REGULACJA innowacja w sektorze energetycznym

REGULACJA innowacja w sektorze energetycznym Pod redakcją Anny Walaszek-Pyzioł efektywność smart grid regulacja nowe technologie smart grid bezpieczeństwo liberalizacja regulacja nowe technologie liberalizacja efektywność regulacja bezpieczeństwo

Masz talent? Reszt zostaw nam Rozwój to s owo, które najlepiej opisuje naszà firm. Od ponad 20 lat przyciàgamy najzdolniejszych prawników, rozwijajàc ich talent i umiej tnoêci. To dzi ki nim zmieniajà si i rozwijajà nasi klienci, a Salans jest dziê najwi kszà kancelarià prawniczà w Polsce *. Salans Rondo ONZ 1 00-124 Warszawa T: +48 22 242 52 52 www.salans.com Chcesz rozwinàç swój talent? WyÊlij CV wraz z listem motywacyjnym na adres: rekrutacja@salans.com * Ranking kancelarii prawniczych 2012, Rzeczpospolita

REGULACJA innowacja w sektorze energetycznym

REGULACJA innowacja w sektorze energetycznym Redaktor naukowy: prof. dr hab. Anna Walaszek-Pyzioł Autorzy: dr Andrzej Błach, Marcin Cichy, dr Tomasz Długosz, dr Filip M. El anowski, prof. UJ dr hab. Wojciech Jakimowicz, Magdalena JaÊ, dr Leszek Karski, prof. zw. dr hab. Wojciech J. Katner, Piotr Korzeniowski, Michał Koszowski, Adam Kowalski, Szymon Kowalski, Edyta Kozak-Hamala, Wioletta Kubica, Wiktor Kwiecieƒ, dr Katarzyna Małysa-Suliƒska, dr Zdzisław Muras, dr Marcin Nowacki, dr Bartłomiej Nowak, dr Mirosław Pawełczyk, Wojciech Pawłuszko, dr Jakub Pokrzywniak, prof. UG dr hab. Andrzej Powałowski, Natalia Rysz, Dalia Skutecka, Maciej M. Sokołowski, dr Rafał Stankiewicz, dr Grzegorz Suliƒski, dr hab. Mariusz Swora, dr Monika Szaraniec, prof. UAM dr hab. Marek Szewczyk, Agnieszka Szulakowska, prof. dr hab. Anna Walaszek-Pyzioł, Łukasz Zdechlik, Ewelina Zelek, prof. UAM dr hab. Krystian M. Ziemski, dr Artur urawik Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2013

Wydawca: Natalia Adamczyk Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński Honorowy Patronat Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki Ilustracja na okładce: debela/istockphoto.com Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Skład i łamanie: ERJOT STUDIO Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-5431-6 ISBN e-book 978-83-255-5432-3

Spis treści Autorzy... IX Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Rozdział 1 Bezpieczeństwo energetyczne... 1 W jakim zakresie na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego służebność przesyłu (art. 305 1 305 4 KC) jest innowacją prawną dla przedsiębiorstw energetycznych (Wojciech J. Katner)... 3 Bezpieczeństwo energetyczne w kontekście prawnych uwarunkowań usuwania skutków awarii sieci elektroenergetycznych (Marek Szewczyk)... 19 Bezpieczeństwo energetyczne i innowacyjność (Tomasz Długosz)... 31 Organ regulacyjny jako nadzorca rynku energii a bezpieczeństwo energetyczne (Bartłomiej Nowak)... 45 Klauzula interesu publicznego a bezpieczeństwo energetyczne (Artur Żurawik)... 57 Uwagi o normatywnej konstrukcji kategorii celu publicznego (Wojciech Jakimowicz)... 75 Przesłanki podjęcia postępowania w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego dla przedsięwzięcia polegającego na budowie obiektu służącego do dostarczania energii (Katarzyna Małysa-Sulińska)... 85 Zasiedzenie służebności przesyłu energii (Grzegorz Suliński)... 95 Rozdział 2 Liberalizacja i regulacja rynku energii... 113 Paradoks liberalizacji rynku paliw i energii rozwój konkurencji przez zwiększanie kontroli administracyjnoprawnej (Zdzisław Muras)... 115 Przewidywane projektem ustawy Prawo energetyczne działania reglamentacyjne Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Regulatora), a pobudzanie działań innowacyjnych w sektorze (Krystian M. Ziemski)... 137 V

Spis treści Model prawny i własnościowy operatorów systemów przesyłowych w Polsce uwagi de lege lata i de lege ferenda w świetle prawa Unii Europejskiej (Marcin Nowacki)... 151 Kilka refleksji na temat tzw. europejskich kodeksów sieci (grid codes) (Anna Walaszek-Pyzioł)... 171 Obowiązek handlu energią elektryczną przez giełdę jako element liberalizacji rynku energii elektrycznej (Filip M. Elżanowski)... 181 Charakter pośrednictwa na giełdzie towarowej (Monika Szaraniec)... 193 Taryfy dla paliw gazowych lub energii w świetle orzecznictwa sądowego (Jakub Pokrzywniak)... 205 Samorząd terytorialny a energetyka (Leszek Karski)... 215 Pewność prawa a zachowania przedsiębiorstw energetycznych uwagi praktyka (Andrzej Błach)... 231 Udzielenie koncesji na działalność gospodarczą a działania innowacyjne w sektorze energetycznym (Piotr Korzeniowski)... 241 Polski ład koncesyjny w sektorze wydobycia gazu z łupków innowacyjność czy wręcz przeciwnie? (Wojciech Pawłuszko)... 257 Wspólne administrowanie jako element budowy wewnętrznego rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego (Edyta Kozak-Hamala)... 273 Zamówienia sektorowe w energetyce zagadnienia wybrane (Wioletta Kubica)... 287 Rozważania o istocie współczesnej regulacji (Maciej M. Sokołowski)... 309 Rozdział 3 Energetyka niekonwencjonalna i efektywność energetyczna... 331 Ograniczenie praw wyłącznych do technologii OZE (Rafał Stankiewicz)... 333 Dwanaście miesięcy białych certyfikatów w Polsce. Praktyczne uwagi do ustawy o efektywności energetycznej (Łukasz Zdechlik)... 349 Etykietowanie produktów jako instrument służący racjonalizacji zużycia energii (Magdalena Jaś)... 363 Prosument energetyczny i mały wytwórca energii wdrożenie innowacji poprzez regulację (Michał Koszowski)... 379 VI

Spis treści Rozdział 4 Ochrona konsumenta... 389 Miejsce odbiorcy na rynku energii wobec zachodzących na nim procesów z uwzględnieniem zmian w tzw. trójpaku energetycznym (Andrzej Powałowski, Dalia Skutecka)... 391 Przedsiębiorstwo energetyczne a konsument w sektorze energetycznym propozycja nowego modelu ustrojowego ochrony zbiorowych interesów konsumentów w sektorze energetycznym (Mirosław Pawełczyk)... 407 Usługa powszechna w prawie energetycznym (Adam Kowalski)... 425 Najczęstsze niedozwolone postanowienia umowne stosowane przez przedsiębiorstwa energetyczne (Ewelina Zelek)... 445 Rozdział 5 Nowe technologie... 457 Premium Rate rozwój i perspektywy regulacji usług o podwyższonej opłacie (Agnieszka Szulakowska, Marcin Cichy)... 459 Inteligentne opomiarowanie jako przykład rozwiązania innowacyjnego w świetle nowej dyrektywy o efektywności (Mariusz Swora)... 473 Wprowadzenie inteligentnych systemów pomiarowych konieczność czy kaprys? (Szymon Kowalski)... 485 Zielone zamówienia publiczne w sektorze energetycznym. Aspekty prawne i ekonomiczne (Wiktor Kwiecień)... 505 Ochrona danych w funkcjonowaniu inteligentnych sieci (smart grid) (Natalia Rysz)... 517 VII

Autorzy Dr Andrzej Błach Radca prawny Marcin Cichy Dyrektor Departamentu Strategii i Analiz Rynku Telekomunikacyjnego w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej, Członek Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych Uniwersytetu Warszawskiego Dr Tomasz Długosz Adiunkt w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, radca prawny Dr Filip M. Elżanowski Instytut Nauk Prawno-Administracyjnych, Katedra Prawa i Postępowania Administracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, adwokat Prof. UJ dr hab. Wojciech Jakimowicz Katedra Prawa Administracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie Magdalena Jaś Doktorantka w Katedrze Prawa Gospodarczego Publicznego i Ochrony Środowiska Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego Dr Leszek Karski Katedra Prawa i Zarządzania Środowiskiem Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Członek Społecznej Rady ds. Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przy Ministrze Gospodarki Prof. zw. dr hab. Wojciech J. Katner Kierownik Katedry Prawa Gospodarczego i Handlowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, sędzia Sądu Najwyższego Piotr Korzeniowski Doktorant w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, radca prawny IX

X Autorzy Michał Koszowski Doktorant w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, aplikant radcowski Adam Kowalski Doktorant w Instytucie Nauk Prawno-Administracyjnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, radca prawny Szymon Kowalski Doktorant na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik Departamentu Energetyki w Ministerstwie Gospodarki Edyta Kozak-Hamala Doktorantka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Wioletta Kubica Doktorantka w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Główny Specja lista ds. udzielania zamówień w MPWiK SA w Krakowie Wiktor Kwiecień Doktorant w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Starszy Specjalista w Departamencie Ochrony Interesów Finansowych Unii Europejskiej w Ministerstwie Finansów Dr Katarzyna Małysa-Sulińska Adiunkt w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie Dr Zdzisław Muras Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania w Warszawie, Dyrektor Departamentu Prawnego i Rozstrzygania Sporów w Urzędzie Regulacji Energetyki Dr Marcin Nowacki Radca Ministra w Departamencie Prawa Unii Europejskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Dr Bartłomiej Nowak Katedra Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie Dr Mirosław Pawełczyk Adiunkt w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, Prezes Zarządu Polskiej Fundacji Prawa Konkurencji i Regulacji Sektorowej Ius Publicum, radca prawny Wojciech Pawłuszko Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Dr Jakub Pokrzywniak Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, radca prawny Prof. UG dr hab. Andrzej Powałowski Kierownik Zakładu Prawa Gospodarczego Publicznego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego

Autorzy Natalia Rysz Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Dalia Skutecka radca prawny, doktorantka w Katedrze Prawa Gospodarczego Publicznego i Ochrony Środowiska Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego Maciej M. Sokołowski Instytut Nauk Prawno-Administracyjnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego Dr Rafał Stankiewicz Instytut Nauk Prawno-Administracyjnych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Członek Stowarzyszony Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, radca prawny Dr Grzegorz Suliński Katedra Prawa Gospodarczego Prywatnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Dr hab. Mariusz Swora Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, adwokat Dr Monika Szaraniec Katedra Prawa, Zakład Prawa Cywilnego i Gospodarczego Wydziału Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie Prof. UAM dr hab. Marek Szewczyk Zakład Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Agnieszka Szulakowska Specjalista w Wydziale Analiz Detalicznych Departamentu Strategii i Analiz Rynku Telekomunikacyjnego w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej Prof. dr hab. Anna Walaszek-Pyzioł Kierownik Katedry Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Łukasz Zdechlik Doktorant w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Ewelina Zelek Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, aplikantka adwokacka Prof. UAM dr hab. Krystian M. Ziemski Zakład Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Dr Artur Żurawik Adiunkt w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego XI

Przedmowa Niniejsza publikacja jest pozycją traktującą o węzłowych zagadnieniach współczesnego prawa energetycznego, a zawarte w niej ustalenia i wnioski mają istotne znaczenie tak dla teorii, jak i praktyki. Autorami są wybitni specjaliści z zakresu prawa energetycznego reprezentujący ośrodki akademickie, organy administracji rządowej i sektorowe organy regulacyjne, jak również przedstawiciele praktyki. Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego Uniwersytetu Jagiellońskiego rozwija od paru lat współpracę z innymi ośrodkami, a ideą przewodnią jest łączenie teorii prawa energetycznego z praktyką, wymiana poglądów w zakresie kształtu i funkcji regulacji prawnej adekwatnych do potrzeb rynku. Efektem tej współpracy była ogólnopolska konferencja naukowa pt. Regulacja-innowacja w sektorze energetycznym zorganizowana z sukcesem przez Katedrę Publicznego Prawa Gospodarczego Uniwersytetu Jagiellońskiego, która odbyła się w Krakowie w dniach 18 19 września 2012 r. Zachęcona tym Katedra zdecydowała się na przygotowanie naukowej publikacji o charakterze monograficznym o zakresie znacznie wykraczających poza problematykę konferencji. Wyrazy podziękowania należą się firmie prawniczej Salans D. Oleszczuk Kancelaria Prawnicza Sp.k. z siedzibą w Warszawie (która sfinansowała organizację konferencji) oraz Bankowi Gospodarstwa Krajowego z siedzibą w Warszawie za istotną pomoc przy sfinansowaniu druku niniejszej książki. Szczególne słowa podziękowania kieruję do Panów: doktora Tomasza Długosza, doktora Michała Bilińskiego, doktora Artura Żurawika oraz doktora Mariusza Swory moim kolegom i współpracownikom w Katedrze Publicznego Prawa Gospodarczego UJ, a także do doktorantów i studentów członków Koła Naukowego Publicznego Prawa Gospodarczego działającego w ramach Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa (TBSP), za istotny wkład w organizację konferencji oraz prace redakcyjne związane z przygotowaniem do druku niniejszej książki. Kraków, czerwiec 2013 Prof. dr hab. Anna Walaszek-Pyzioł XIII

Wykaz skrótów 1. Akty prawne: dyrektywa 96/92/WE... dyrektywa 96/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 19.12.1996 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.Urz. WE L 27 z 30.1.1997 r., s. 20) dyrektywa 98/30/WE... dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 98/30/WE z 22.6.1998 r. dotycząca wspólnych zasad w odniesieniu do rynku wewnętrznego gazu ziemnego (Dz.Urz. WE L 204 z 21.7.1998 r., s. 1) dyrektywa 2003/54/WE... dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.6.2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE (Dz.Urz. UE L 176 z 15.7.2003 r., s. 37) dyrektywa 2003/55/WE... dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.6.2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 98/30/WE (Dz.Urz. UE L 176 z 15.7.2003 r., s. 57) dyrektywa 2009/72/WE... dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z 13.7.2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE (Dz.Urz. UE L 211 z 2009 r., s. 55) dyrektywa 2009/73/WE... dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z 13.7.2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego XV

XVI Wykaz skrótów i uchylająca dyrektywę 2003/55/WE (Dz.Urz. UE L 211 z 14.8.2009 r., s. 94). EfektEnergU... ustawa z 15.4.2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. Nr 94, poz. 551 ze zm.) GiełTowU... ustawa z 26.10.2000 r. o giełdach towarowych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 48, poz. 284 ze zm.) GospNierU... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPA... ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 276) KPP UE... Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 30.3.2010 r. (Dz.Urz. UE C 83, s. 389) OdbŻywU... ustawa o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz.U. Nr 84, poz. 906 ze zm.) ObInstFU... ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.) OKiKU... ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) PiZPU... ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 ze zm.) PokKDługU... ustawa z 27.6.2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz.U. Nr 130, poz. 905 ze zm.) PrBud... ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.) PrEnerg... ustawa z 10.4.1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059) PrRzecz... dekret z 11.10.1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.)

Wykaz skrótów PrWP... ustawa z 30.6.2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.) PrzedPańU... ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) PZPU... ustawa z 29.1.2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) rozporządzenie 713/2009... rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 713/2009 z 13.7.2009 r. ustanawiające tzw. ACER, tj. Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (Dz.Urz. UE L 211 z 14.8.2009 r., s. 1) rozporządzenie 714/2009... rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 714/2009 z 13.7.2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej i uchylającego rozporządzenie (WE) Nr 1228/2003 (Dz.Urz. UE L 211 z 14.8.2009 r., s. 15) SwDziałGospU... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.) TFUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE C 115 z 9.5.2008 r., s. 47) TUE... Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE C 326 z 26.10.2012 r., s. 13) ustawa o elektryfikacji... ustawa z 28.6.1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz.U. Nr 28, poz. 256 ze zm.) ustawa z 1958 r.... ustawa z 12.3.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tekst jedn. Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) ZasPolRozwU... ustawa z 6.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.) ZNKU... ustawa z 16.4.1998 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) XVII