Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Kodeks rodzinny i opiekuńczy ze schematami Bronisław Czech SCHEMATY rok akademicki 2016 ŕ2017

Kodeks rodzinny i opiekuńczy ze schematami Bronisław Czech TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej 3. WYDANIE

Stan prawny na 2 września 2016 r. Wydawca Małgorzata Stańczak Redaktor prowadzący, opracowanie redakcyjne Katarzyna Gierłowska Łamanie Grafos Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 ISBN: 978-83-8092-780-3 3. wydanie Dział Praw Autorskich 01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel. 22 535 82 19 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

SPIS TREŚCI KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082 ze zm.) TYTUŁ I. MAŁŻEŃSTWO (art. 1 61 6 ).................................. 5 Dział I. Zawarcie małżeństwa (art. 1 22)....................... 5 Dział II. Prawa i obowiązki małżonków (art. 23 30)............... 12 Dział III. Małżeńskie ustroje majątkowe (art. 31 54)............... 14 Rozdział I. Ustawowy ustrój majątkowy (art. 31 46)........... 14 Rozdział II. Umowne ustroje majątkowe (art. 47 51 5 )........... 19 Oddział 1. Przepisy ogólne (art. 47 47 1 )................. 19 Oddział 2. Wspólność majątkowa (art. 48 50 1 )............ 20 Oddział 3. Rozdzielność majątkowa (art. 51 51 1 ).......... 21 Oddział 4. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków (art. 51 2 51 5 )..................... 21 Rozdział III. Przymusowy ustrój majątkowy (art. 52 54)......... 22 Dział IV. Ustanie małżeństwa (art. 55 61)....................... 23 Dział V. Separacja (art. 61 1 61 6 )............................... 26 TYTUŁ II. POKREWIEŃSTWO I POWINOWACTWO (art. 61 7 144 1 )........... 28 DZIAŁ I. Przepisy ogólne (art. 61 7 61 8 ).......................... 28 Dział Ia. Rodzice i dzieci (art. 61 9 113 6 )......................... 28 Rozdział I. Pochodzenie dziecka (art. 61 9 86)................. 28 Oddział 1. Macierzyństwo (art. 61 9 61 16 )................ 28 Oddział 2. Ojcostwo (art. 62 86)...................... 30 Rozdział II. Stosunki między rodzicami a dziećmi (art. 87 113 6 )... 37 Oddział 1. Przepisy ogólne (art. 87 91).................. 37 Oddział 2. Władza rodzicielska (art. 92 112)............. 39 Oddział 2a. Piecza zastępcza (art. 112 1 112 8 ).............. 45 Oddział 3. Kontakty z dzieckiem (art. 113 113 6 ).......... 48 Dział II. Przysposobienie (art. 114 127)......................... 49 Dział III. Obowiązek alimentacyjny (art. 128 144 1 )................ 55 TYTUŁ III. OPIEKA I KURATELA (art. 145 184).......................... 60 Dział I. Opieka nad małoletnim (art. 145 174)................... 60 3

Spis treści Rozdział I. Ustanowienie opieki (art. 145 153)................ 60 Rozdział II. Sprawowanie opieki (art. 154 164)................ 62 Rozdział III. Nadzór nad sprawowaniem opieki (art. 165 168)..... 64 Rozdział IV. Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki (art. 169 174).... 65 Dział II. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie (art. 175 177)...................................... 66 Dział III. Kuratela (art. 178 184)............................... 67 * * * Wykaz aktów zmieniających Kodeks rodzinny i opiekuńczy............... 69 * * * Przepisy wprowadzające Kodeks rodzinny i opiekuńczy ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 60)............ 71 Rozdział I. Przepisy ogólne (art. I III)....................... 71 Rozdział II. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. IV)....... 72 Rozdział III. Przepisy przejściowe (art. V XIII)................. 72 Przepis końcowy (art. XIV)................................. 74 * * * Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 162, poz. 1691) (wyciąg)..... 75 Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 220, poz. 1431) (wyciąg).... 77 * * * Skorowidz przedmiotowy do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.......... 79 4

KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY USTAWA z dnia 25 lutego 1964 r. (tekst pierwotny Dz.U. z 5 marca 1964 r. Nr 9, poz. 59; tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082; zm.: Dz.U. z 2016 r. poz. 406, poz. 1177, poz. 1271) TYTUŁ I MAŁŻEŃSTWO DZIAŁ I Zawarcie małżeństwa Przesłanki zawarcia małżeństwa Art. 1. 1. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. 2. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego. 5

Art. 2 4 Kodeks rodzinny i opiekuńczy 3. Przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się, jeżeli ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a kościołem albo innym związkiem wyznaniowym przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu tego kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. 4. Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula. Powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa Art. 2. Jeżeli mimo niezachowania przepisów artykułu poprzedzającego został sporządzony akt małżeństwa, każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa. Dokumenty niezbędne do zawarcia małżeństwa Art. 3. 1. Osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo powinny złożyć lub przedstawić kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokumenty niezbędne do zawarcia małżeństwa, określone w odrębnych przepisach. 2. Jeżeli otrzymanie dokumentu, który osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest obowiązana złożyć lub przedstawić kierownikowi urzędu stanu cywilnego, napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może zwolnić tę osobę od obowiązku złożenia lub przedstawienia tego dokumentu. 3. Kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo doniosłość związku małżeńskiego, przepisy regulujące prawa i obowiązki małżonków oraz przepisy o nazwisku małżonków i o nazwisku ich dzieci. Okres wyczekiwania Art. 4. Małżeństwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia, kiedy osoby, które zamierzają je zawrzeć, złożyły kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie tego małżeństwa. Jednakże kierownik urzędu stanu cywilnego może zezwolić na zawarcie małżeństwa przed upływem tego terminu, jeżeli przemawiają za tym ważne względy. 6

Zawarcie małżeństwa Art. 4 1 7 Małżeństwo wyznaniowe zaświadczenie Art. 4 1. 1. Osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo w sposób określony w art. 1 2 i 3 kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz treść i datę złożonych przed nim oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków i ich dzieci. 2. 1) Zaświadczenie traci moc po upływie sześciu miesięcy od dnia jego wydania. 3. Wydając zaświadczenie kierownik urzędu stanu cywilnego informuje strony o dalszych czynnościach koniecznych do zawarcia małżeństwa. Odmowa przyjęcia oświadczeń od nupturientów Art. 5. Kierownik urzędu stanu cywilnego, który dowiedział się o istnieniu okoliczności wyłączającej zawarcie zamierzonego małżeństwa, odmówi przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński lub wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 4 1, a w razie wątpliwości zwróci się do sądu o rozstrzygnięcie, czy małżeństwo może być zawarte. Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika Art. 6. 1. Z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 2 zostało złożone przez pełnomocnika. 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego Art. 7. 1. Jeżeli małżeństwo jest zawierane przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński powinny być złożone publicznie w obecności dwóch pełnoletnich świadków. 2. Kierownik urzędu stanu cywilnego zapytuje mężczyznę i kobietę, czy zamierzają zawrzeć ze sobą małżeństwo, a gdy oboje odpowiedzą na to pytanie twierdząco, wzywa ich do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz oświadczeń w sprawie nazwisk małżonków i ich dzieci. 1) W brzmieniu ustalonym przez ustawę z 28 listopada 2014 r. (Dz.U. poz. 1741 ze zm.); zmiana weszła w życie 1 marca 2015 r. 7

Art. 8 Kodeks rodzinny i opiekuńczy 3. 2) Każda z osób zawierających małżeństwo składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński, powtarzając za kierownikiem urzędu stanu cywilnego treść oświadczenia lub odczytując je na głos: Świadomy/Świadoma praw i obowiązków wynikających z zawarcia małżeństwa uroczyście oświadczam, że wstępuję w związek małżeński z (imię i nazwisko drugiej z osób wstępujących w związek małżeński) i przyrzekam, że uczynię wszystko, aby nasze małżeństwo było zgodne, szczęśliwe i trwałe.. Osoba niemogąca mówić składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński, podpisując protokół przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. 4. Po złożeniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przez obie strony kierownik urzędu stanu cywilnego ogłasza, że wskutek zgodnych oświadczeń obu stron małżeństwo zostało zawarte. Zawarcie małżeństwa przed duchownym Art. 8. 1. Duchowny, przed którym zawierany jest związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego, nie może przyjąć oświadczeń przewidzianych w art. 1 2 bez uprzedniego przedstawienia mu zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, sporządzonego przez kierownika urzędu stanu cywilnego. 2. Niezwłocznie po złożeniu oświadczeń, o których mowa w 1, duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności przy zawarciu związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego. Zaświadczenie to podpisują duchowny, małżonkowie i dwaj pełnoletni świadkowie obecni przy złożeniu tych oświadczeń. 3. 3) Zaświadczenie, o którym mowa w 2, wraz z zaświadczeniem sporządzonym przez kierownika urzędu stanu cywilnego na podstawie art. 4 1 1, duchowny przekazuje do urzędu stanu cywilnego przed upływem pięciu dni od dnia zawarcia małżeństwa; nadanie jako przesyłki poleconej w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz.U. poz. 1529) jest równoznaczne z przekazaniem do urzędu stanu cywilnego. Jeżeli zachowanie tego terminu nie jest możliwe z powodu siły wyższej, 2) W brzmieniu ustalonym przez ustawę z 28 listopada 2014 r. (Dz.U. poz. 1741 ze zm.); zmiana weszła w życie 1 marca 2015 r. 3) W brzmieniu ustalonym przez ustawę z 23 listopada 2012 r. (Dz.U. poz. 1529); zmiana weszła w życie 1 stycznia 2013 r. 8

Schematy do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Spis schematów Schemat 1. Zasady polskiego prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz wykaz skrótów aktów normatywnych wymienionych w schematach................................... 8 Schemat 2. Formy zawarcia małżeństwa podlegającego prawu cywilnemu (świeckiemu)........................... 9 Schemat 3. Właściwość miejscowa kierownika usc do zawarcia małżeństwa i miejsce złożenia oświadczeń o zawarciu małżeństwa.... 10 Schemat 4. Przesłanki porządkowe zawarcia małżeństwa przed kierownikiem usc w szczególności.................. 11 Schemat 5. Zawarcie małżeństwa w sytuacjach wyjątkowych........ 12 Schemat 6. Składanie oświadczeń o zawarciu małżeństwa.......... 13 Schemat 7. Wymagania do złożenia przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński................... 13 Schemat 8. Przesłanki skuteczności zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu..................... 14 Schemat 9. Przeszkody do zawarcia małżeństwa.................. 15 Schemat 10. Zwolnienia przez sąd od przeszkody do zawarcia małżeństwa.................................... 16 Schemat 11. Przyczyny unieważnienia małżeństwa................ 17 Schemat 12. Legitymacja czynna do żądania unieważnienia małżeństwa w zależności od podstawy żądania.................. 18 Schemat 13. Wyłączenia legitymacji czynnej do żądania unieważnienia małżeństwa.................................... 19 Schemat 14. Skutki prawne unieważnienia małżeństwa (art. 21)..... 20 Schemat 15. Unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu........... 21 Schemat 16. W płaszczyźnie prawa cywilnego (świeckiego) małżeństwo nieistniejące, unieważnienie małżeństwa, unieważnienie aktu małżeństwa podsumowanie.................. 22 3

Spis schematów Schemat 17. Funkcje sądu w związku z zawieraniem małżeństwa podsumowanie................................ 23 Schemat 18. Prawa i obowiązki małżonków (art. 23 30) charakterystyka ogólna.......................... 24 Schemat 19. Rodzaje praw i obowiązków małżonków.............. 25 Schemat 20. Prawa i obowiązki niemajątkowe małżonków.......... 26 Schemat 21. Prawa i obowiązki majątkowe małżonków niezależne od ustroju majątkowego małżeńskiego.................. 27 Schemat 22. Małżeńskie ustroje majątkowe rodzaje i kryteria podziału (cz. 1)................................. 28 Schemat 23. Małżeńskie ustroje majątkowe rodzaje i kryteria podziału (cz. 2)................................. 29 Schemat 24. Powstanie ustroju ustawowego..................... 30 Schemat 25. Powstanie ustroju umownego...................... 31 Schemat 26. Powstanie ustroju przymusowego................... 32 Schemat 27. Możliwe rodzaje majątków przy ustroju wspólności ustawowej i umownej............................ 33 Schemat 28. Udziały małżonków w majątku wspólnym............ 34 Schemat 29. Składniki majątków przy wspólności ustawowej........ 35 Schemat 30. Składniki majątków przy wspólności umownej......... 35 Schemat 31. Zarząd majątkiem wspólnym...................... 36 Schemat 32. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich.................... 37 Schemat 33. Przyczyny ustania małżeństwa..................... 37 Schemat 34. Przesłanki rozwodu (art. 56)...................... 38 Schemat 35. Obligatoryjne (z urzędu) rozstrzygnięcia w wyroku orzekającym rozwód............................. 39 Schemat 36. Fakultatywne (na wniosek) rozstrzygnięcia w wyroku orzekającym rozwód............................. 40 Schemat 37. Sposoby rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej w wyroku orzekającym rozwód..................... 41 Schemat 38. Nazwisko małżonków po rozwodzie................. 42 Schemat 39. Obowiązek alimentacyjny rozwiedzionych małżonków.... 43 Schemat 40. Skutki rozwodu podsumowanie................... 44 Schemat 41. Przesłanki separacji.............................. 45 4

Spis schematów Schemat 42. Orzeczenie separacji w trybie procesowym rodzaje rozstrzygnięć........................... 46 Schemat 43. Orzeczenie separacji w trybie nieprocesowym rodzaje rozstrzygnięć........................... 47 Schemat 44. Skutki prawne orzeczenia separacji.................. 48 Schemat 45. Przyczyny zakończenia separacji.................... 49 Schemat 46. Skutki prawne zniesienia separacji przez sąd.......... 50 Schemat 47. Rozwód a separacja w trybie procesowym............ 52 Schemat 48. Wzmianki dodatkowe (art. 24 p.a.s.c.) i przypiski (art. 25 p.a.s.c.) w akcie małżeństwa, mające wpływ na stan cywilny małżonków podsumowanie.......... 53 Schemat 49. Pokrewieństwo i powinowactwo (cz. I)............... 54 Schemat 50. Pokrewieństwo (cz. II) rodzeństwo rodzone i przyrodnie 55 Schemat 51. Znaczenie pokrewieństwa i powinowactwa w prawie rodzinnym..................................... 56 Schemat 52. Macierzyństwo................................. 57 Schemat 53. Legitymacja w procesie o ustalenie macierzyństwa lub zaprzeczenie macierzyństwa.................... 59 Schemat 54. Ojcostwo...................................... 61 Schemat 55. Sposoby ustalenia ojcostwa dziecka poczętego w sposób naturalny...................................... 62 Schemat 56. Zaprzeczenie pochodzenia dziecka (poczętego w sposób naturalny) od męża matki (obalenie domniemania z art. 62 1 zd. 1)............................... 63 Schemat 57. Rodzaje (dopuszczalność) uznania ojcostwa........... 64 Schemat 58. Sposób uznania ojcostwa według art. 73, 75 i 85 1.... 65 Schemat 59. Forma uznania ojcostwa według art. 73, 75 i 85 1 oraz organy uprawnione do przyjęcia oświadczenia o uznaniu ojcostwa...................................... 66 Schemat 60. Kwalifikacje podmiotowe mężczyzny uznającego ojcostwo według art. 73, 75 i 85 1........................ 67 Schemat 61. Kwalifikacje podmiotowe matki dziecka potwierdzającej ojcostwo przy uznaniu ojcostwa według art. 73, 75 i 85 1 68 Schemat 62. Kwalifikacje podmiotowe dziecka, którego dotyczy uznanie ojcostwa według art. 73, 75 i 85 1................. 69 5

Spis schematów Schemat 63. Niedopuszczalność uznania ojcostwa (dotyczy to dziecka poczętego w sposób naturalny oraz dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego gamety męskiej w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji art. 85 1 druga cześć zdania).................... 70 Schemat 64. Powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa (dotyczy to dziecka poczętego w sposób naturalny oraz dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego gamety męskiej w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji art. 85 1 druga część zdania)............ 72 Schemat 65. Wymogi tzw. uznania ojcostwa według art. 75 1 k.r.o. w zw. z art. 20 ust. 1 pkt 2, art. 21 ust. 1 pkt 3, art. 32 ust. 2 pkt 6, art. 36 ust. 1 pkt 7 u.l.n.; art. 19 ust. 2 pkt 4a oraz ust. 2a, art. 63 ust. 11 i 12 p.a.s.c............... 74 Schemat 66. Skuteczność tzw. uznania ojcostwa według art. 75 1 k.r.o. i wyłączenie domniemań jako konsekwencja tego uznania 75 Schemat 67. Powództwo o ustalenie ojcostwa.................... 76 Schemat 68. Roszczenia majątkowe związane z ustaleniem ojcostwa pozamałżeńskiego............................... 78 Schemat 69. Rodzaje stosunków między rodzicami a dziećmi........ 78 Schemat 70. Sytuacje wpływające na reguły kształtowania nazwiska dziecka....................................... 79 Schemat 71. Uzyskanie władzy rodzicielskiej.................... 80 Schemat 72. Ustawowy model władzy rodzicielskiej............... 81 Schemat 73. Modyfikacje władzy rodzicielskiej przez sąd........... 82 Schemat 74. Wygaśnięcie władzy rodzicielskiej................... 83 Schemat 75. Treść i sprawowanie władzy rodzicielskiej............. 84 Schemat 76. Piecza nad osobą dziecka......................... 85 Schemat 77. Treść pieczy rodziców nad osobą dziecka............. 86 Schemat 78. Rodzaje pieczy zastępczej ustanawianej przez sąd...... 87 Schemat 79. Rodzaje rodzin zastępczych........................ 88 Schemat 80. Przyczyny ustania pieczy zastępczej ustanowionej przez sąd 88 Schemat 81. Kontakty z dzieckiem............................ 89 Schemat 82. Przesłanki przysposobienia........................ 90 Schemat 83. Rodzaje przysposobienia.......................... 91 6

Spis schematów Schemat 84. Najistotniejsze skutki przysposobienia (art. 121 124 1 ).. 92 Schemat 85. Rozwiązanie przysposobienia przez sąd (art. 125)...... 93 Schemat 86. Skutki rozwiązania przysposobienia................. 94 Schemat 87. Po sporządzeniu aktu urodzenia wzmianki dodatkowe w akcie urodzenia (art. 24 p.a.s.c.) lub sporządzenie nowego aktu urodzenia podsumowanie.............. 95 Schemat 88. Treść i postacie obowiązku alimentacyjnego........... 96 Schemat 89. Źródła obowiązku alimentacyjnego.................. 97 Schemat 90. Okoliczności wpływające na powstanie i zakres świadczeń alimentacyjnych........................ 98 Schemat 91. Kolejność obowiązków alimentacyjnych.............. 100 Schemat 92. Rodzaje opieki prawnej (art. 145 i n.)................ 101 Schemat 93. Podstawowe zasady przepisów o opiece.............. 101 Schemat 94. Sytuacje, w których ustanawia się opiekę nad małoletnim 102 Schemat 95. Zadania sądu opiekuńczego w odniesieniu do instytucji opieki prawnej.................................. 103 Schemat 96. Osoby, które nie mogą być ustanowione opiekunem (art. 148)...................................... 104 Schemat 97. Wybór przez sąd osoby na opiekuna spośród wchodzących w rachubę kandydatów (art. 149)................... 105 Schemat 98. Sprawowanie opieki............................. 106 Schemat 99. Przyczyny ustania opieki.......................... 107 Schemat 100. Podstawy prawne ustanowienia kurateli i działania kuratora 108 Schemat 101. Rodzaje kuratorów (przykłady).................... 109 7

Schemat 1 ZASADY POLSKIEGO PRAWA RODZINNEGO I OPIEKUŃCZEGO ORAZ WYKAZ SKRÓTÓW AKTÓW NORMATYWNYCH WYMIENIONYCH W SCHEMATACH ogólne dotyczące małżeństwa szczególnej ochrony rodziny dobra dziecka świeckości prawa rodzinnego równouprawnienia małżonków monogamii świeckości małżeństwa świeckiej i wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa trwałości małżeństwa Wykaz skrótów aktów normatywnych wymienionych w schematach i objaśnienia: k.r.o. ustawa z 25 lutego 1964 r Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 2082 ze zm.) p.a.s.c. ustawa z 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 1741 ze zm.) p.p.m. ustawa z 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r., poz. 1792) wsp. rodz. ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 575 ze zm.) k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.) u.l.n. ustawa z 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności (Dz.U. z 2015 r., poz. 1087) ustawa o RPO ustawa z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 1648 ze zm.) ustawa o RPD ustawa z 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 2086 ze zm.) k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 380 ze zm.) k.p.a. ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 23 ze zm.) k.p. ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502 ze zm.) Wymienione artykuły bez powołania aktu normatywnego są artykułami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. 8

Schemat 2 FORMY ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA PODLEGAJĄCEGO PRAWU CYWILNEMU (ŚWIECKIEMU) w Polsce (obywatele polscy i cudzoziemcy) poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przed kierownikiem USC (art. 1 1 k.r.o. oraz art. 49 ust. 1 p.p.m.) przed duchownym (art. 1 2 i 3 k.r.o. oraz art. 49 ust. 1 p.p.m.) obywatele polscy przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula (art. 1 4) cudzoziemcy, cudzoziemiec z obywatelem polskim przed każdym organem przewidzianym w art. 49 ust. 1 i 2 p.p.m. (lex loci celebrationis) przed organem przewidzianym w art. 49 ust. 1 i 2 p.p.m. przed duchownym według zasad z art. 1 2 i 3, art. 4 1 i 8 k.r.o. oraz art. 49 ust. 2 p.p.m. (dyskusyjne) Uwaga: Materialne przesłanki zawarcia małżeństwa określa dla każdej ze stron jej prawo ojczyste (art. 48 p.p.m. w zw. z art. 2 i 3 p.p.m.). 9

Schemat 3 WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA KIEROWNIKA USC DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA I MIEJSCE ZŁOŻENIA OŚWIADCZEŃ O ZAWARCIU MAŁŻEŃSTWA właściwość miejscowa kierownika USC miejsce sładania oświadczeń o zawarciu małżeństwa właściwego miejscowo kierownika USC wybierają osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo (art. 15 ust. 1 i 2 p.a.s.c.) zasada wyjątki siedziba wybranego USC (art. 17 p.a.s.c.) w przypadku osoby, której osobisty udział w czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego w siedzibie USC nie jest możliwy z powodu choroby, niepełnosprawności lub innej niedającej się pokonać przeszkody, czynności tej można dokonać w miejscu pobytu tej osoby, jeżeli pozwalają na to okoliczności (art. 17 p.a.s.c.) kierownik USC przyjmuje, na wniosek osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo, oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego w okręgu rejestracji stanu cywilnego, w którym jest on właściwy, jeżeli osoba ta jest w stanie zagrożenia życia lub zdrowia albo jest pozbawiona wolności (art. 85 ust. 4 p.a.s.c.) na wniosek osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo kierownik USC przyjmuje oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego w okręgu rejestracji stanu cywilnego, w którym jest on właściwy, jeżeli wskazane we wniosku miejsce zawarcia małżeństwa zapewnia zachowanie uroczystej formy jego zawarcia oraz bezpieczeństwo osób obecnych przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński (art. 85 ust. 5 p.a.s.c.) 10

Publikacja zawiera tekst ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy wraz z przepisami wprowadzającymi. W książce uwzględniono wszystkie ostatnio wprowadzone zmiany w prawie, a w szczególności ustawę z 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. poz. 406). Artykuły ustaw zostały opatrzone tytułami objaśniającymi ich sens zaznaczono je kolorowym tłem. W książce zamieszczono również skorowidz przedmiotowy ułatwiający odnalezienie poszczególnych instytucji i zagadnień. Schematy przedstawiają w formie graficznej powiązania między poszczególnymi unormowaniami. To nowatorskie rozwiązanie swoista mapa kodeksu z pewnością ułatwi Czytelnikowi poruszanie się w gąszczu przepisów ustawy oraz instytucji prawa rodzinnego i opiekuńczego. Publikacja ta jest skierowana przede wszystkim do studentów, a także aplikantów oraz osób przygotowujących się do wszelkiego rodzaju egzaminów prawniczych. Zmiany, które weszły w życie między 1 maja 2016 r. a 2 września 2016 r., oznaczono tekstem pogrubionym, natomiast wszystkie zmiany, które wejdą w życie po 2 września 2016 r., oznaczono tekstem pogrubionym i mniejszym stopniem pisma. zamówienia: infolinia 801 04 45 45, fax 22 535 80 01 zamowienia@wolterskluwer.pl www.profinfo.pl CENA 19,90 ZŁ (W TYM 5% VAT)