a

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych 1.3.2 Prawo krajowe Regulacje prawne mające wpływ na planowanie energetyczne w Polsce można znaleźć w kilkunastu aktach prawnych. Planowanie energetyczne, zgodne z aktualnie obowiązującymi regulacjami, realizowane jest głównie na szczeblu gminnym. W pewnym zakresie uczestniczy w nim także samorząd województwa. Biorą w nim także udział wojewodowie oraz Minister Gospodarki, jako przedstawiciele administracji rządowej. Na planowanie energetyczne ma również wpływ działalność przedsiębiorstw energetycznych. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej tematycznie zbliżony jest do Projektu założeń do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, określonym w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2014, poz.942 z późn.zm.) Jednak jako dokument strategiczny - ma charakter całościowy (dotyczy całej gminy) i długoterminowy, koncentrujący się na podniesieniu efektywności energetycznej, zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych, cele które realizuje związane są przede wszystkim z ochroną środowiska, a w mniejszym stopniu z bezpieczeństwem energetycznym. Warto podkreślić, iż sporządzenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej nie jest wymagane żadnym przepisem prawa, inaczej niż w przypadku programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych unormowanych ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity; Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 z późn.zm.). Potrzeba opracowania Planu jest zgodna z polityką krajową wynikającą z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, przyjętego przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 roku. Program ma umożliwić Polsce odegranie czynnej roli w wyznaczaniu europejskich i światowych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych, ma też uzasadnienie w realizacji międzynarodowych zobowiązań Polski i pakietu klimatyczno-energetycznego UE. Dlatego też bardzo ważne jest ukształtowanie postaw ukierunkowanych na rzecz budowania gospodarki niskoemisyjnej oraz patrzenia niskoemisyjnego na zasoby i walory gminy wśród władz gmin, radnych oraz grup eksperckich. 9 S t r o n a

Założenia do Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej określają szczegółowe zadania dla gmin do których należą: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami. W szczególności w obszarze efektywności energetycznej, Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Jarosław wpisuje się w realizację obowiązku nałożonego na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, określonego w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Zgodnie z art. 10 ustawy, jednostka sektora publicznego realizując swoje zadania powinna stosować, co najmniej dwa z pięciu wyszczególnionych w ustawie środków poprawy efektywności energetycznej. Wśród tych środków wskazano: umowę, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej; nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji; wymianę eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, albo ich modernizacja; przedsięwzięcia, zgodnego z przepisami ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (tekst jednolity: Dz. U. z 2014, poz. 712) sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 oraz z 2011 r. Nr 32, poz. 159 i Nr 45, poz. 235) Wymogi w zakresie treści Planu Gospodarki Niskoemisyjnej określa Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/PO IiŚ/ 9.3/2013, prowadzonego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska. Dokument ten, zatytułowany Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej, zawiera: 10 S t r o n a

Założenia do przygotowania planu gospodarki niskoemisyjnej: objęcie całości obszaru geograficznego gminy, skoncentrowanie się na działaniach niskoemisyjnych i efektywnie wykorzystujących zasoby, w tym poprawie efektywności energetycznej, wykorzystaniu OZE, czyli wszystkich działań mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza w tym pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz emisji dwutlenku węgla, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń w powietrzu, współuczestnictwo przy tworzeniu dokumentu podmiotów będących producentami i odbiorcami energii, objęcie planem obszarów, w których władze lokalne mają wpływ na zużycie energii w perspektywie długoterminowej, podjęcie działań mających na celu wspieranie produktów i usług efektywnych energetycznie, podjęcie działań mających wpływ na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii (współpraca z mieszkańcami i działania edukacyjne), spójność z nowotworzonymi bądź aktualizowanymi założeniami do planów zaopatrzenia w ciepło, chłód i energię elektryczną bądź paliwa gazowe (lub założeniami do tych planów) i programami ochrony powietrza. Wymagania proceduralne co do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej: przyjęcie do realizacji planu poprzez uchwałę Rady Gminy, wskazanie mierników osiągnięcia celów, określenie źródeł finansowania, określenie plan wdrażania, monitorowania i weryfikacji, spójność z innymi planami/programami (miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, planem zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, programem ochrony powietrza), zgodność z przepisami prawa w zakresie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. 11 S t r o n a

1.4 Cele i strategie 1.4.1 Wymiar krajowy Gospodarka niskoemisyjna i zwiększenie efektywności energetycznej są przedmiotem planów i strategii na szczeblu gminnym, wojewódzkim i krajowym. Polska czynnie uczestniczy w tworzeniu wspólnotowej polityki energetycznej, a także dokonuje implementacji prawodawstwa z uwzględnieniem warunków krajowych, biorąc pod uwagę ochronę interesów odbiorców, posiadane zasoby energetyczne oraz uwarunkowania technologiczne wytwarzania i przesyłu energii. Kwestia efektywności energetycznej jest traktowana w polityce energetycznej kraju w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich jej celów. Działania mające na celu ograniczenie emisji w Gminie Jarosław są zgodne z ze strategiami na szczeblu krajowym. Strategia rozwoju kraju 2020, określa cele strategiczne do 2020 roku oraz dziewięć zintegrowanych strategii, które służą realizacji założonych celów rozwojowych. Jedną z nich jest bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, której głównym celem jest poprawa efektywności energetycznej i stanu środowiska. Poprawie efektywności energetycznej służyć mają prace nad innowacyjnymi technologiami w systemach energetycznych, rozwój odnawialnych źródeł energii oraz zastosowanie nowoczesnych, energooszczędnych maszyn i urządzeń. Poprawie jakości powietrza służyć natomiast będą działania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz pyłów i innych zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza z sektorów najbardziej emisyjnych (energetyka, transport) i ze źródeł emisji rozproszonych (likwidacja lub modernizacja małych kotłowni węglowych). Promowane będzie stosowanie innowacyjnych technologii w przemyśle, paliw alternatywnych oraz rozwiązań zwiększających efektywność zużycia paliw i energii w transporcie, a także stosowanie paliw niskoemisyjnych w mieszkalnictwie. Kolejnym dokumentem krajowym, który wyznacza kierunki działań w celu ograniczenia niskiej emisji jest Polityka energetyczna Polski do 2030. Dokument ten, poprzez działania inicjowane na szczeblu krajowym, wpisuje się w realizację celów polityki energetycznej określonych na poziomie Wspólnoty. Dokument ten określa podstawowe kierunki polskiej polityki energetycznej jako: Poprawę efektywności energetycznej, Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, 12 S t r o n a

Dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Wdrożenie proponowanych działań istotnie wpłynie na zmniejszenie energochłonności polskiej gospodarki, a co za tym idzie zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Przełoży się to też na mierzalny efekt w postaci redukcji emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń w sektorze energetycznym. Szczegółowe działania w celu poprawy efektywności energetycznej z podziałem na sektory proponuje Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2030. Poniższa tabela przedstawia zadania priorytetowe w poszczególnych sektorach. Działania w sektorze mieszkalnictwa Fundusz Termomodernizacji i Remontów System zielonych inwestycji (Część 1) - zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej Działania w sektorze publicznym System zielonych inwestycji (Część 5) - zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych Program Operacyjnego Oszczędność energii i promocja odnawialnych źródeł energii dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego w latach 2012 2017 Działania w sektorze przemysłu i MŚP Efektywne wykorzystanie energii (Część 1) - Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsiębiorstwach Efektywne wykorzystanie energii (Część 2) - Dofinansowanie zadań inwestycyjnych prowadzących do oszczędności energii lub do 13 S t r o n a

wzrostu efektywności energetycznej przedsiębiorstw Program Priorytetowy Inteligentne sieci energetyczne System zielonych inwestycji (Część 2) Modernizacja i rozwój ciepłownictwa Działania w sektorze transportu Systemy zarządzania ruchem i optymalizacja przewozu towarów Wymiana floty w zakładach komunikacji miejskiej System białych certyfikatów Środki horyzontalne Kampanie informacyjne, szkolenia i edukacja w zakresie poprawy efektywności energetycznej Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jarosław zakłada działania wpisujące się w powyższe działania priorytetowe. Planowane działania gminy Jarosław w celu zmniejszenia niskiej emisji pochodzącej z różnych sektorów gospodarki są zgodnie z celem tematycznym Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 zakładającym wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. Twórcy tego programu przyjmują, że najbardziej oszczędnym sposobem redukcji emisji jest efektywne korzystanie z istniejących zasobów energii. W Polsce obszary, które wykazują największy potencjał poprawy efektywności energetycznej to budownictwo (w tym publiczne i mieszkaniowe), ciepłownictwo oraz transport. Ważne jest zatem podejmowanie działań związanych m.in. z modernizacją energetyczną budynków. Cel tematyczny podzielony jest na następujące priorytety inwestycyjne: wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych; promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach ; wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym; 14 S t r o n a

rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia; promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu; promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe. Istotną rolę w poprawie efektywności energetycznej Polski pełni Strategia rozwoju energetyki odnawialnej z 2001 roku. Dokument ten zakłada, że wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) ułatwi m.in. osiągnięcie założonych w polityce ekologicznej celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne oraz zanieczyszczeń powietrza. Wszystkie z wyżej wymienionych dokumentów stawiają sobie wspólny cel poprawy efektywności energetycznej i stanu środowiska. Proponują szereg strategii umożliwiających osiągnięcie zamierzonego celu, tym samym Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Jarosław wpisuje się w treść tych dokumentów. 1.4.2 Wymiar regionalny Strategia rozwoju województwa podkarpackie 2020 W Strategii tej wyznaczono cztery dziedziny działań strategicznych, które zostaną podjęte do roku 2020. Jedną z dziedzin jest Środowisko i energetyka. Jednym z priorytetów w tej dziedzinie jest bezpieczeństwo energetyczne i racjonalne wykorzystanie energii, którego celem jest zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i efektywności energetycznej województwa podkarpackiego poprzez racjonalne wykorzystanie paliw i energii z uwzględnieniem lokalnych zasobów, w tym odnawialnych źródeł energii. Aby osiągnąć ten cel wyznaczono kilka kierunków działań, które zostaną omówione poniżej. Efektywne wykorzystanie dotychczasowych konwencjonalnych źródeł energii oraz zasobów gazu ziemnego występujących na terenie województwa podkarpackiego Województwo podkarpackie zasilane jest głównie energią elektryczną z Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Niewielką część dostarczają źródła wytwórcze zlokalizowane na terenie województwa (Tauron Wytwarzanie S.A. Oddział Elektrownia Stalowa Wola w Stalowej Woli, 15 S t r o n a

PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Rzeszów, PGE Energia Odnawialna S.A. Oddział Zespół Elektrowni Wodnych Solina Myczkowce, Elektrociepłownia Nowa Sarzyna (własność Spółki ENS Investment B.V), Elektrociepłownia Mielec). W bilansie energetycznym województwa duże znaczenie ma gaz ziemny, którego stosunkowo duże złoża znajdują się w naszym regionie. Wydobycie gazu ziemnego zaspokaja całkowicie potrzeby województwa w tym zakresie. W 2010 r. gaz ziemny z naszego regionu stanowił ok. 30 % krajowego wydobycia tego surowca. Udział ludności korzystającej z gazu w 2010 r. kształtował się na poziomie 72,1% i był wyższy o blisko 20 p.p. od średniej wartości dla całego kraju. System produkcji ciepła w województwie podkarpackim korzysta głównie z paliw kopalnych. Jedynym odnawialnym źródłem energii stosowanym do wytworzenia ciepła jest biomasa, lecz jej wkład jest marginalny (wyniósł on w 2010 r. niespełna 2,8% ponad 2 razy mniej niż średnia krajowa). Największe zakłady reprezentujące energetykę cieplną w województwie podkarpackim pracują w kogeneracji, w oparciu o wykorzystanie paliwa gazowego dlatego ich oddziaływanie na środowisko w porównaniu do elektrociepłowni. opalanych węglem jest znikome. Poziom wydobycia ropy naftowej na terenie województwa nie ma istotnego wpływu na bezpieczeństwo energetyczne regionu. Zakładane efekty realizowanego działania: modernizacja istniejących elektrowni, systemów elektroenergetycznych, a także układów rozdzielczych z wykorzystaniem najnowszych rozwiązań technologicznych pozwalających na maksymalne wykorzystanie energii i zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko, wydobycie gazu ziemnego na Podkarpaciu w stopniu zapewniającym w możliwie największym zakresie zapotrzebowania gospodarki i mieszkańców regionu w ten surowiec, usprawnienie i modernizacja systemów przesyłu i zabezpieczeń dwóch magistrali przesyłu gazu ziemnego wysokometanowego biegnących przez terytorium województwa, realizacja planowanych inwestycji w zakresie przebudowy i modernizacji dwóch zbiorników gazu ziemnego (Brzeźnica i Husów), modernizacja przestarzałych technologicznie elektrociepłowni i przystosowanie ich do wytwarzania ciepła i energii elektrycznej w kogeneracji, zwłaszcza w oparciu o czyste paliwa i energie najlepiej pozyskiwane na terenie naszego województwa (źródła konwencjonalne i odnawialne), modernizacja i rozwój sieci energetycznych i ciepłowniczych umożliwiających podłączenie nowych odbiorców, 16 S t r o n a

budowa źródeł energii przy przemyśle, umożliwiających podłączenie okolicznych odbiorców do źródła energii. Racjonalne wykorzystanie energii oraz zwiększanie efektywności energetycznej Wśród działań prowadzonych w celu racjonalizacji, lepszego wykorzystania i zmniejszania zużycia energii należy wspierać w szczególności tworzenie źródeł energii z wykorzystaniem wysokosprawnej kogeneracji poprzez budowę nowych oraz modernizacje już istniejących. Do działań znacząco zmniejszających straty energii elektrycznej związanych z jej dystrybucją zaliczyć należy wymianę i modernizację sieci elektroenergetycznych w celu stworzenia tzw. inteligentnej sieci - Smart Grids, co znacznie usprawnia zarządzanie popytem na energię oraz szybkie informowanie operatorów o ewentualnych awariach systemu. Działania te powinny polegać równocześnie na dostosowaniu sieci elektroenergetycznych do odbioru energii z OZE. Dzięki temu nastąpi poprawa efektywność systemu elektroenergetycznego i optymalizacja infrastruktury elektroenergetycznej, zmniejszenia obciążenia sieci i minimalizacji zagrożenia blackoutem. Dlatego niezbędne jest stworzenie tzw. inteligentnej sieci - Smart Grids, budowa i modernizacja linii elektroenergetycznych w celu zmniejszenia strat powstających w trakcie przesyłu energii, oraz budowa i modernizacja linii elektroenergetycznych związana z wyprowadzeniem mocy z OZE. Stan techniczny sieci energetycznych, zwłaszcza na terenach wiejskich, wymaga gruntownej poprawy. Konieczna jest rozbudowa elektroenergetycznego systemu zasilającego wysokiego napięcia oraz modernizacja i rozbudowa układu rozdzielczego średniego i niskiego napięcia. W bardzo złym stanie na terenie niemalże całego województwa jest także system ciepłowniczych sieci przesyłowych, w większości zdekapitalizowany, generujący duże straty przesyłowe, wymagający gruntownej modernizacji. Nakłady inwestycyjne w tym zakresie znacząco obniżą duże koszty związane ze stratami przesyłowymi ciepła. Bardzo ważna jest świadomość społeczeństwa w zakresie możliwości podejmowania różnych działań mogących spowodować eliminację lub znaczne ograniczenie źródeł powstawania zwiększonego zapotrzebowania na energię. Do działań w tym zakresie zaliczyć należy promowanie i wdrażanie rozwiązań technologicznych oraz zachowań społecznych ograniczających zużycie energii w procesach przemysłowych i życiu codziennym. Istotne jest wykonywanie kompleksowej modernizacji budynków, zwłaszcza użyteczności publicznej i mieszkalnych, celem zwiększenia ich efektywności energetycznej do poziomu budownictwa energooszczędnego z równoczesnym wprowadzaniem systemu zarządzania energią,a także promowanie i wsparcie budownictwa energooszczędnego, w tym pasywnego. Ważne jest również wsparcie dla powstawania małych, lokalnych lub indywidualnych mikrogeneracji 17 S t r o n a

wykorzystujących lokalne zasoby i potencjał energetyczny. Zakładane efekty realizowanego działania: stworzenie inteligentnych sieci Smart Grid i nowoczesnych systemów elektroenergetycznych, układów rozdzielczych oraz wprowadzenie stosownego opomiarowania, a także wdrożenie oprogramowania inteligentnego sterowania siecią elektroenergetyczną, przystosowanie sieci do odbioru energii z OZE i ze źródeł wykorzystujących kogeneracje lub trigeneracje oraz zmniejszenie strat energii związanej z przesyłem, oszczędności finansowe wynikające z zastosowania nowoczesnych rozwiązań, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery, ograniczenie zużycia paliw kopalnych i sukcesywne zastępowanie ich poprzez OZE, podwyższenie sprawności energetycznej istniejących elektrociepłowni, promocja oraz wsparcie budowy i wykorzystania wysokosprawnej kogeneracji, przyłączenia źródeł kogeneracyjnych do sieci elektroenergetycznej i ciepłowniczej, kompleksowa modernizacja budynków (zwłaszcza użyteczności publicznej oraz mieszkalnych) w kierunku budownictwa energooszczędnego, promocja oraz wsparcie budownictwa energooszczędnego i pasywnego modernizacja i rozwój sieci energetycznych i ciepłowniczych umożliwiających podłączenie nowych odbiorców. Wsparcie rozwoju energetyki wykorzystującej odnawialne źródła energii (OZE) Współczesne zobowiązania energetyczno klimatyczne nakładają na Polskę obowiązek zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w strukturze bilansu energetycznego. Wymusza to podjęcie konkretnych inwestycji lokalnych w rozwój OZE. Województwo podkarpackie posiada znaczący potencjał większości rodzajów odnawialnych źródeł energii to jest energetyka wodna, wiatrowa, wykorzystująca biomasę, energia pochodząca z przetwarzania odpadów, mamy tu biogazownie, energię słoneczną i geotermalną. Właściwe wykorzystanie tego potencjału niewątpliwie przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego regionu. Równocześnie ze względu na niewielki wpływ energetyki OZE na środowisko, mimo zwiększającego się zapotrzebowania na energię, możliwe będzie zachowanie różnorodności przyrodniczej i krajobrazowej Podkarpacia. Oprócz inwestycji o znaczeniu regionalnym i lokalnym w OZE, istotne są również działania mające na celu powstawanie małych źródeł energii elektrycznej i cieplnej wdrażanie działalności prosumenckiej. W przypadku generacji rozproszonej, wytwarzana moc jest niezależna od operatora systemu, a sama energia 18 S t r o n a

wytwarzana jest i wykorzystywana w ilości zapewniającej zaspokajanie potrzeb własnych producenta właściciela mikroźródła. Niezwykle istotne jest rozsądne zarządzanie popytem na energię ze źródeł rozproszonych, co ułatwi wdrożenie inteligentnych sieci przesyłowych. Systematyczny rozwój generacji rozproszonej przyczyni się do większej oszczędności energii wskutek mniejszych odległości do przesłania energii, a co za tym idzie mniejszych strat przesyłowych. Energetyka oparta na OZE jest obecnie dla województwa podkarpackiego jedyną alternatywą dla energetycznego wykorzystania paliw kopalnych do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Należy dążyć, aby w przyszłości sukcesywnie i stopniowo zwiększać udział energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie energetycznym województwa. Zakładane efekty realizowanego działania: powstanie systemu finansowego i instytucjonalnego na rzecz badania i monitoringu lokalnych zasobów OZE, budowa nowych jednostek wytwórczych i modernizacja istniejących źródeł energii elektrycznej i ciepła z OZE, opracowanie planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z uwzględnieniem OZE w każdej gminie województwa podkarpackiego (planów energetycznych), zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie OZE, wypracowanie systemu wsparcia dla mikroinstalacji OZE dla osób fizycznych, określenie barier środowiskowych dla inwestycji dotyczących OZE, zwiększenie stopnia wykorzystywania odpadów komunalnych do celów energetycznych zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego, budowa i modernizacja infrastruktury elektroenergetycznej, umożliwiającej wyprowadzenie mocy z przyłączanych jednostek wytwórczych z OZE, budowa nowych źródeł energii, głównie OZE, w lokalizacjach umożliwiających skupienie większej liczby odbiorców, stworzenie systemu dobrych praktyk wzorcowych inwestycji/przykładów z zakresu OZE, efektywności energetycznej oraz systemu zarządzania energią, itp. na terenie województwa podkarpackiego. Współpraca sektora B+R z przedsiębiorcami i j.s.t. na rzecz innowacyjnych rozwiązań w zakresie alternatywnych źródeł energii zwłaszcza OZE i ich wdrażania. Powstanie w województwie regionalnego systemu działającego proinnowacyjnie, skupiającego instytucje, organizacje publiczne, uczelnie oraz podmioty gospodarcze wspierające innowatorów oraz usprawniające procesy implementacji innowacyjnych rozwiązań, przede wszystkim 19 S t r o n a

technologicznych, będzie sprzyjać osiągnięciu bezpieczeństwa energetycznego regionu oraz zwiększaniu racjonalnego wykorzystania energii. Istotne dla tego typu działań jest zaplecze naukowe w postaci podkarpackich uczelni wyższych, zwłaszcza Politechniki Rzeszowskiej i Uniwersytetu Rzeszowskiego. Zakładane efekty realizowanego działania: wspieranie w województwie badań naukowych w zakresie racjonalnego i efektywnego wykorzystania wszystkich rodzajów energii, w tym OZE, promowanie innowacyjności i wdrożeń w sektorze energetyki i ochrony środowiska, kształcenie specjalistów z dziedziny energetyki odnawialnej i ochrony środowiska oraz poprawy efektywności energetycznej, a także innych związanych z minimalizowaniem wpływu człowieka na środowisko, zdobywanie przez podkarpackie uczelnie grantów na badania oraz ich wdrażanie w zakresie innowacyjnych rozwiązań w energetyce, w tym zwłaszcza w OZE, doposażenie jednostek naukowo-badawczych i badawczo rozwojowych w specjalistyczny sprzęt, niezbędny do prac nad OZE, pomoc przy wdrożeniu nowoczesnych technologii/rozwiązań, otwarcie nowych kierunków z zakresu OZE i efektywności energetycznej na uczelniach wyższych zwłaszcza w obszarze budownictwa niskoenergetycznego, wykonanie grupy odwiertów służących poszukiwaniom zasobnych i wydajnych energetycznie źródeł wód geotermalnych. Program ochrony środowiska województwa podkarpackiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 roku Jednym z celów średniookresowych wyznaczonym w Programie ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego jest wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w województwie (do 15% w 2020 roku). Aby osiągnąć ten cel wyznaczono działania zarówno inwestycyjne jak i nieinwestycyjne. Działania inwestycyjne: budowa oraz modernizacja istniejących sieci elektroenergetycznych; budowa urządzeń i instalacji do produkcji energii opartych na źródłach odnawialnych: energetyczne wykorzystanie biogazu (biogazownie rolnicze, biogazownie na oczyszczalniach ścieków, inne); wykorzystanie energii geotermalnej, w tym instalacje pomp ciepła; 20 S t r o n a

budowa małych elektrowni wodnych; budowa instalacji wykorzystujących energię wiatru (budowa elektrowni wiatrowych, farm wiatrowych, mikroinstalacji i małych instalacji); budowa nowych ciepłowni i elektrociepłowni opartych na biomasie oraz modernizacja istniejących sieci ciepłowniczych; inwestycje podnoszące efektywność energetyczną: o budowa energooszczędnych budynków mieszkalnych, biurowych i usługowych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii; o montaż kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych; o termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, bloków, domów wymiana wyposażenia na energooszczędne. Działania nieinwestycyjne: wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnych oraz pomoc dla wprowadzenia bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii oraz nowych rozwiązań technologicznych; włączenie problematyki energii odnawialnej do planów zagospodarowania przestrzennego i planowania regionalnego; dążenie do rozwoju ciepłownictwa w oparciu o wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (energia pochodząca z odpadów i niskoemisyjnych paliw, spalanie biogazu, biomasy, pompy ciepła, promieniowanie słoneczne, itp.), szczególne pracujących w kogeneracji; systematyczne zwiększanie zaangażowania środków publicznych (budżetowych i pozabudżetowych) w realizację programów efektywności energetycznej; podnoszenie świadomości z zakresu energetyki odnawialnej na poziomie lokalnym i regionalnym poprzez programy szkoleniowe w ramach systemu edukacyjnego; promowanie korzyści wynikających z wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także informowanie o możliwościach skorzystania z pomocy finansowej oraz technicznej. Oprócz celu średniookresowego został wyznaczony także cel krótkookresowy - wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w województwie (do 11,9% w roku 2015). Działania inwestycyjne: budowa instalacji do pozyskiwania i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych m.in. z wykorzystaniem biomasy. 21 S t r o n a

Działania nieinwestycyjne: opracowanie Wojewódzkiego Programu Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Podkarpackiego, który ułatwi inwestorom realizację działań z zakresu energetyki odnawialnej, wskazując obszary o korzystnych warunkach dla poszczególnych typów inwestycji, podając także ograniczenia jakie są związane z danymi lokalizacjami; rozwijanie współpracy z krajowymi i zagranicznymi partnerami w kierunku transferu dobrych praktyk dotyczących pozyskania energii z odnawialnych źródeł; uruchomienie systemu mechanizmów wspierających rozwój energetyki odnawialnej (działania promocyjne, ograniczenie zakresu koncesjonowania); rozszerzenie zakresu prac badawczo - rozwojowych wyprzedzających działania na rzecz efektywności i usprawnienia funkcjonowania sektora energetycznego; opracowanie programu obniżenia energochłonności przewozów osobowych i towarowych; opracowanie oraz ciągła aktualizacja bazy danych odnawialnych źródeł energii województwa podkarpackiego. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 Oś priorytetowa III Czysta energia realizuje cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach i jest osią jednofunduszową, współfinansowaną z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Celem nadrzędnym osi priorytetowej III jest poprawa efektywności energetycznej oraz zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii. Cel szczegółowy 1: Wzrost wykorzystania potencjału odnawialnych źródeł energii w generacji rozproszonej Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii jest jednym z najważniejszych kierunków Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku (PEP 2030). Dokument ten zawiera rozwiązania wychodzące naprzeciw najważniejszym wyzwaniom polskiej energetyki zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i do 2030 r. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym województwa przyczyni się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska m.in. przez redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery, gleby i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. Przyczyni się również do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego 22 S t r o n a

województwa a w szczególności do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Potencjalnie największym odbiorcą energii wytworzonej ze źródeł odnawialnych w województwie może być rolnictwo (głównie w wyniku rozwoju generacji rozproszonej opartej na OZE np. biogazownie). Energetyka rozproszona to zwykle niewielkie jednostki wytwórcze zlokalizowane blisko odbiorcy, podnoszące lokalne bezpieczeństwo energetyczne, zmniejszające straty przesyłowe oraz zapewniające efekt ekologiczny poprzez wzrost udziału energii odnawialnej w konsumpcji. Ponadto wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych cechuje się niewielką lub zerową emisją gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń, co zapewnia pozytywne efekty ekologiczne. Interwencja powinna jednak być ukierunkowana w taki sposób, aby w optymalny sposób wykorzystać zasoby województwa podkarpackiego. W szczególności preferowane powinno być: produkcja energii elektrycznej oparta na ogniwach fotowoltaicznych; produkcja energii cieplnej oparta na kolektorach słonecznych; budowa instalacji wykorzystujących biogaz przetworzoną biomasę do produkcji energii elektrycznej i cieplnej; budowa małych elektrowni wodnych, wykorzystujących inwestycje związane z gospodarką wodną; produkcja energii w mikroźródłach. Należy przy tym pamiętać, że wraz z budową instalacji produkujących energię ze źródeł odnawialnych konieczna jest realizacja równoległych inwestycji w sieci energetyczne (nowe przyłącza, poprawa efektywności istniejących sieci). Silniejszy rozwój produkcji w oparciu o mikroźródła będzie wymagał znacznie większych inwestycji w infrastrukturę sieciową. Cel szczegółowy 2: Wzrost produkcji energii pochodzącej z wysokosprawnej kogeneracji Wspieranie rozwoju kogeneracji stanowi istotny element poprawy efektywności ekonomicznej sektora energetycznego, jak również zmniejszenia jego negatywnego oddziaływania na środowisko poprzez redukcję emisji substancji szkodliwych. Wysokosprawna kogeneracja to również zmniejszenie zużycia paliwa, a tym samym zapotrzebowania na kurczące się zasoby paliw stałych. Jednocześnie, nadmierny udział indywidualnych źródeł ciepła przekłada się na niewykorzystanie potencjału lokalnych systemów ciepłowniczych. W systemach ciepłowniczych małych i średnich gmin rzadko stosuje się Kogenerację. Jednocześnie jednak sektor ciepłowniczy posiada jeden z największych potencjałów oszczędności energii. Rozwój energetyki rozproszonej może stanowić jeden z elementów przekonywania społeczeństwa do odnawialnych źródeł energii. Powstanie małych i średniej mocy obiektów energetycznych 23 S t r o n a

pracujących w skojarzeniu (kogeneracja) czy produkujących energię cieplną pozwoli na wykorzystanie lokalnych źródeł energii i zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Zgodnie z planami zmian w polskim prawie, mikroinstalacje mają być szczególnie wspierane. W Programie rozwoju OZE w województwie podkarpackim przyjmuje się zrównoważony rozwój produkcji biomasy stałej, głównie pochodzenia rolniczego oraz zagospodarowanie biomasy z odpadów komunalnych. Zakłada się także lokalne wykorzystanie wytworzonej biomasy w układach kogeneracyjnych, co ma na celu wspieranie wzrostu udziału ciepła sieciowego w ogólnym zapotrzebowaniu na ciepło. Przewiduje się rozwój biogazowni rolniczych opartych o lokalne substraty oraz wykorzystanie zasobów biomasy leśnej. Biomasa pochodząca z lokalnych zasobów powinna być w pierwszej kolejności wykorzystywana do wytwarzania ciepła systemowego. Ciepło systemowe powinno być wytwarzane w układach kogeneracyjnych. W procesie wytwarzania energii, obecnie największe przychody generowane są przy wytwarzaniu i sprzedaży energii elektrycznej. Zastosowanie układów kogeneracyjnych umożliwia szybszy zwrot z zainwestowanego kapitału, zatem powinno zachęcać się inwestorów (w tym samorządy) do inwestowania w ten rodzaj źródeł wytwarzania energii. Wśród działań prowadzonych w celu racjonalizacji, lepszego wykorzystania i zmniejszania zużycia energii należy wspierać w szczególności tworzenie źródeł energii z wykorzystaniem wysokosprawnej kogeneracji poprzez budowę nowych oraz modernizacje już istniejących wraz z przyłączem jednostek wytwarzania do najbliższej istniejącej sieci. Cel szczegółowy: Poprawa efektywności energetycznej w sektorze mieszkaniowym i budynkach użyteczności publicznej. Polityka ekologiczna Państwa na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016 jako jeden z podstawowych celów wyznacza kierunki działań prowadzące do zwiększenia efektywności energetycznej gospodarki i zaoszczędzenie 9% energii finalnej do roku 2017, określa priorytety w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także wskazuje kierunek działań koniecznych dla zapewnienia właściwej ochrony środowiska naturalnego. Wśród działań priorytetowych, znaczący wpływ na rozwój odnawialnych źródeł energii i efektywność energetyczną mają: ochrona atmosfery, ochrona wód, gospodarka odpadami oraz modernizacja systemu energetycznego. Jednym z kluczowych kierunków rozwoju województwa podkarpackiego jest zapewnienie wysokiej jakości środowiska naturalnego, m.in. poprzez wspieranie rozwoju niskoemisyjnej gospodarki. Projekty realizowane w tym priorytecie inwestycyjnym przyczyniają się do realizacji celów strategii Europa 2020 w ramach priorytetu Zrównoważony Rozwój. Powyższe oznacza budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej, która w wydajny, 24 S t r o n a

zrównoważony sposób wykorzystuje zasoby i zmniejsza emisje zanieczyszczeń. Największy potencjał w zakresie oszczędności energii postrzegany jest w budynkach. Należy przede wszystkim skoncentrować się na instrumentach mających doprowadzić do uruchomienia procesu kompleksowej modernizacji energetycznej budynków. Poprawa efektywności energetycznej jest najczęściej osiągana przez zastosowanie wydajniejszych technologii lub procesów produkcyjnych. Ograniczanie zużycia energii obniża koszty eksploatacji i może przyczynić się do oszczędności w wydatkach konsumentów, pod warunkiem, że oszczędności energetyczne są wyższe niż dodatkowe koszty, związane z wdrażaniem energooszczędnych technologii. Ponadto służy ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń, co w efekcie przynosi także inne korzyści - np. w poprawie zdrowia publicznego i ograniczenia wydatków zdrowotnych. Bardzo ważna jest świadomość społeczeństwa w zakresie możliwości podejmowania różnych działań mogących spowodować eliminację lub znaczne ograniczenie źródeł powstawania zwiększonego zapotrzebowania na energię. Do działań w tym zakresie zaliczyć należy promowanie i wdrażanie rozwiązań technologicznych ograniczających zużycie energii. Istotne jest wykonywanie kompleksowej modernizacji budynków, zwłaszcza użyteczności publicznej i mieszkalnych, celem zwiększenia ich efektywności energetycznej do poziomu budownictwa energooszczędnego z równoczesnym wprowadzaniem systemu zarządzania energią. Zgodnie z przepisami prawa sektor publiczny pełnić ma rolę wzorcową w zakresie działań prowadzących do poprawy efektywności energetycznej. Cel szczegółowy: Obniżenie emisyjności ośrodków miejskich województwa W ogólnym bilansie zużycia paliw pierwotnych i nośników energii w regionie największy udział stanowi węgiel, a największy udział w zapotrzebowaniu na moc cieplną mają odbiorcy użytkujący indywidualne wysokoemisyjne źródła ciepła. Skutkuje to niedotrzymaniem standardów jakości powietrza (np. pyłu PM10). Źródłami emisji tych zanieczyszczeń są przede wszystkim: produkcja ciepła w domowych instalacjach grzewczych i lokalnych kotłowniach węglowych (tzw. niska emisja) i transport. System produkcji ciepła w województwie podkarpackim korzysta głównie z paliw kopalnych. Jedynym odnawialnym źródłem energii stosowanym do wytworzenia ciepła jest biomasa, lecz jej wkład jest marginalny (wyniósł on w 2010 r. niespełna 2,8% ponad 2 razy mniej niż średnia krajowa). Największe zakłady reprezentujące energetykę cieplną w województwie podkarpackim pracują w kogeneracji, w oparciu o wykorzystanie paliwa gazowego, dlatego ich oddziaływanie na środowisko w porównaniu do elektrociepłowni opalanych węglem jest znikome. Ciepłownictwo sieciowe rozwija się w dużych aglomeracjach miejskich, gdzie koszty dostarczenia nośnika ciepła do odbiorcy są relatywnie niskie. Przedsiębiorstwa wytwarzające ciepło w województwie 25 S t r o n a

podkarpackim głównie inwestują w modernizację i rozbudowę sieci dystrybucyjnych. Jednak ponoszone nakłady są niewystarczające. Realizacja programów ochrony powietrza to np. termomodernizacja, wymiana czynników grzewczych, czy rozbudowa sieci ciepłowniczych. Wspierane będą przedsięwzięcia prowadzące do obniżenia emisji, pochodzącej z produkcji energii, zanieczyszczeń do powietrza oraz ograniczenia tzw. niskiej emisji, szczególnie na obszarach, gdzie stwierdzono przekroczenia standardów jakości powietrza. Ponadto wsparciem objęte będą inwestycje służące budowie nowych niskoemisyjnych bądź modernizacji istniejących niskosprawnych źródeł ciepła, a także modernizacji bądź zwiększaniu zasięgu scentralizowanych systemów zaopatrzenia w ciepło (głównie w małych i średnich miastach). W tym zakresie wspierane będą przede wszystkim inwestycje wykorzystujące gaz ziemny, biogaz i biomasę. Ponadto do zadań własnych gmin należy finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na jej terenie, niezależnie od prawa własności względem infrastruktury. Koszty te stanowią istotne obciążenie budżetów gmin, natomiast oszczędności możliwe do osiągnięcia w wyniku modernizacji oświetlenia sięgać mogą nawet kilkudziesięciu procent. Dzięki wsparciu zintegrowanych, kompleksowych projektów mających na celu np. wymianę (na bardziej efektywne) indywidualnych źródeł ciepła, zmniejszy się emisja zanieczyszczeń w obrębie gmin, co w rezultacie będzie miało pozytywny wpływ na poprawę jakości środowiska naturalnego oraz jakości życia mieszkańców. 1.4.3 Wymiar lokalny Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Jarosławskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015 W dokumencie tym dwa priorytety są spójne tematycznie z Planem gospodarki niskoemisyjnej. Pierwszy z nich dotyczy pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych i energooszczędności. Racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego jest jednym z istotnym elementów zrównoważonego rozwoju, zarówno w dziedzinie energetycznym jak i ekologicznym. Stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii zależy od zasobów i technologii ich przetwarzania. W powiecie istnieją warunki eksploatacji energii odnawialnej bazującej na wykorzystaniu: energii słonecznej, biomasy, biopaliw, siły wiatru. Ich wykorzystanie nie jest na razie zadawalające. Na terenie powiatu najbardziej popularne jest wykorzystanie energii słońca (kolektory słoneczne). Konieczność wykorzystywania alternatywnych źródeł wynika głównie z potrzeby ograniczenia szkodliwych produktów spalania pierwotnych nośników (węgla i jego odmian) ograniczoności źródeł kopalnych, jak również dążenia do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego poszczególnych regionów. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii 26 S t r o n a

w bilansie paliwowo energetycznym świata przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska. Aby osiągnąć ten cel wyznaczono następujące działania długookresowe: Wzrost udziału energii odnawialnej w bilansie zużycia energii pierwotnych w powiecie. Zmniejszanie energochłonności gospodarki, zarówno w zakresie procesów wytwórczych, jak i świadczenia usług oraz konsumpcji. Kierunki działań: budowa urządzeń i instalacji do produkcji energii opartych na źródłach odnawialnych, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnych oraz pomoc dla wprowadzenia bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii oraz nowych rozwiązań technologicznych, podnoszenie świadomości z zakresu energetyki odnawialnej na poziomie lokalnym i regionalnym poprzez programy szkoleniowe w ramach systemu edukacyjnego; promowanie korzyści wynikających z wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także informowanie o możliwościach skorzystania z pomocy finansowej oraz technicznej. Drugi priorytet dotyczy ochrony powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej. Realizacja priorytetu powinna przyczynić się do zapewnienia wysokiej jakości powietrza, spełniającej wymagania ustawodawstwa Unii Europejskiej oraz do poprawy warunków życia ludzi. Pozwoli to na wypełnienie zobowiązań międzynarodowych w zakresie ochrony klimatu, tym samym będzie zmierzać do zmniejszenia zagrożeń wynikających z globalnego ocieplenia. Cele długookresowe są następujące: Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza atmosferycznego. Przeciwdziałanie globalnym zmianom klimatu poprzez sukcesywną redukcję emisji gazów cieplarnianych. Działania: ograniczanie emisji komunikacyjnej i ochrona przed jej negatywnym oddziaływaniem poprzez modernizację istniejących połączeń komunikacyjnych, remonty dróg, rozwój i modernizację transportu kolejowego i zbiorowego w gminach, tworzenie warunków do rozwoju ruchu rowerowego, redukcja niskiej emisji poprzez modernizację istniejących źródeł ciepła poprawę sprawności w procesach spalania i stosowanie ekologicznych nośników energii, modernizacji linii przesyłowych, termomodernizację budynków, ograniczanie emisji z dużych źródeł spalania paliw poprzez m.in.: modernizację technologii w celu prowadzenia mniej energochłonnej produkcji, zastosowanie 27 S t r o n a

ekologicznych nośników energii w instalacjach wykorzystujących węgiel, udoskonalanie procesów spalania paliw prowadzące do zmniejszenia zużycia paliw modernizację urządzeń ochrony środowiska, monitoring i ocena jakości powietrza zgodnie z wymogami ustawowymi, wszelkie działania edukacyjne i promocyjne dotyczące upowszechniania wykorzystania odnawialnych źródeł energii, stosowania ekologicznych nośników energii, edukacja na temat szkodliwości spalania materiałów odpadowych różnego pochodzenia, promowanie proekologicznych środków zbiorowego transportu (transport kolejowy); promowanie komunikacji zbiorowej i ruchu rowerowego szczególnie na terenach miejskich, stymulowanie zakładów do wprowadzania systemów zarządzania środowiskiem, kontrola wypełniania obowiązku pozwoleń zintegrowanych w jednostkach eksploatujących instalacje wymagające uzyskania pozwolenia zintegrowanego, będące dużymi źródłami spalania paliw 28 S t r o n a

Część I Inwentaryzacja emisji dwutlenku węgla dla Gminy Jarosław 1.5 Metodologia Celem inwentaryzacji jest określenie wielkości emisji dwutlenku węgla z obszaru gminy, umożliwi to określenie obszarów największej emisji aby następnie dobrać działania służące jej ograniczeniu. Podstawą oszacowania wielkości emisji jest zużycie energii finalnej: Paliw opałowych (na potrzeby grzewcze pomieszczeń i budynków), Paliw transportowych, Ciepła systemowego, Energii elektrycznej, Gazu sieciowego. Inwentaryzacja obejmuje całkowity obszar administracyjny gminy Jarosław. Rokiem w którym zebrano dane niezbędne do przeprowadzenia inwentaryzacji jest rok 2014, przy czym większość zebranych danych jest aktualna na koniec roku 2013, stąd też przyjęto, iż dla dalszej części dokumentu rokiem na którym ustalono aktualność inwentaryzacji jest rok 2013, rok ten określany będzie jako rok obliczeniowy. Rokiem dla którego prognozowana jest wielkość emisji jest rok 2020. W dalszej części dokumentu rok ten określany będzie jako rok docelowy. Rok ten stanowi również horyzont czasowy dla założonego planu działań. Rok w odniesieniu do którego porównywana jest wielkość emisji jest rok 2000. W dalszej części dokumentu rok ten określany będzie jako rok bazowy. Wybór roku 2000 jako roku bazowego dla dokonanych obliczeń wynika z faktu możliwości pozyskania wiarygodnych danych na temat emisji w tym okresie. Odwoływanie się do dalszych okresów czasowych z uwagi na brak możliwości pozyskania kompleksowych danych jest co prawda możliwe ale skutkowałoby koniecznością uzupełniania braków szacunkami i analogiami, co w negatywny sposób wpływałoby na wiarygodność i rzetelność całego dokumentu. Dla obliczenia emisji z poszczególnych źródeł, zastosowano następujące wskaźniki: 29 S t r o n a

Ruch tranzytowy Rodzaj pojazdu Jednostka Wskaźnik emisji CO 2 samochody osobowe gco 2/km 155 motocykle gco 2/km 155 samochody dostawcze gco 2/km 200 samochody ciężarowe gco 2/km 450 samochody ciężarowe z przyczepą gco 2/km 900 autobusy gco 2/km 450 Ruch lokalny Wskaźnik emisji CO2 Średnie roczne zużycie paliwa Średni roczny przebieg kgco 2/GJ l/km km benzyna 73,3 0,08 5876 olej napędowy 68,6 0,071 12016 LPG 62,44 0,102 10093 Zużycie nośników energii Rodzaj nośnika energii Jednostka Wskaźnik emisji CO 2 energia elektryczna MgCO 2/MWh 0,89 gaz MgCO 2/GJ 0,055 ciepło sieciowe MgCO 2/GJ 0,094 węgiel MgCO 2/GJ 0,098 drewno MgCO 2/GJ 0,109 olej opałowy MgCO 2/GJ 0,076 30 S t r o n a

1.6 Czynniki wpływające na emisję Pierwszym etapem inwentaryzacji emisji na terenie gminy jest identyfikacja okoliczności i cech charakterystycznych mający wpływ na wielkość emisji. Na tej płaszczyźnie wyróżnić można następujące czynniki: Determinujące aktualny poziom emisji, Determinujące wzrost emisyjności, Determinujące spadek emisyjności. Do czynników determinujących aktualny poziom emisji należą: Gęstość zaludnienia, Ilość gospodarstw domowych, Ilość podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, Stopień urbanizacji, Obecność zakładów przemysłowych, centrów usługowych oraz stref przemysłowych, Szlaki tranzytowe przebiegające przez teren gminy, Ilość pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy, Obecność linii ciepłowniczych i ilość obiektów korzystających z sieci ciepłowniczej. Wskazane wyżej czynniki wpływają na aktualne zużycie energii finalnej, a tym samym całkowitą wielkość emisji CO 2 z obszaru gminy w roku obliczeniowym. Do czynników determinujących wzrost emisyjności należą: Wzrost ilości mieszkańców, Wzrost ilości gospodarstw domowych, Wzrost ilości podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, Budowa nowych szlaków drogowych, Wzrost ilości pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy, Do czynników determinujących spadek emisyjności należą: Spadek ilości mieszkańców, Spadek ilości gospodarstw domowych, 31 S t r o n a

Spadek ilości podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, Spadek ilości pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy, Termomodernizacja i poprawa stanu technicznego obiektów publicznych, Poprawa efektywności energetycznej obiektów prywatnych, Rozbudowa linii ciepłowniczych, Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Czynniki determinujące wzrost lub spadek emisyjności wpływać będą na wielkość emisji w roku docelowym. Celem inwentaryzacji jest zatem dokonanie charakterystyki gminy w oparciu o wymienione wyżej kryteria co pozwoli oszacować aktualny poziom emisji gazów cieplarnianych w roku obliczeniowym oraz ustalić prognozowany trend zmian emisji do roku 2020. 1.7 Charakterystyka gminy wiejskiej Jarosław 1.7.1 Charakterystyka ogólna Gmina Jarosław położona jest w północno-wschodniej części województwa podkarpackiego, powiecie jarosławskim. Miasto Jarosław dzieli obszar gminy na dwie części: północno-zachodnią położoną w granicach Doliny Dolnego Sanu oraz południowo-wschodnią położoną na przecięciu trzech krain geograficznych: Doliny Dolnego Sanu, Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Pogórza Rzeszowskiego. Gmina graniczy od strony wschodniej z Gminą Laszki i Radymno, od strony południowej z Gminą Chłopice i Pawłosiów, od strony zachodniej z powiatem przeworskim (Gm. Sieniawa i Gm. Tryńcza) i Gminą Wiązownica. Powierzchnia gminy wynosi 113 km². Klimat kształtuje się pod dominującym wpływem oddziaływania mas powietrza kontynentalnego, przy jednoczesnym modyfikującym oddziaływania Pogórza Karpackiego i Karpat. Warunki klimatyczne są sprzyjające dla rozwoju rolnictwa. 32 S t r o n a

Rysunek 1. Położenie powiatu jarosławskiego na terenie województwa podkarpackiego (www.gminy.pl) W ramach podziału administracyjnego teren gminy został podzielony na 13 sołectw, są to: Koniaczów Kostków Leżachów Osada Makowisko Morawsko Munina Pełkinie Sobiecin Surochów Tuczempy Wola Buchowska Wólka Pełkińska Zgoda 33 S t r o n a

1.7.2 Walory turystyczne Gmina Jarosław ma charakter rolniczy. Produkcji rolnej sprzyjają dobre gleby oraz bliskość dużego rynku zbytu. W ostatnim okresie intensywnie rozwija się także drobna działalność usługowa (spośród 531 zarejestrowanych w gminie podmiotów gospodarczych dominują placówki handlowe). Dominacja rolnictwa i podmiejski charakter łączą się z walorami turystycznymi gminy. Miejscowości kuszą walorami krajobrazowymi, ale przede wszystkim ciekawą przeszłością i związanymi z nią zabytkami. Do najcenniejszych należy Zespół Pałacowo - Parkowy w Pełkiniach - dawniej rezydencja Czartoryskich. Powstały w latach 1661-1724 pałac, wielokrotnie przebudowywany, ze swoimi wieżyczkami, ganeczkami i tarasami utrzymany jest w stylu eklektycznym. 1.7.3 Sytuacja demograficzna Według danych publikowanych przez Bank Danych Lokalnych na terenie gminy Jarosław w 2013 roku zamieszkiwało 13 061 osób. Gęstość zaludnienia w 2013 roku na terenie całej gminy wynosiła 115 osób na 1 km 2. 13200 13000 12800 12600 12400 12200 Liczba mieszkańców 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba mieszkańców Rysunek 2. Zmiany liczby mieszkańców na terenie gminy Jarosław w latach 2003-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS). Z powyższego wykresu wynika, że od 2008 roku następował wzrost liczby mieszkańców gminy. W 2008 roku liczba ta wynosiła 12 637, a w 2013 roku 13 061 (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS). Obserwując dotychczasowy trend do 2020 roku prognozuje się wzrost liczby mieszkańców. Według szacunków w 2020 roku liczba osób zamieszkujących gminę może wynosić 13 339. 34 S t r o n a

15000 Prognoza liczby mieszkańców 10000 5000 0 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 Prognoza liczby mieszkańców Liczba mieszkańców Rysunek 3. Zmiany liczby mieszkańców na terenie gminy Jarosław w latach 2003-2013 wraz z prognozą na lata 2014-2020 (opracowanie własne na podstawie danych publikowanych w Banku Danych Lokalnych). 1.7.4 Sytuacja mieszkaniowa Na terenie gminy Jarosław w 2013 roku odnotowano 13 334 mieszkań. Ich całkowita powierzchnia wynosiła 926 192m 2. Poniższy wykres przedstawia zmiany liczby mieszkań na terenie Jarosław. 13500 Liczba mieszkań 13000 12500 12000 11500 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba mieszkań Rysunek 4. Zmiany liczby mieszkań na terenie gminy Jarosław w latach 2000 2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS). Z powyższego wykresu wynika, że liczba mieszkań na terenie gminy w latach 2000-2013 wrastała liniowo. Obserwując obecny trend wyznaczono prognozę liczby mieszkań do roku 2020. Według tej prognozy w 2020 roku na terenie gminy Jarosław będzie 13 571 mieszkań. Wzrost tego parametru idzie w parze wraz ze wzrostem liczby mieszkańców gminy. 35 S t r o n a

15000 Prognoza liczby mieszkań 10000 5000 0 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Prognoza liczby mieszkań Liczba mieszkań Rysunek 5. Prognozowane zmiany liczby mieszkań na terenie gminy Jarosław w latach 2014-2020 (opracowanie własne). Na poniższym wykresie przedstawiono liczbę nowopowstałych mieszkań w latach 2005 2013. Średnio rocznie przybywa ok 38 mieszkań na terenie gminy Jarosław. 60 50 40 30 20 10 0 Liczba nowych mieszkań oddanych do użytku 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba nowych mieszkań Rysunek 6. Liczba nowych mieszkań oddanych do użytku w latach 2005-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS). Średnia powierzchnia mieszkań na terenie gminy Jarosław w 2013 roku wynosiła 69,5 m 2. Na poniższym wykresie zaznaczono zmiany średniej powierzchni 1 mieszkania [m 2 ] na terenie gminy Jarosław na przestrzeni lat 2002-2013. 36 S t r o n a

70,0 69,0 68,0 67,0 66,0 65,0 64,0 Średnia powierzchnia 1 mieszkania na terenie gminy 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Średnia powierzchnia mieszkań [m2] Rysunek 7. Średnia powierzchnia 1 mieszkania na terenie gminy Jarosław w latach 2002 2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS). Na podstawie danych publikowanych w GUS wyznaczono prognozę średniej powierzchni użytkowej 1 mieszkania na lata 2014-2020. Według prognozy średnia powierzchnia 1 mieszkania będzie utrzymywać się na podobnym poziomie. 80 Prognoza zmian średniej powierzchni 1 mieszkania 60 40 20 0 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Prognoza średniej powierzchni mieszkań [m2] Średnia powierzchnia mieszkań [m2] Rysunek 8. Prognozowane zmiany średniej powierzchni użytkowej mieszkania na terenie gminy Jarosław w latach 2014-2020 (opracowanie własne). 1.7.5 Sytuacja gospodarcza Jednym z czynników wpływających na emisję CO2 jest działalność podmiotów gospodarczych na terenie gminy. Łącznie w 2013 roku na terenie gminy Jarosław odnotowano 750 aktywnych podmiotów gospodarczych. Liczba ta wzrosła o 4 w stosunku do roku poprzedniego. 37 S t r o n a

800 600 400 200 0 Ilość podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zarejestrowane podmioty gospodarcze Rysunek 9. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy Jarosław w latach 2002-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS). Obserwując obecnie panujące trendy wyznaczono prognozę zmian liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy. Według prognozy liczba ta będzie nieznacznie wzrastać. 1000 Prognoza ilości podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy 500 0 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Prognoza zarejestrowanych podmiotów gospodarczych Zarejestrowane podmioty gospodarcze Rysunek 10. Prognozowane zmiany liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy Jarosław w latach 2014-2020 (opracowanie własne). 38 S t r o n a

Tabela 1. Liczba podmiotów działających na terenie gminy Jarosław z podziałem na kategorie PKD w latach 2012-2013 (źródło Bank Danych Lokalnych, GUS). Sekcja wg PKD Opis Liczba podmiotów 2012 Liczba podmiotów 2013 A Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 10 10 B Górnictwo i wydobywanie 6 5 C Przetwórstwo przemysłowe 73 84 D E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 1 1 6 7 F Budownictwo 137 147 G H I Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Transport i gospodarka magazynowa Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 217 217 75 80 10 11 J Informacja i komunikacja 5 5 K L M N O Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia 14 15 4 3 35 36 17 18 8 8 39 S t r o n a

społeczne P Edukacja 18 18 Q R S i T Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 20 21 20 21 42 43 1.7.6 Układ komunikacyjny Przez gminę przebiegają dwie drogi krajowe. Mają one wspólny przebieg w granicach administracyjnych gminy, są to: droga krajowa nr 4 oraz droga krajowa nr 77. Oprócz dróg krajowych na terenie gminy zlokalizowane są dwie drogi wojewódzkie: 880 i 870 Rysunek 11. Schemat przebiegu dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu jarosławskiego (w tym gminy Jarosław) (źródło: http://archiwum.starostwo.jaroslaw.pl/images/mapa_big.jpg). 40 S t r o n a

1.7.7 Ciepłownictwo Na terenie gminy nie ma i nie przewiduje się budowy centralnej kotłowni. Użytkuje się jedynie lokalne kotłownie na potrzeby centralnego ogrzewania w budynkach użyteczności publicznej. 1.7.8 Wnioski wynikające z charakterystyki gminy Jarosław Podsumowując zestawione wyżej informacje dotyczące demografii, sytuacji mieszkaniowej, podmiotów gospodarczych oraz układu komunikacyjnego gminy można stwierdzić, że Jarosław jest gminą nieustannie rozwijającą się. Liczba mieszkańców gminy w ostatnich latach systematycznie wzrasta. Wraz z liczbą mieszkańców zwiększa się ilość budynków mieszkalnych na terenie gminy, co oznacza stale zwiększającą się powierzchnią do ogrzewania. O rozwoju gminy świadczy także wzrost podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Jarosław. Wszystkie wyżej wskazane okoliczności, niezwykle pożądane z perspektywy gospodarczej i ekonomicznej skutkują zarazem negatywnymi konsekwencjami środowiskowymi. Wraz ze wzrostem ilość mieszkańców i podmiotów gospodarczych rośnie ilość zużytej energii oraz paliw. W ślad za tym można się spodziewać wzrostu emisji dwutlenku węgla, zwłaszcza, iż na terenie gminy nie funkcjonuje miejska sieć ciepłownicza, a mieszkania ogrzewane są w 65% paliwem stałym. 1.8 Energia elektryczna Dane dotyczące zużycia energii elektrycznej na terenie gminy Jarosław uzyskano od PGE Dystrybucja S.A. W 2013 roku najwięcej odbiorców energii elektrycznej odnotowano na niskim napięciu, w grupie taryfowej G gospodarstwa domowe. Szczegółowe zużycie energii z podziałem na grupy taryfowe przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Zużycie energii elektrycznej na terenie gminy Jarosław w 2013 roku z podziałem na napięcie oraz grupy taryfowe wraz z emisją CO2 (źródło PGE Dystrybucja S.A.). rok 2013 Grupa taryfowa Liczba odbiorców Zużycie MWh wskaźnik emisji [Mg CO 2/MWh] Emisja [Mg CO 2] A 0 1,00 0,89 0,89 B 14 6352,82 0,89 5654,01 C + R 188 3968,09 0,89 3531,60 G 4065 8896,51 0,89 7917,90 19218,42 17104,40 41 S t r o n a

Dane za rok 2000 nie obejmują liczby odbiorców. Szczegółowe zużycie energii elektrycznej z podziałem na grupy taryfowe na terenie gminy Jarosław w roku bazowym 2000 zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 3. Zużycie energii elektrycznej na terenie gminy Jarosław w 2000 roku z podziałem na napięcie oraz grupy taryfowe wraz z emisją CO2 (opracowanie własne na podstawie danych GUS I PGE Dystrybucja S.A.). rok 2000 Grupa taryfowa Liczba odbiorców Zużycie MWh wskaźnik emisji [Mg CO 2/MWh] Emisja [Mg CO 2] A 0 0,00 0,89 0,00 B 0 7580,76 0,89 6746,88 C + R 0 4824,12 0,89 4293,47 G 0 10567,12 0,89 9404,74 22972,00 20445,08 Na podstawie dostępnych danych obserwując panujący trend zużycia energii elektrycznej na terenie gminy Jarosław oszacowano prognozowane zużycie tego nośnika na lata 2014-2020. Wynik prognozy został przedstawiony na poniższym wykresie. 25000,00 Prognoza zużycia energii elektrycznej [MWh] 20000,00 15000,00 10000,00 5000,00 0,00 2000 2014 2016 2018 2020 Faktyczne zużycie energii elektrycznej [MWh] Prognozowane zużycie energii elektrycznej [MWh] Rysunek 12. Prognozowane zużycie energii elektrycznej na lata 2014-2020 (opracowanie własne). 42 S t r o n a

Prognozowane zużycie energii elektrycznej na rok 2020 z podziałem na napięcie oraz grupy taryfowe wraz z emisją CO 2 z tego tytułu zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 4. Prognozowane zużycie energii elektrycznej na terenie gminy Jarosław w roku 2020 wraz z emisją CO2 z tego tytułu (opracowanie własne). rok 2020 - prognoza Grupa taryfowa Liczba odbiorców Zużycie MWh wskaźnik emisji [Mg CO 2/MWh] Emisja [Mg CO 2] A 0 1,20 0,89 1,07 B 0 7644,83 0,89 6803,90 C + R 0 4775,10 0,89 4249,84 G 0 10705,84 0,89 9528,20 23126,97 20583,00 25000,00 Zużycie energii elektrycznej - emisja CO 2 [Mg CO 2 ] 20000,00 15000,00 10000,00 G C + R B A 5000,00 0,00 rok 2000 rok 2013 rok 2020 - prognoza Rysunek 13. Zużycie energii elektrycznej wraz z emisją CO2 z tego tytułu w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych GUS, PGE Dystrybucja S.A.). 1.5 Gaz sieciowy Dystrybutorem paliwa gazowego na terenie gminy Jarosław jest Polska Spółka Gazownictwa. Dane dotyczące zużycia gazu na terenie gminy pozwoliły oszacować wielkość emisji CO 2 z tego tytułu. Dla roku 2000 wielkość zużycia paliw gazowych wraz z emisją została przedstawiona w 43 S t r o n a

poniższej tabeli. Niestety ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa nie udało się uzyskać danych o zużyciu gazu na terenie gminy z podziałem na sektory. Tabela 5. Zużycie paliwa gazowego wraz z emisją CO 2 z tego tytułu w roku 2000 (źródło: Polska Spółka Gazownictwa). rok 2000 wskaźnik zużycie gazu Emisja CO2 zużycie gazu [GJ] emisji [Mg [m 3 ] [Mg CO2] CO2/GJ] ogółem 8 618 900,00 321 484,97 0,055 17 681,67 W 2013 roku odnotowano wzrost zużycia gazu na terenie gminy Jarosław względem roku 2000. Zużycie wraz z emisją CO 2 zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 6. Zużycie paliwa gazowego wraz z emisją CO 2 z tego tytułu w roku 2013 (źródło: Polska Spółka Gazownictwa) rok 2013 wskaźnik zużycie gazu Emisja CO2 zużycie gazu [GJ] emisji [Mg [m 3 ] [Mg CO2] CO2/GJ] ogółem 9 642 700,00 337 494,50 0,055 18 562,20 Analizując dane uzyskane z PSG można zaobserwować wzrost zużycia gazu. Na podstawie tego trendu wyznaczono prognozę na lata 2014-2020. Prognozowane zużycie gazu z podziałem na sektory w 2020 roku zostało zestawione w poniższej tabeli. Tabela 7. Zużycie paliwa gazowego wraz z emisją CO 2 z tego tytułu prognoza na rok 2020 (źródło: PSG). rok 2020 - prognoza wskaźnik zużycie gazu Emisja CO2 zużycie gazu [GJ] emisji [Mg [m 3 ] [Mg CO2] CO2/GJ] ogółem 10 922 505,57 382 287,70 0,055 21 025,82 Z powyższych danych wynika, że zużycie gazu na terenie gminy stale wzrasta. Prognozuje się wzrost zużycia tego paliwa. Może mieć to związek z wzrastającą liczbą mieszkańców, a także zwiększającą się powierzchnią użytkową mieszkań oraz liczbą lokali użytkowych. Wg danych GUS, 34% gospodarstw domowych wykorzystuje gaz ziemny na cele grzewcze. 44 S t r o n a

Prognoza zużycia gazu [GJ] 450000,00 400000,00 350000,00 300000,00 250000,00 200000,00 150000,00 100000,00 50000,00 0,00 2000 2014 2016 2018 2020 Faktyczne zużycie gazu [GJ] Prognozowane zużycie gazu ogółem [GJ] Rysunek 14. Prognoza zużycia paliwa gazowego na terenie gminy Jarosław na lata 2014-2020 (opracowanie własne). 1.6 Paliwa transportowe Gmina posiada dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. Teren gminy przecinają dwie drogi krajowe DK 4 i DK 77 oraz dwie drogi wojewódzkie DW 870 i DW 880. Dobowe natężenie ruchu na drogach wojewódzkich i krajowych w 2010 roku wyznaczyła Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Na podstawie szczegółowej metodyki prognozowania zmian natężenia ruchu możliwe było wyznaczenie liczby pojazdów poruszających się na drogach krajowych i wojewódzkich na rok 2013 i 2020. 45 S t r o n a

Tabela 8. Dobowa liczba pojazdów na drogach krajowych przecinających gminę Jarosław w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych publikowanych przez GDDKiA). Numer drogi Dobowa liczba pojazdów 2000 2013 2020 77 4409,00 6466,22 7762,00 4 9571,00 14029,69 16849,00 880 6306,00 9244,44 11175,00 870 9844,00 14426,51 17360,00 20286,00 29740,36 35786,00 Na podstawie powyższych danych oraz wskaźników NFOŚiGW GAZELA-Niskoemisyjny Transport Miejski możliwe było oszacowanie rocznej emisji CO2 ze spalania paliw transportowych na drogach krajowych na terenie gminy Jarosław. Emisja CO2 w poszczególnych latach została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 9. Emisja CO 2 powstała w wyniku spalania paliw transportowych na drogach krajowych na terenie gminy Jarosław w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych publikowanych przez GDDKiA). Numer drogi Emisja CO 2 [Mg CO 2] 2000 2013 2020 77 2714,90 3983,53 4784,69 4 2277,16 3338,80 4000,92 880 2037,97 2989,68 3588,89 870 4534,82 6647,58 7930,09 7030,04 10312,02 12374,50 W celu oszacowania natężenia ruchu oraz emisji CO2 z tego tytułu do 2020 roku przyjęto metodykę GDDKiA opisaną w publikacji: Zasady prognozowania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres 2008-2040 na sieci drogowej do celów planistyczno projektowych. 46 S t r o n a

Emisja CO2 [Mg] na drogach wojewódzkich i krajowych w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 8000,00 6000,00 4000,00 2000,00 2000 2013 2020 0,00 77 4 880 870 Rysunek 15. Emisja CO 2 z tytułu zużycia paliw transportowych na terenie gminy Jarosław w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych publikowanych przez GDDKiA). Inwentaryzacja emisji ze zużycia paliw w transporcie lokalnym oparta jest na danych o pojazdach zarejestrowanych na terenie gminy udostępnionych przez Starostwo Powiatowe w Jarosławiu, Wydział Komunikacji, Transportu i Dróg oraz statystycznym kilometrażu pokonywanym przez określone kategorie pojazdów oszacowanym przez Instytut Transportu Samochodowego. Wyniki inwentaryzacji przedstawiono w tabeli zamieszonej poniżej. Tabela 10. Łączna emisja CO 2 wynikająca z ruchu tranzytowego i lokalnego w roku 2000, 2013 oraz prognoza na rok 2020 (opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Starostwo Powiatowe oraz GDDKiA). Emisja w transporcie Emisja CO2 [Mg CO 2] w 2000 roku Emisja CO2 [Mg CO 2] w 2013 roku Emisja CO2 [Mg CO 2] w 2020 roku - prognoza Tranzyt 7030,04 10312,02 12374,50 Transport lokalny 35324,69 208282,44 212715,68 42 354,73 218 594,46 225 090,18 Szczegółowe zestawienie dotyczące emisji z transportu lokalnego, znajduje się w arkuszach bazy emisji, stanowiących załącznik do niniejszego opracowania. 47 S t r o n a

1.7 Oświetlenie Emisję CO2 pochodzącą ze zużycia energii elektrycznej na cele oświetleniowe oszacowano na podstawie danych przekazanych przez Urząd Gminy. Przyjmując założone wg metodyki programu priorytetowego GIS, Część 6 SOWA Energooszczędne oświetlenie uliczne, okres świecenia opraw w ciągu roku wynosi 4024 godziny. Według tej samej metodyki wskaźnik emisji wynosi 0,89 [MgCO2/MWh]. Używając powyższych danych oszacowano emisję CO2 powstałą ze zużycia energii elektrycznej na cele oświetleniowe. W roku bazowym emisja CO2 pochodząca z oświetlenia ulicznego wyniosła 437,28 Mg. Poniższa tabela zawiera szczegółowe obliczenia. Tabela 11. Charakterystyka systemu oświetleniowego na terenie gminy Jarosław w roku bazowym (źródło: Dane z Urzędu Gminy). Charakterystyka systemu oświetleniowego Moce opraw [W] Ilość opraw [szt.] Roczny czas świecenia [h] Zużycie energii [MWh] Wskaźnik emisji [MG CO 2/GJ] Emisja [Mg CO 2] 100 28 4024 11,27 0,89 10,03 150 217 4024 130,98 0,89 116,57 250 176 4024 177,06 0,89 157,58 400 68 4024 109,45 0,89 97,41 SUMA 491,33 437,28 Tabela 12. Charakterystyka systemu oświetleniowego na terenie gminy Jarosław w roku bazowym (źródło: Dane z Urzędu Gminy). Charakterystyka systemu oświetleniowego Moce opraw [W] Ilość opraw Roczny czas świecenia Zużycie energii [MWh] wskaźnik emisji [MG CO 2/GJ] Emisja [Mg CO2] 70 428 4024 120,56 0,89 107,30 100 61 4024 24,55 0,89 21,85 SUMA 145,11 129,14 48 S t r o n a

1.8 Obiekty publiczne Z uzyskanych audytów energetycznych i ankiet z budynków użyteczności publicznej wynika, że większość budynków wykorzystuje gaz ziemny jako paliwo opałowe. Szczegółowy wykaz budynków wraz z powierzchnią użytkową i źródłem ciepła został przedstawiony poniżej. Tabela 13. Wykaz budynków użyteczności publicznej na terenie gminy Jarosław wraz z powierzchnią użytkową i sposobem ogrzewania. Podmiot Powierzchnia użytkowa [m 2 ] Źródło ciepła Szkoła Podstawowa w Morawsku Dom kultury w Pełkiniach Budynek świetlicy wiejskiej w Surochowie Budynek Remizy OSP w Koniaczowie Swietlica wiejska w Woli Buchowskiej Sala gimnastyczna przy budynku szkoły w Muninie Szkoła Podstawowa w Tuczempach Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Wolce Pełkińskiej Szkoła Podstawowa w Pełkiniach Szkoła Podstawowa w Makowisku 4156 gaz 824,93 gaz 471,1 gaz 372,31 gaz 400,46 gaz 1553 gaz 2710 gaz 2015 gaz 1823,1 gaz 2184 gaz 49 S t r o n a

1.9 Ciepło Zapotrzebowanie na ciepło oszacowano na podstawie danych statystycznych. Według danych GUS do ogrzania 1 m 2 potrzeba 0,821 GJ rocznie. Z Banku Danych Lokalnych uzyskano dane o powierzchni użytkowej mieszkań na terenie gminy Jarosław w roku 2000 i 2013. Na podstawie publikowanych danych wyznaczono trend na podstawie, którego określono prognozowaną powierzchnię użytkową mieszkań na rok 2020. Na terenie gminy Jarosław nie funkcjonuje miejska sieć ciepłownicza. Strukturę wykorzystania paliw opałowych na cele grzewcze w sektorze mieszkalnictwa wyznaczono wykorzystując dane zawarte w publikacji: Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2012 roku (GUS, 2014). Struktura wykorzystania paliw została przedstawiona na poniższym wykresie. Struktura paliw wykorzystywanych na potrzeby cieplne 1,90% 64,10% 34,00% gaz węgiel i drewno energia elektryczna Rysunek 16. Struktura wykorzystania paliw opałowych na potrzeby cieplne (opracowanie własne na podstawie danych GUS). Zapotrzebowanie na ciepło na terenie gminy Jarosław z roku na roku wzrasta. Jest to związane z wzrastającą liczbą mieszkańców oraz zwiększającą się powierzchnią użytkową mieszkań, które należy ogrzewać. Poniższe tabele przedstawiają zużycie ciepła na terenie gminy z podziałem na źródła ciepła. Prognoza na rok 2020 nie uwzględnia działań mających na celu poprawę efektywności energetycznej. 50 S t r o n a