SESJA SPRAWOZDAWCZA DOKTORANTÓW UEP 2011

SESJA SPRAWOZDAWCZA DOKTORANTÓW UEP 2011 ORGANIZOWANA PRZEZ WYDZIAŁ TOWAROZNAWSTWA I RADĘ DOKTORANTÓW UEP KOMUNIKATY Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Poznań 2011

Komitet Organizacyjny Sesji Sprawozdawczej Doktorantów UEP 2011 Maria Sielicka, Marian Filipiak, Katarzyna Michocka, Krzysztof Wójcicki, Magdalena Linke Projekt okładki Mariusz Tichoniuk Redakcja techniczna Maria Sielicka Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Poznań 2011 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu al. Niepodległości 10, 61-875 Poznań Druk i oprawa: Eurocopy. Tomasz Ferenz ul. Rolna 3, 64-500 Szamotuły 2

Niniejszy zbiór zawiera komunikaty naukowe przygotowane przez uczestników Sesji Sprawozdawczej Doktorantów Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu zorganizowanej przez Wydział Towaroznawstwa i Radę Doktorantów UEP. Sesja Sprawozdawcza jest już tradycją, trwałym elementem programu studiów doktoranckich na Wydziale Towaroznawstwa. Tegoroczna sesja ma charakter szczególny, odbywa się bowiem w jubileuszowym 85 roku działalności Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu i jest jeszcze jednym przejawem realizacji celu strategicznego Uczelni, jakim jest osiągnięcie światowych standardów w nauce i dydaktyce. Doktoranci prezentując swoje osiągnięcia w trakcie Sesji mają możliwość wysłuchania opinii zarówno profesorów jak i koleżanek i kolegów o wartości zgromadzonego dorobku i słuszności podjętego kierunku badań. Prezentowane prace znajdują się na różnym poziomie zaawansowania, obok rozpraw przygotowywanych do druku są takie, które zawierają jedynie wstępną koncepcję. W każdym przypadku prezentacja i dyskusja w gronie życzliwych osób może przynieść realne korzyści, ma szanse wpłynąć na podniesienie jakości przygotowywanej pracy doktorskiej. Zrealizowania takich celów, pojawienia się wielu nowych impulsów rozwijających podjęte prace badawcze, owocnych i satysfakcjonujących dyskusji życzą organizatorzy Sesji: Przedstawiciel Rady Doktorantów Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu mgr inż. Maria Sielicka Kierownik Studium Doktoranckiego na Wydziale Towaroznawstwa UEP prof. dr hab. Marian Filipiak 3

SPIS TREŚCI Karolina Assman Określenie możliwości wykorzystania biodegradowalnych materiałów opakowaniowych do pakowania produktów poddawanych obróbce radiacyjnej...9 Marta Biegańska Wykorzystanie kory wierzby plecionkarskiej Salix americana do adsorpcji metali ciężkich.. 11 Katarzyna Demidowicz Zastosowanie spektroskopii odbiciowej w bliskiej podczerwieni w badaniach wybranych parametrów jakościowych tkanin bawełnianych... 13 Julia Gościanska Wpływ programów Unii Europejskiej na świadomość energetyczną w rolnictwie... 15 Justyna Kiewlicz Długołańcuchowe estry kwasów fenolowych - właściwości i zastosowanie w kosmetyce... 17 Anna Kłopotek Właściwości sorpcyjne odpadowych produktów pochodzenia organicznego... 19 Wioletta Kłopotek Model Salfordzki systemu zapewnienia bezpieczeństwa żywności jako alternatywa HACCP w mikroprzedsiębiorstwach branży spożywczej... 21 Anna Kmiecik Wpływ systemu zarządzania jakością na poziom zadowolenia klienta w polskich przedsiębiortswach z sektora facility... 23 Małgorzata Kotowska Innowacje opakowaniowe w przemyśle farmaceutycznym... 25 Dobrawa Kwaśniewska Nowe surfaktanty zwitterjonowe... 27

Magdalena Linke SPC jako narzędzie wspomagające Lean Management... 29 Marta Mancewicz Doświadczenia miast partnerskich w gospodarce odpadami komunalnymi - wzór dla zarządzania gospodarką odpadami... 31 Leszek Matuszak Walidacja metody analityczej w zapewnianiu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności... 33 Szymon Michalak Komunikacja marketingowa organizacji sportowej z jej interesariuszami... 35 Katarzyna Michocka Właściwości użytkowe nowych surfaktantów z ugrupowaniem cukrowym... 37 Katarzyna Milejczak Jakość usług medycznych w gabinetach medycznych posiadających system zarządzania jakością - zasadność wdrażania i certyfikacji... 39 Jan Mizgajski Wpływ struktury gospodarczej i energetycznej na emisje gazów cieplarnianych w Polsce... 41 Grzegorz Mudrow Wpływ czynników kulturowych występujących w różnych regionach geograficznych świata oraz strukturalnych na sposób zarządzania jakością w przedsiębiorstwach produkcyjnych... 43 Robert Owczarzak Ocena wpływu zabiegów technologicznych stosowanych podczas produkcji przetworów pomidorowych na zawartość wybranych substancji biologicznie aktywnych... 45 Magdalena Papajewska Potencjalne czynniki rozwoju biogazowni rolniczych w Wielkopolsce... 47 Alina Radzio Wykorzystanie spektroskopii w bliskiej podczerwieni do klasyfikacji i oceny jakości roślinnych olejów jadalnych... 49 6

Dorota Rodewald Nanosrebro w opakowaniu czy w produkcie?... 51 Bartosz Rogoziński Nowe testy Real-Time PCR do detekcji i identyfikacji sześciu odmian genetycznie zmodyfikowanej soi... 53 Iwona Rypińska Modyfikacja kory wierzby w celu poprawy jej właściwości adsorpcyjnych... 55 Maria Sielicka Ocena właściwości przeciwutleniających ekstraktów olejów roślinnych tłoczonych na zimno... 57 Joanna Spychała Fiskalna polityka antycykliczna w warunkach deficytu budżetowego w gospodarce rynkowej... 59 Paweł Świt Konsekwencje Strategii Lizbońskiej dla wzrostu gospodarczego krajów UE... 61 Łukasz Talaga Ocena aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego w Wielkopolsce w latach 2006-2008... 63 Grzegorz Tomaszewski Ocena istotności elementów zarządzania procesowego w urzędach administracji rządowej w Polsce... 65 Tomasz Torłop Giełda papierów wartościowych w Szanghaju Shanghai Stock Exchange (SSE)... 67 Anna Wajda Zastosowanie nanocząstek magnetycznych modyfikowanych surfaktantami do adsorpcji barwników z modelowych roztworów wodnych... 69 7

Jakub Wienskowski Efekty wdrożenia systemu REACH dla podmiotów odzyskujących substancje chemiczne... 71 Joanna Wiśniewska Ocena systemu nadzoru rynku jako narzędzia zapewniającego ochronę konsumentów i użytkowników przyrządów pomiarowych w obszarze wag i instalacji pomiarowych wprowadzanych do obrotu na podstawie oceny zgodności... 73 Krzysztof Wójcicki Praktyczne wykorzystnie metod spektroskopowych w bezpośredniej analizie olejów roslinnych... 75 Anna Wójcik-Saganek Czynniki kształtujące jakość mleka wyprodukowanego metodami rolnictwa ekologicznego w tym szczególnie jego wartość odżywczą... 77 8

OKREŚLENIE MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA BIODEGRADOWALNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH DO PAKOWANIA PRODUKTÓW PODDAWANYCH OBRÓBCE RADIACYJNEJ KAROLINA ASSMAN Katedra Towaroznawstwa Przemysłowego Opiekun naukowy: prof. dr hab. inż. Hieronim Kubera, prof. zw. UEP karolina.assman@ue.poznan.pl Wstęp Nowe biodegradowalne polimery opakowaniowe stanowią doskonałą alternatywę dla polimerów petrochemicznych. Zmniejszając obciążenie dla środowiska naturalnego, poprzez całkowity rozpad do wody, ditlenku węgla oraz biomasy, oferują także szeroki wachlarz właściwości użytkowych. Postęp w dziedzinie opakowań dokonywany jest głównie w sferze rozwoju technologii materiałowej [1]. W pracy połączono nowoczesne, proekologiczne materiały opakowaniowe z technologią umożliwiającą sterylizację produktu w zamkniętym opakowaniu, co eliminuje możliwość wtórnego skażenia w procesie pakowania. Oddziaływanie promieniowania jonizującego na materiały biodegradowalne, musi zostać zidentyfikowane i ocenione, ponieważ w literaturze przedmiotu nadal pojawia się niewiele tego typu doniesień. Zbadanie właściwości biodegradowalnych materiałów opakowaniowych, poddanych oddziaływaniu promieniowania jonizującego pozwoli na ocenę możliwości zastosowania proekologicznych materiałów opakowaniowych dla branż, takich jak m. in: spożywcza, farmaceutyczna, kosmetyczna i inne. Cel badań 1. Określenie wpływu promieniowania jonizującego na parametry barierowe a. Określenie zmian przepuszczalności pary wodnej w funkcji dawki promieniowania jonizującego; badanie: PERMATRAN wg DIN 53 122-1 i 2 b. Określenie zmian przepuszczalności tlenu w funkcji dawki promieniowania jonizującego; badanie: OX-TRAN MOCON wg ASTM D-3985 c. Określenie zmian napięcia powierzchniowego metodą spadającej kropli 2. Określenie wpływu promieniowania jonizującego na parametry wytrzymałościowe a. Określenie zmian właściwości wytrzymałościowych w próbie statycznego rozciągania; wg PN-EN ISO 527-3:1998

3. Określenie wpływu promieniowania jonizującego na wielkość migracji globalnej a. Badanie wielkości migracji globalnej wg PN-EN 1186-1:2005 i PN-EN 1186-3:2005 4. Określenie mechanizmu degradacji kompozycji polimerowej a. Spektroskopia elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR) b. Analiza widm FT-IR z wykorzystaniem programu Unscrambler c. Różnicowa kalorymetria skaningowa (DSC) Materiały i metody Do badań przeznaczono wybrane materiały hydrobiodegradowalne [2]: aromatycznoalifatyczne kopoliestry oraz polimery na bazie skrobi kukurydzianej i celulozy. Materiały w postaci folii zostały poddane ekspozycji na promieniowanie jonizujące o dawkach: 5, 10, 20 i 40 kgy. Napromieniowywanie ww. materiałów przeprowadzono w atmosferze powietrza oraz w próżni, w celu określenia wpływu kryptoklimatu podczas napromieniowywania, na powstawanie lotnych i nielotnych substancji i wolnych rodników, stymulujących inicjowanie wielu reakcji chemicznych. Wnioski Na podstawie dotychczas przeprowadzonych badań stwierdzono, że badane materiały biodegradowalne mogą być dopuszczone do obróbki radiacyjnej bez wpływu na ważniejsze parametry użytkowe. Literatura [1] Assman K., Kubera H., Melski K.: Wpływ promieniowania jonizującego na biodegradowalne materiały opakowaniowe. Mat. Konferencji Naukowo-Technicznej Kierunki rozwoju polskiej poligrafii i opakowań z nadrukiem, Międzynarodowe Targi Poznańskie, Poznań 2010 [2] Korzeniowski A., Ankiel-Homa M., Czaja-Jagielska N.: Innowacje w opakowalnictwie, Wyd. UEP, Poznań 2011 Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w latach 2009-2012. Projekt badawczy nr NN508393537. 10

WYKORZYSTANIE KORY WIERZBY PLECIONKARSKIEJ SALIX AMERICANA DO ADSORPCJI METALI CIĘŻKICH MARTA BIEGAŃSKA Katedra Towaroznawstwa Przemysłowego Opiekun naukowy: dr hab. inż. Ryszard Cierpiszewski, prof. nadzw. UEP marta.bieganska@ue.poznan.pl Wstęp Skażenie środowiska metalami ciężkimi pochodzenia antropogenicznego stanowi bardzo istotny problem na skalę światową. Wzrost uprzemysłowienia wielu krajów oraz lokalizowanie produkcji w krajach rozwijających się prowadzi do powstawania zagrożeń ekotoksykologicznych. Przykładowo metale ciężkie do środowiska wodno-glebowego przedostają się głównie ze ściekami z zakładów przemysłowych, ale są również generowane w gospodarstwach domowych. Z tymi trudnymi do usunięcia zanieczyszczenia muszą sobie radzić oczyszczalnie ścieków. Ponadto przez rozwój uprzemysłowienia wzrasta różnorodność i ilość substancji niebezpiecznych, które usuwane są z wód i ścieków. To z kolei sprawia, że konwencjonalne metody oczyszczania stają się nieefektywne, a niekiedy wręcz nieskuteczne. Prowadzi to do poszukiwania nowych i wydajniejszych technologii, często o szerszym spektrum działania [1, 5]. Najkorzystniejszą z metod oczyszczania wód i ścieków wydaje się być adsorpcja, ponieważ pozwala ona na całkowite usuwanie jonów metali ciężkich z roztworów już przy niskich stężeniach [4]. Cel badań Celem pracy było zbadanie możliwości wykorzystania surowej kory wikliny Salix americana do adsorpcji jonów wybranych metali ciężkich (miedzi(ii), cynku(ii), ołowiu(ii), kadm (II)) z roztworów wodnych. Materiały i metody Korę wierzby Salix americana suszono w 100 o C 2 do stałej masy. Następnie rozdrabniano w blenderze, ucierano w moździerzu i przesiewano przez sito o średnicy oczek 0,212 mm. Do analiz wykorzystywano frakcję < 0,212 mm. Do wszystkich badań wykorzystywano wodę dejonizowaną. Odważki około 1 g kory umieszczano w kolbkach stożkowych i zadawano porcjami roztworu badanych jonów metali o ph w zakresie 2 do 9. Następnie kolbki wytrząsano w temperaturze pokojowej przez 2 godziny. Po czym rozdzielano fazy w wirówce i znad

adsorbentu pobierano porcje roztworu, w których oznaczano stężenia jonów metali metodą płomieniowej atomowej spektrometrii absorpcyjnej (F-ASA). Wyniki Stopień usuwania jonów (A%) Cu(II), Cd(II), Zn(II) i Pb(II) nie zmieniał się w badanym zakresie ph, co wskazuje, że adsorpcja nie była ph-zależna. W przypadku Cd 2+ i Pb 2+ zaobserwowano nieznaczny wzrost adsorpcji ze wzrostem ph [3]. Jednak w przypadku Cu 2+ i Zn 2+ było odwrotnie [2]. Stopień usuwania metali z roztworu wynosił ponad 90% dla Cu 2+, Cd 2+ oraz nawet do 100% dla Pb 2+, podczas gdy dla Zn 2+ A% oscylowało w granicach 70%. Wyniki te wskazywały na silne powinowactwo kory w stosunku do badanych jonów metali nawet przy niskim ph. Dla wszystkich badanych jonów metali ph po adsorpcji było niższe od wyjściowego, gdy to było w zakresie 5 do 9. Wnioski Kora wikliny S. americana adsorbowała badane jony metali ciężkich przy niskim ph. Stopień usuwania Cu(II), Cd(II), Zn(II) i Pb(II) był najwyższy przy ph od 2 do 5. Powyżej tego odczynu następowało wytrącanie się nierozpuszczalnych związków tych metali, jak ZnO, CuO, czy Pb(OH) 2. Otrzymane wyniki pozwalają uszeregować badane metale od najlepiej do najsłabiej adsorbujących się w badanym zakresie ph: Zn 2+ > Cd 2+ > Cu 2+ > Pb 2+. Powinowactwo jonów metali do kory było znaczne, a adsorpcja na korze zachodziła najprawdopodobniej w oparciu o mechanizm wymiany jonowej oraz tworzenie kompleksów. Literatura [1] Bansal R.C., Goyal M.: Adsorpcja na węglu aktywnym. Wyd. WNT, Warszawa 2009. [2] Biegańska M. Cierpiszewski R.: Wykorzystanie celulozy i kory wierzby Salix americana do adsorpcji miedzi z roztworów wodnych. Proceedings of ECOpole, 2010, 2 (4), 313-317. [3] Biegańska M., Cierpiszewski R.: Utilization of agricultural and industrial wastes for heavy metal removal from aqueous solutions. Polish Journal of Chemical Technology, 2011, 1 (13), 20-22. [4] Chand R., Narimura K., Kawakita H., Ohto K., Watari T., Inoue K..: Grape waste as a biosorbents for removing Cr(VI) from aqueous solution. J. Hazard. Mater., 2009, 163, 245-250. [5] Choma J., Jaroniec M.: Otrzymywanie i właściwości modyfikowanych nanoporowatych adsorbentów krzemionkowych. Ochrona Środowiska, 2003, 1 (25), 3-8. 12

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ W BLISKIEJ PODCZERWIENI W BADANIACH WYBRANYCH PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH TKANIN BAWEŁNIANYCH KATARZYNA DEMIDOWICZ Katedra Chemii Ogólnej Opiekun naukowy: prof. dr hab. Romuald I. Zalewski, prof. zw. UEP katarzyna.demidowicz@gmail.com Wstęp Bawełna, jako najważniejsze włókno w przemyśle tekstylnym stanowi ok. 40% wszystkich zużywanych włókien. Obok wyrobów z czystej bawełny, równie duże znaczenie mają wyroby produkowane z mieszanek bawełny z włóknami chemicznymi: poliestrowymi i wiskozowymi. Włókna chemiczne występują obok włókien bawełny w różnych proporcjach, w układzie dwuskładnikowym, niekiedy trójskładnikowym i są stosowane w celu poprawy wartości użytkowej wyrobu oraz ze względów ekonomicznych. Włókna bawełny zawierają ok. 91-94% celulozy, resztę stanowią białka, pektyny, woski, tłuszcze i związki nieorganiczne. Po oczyszczeniu gotowe włókno bawełny składa się z 98-99% celulozy, naturalnego polimeru, w którym pojedynczą cząsteczkę stanowi D-glukoza łączona wiązaniami 1,4-β-glikozydowymi. Wiele firm poszukuje metod kontroli jakości, które mogłyby zastąpić te tradycyjne, czasochłonne i wymagające przygotowanie próbki. Spektroskopia odbiciowa w bliskiej podczerwieni (NIRRS) jest szybkim narzędziem analitycznym, ponieważ pozwala na nieinwazyjną analizę próbek bez ich wcześniejszego przygotowania w przeciągu niespełna minuty. Identyfikacja z zastosowaniem tej metody analizy instrumentalnej jest oparta na pomiarze selektywnej absorpcji promieniowania elektromagnetycznego. Właściwości absorpcyjne substancji determinowane są przez drgania rozciągające i zginające wiązań chemicznych głównie pomiędzy atomami wodoru, węgla tlenu i azotu. Spektroskopia w bliskiej podczerwieni może być wykorzystywana do analizy jakościowej i ilościowej. Cel badań Celem prowadzonych badań jest sprawdzenie możliwości opracowania szybkiej i prostej metody oznaczania wybranych parametrów jakościowych tkanin bawełnianych z wykorzystaniem spektroskopii odbiciowej w bliskiej podczerwieni.

Materiały i metody Przedmiotem badań są surowe tkaniny bawełniane z czystego składnika oraz mieszankowe o różnych właściwościach (skład surowcowy, masa powierzchniowa, rodzaj splotu, sposób mieszania, grubość przędzy, barwa) pochodzące od dwóch polskich producentów. Zbadano dwieście sześćdziesiąt próbek (po dziesięć z każdego rodzaju tkaniny). Każdą próbkę prześwietlono szesnaście razy (po cztery prześwietlenia względem wątku i względem osnowy, z lewej i z prawej strony tkaniny). Widma NIR tkanin zebrano przy użyciu spektrofotometru UV-Vis-NIR Cary 5 E firmy Varian, wyposażonego w sferę całkującą RSA- CA-50D. Wykonano pomiary rejestrując zależność log 1/R od długości fali co 1,1 nm w zakresie 800-2500 nm przy prędkości skanowania 2000 nm/min. Badania parametrów jakościowych tkanin, takich jak: masa powierzchniowa, splot, czy skład surowcowy zostały wykonane w laboratoriach producentów zgodnie z polskimi normami. Wyniki i wnioski Analiza zebranych widm pozwala na stwierdzenie, że istnieją różnice pomiędzy widmami NIR tkanin bawełnianych i mieszankowych. Różnice te można wykorzystać do budowy odrębnych modeli klasyfikacyjnych dla poszczególnych rodzajów tkanin, a następnie na podstawie tych modeli oraz na podstawie danych spektroskopowych możliwa będzie identyfikacja nieznanych próbek. Analiza zebranych widm pozwala również przypuszczać, że istnieje zależność pomiędzy danymi spektroskopowymi uzyskanymi metodą NIR a parametrami jakościowymi tkanin bawełnianych. Zależność tą można będzie wykorzystać do budowy modeli kalibracyjnych, które będą mogły służyć do kalibracji aparatu a następnie do szybkiego oznaczania wybranych parametrów. Hipotezy te stanowią podstawę do dalszych badań. 14

WPŁYW PROGRAMÓW UNII EUROPEJSKIEJ NA ŚWIADOMOŚĆ ENERGETYCZNĄ W ROLNICTWIE JULIA GOŚCIAŃSKA Katedra Ekologii Produktów Opiekun naukowy: prof. dr hab. Zenon Foltynowicz, prof. zw. UEP julgosia@wp.pl Wstęp Przyjęta i zatwierdzona w czerwcu 2010r. strategia EUROPA 2020 to strategia rozwoju kontynentu, w której podkreślono fakt, że Europa powinna się rozwijać w sposób inteligentny i zrównoważony, sprzyjający włączeniu społecznemu i określający dalszy kierunek rozwoju [1]. Jednym z priorytetów działań UE jest także zwiększenie świadomości racjonalnego zużywania energii we wszystkich sektorach gospodarki. Przykładem sektora, który zużywa duże ilości energii i który wywiera bardzo silny wpływ na środowisko, jakość wody, gleby, powietrza i bioróżnorodność jest rolnictwo [2]. Świadomość energetyczna w programach Unii Europejskiej Unia Europejska wychodząc naprzeciw przyjętym strategiom, utworzyła szereg inicjatyw, których zadaniem jest stworzenie warunków do poprawy racjonalności zużycia energii oraz poprawy świadomości w tym kierunku. Utworzono różne programy o charakterze promocyjnym i edukacyjnym, do których należą między innymi, program Inteligentna Energia dla Europy II, którego poprzednia edycja odniosła duży sukces. Projekty obejmują różnorodne obszary działalności, w tym energię odnawialną, budownictwo efektywne energetycznie, przemysł, towary konsumpcyjne, transport, rolnictwo i wiele innych. Niezależnie od dziedziny, w obrębie której realizowany jest projekt, duży nacisk kładzie się na budowanie świadomości związanej z energetycznie przyjazną przyszłością, która może przyczynić się do wprowadzenia zmian w obecnym świecie. Cel pracy, metody badawcze Problem badawczy, który został postawiony w pracy dotyczy obszaru badania świadomości energetycznej wśród wybranych grup rolników w wybranych krajach europejskich. Przesłanką do przeprowadzenia badania jest sytuacja energetyczna w Europie. Zakresem przedmiotowym badania będzie analiza świadomości energetycznej i czynników, jakie na nią wpływają. Badanie zostanie podzielone na kilka etapów. Pierwszym etapem badania będzie analiza świadomości energetycznej wśród wybranych grup badawczych, dokonana w celu

sprawdzenia świadomości i motywacji rolników do zmian w nawykach dotyczących zużycia energii, motywacji do zmiany swoich przyzwyczajeń oraz uczestniczenia w szkoleniach dotyczących racjonalnego wykorzystania źródeł energii. Drugim etapem badania będzie badanie skuteczności przeprowadzenia cyklu szkoleń oraz sprawdzenia, w jaki sposób wpłynęły na proces modyfikacji zachowania się jednostki w stosunku do jej uprzednich doświadczeń. Wyniki wstępnej analizy W fazie początkowej, chcąc zdefiniować i wybrać grupy badawcze, które spełniałyby odpowiednie kryteria, przeprowadzono wstępną analizę określającą motywację i chęć wzięcia udziału w projekcie. Pod koniec 2010r. poddano ankiecie 311 osób z Polski, Niemiec, Austrii, Włoch i Belgii, Anglii i Francji [3]. Wybrane wyniki przedstawione zostały poniżej: Rys. 1 Czy ważny jest dla Pana (i) aspekt oszczędzania energii (ze szczególnym uwzględnieniem paliwa)? Podsumowanie i wnioski Żródło: opracowanie własne [3] Celem programu Inteligentna Energia Europa (IEE) jest uczynienie Europy bardziej konkurencyjną i innowacyjną, przy jednoczesnej realizacji ambitnych założeń w kwestii zmian klimatycznych. Wszyscy mogą skorzystać z lepszych warunków rynkowych stworzonych dzięki projektom wspieranym w ramach programu IEE. Wstępne badania pokazują, że w społeczeństwie istnieje wyraźna chęć do oszczędzania energii (52% ankietowanych). Stanowi to duży potencjał do dalszego rozwoju w kierunku redukcji energii. Badane grupy charakteryzuje wysoka motywacja do wzięcia udziału w projekcie europejskim (ponad 30% ankietowanych) i co za tym idzie, do zmiany zwyczajów i poczynienia oszczędności w zużyciu paliwa. Literatura [1] www.cor.europa.eu: Komitet Regionów przedstawia propozycje dotyczące przyszłej polityki spójności [2] Efektywność Wykorzystania Energii w latach 1998-2000, Informacje i opracowania statystyczne, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010, 12-15 [3] European Farmers and Foresters Involved for Contributing to an Intelligent Energy Network towards target of 20% reduction in fuel consumption (Efficient20); Sophie Merle, Alberto Lopez, David Ellis, Franz Handler, Jan Radniecki, Julia Gościańska i inni; projekt finansowany ze środków Executive Agency for Competitiveness and Innovation, w ramach program Intelligent Energy Europe, 2007-2013 16 Rys. 2 Czy odczuwa Pan (i) motywację do wzięcia udziału w projekcie europejskim? Żródło: opracowanie własne [3]

DŁUGOŁAŃCUCHOWE ESTRY KWASÓW FENOLOWYCH WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE W KOSMETYCE JUSTYNA KIEWLICZ Katedra Ekologii Produktów Opiekun naukowy: dr hab. Henryk Szymusiak, prof. nadzw. UEP justyna.kiewlicz@ue.poznan.pl Wstęp Kwasy fenolowe i ich pochodne, ze względu na charakterystyczną budowę chemiczną, wykazują silną aktywność przeciwutleniającą, polegającą na zmiataniu wolnych rodników, wygaszaniu tlenu singletowego oraz chelatowaniu jonów metali przejściowych. Jest to działanie pozytywne, prowadzące do zahamowania niekorzystnych przemian związanych z utlenianiem składników wyrobów kosmetycznych [1]. Zarówno kwasy fenolowe, jak i ich estry alkilowe charakteryzują się działaniem przeciwalergicznym, przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i przeciwwirusowym oraz biorą udział w zapobieganiu nowotworom i chorobom układu sercowo-naczyniowego [3,4]. Ponadto budowa cząsteczkowa długołańcuchowych estrów kwasów fenolowych, charakteryzująca się występowaniem dwóch wyraźnych części: hydrofilowej i hydrofobowej, wskazuje na występowanie właściwości powierzchniowo czynnych tych związków. Niektóre z kwasów fenolowych i ich pochodnych znalazły zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Wykorzystywane są one jako substancje: przeciwdrobnoustrojowe, przeciwutleniające, odżywiające skórę i włosy, zmiękczające, antystatyczne, tonizujące, błonotwórcze, a także pochłaniające promienie UV. Dotyczy to w szczególności pochodnych kwasu salicylowego oraz nielicznych pochodnych kwasów: galusowego i ferulowego [2]. Cel badań Emulsje kosmetyczne są układami bardzo nietrwałymi, które bez udziału substancji dodatkowych, szybko ulegają niekorzystnym przemianom. Długołańcuchowe estry kwasu ferulowego, dzięki swoim właściwościom, mogą skutecznie ograniczyć utlenianie lipidów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe. Prawdopodobne właściwości powierzchniowo czynne wyżej wymienionych estrów umożliwiają również ochronę układów wielofazowch przed niekorzystnymi zjawiskami termodynamicznymi prowadzącymi do destabilizacji w sensie fizycznym. Celem badań jest synteza długołańcuchowych estrów kwasu ferulowego, 17

jako potencjalnych składników wyrobów kosmetycznych oraz ocena ich właściwości przeciwutleniających i powierzchniowo czynnych. Materiały i metody Dokonano syntezy następujących estrów: ferulanu tetradecylu, ferulanu heksadecylu oraz ferulanu oktadecylu. Podczas syntezy ogrzewano kwas ferulowy wraz z odpowiednimi alkoholami w temperaturze 110 C, przez 36 50 godzin, w obecności kwasu p-toluenosulfonowego jako katalizatora. Identyfikacji otrzymanych związków dokonano na podstawie widm IR. Wyniki i wnioski Rys. 1. Widmo IR ferulanu tetradecylu Obecność silnych pasm absorpcji w rejonie drgań rozciągających C O w zakresie 1300 1100 cm -1 oraz drgań rozciągających C=O w zakresie 1750 1650 cm -1 świadczy o obecności wiązania estrowego w cząsteczce. Silne pasma absorpcji drgań szkieletowych charakterystyczne dla związków aromatycznych pojawiają się w zakresie 1600 1300 cm -1. Pasma absorpcji w rejonie drgań rozciągających C H w zakresie 3000 2840 cm -1 informują o obecności w cząsteczce długiego łańcucha węglowodorowego. Powyższe widmo IR potwierdza więc, że uzyskanym na drodze syntezy związkiem był ferulan tetradecylu. Otrzymane estry posłużą jako materiał do dalszych badań Literatura [1] Andjelkovic M., Van Camp J., De Meulenaer B., Depaemelaere G., Socaciu C.,Verloo M., Verhe R.: Iron-chelation properties of phenolic acids bearing catechol and galloyl groups. Food Chemistry, 2006, 98, 23-31. [2] Decyzja Komisji z dn. 9 lutego 2006 zmieniająca decyzję 96/335/WE ustanawiającą wykaz i powszechne nazewnictwo składników stosowanych w produktach kosmetycznych. [3] Grajek W. (pod red.): Przeciwutleniacze w żywności aspekty zdrowotne, technologiczne, molekularne i analityczne. Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa 2007. [4] Jayaprakasam B., Vanisree M., Zhang Y., Dewitt D. L., Nair M. G.: Impact of alkyl esters of caffeic and ferulic acids on tumor cell proliferation, cyclooxygenase enzyme, and lipid peroxidation. J. Agric. Food Chem, 2006, 54, 5375-538. 18

WŁAŚCIWOŚCI SORPCYJNE ODPADOWYCH PRODUKTÓW POCHODZENIA ORGANICZNEGO ANNA KŁOPOTEK Katedra Towaroznawstwa Przemysłowego Opiekun naukowy: dr hab. inż. Ryszard Cierpiszewski, prof. nadzw. UEP anna.klopotek@ue.poznan.pl Wstęp Podczas przetwarzania surowców pochodzenia roślinnego uzyskuje się produkty podstawowe, jak również produkty uboczne i odpady. Rocznie w Polsce w przemyśle owocowym przetwarza się około 2 mln ton surowca, co w konsekwencji prowadzi do powstania ogromnych pokładów produktów odpadowych. Wytłoki z owoców stanowią 15-20 % masy przetwarzanych owoców. Wywożenie ich na wysypiska wiążę się zarówno ze stratą dla środowiska, jak i gospodarki [1,2]. Głównymi kierunkami wykorzystania odpadów z przemysłu owocowego jest ich przetwarzanie na pasze i kompostowanie. Jednak korzyści związane z zagospodarowaniem odpadów mogą być większe i upatruje się je w obniżeniu kosztów utylizacji i wywozu, lepszym wykorzystaniu surowców, jak i w wytwarzaniu nowych produktów [3]. Odpady przemysłu owocowego zawierają znaczną ilość włókna pokarmowego, które posiada zdolność sorpcji metali. Naturalne sorbenty stanowią źródło tanich, dostępnych w dużych ilościach materiałów łatwych w utylizacji. Mogą również być modyfikowane w celu zwiększenia ich efektywności [3,4]. Cel badań Celem pracy jest zbadanie właściwości sorpcyjnych odpadowych produktów pochodzenia organicznego oraz porównanie ich efektywności adsorpcji na różnych produktach odpadowych. Kolejnym etapem badań będzie znalezienie praktycznego zastosowania otrzymanych sorbentów. Materiały i metody Odpadowymi produktami pochodzenia organicznego wykorzystanymi do badań są wytłoki z wiśni, śliwek i jabłek. Rozdrobnione odpadowe pestki poddane zostaną procesowi karbonizacji, a następnie aktywacji. 19

Wyniki Właściwości sorpcyjne zostaną zbadane metodą atomowej spektrometrii adsorpcyjnej AAS. Literatura [1] Król S., Nawirska A., Usuwanie metali ciężkich na wytłokach owocowych w układach dynamicznych. Technologia Alimentaria, 2003, 2(1), 21-29. [2] Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2010, GUS, Warszawa, 2010. [3] Nawirska A., Zagospodarowanie odpadów z przemysłu owocowo warzywnego, Przemysł Spożywczy i Owocowo Warzywny, 2007, 10, 44-46. [4] Wan Ngah W.S., Hanafiah M.A.K.M., Removal of heavy metal ions from wastewater by chemically modified plant wastes as adsorbents: A review, Bioresource Technology, 2008, 99, 3935-3948. 20

MODEL SALFORDZKI SYSTEMU ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI JAKO ALTERNATYWA HACCP W MIKRO PRZEDSIĘBIORSTWACH BRANŻY SPOŻYWCZEJ WIOLETTA KŁOPOTEK Katedra Towaroznawstwa Żywności Opiekun naukowy: dr hab. Maria Małecka, prof. nadzw. UEP wiolaklopotek@poczta.onet.pl Bezpieczeństwo żywności to zagadnienie znane każdej firmie zajmującej się biznesem żywnościowym. Wymagania dla zakładów spożywczych sformułowane w przepisach prawa żywnościowego odnoszą się nie tylko do spełnienia wymagań sanitarno-higienicznych, ale również do budowania zaufania poprzez zastosowanie podejścia jakościowego. Odzwierciedleniem tego podejścia jest system zapewnienia bezpieczeństwa żywności HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point). Pomimo wielu pozytywnych opinii nie tylko ze strony Urzędowej Kontroli Żywności, HACCP dla mikro firm takich jak jednostki handlu detalicznego czy gastronomia to narzędzie wymagające wiedzy i dużego zaangażowania. Opinie właścicieli i pracowników tych małych przedsiębiorstw wskazują, że dokumentacja systemu HACCP kojarzy się z biurokracją narzuconą przez Unię Europejską i stanowi poważne obciążenie, które nie da się wytłumaczyć w sposób racjonalny i praktyczny. Dlatego też przedsiębiorcy nie widzą sensu angażowania się w budowanie, utrzymanie i doskonalenie działań na rzecz bezpieczeństwa żywności. Od momentu wejścia Polski w struktury UE poziom wdrożenia tego systemu w obiektach branży spożywczej jest nadal na niskim poziomie. Pomimo, że istnieją dokumenty zawierające ułatwienia we wdrażaniu HACCP, to nadal brak jest konkretnych narzędzi, które można byłoby zastosować w sposób prosty i uniwersalny w każdym mikro zakładzie zajmującym się produkcją i obrotem żywnością. Doskonałym przykładem tego, że można zaproponować mikro przedsiębiorstwom rozwiązanie, które zawiera duże uproszczenie dokumentacyjne przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa i jakości zdrowotnej żywności oraz elastyczności HACCP jest projekt zrealizowany przez brytyjską Agencję ds. Standardów Żywności (Food Standard Agency) we współpracy z Uniwersytetem Salfordzkim (Salford University). Efektem tych prac jest narzędzie zwane pakietem SFBB (Safer Food Better Business). Fenomenem tego modelu jest: prosta forma; zrozumiały dla każdego użytkownika język nie zawierający nomenklatury