Wojciech Tomasz Modzelewski Kierunki geograficzne aktywności międzynarodowej województwa warmińsko-mazurskiego Warmińsko-mazurskie to region graniczny Unii Europejskiej, bezpośredni sąsiad Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej, jedno z województw Polski Wschodniej 1. Można oczekiwać, że jego położenie geograficzne oraz cechy rozwojowe determinują podejmowaną aktywność zagraniczną oraz wybór partnerów współpracy. Podstawowym celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytania: w jaki sposób badane województwo określiło priorytety geograficzne swojej współpracy zagranicznej oraz w jakim zakresie pokrywają się one z jego faktycznymi działaniami na arenie międzynarodowej? Istotne jest ponadto określenie podstaw prawnych, uwarunkowań oraz celów jego aktywności zagranicznej. Podstawą źródłową artykułu są dokumenty samorządu województwa, w tym uchwały o priorytetach współpracy zagranicznej przyjęte przez sejmik województwa, uzupełnione wywiadem 2. Warmińsko-mazurskie pierwszą uchwałę o priorytetach współpracy zagranicznej przyjęło w październiku 1999 r. 3 Jednak ze względu na zmianę uwarunkowań międzynarodowych, w tym wstąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz uruchomienie programu Rozwój Polski Wschodniej, trzykrotnie uaktualniano priorytety: w sierpniu 2002 r. 4, 1 Obok warmińsko-mazurskiego, są to województwa: podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie najsłabiej rozwinięte regiony w Polsce, gdzie produkt krajowy w żadnym z nich nie przekracza 40% średniej UE. Zob. np. Polska wschodnia. Determinanty rozwoju, red. B. Plawgo, Białystok 2006; Rozwój Polski Wschodniej ograniczenia i wyzwania, red. B. Jóźwik, M. Sagan, Warszawa 2012. 2 Rozmowa Autora z Panią Anetą Brzyską, z-cą dyrektora Departamentu Współpracy Międzynarodowej Urzędu Marszałkowskiego w dniu 21 marca 2013 r. 3 Uchwała Nr X/118/99 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 14 października 1999 r. 4 Uchwała Nr XXXIX/560/02 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 6 sierpnia 2002 r.
86 Wojciech Tomasz Modzelewski w kwietniu 2006 r. 5 i w listopadzie 2009 r. 6 W poniższej analizie uwzględniono przede wszystkim ich najnowszą wersję. Podstawy prawne współpracy międzynarodowej regionów Konstytucyjna regulacja współpracy międzynarodowej samorządu terytorialnego przewiduje w art. 172 ust. 2, iż jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw, a ust. 3 stanowi, że zasady korzystania z tego prawa określa ustawa 7. Z konstytucyjnych unormowań wynikają dwa generalne wnioski: po pierwsze każdy szczebel samorządu terytorialnego w Polsce ma prawo (a nie obowiązek) przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz do szeroko rozumianej współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw, co oznacza, że treść tych kompetencji nie jest zróżnicowana ze względu na podmiot, który je realizuje. Po drugie w drodze ustawy zwykłej mają zostać określone zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać ze wspomnianych uprawnień. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych, reguluje jeden z ww. obszarów wskazanych w konstytucji. W jej art. 2 czytamy: Jednostki samorządu terytorialnego mogą przystępować do zrzeszeń i uczestniczyć w nich w granicach swoich zadań i kompetencji, działając zgodnie z polskim prawem wewnętrznym, polityką zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami. Województwa przystępują do zrzeszeń zgodnie z Priorytetami współpracy zagranicznej województwa, uchwalonymi w trybie określonym w przepisach o samorządzie województwa 8. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa 9 określa, iż do wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej oraz uchwalanie priorytetów współpracy zagranicznej województwa (art. 18). Wykonywanie powyższych uchwał oraz organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi należy do zadań zarządu (art. 41). Priorytety współpracy zagranicznej województwa, określają przede wszystkim trzy kwestie: cele współpracy, priorytety geograficzne oraz zamierzenia w kwestii przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń regionalnych (art. 75). Działalność samorządu w sferze międzynarodowej musi być zgodna z prawem wewnętrznym, polityką zagraniczną państwa 5 Uchwała Nr XLIII/588/06 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 25 kwietnia 2006 r. 6 Uchwała Nr XXXV/665/09 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dn. 24 listopada 2009 r. 7 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU 1997, Nr 78, poz. 483). 8 DzU 2000, Nr 91, poz. 1009. 9 DzU 2001, Nr 142, poz. 1590.
Kierunki geograficzne aktywności międzynarodowej województwa warmińsko-mazurskiego 87 i jego międzynarodowymi zobowiązaniami (art. 76), a inicjatywy samorządu w tej dziedzinie wymagają zgody ministra spraw zagranicznych (art. 77) 10. Taki zapis ustawy rodzi pewne kontrowersje na linii samorząd rząd, dotyczące granic samodzielności samorządu terytorialnego we współpracy międzynarodowej 11, nie wskazano bowiem precyzyjnie, jaki katalog inicjatyw samorządu wymaga zgody MSZ. Zgodnie z interpretacją ministerstwa każda inicjatywa zagraniczna, do której zaliczamy działanie z zamiarem zawarcia konkretnych zobowiązań poprzez podpisanie dokumentów współpracy regionalnej, wymaga zgody ministra właściwego do spraw zagranicznych. Użyty w art. 77 ust. 1 zwrot w szczególności projekty umów nadaje pojęciu inicjatywa zagraniczna charakter otwarty, obejmujący wszelką inną aktywność zagraniczną samorządu, np. przyjmowanie wspólnych deklaracji i oświadczeń, powoływanie biur za granicą. Jednocześnie należy przyjąć, że obowiązek uzyskania zgody ministra nie obejmuje codziennych, roboczych kontaktów z partnerami zagranicznymi (np. przyjmowania czy składania wizyt), w szczególności gdy wynikają one z wcześniej zawartych porozumień o współpracy, chyba że planowane jest podjęcie odrębnego kierunku współpracy 12. Uchwalenie priorytetów współpracy zagranicznej w myśl art. 77 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa wymaga każdorazowo zgody ministra właściwego do spraw zagranicznych. Polska, tworząc instytucjonalne przesłanki do podejmowania współpracy transgranicznej i międzyregionalnej, przyjęła ponadto najważniejsze traktaty międzynarodowe w tej dziedzinie istniejące w Europie. Wymienić tu należy przede wszystkim Europejską Konwencję Ramową o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi (Konwencja Madrycka) z 21 maja 1980 r. 13 oraz Europejską Kartę Samorządu Lokalnego z 15 października 1985 roku 14 obydwa dokumenty wypracowane w ramach Rady Europy. Określiły one standardy międzynarodowej aktywności samorządu terytorialnego oraz stały się impulsem do konstruowania w prawie wewnętrznym przepisów pozwalających na traktowanie jednostek samorządu terytorialnego jako podmiotów, których działalność zagraniczna ma umocowanie prawne i zagwarantowane możliwości realizacji 15. Uwarunkowania i cele współpracy W uchwale sejmiku województwa warmińsko-mazurskiego czytamy, że prowadzenie współpracy międzynarodowej uwarunkowane jest przede wszystkim jego położeniem w obszarze Morza Bałtyckiego, stwarzającym jak to określono znaczne możliwości rozwojowe. W drugiej kolejności zwraca się uwagę na sąsiedztwo lądowe z Obwodem Kaliningradzkim 10 Ibidem. 11 Na temat zakresu samodzielności samorządu terytorialnego we współpracy międzynarodowej zob. K. Jóskowiak, Prawne aspekty podmiotowości samorządu terytorialnego we współpracy międzynarodowej, [w:] Samorząd terytorialny w przestrzeni publicznej, red. Z. Zychowicz, Szczecin 2012, s. 149 171. 12 Uwarunkowania prawne współpracy zagranicznej polskich samorządów oprac. MSZ RP, [w:] Współpraca partnerska samorządów praktyczny przewodnik, red. K. Paczyńska, A. Stachowiak, H. Leki, Poznań 2009, s. 39 43. 13 DzU 1993, Nr 61, poz. 287. 14 DzU 1994, Nr 124, poz. 607. 15 K. Jóskowiak, Prawne aspekty podmiotowości samorządu, s. 156.
88 Wojciech Tomasz Modzelewski Federacji Rosyjskiej i wynikające z tego faktu szanse ożywienia gospodarczego regionu. Kształtowanie współpracy międzynarodowej ułatwia także potencjał gospodarczy regionu oparty na rolnictwie, leśnictwie, przetwórstwie rolno-spożywczym oraz potencjał turystyczny wykorzystujący jego walory przyrodnicze, stanowiące integralną część Zielonych Płuc Polski. Podkreśla się znaczenie potencjału intelektualnego regionu, jego bogatego dorobku kulturowego, bazującego na przesłankach historycznych i zróżnicowaniu etnicznym. Działania samorządu muszą być zgodne z aktywnością rządu w sferze międzynarodowej i jest to jeden z warunków wstępnych uchwalenia priorytetów: Mając na uwadze deklarowane przez parlament i rząd zadania i kierunki polskiej polityki zagranicznej, w tym odnoszące się do społeczności ustala się 16. Współpraca z partnerami z zagranicy stanowi element długookresowej polityki rozwoju regionalnego, której podmiotem jest samorząd województwa. Dlatego też określenie jej podstawowych celów łączy się ściśle z problemem społeczno-gospodarczego rozwoju. I tak, współpraca międzynarodowa województwa warmińsko-mazurskiego stanowi istotny element strategii rozwoju społeczno-gospodarczego regionu i jest narzędziem w realizacji jej głównego celu: «spójność ekonomiczna, społeczna i przestrzenna Warmii i Mazur z regionami Europy». Ponadto, regionalna współpraca międzynarodowa przynosi wartość dodaną, która stanowi podstawę budowy wspólnego domu europejskiego, w którym region pragnie jak najaktywniej uczestniczyć 17. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego uchwalona została w lipcu 2000 r. a zaktualizowana w sierpniu 2005 r., wydłużono też jej horyzont czasowy z 2015 r. do 2020 r. W październiku 2011 r. sejmik województwa podjął uchwałę, która dała podstawę do rozpoczęcia prac nad drugą aktualizacją strategii 18. W uchwale o priorytetach wymieniono 12 działań szczegółowych, których osiągnięciu współpraca międzynarodowa ma służyć. Zaliczono do nich m.in. wspieranie wzrostu konkurencyjności gospodarki regionalnej; przyspieszenie rozbudowy i modernizacji infrastruktury komunikacyjnej; zmniejszanie poziomu bezrobocia; rozwój obszarów wiejskich i wspieranie przedsięwzięć sprzyjających rozwijaniu wszelkich form turystyki. Do innych wskazywanych celów (zadań) aktywności zagranicznej należą: rozwój edukacji, kultury fizycznej i sportu; ochrona środowiska; budowa społeczeństwa obywatelskiego i rozwój demokracji lokalnej; współpraca ze środowiskami polonijnymi. W ramach ostatniego z zadań, w warmińskomazurskim mamy do czynienia z ukierunkowaniem współpracy z Polonią na Wschodzie. W realizacji ww. celów istotną rolę odgrywają trzy czynniki: możliwość wykorzystania doświadczeń regionów europejskich szczególnie w kwestii pozyskiwania dostępnych dla Polski funduszy unijnych; koordynacja współpracy między samorządami, administracją państwową, instytucjami naukowymi i organizacjami pozarządowymi z terenu województwa oraz kontynuacja dotychczasowych kontaktów międzynarodowych województwa. 16 Priorytety współpracy zagranicznej województwa warmińsko-mazurskiego, http://wrota.warmia.mazury.pl [11.12.2012]. 17 Ibidem. 18 Informacje o jej poszczególnych etapach zawarte są na portalu pełniącym rolę platformy konsultacyjnej: www. strategia2025.warmia.mazury.pl [11.12.2012].
Kierunki geograficzne aktywności międzynarodowej województwa warmińsko-mazurskiego 89 Generalnie, wyodrębnić można dwie kategorie celów prowadzonej współpracy zagranicznej: techniczno-operacyjne, np. zdobywanie umiejętności rozwiązywania problemów regionalnych, uzyskiwanie dostępu do europejskich funduszy pomocowych, budowanie instrumentów promocji regionu, organizowanie współpracy samorządów lokalnych i regionalnych; merytoryczne, związane ze strategią rozwoju województwa, np. zadania o charakterze gospodarczym, kreowanie aktywności w dziedzinie oświaty, kultury i turystyki 19. Priorytety geograficzne Ze względu na determinujący charakter członkostwa w Unii Europejskiej, w uchwale o priorytetach współpracy zagranicznej województwa warmińsko-mazurskiego wyodrębniono dwa zasadnicze kierunki: kraje członkowskie UE, kraje niebędące członkami UE. Warto zauważyć, że w uchwałach z 1999 r. i 2002 r. były one określone odmiennie. Współpraca międzynarodowa województwa dotyczyła wtedy: Wymiaru Północnego UE, regionów Europy Zachodniej, regionów Europy Wschodniej oraz regionów Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej. Obecnie, w ramach każdej z grup wyszczególniono partnerów szczególnie ważnych; w pierwszej są to państwa północnej części Europy, w drugiej Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej. Podkreśla się ponadto znaczenie Wymiaru Północnego UE jako czynnika sprzyjającego zbliżeniu w tej części Europy oraz Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, stwarzającej możliwości realizacji wspólnych projektów z regionami spoza UE. W ramach krajów członkowskich Unii Europejskiej wymieniono: Departament Côtes d Armor (Francja), Autonomiczny Region Valle d Aosta (Włochy), Województwo Bańsko-Bystrzyckie (Słowacja), Land Bawarii (Niemcy), Autonomiczny Region La Rioja (Hiszpania), Województwo Halland (Szwecja), Powiat Bornholm (Dania), Okręg Taurogi (Litwa). W obszarze krajów niebędących członkami UE wskazano: Obwód Rówieński (Ukraina), Obwód Kaliningradzki (Rosja). Priorytety geograficzne dotyczą zarówno podjętej, jak i przyszłej współpracy. Dlatego wymienia się również państwa będące w kręgu zainteresowań województwa, a zapisy określające 19 Por.: B. Słobodzian, Formy aktywności międzynarodowej społeczności lokalnych, [w:] Polski samorząd terytorialny w procesie integracji z Unią Europejską, red. B. Nawrot, J. Pokładecki, Poznań 2003, s. 160 161.
90 Wojciech Tomasz Modzelewski kierunki współpracy zostały skonstruowane tak, aby nie zamykać samorządom drogi do jej podejmowania w przyszłości. Wynika to m.in. z faktu, iż każda nowa umowa partnerska oraz członkostwo w zrzeszeniu międzynarodowym wymaga zgody Ministra Spraw Zagranicznych i musi się wpisywać w kierunki określone w priorytetach współpracy zagranicznej 20. W przypadku warmińsko-mazurskiego określono to następująco: Niezależnie od przedstawionych priorytetowych kierunków współpracy międzynarodowej, województwo jest otwarte na inne kierunki geograficzne współpracy 21, a w ich ramach wskazano prowincję Heilongjiang (CHRL) oraz plany nawiązania współpracy z którymś z rejonów na Białorusi. Rozwijanie współpracy międzynarodowej z krajami przyjętymi jako priorytetowe jest możliwe z własnej inicjatywy samorządu lub w wypadku otrzymania propozycji skierowanych do jego władz. Podjęcie takiej współpracy rozpatrywane będzie każdorazowo i z należytą starannością w kontekście szeroko rozumianych korzyści dla województwa 22. Województwo deklaruje udział w pracach struktur wielostronnych: Euroregionu Bałtyk, Komitetu Regionów, Konferencji Współpracy Subregionalnej Państw Morza Bałtyckiego, Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, VASAB 2010 (Wizje i Strategie Wokół Morza Bałtyckiego), Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast Cittaslow. Realizując w praktyce priorytety współpracy zagranicznej, województwo warmińsko- -mazurskie zawarło porozumienia z 12 partnerami: Regionem Valle d Aosta Włochy (1999 r.); Departamentem Côtes d Armor Francja (2000 r.); Regionem Halland Szwecja (2000 r.); Obwodem Kaliningradzkim Rosja (2001 r.); Województwem Bańsko-Bystrzyckie Słowacja (2003 r.); Regionalną Gminą Bornholm Dania (2003 r.); Regionem La Rioja Hiszpania (2003 r.); Obwodem Rówieńskim Ukraina (2003 r.); Okręgiem Taurogi Litwa (2004 r.); Prowincją Heilongjiang CHRL (protokół uzgodnień z 2005 r.); Prowincją Perugia Włochy (2008 r.); Żupanią Splicko-Dalmatyńską Chorwacja (2012 r.). W niektórych przypadkach obszary współpracy określają dodatkowo dwustronne uzgodnienia, np.: Plan Pracy pomiędzy Województwem Warmińsko-Mazurskim a Obwodem Rówieńskim na lata 2008 2010 (podpisany 3 czerwca 2008 r.), Plan Pracy pomiędzy Województwem Warmińsko-Mazurskim a Obwodem Kaliningradzkim na lata 2008 2010 (podpisany 9 czerwca 2008 r.) czy Aneks do Porozumienia o współpracy na lata 2008 2010 z Regionalną Gminą Bornholm w Danii (podpisany 14 maja 2008 r.). 20 Zob.: art. 2 ust. 2. Ustawy z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych, DzU 2000, Nr 91, poz. 1009, z późn. zm. 21 Priorytety, http://wrota.warmia.mazury.pl [11.12.2012]. 22 Ibidem.
Kierunki geograficzne aktywności międzynarodowej województwa warmińsko-mazurskiego 91 Samorząd województwa prowadzi także współpracę nieformalną, tj. bez porozumień, z landem Bawarii (Niemcy) 23, Okręgiem Kłajpedzkim i Rejonem Kowieńskim (Litwa) oraz Obwodami Tarnopolskim i Lwowskim (Ukraina). W 2013 r. planowane jest podpisanie listu intencyjnego z landem Saksonia-Anhalt, co sformalizować ma kilkuletnie kontakty na tym kierunku. Nawiązano ponadto kontakty ze stroną białoruską, a przedsiębiorcy z Warmii Mazur brali udział w Międzynarodowym Forum Inwestycyjnym w Witebsku w 2010 r. Warto dodać, iż organem wspierającym i koordynującym międzyregionalne kontakty gospodarcze jest Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., której głównym udziałowcem jest samorząd województwa 24. Spośród 12 partnerów współpracy, jedynie jeden nie jest regionem europejskim, tj. prowincja Heilongjiang z CHRL 25. Kierunek chiński współpracy międzyregionalnej staje się coraz bardziej popularny w Polsce 26, czego potwierdzeniem jest zorganizowane w kwietniu 2013 r. w Gdańsku I Forum Regionalne Polska Chiny 27. W przypadku najmłodszego partnera Warmii i Mazur, czyli Żupanii Splicko-Dalmatyńskiej, rychłe członkostwo Chorwacji w UE stanowiło impuls do nawiązania kontaktów. Ich inicjatorem była ambasada Chorwacji w Polsce, a wspólną płaszczyzną jest tu turystyka, usługi hotelarskie oraz efektywne wykorzystanie funduszy unijnych. Podobnie, z inicjatywy polskiej ambasady w Rydze, w grudniu 2011 r. rozpoczęto współpracę z krainą Łatgalii na Łotwie. W lipcu 2012 r. marszałek województwa Jacek Protas złożył oficjalną wizytę w Rydze, a w październiku łotewscy przedsiębiorcy wzięli udział w IV Forum Gospodarczym Rynków Bałtyckich i Wschodnich w Lidzbarku Warmińskim 28. Z najnowszych inicjatyw, w lutym 2013 r. w Olsztynie miała miejsce wizyta ambasadora Kazachstanu w Polsce, Yerika Utembayeva, który spotkał się z marszałkiem województwa i gdzie rozmawiano o nawiązania współpracy międzyregionalnej. We wrześniu 2013 r. w Astanie zorganizowane zostanie I Polsko-Kazachskie Forum Regionalne, promujące wzajemne kontakty, z udziałem grupy przedsiębiorców z Warmii i Mazur zainteresowanych intensyfikacją współpracy gospodarczej 29. Odnosząc zapisy uchwały o priorytetach współpracy zagranicznej do praktyki kontaktów, warto zauważyć, że podpisano umowy o współpracy z podmiotami o których uchwała, przypomnijmy przyjęta w 2009 r., nie wspomina. O ile jest to zrozumiałe w przypadku 23 Współpraca na tym kierunku wynika m.in. z faktu, że przedstawiciele samorządu województwa oraz Olsztyńskiego Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej biorą aktywny udział w pracach Polsko-Bawarskiej Komisji Ekspertów. 24 Agencja powstała w 1993 r. jako spółka akcyjna z inicjatywy samorządów lokalnych ówczesnego województwa olsztyńskiego. Jej misją jest wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości w celu rozwoju gospodarczego regionu, poprzez bezpośrednie wspieranie przedsiębiorstw w formie dotacji, udzielanie pożyczek na rozwój działalności, doradztwo, organizację i prowadzenie szkoleń oraz działalność informacyjną. Działalność WMARR jest także związana z obsługą programów pomocowych Unii Europejskiej. Zob. http://www.wmarr.olsztyn.pl. 25 Warto zauważyć, iż region ten o powierzchni większej od Polski, zamieszkuje 38,2 mln mieszkańców. Zob.: http:// pl.wikipedia.org/wiki/heilongjiang [11.12.2012]. 26 Zawarto jak dotąd kilkanaście umów międzyregionalnych, m.in. województwo podkarpackie z prowincją Kuangsi Czuang, lubelskie z prowincją Henan, pomorskie z okręgiem Szanghaj, zachodniopomorskie z prowincją Guangdong, kujawsko-pomorskie z prowincją Hubei, śląskie z prowincją Liaoning. 27 Zob.: http://www.pomorskie.eu/en/forum2013 [11.12.2012]. 28 http://wrota.warmia.mazury.pl/zagranica [11.12.2012]. 29 Ibidem.
92 Wojciech Tomasz Modzelewski chorwackiej Żupani Splicko-Dalmatyńskiej (umowa z 2012 r.), to trudno wytłumaczyć nieumieszczenie w priorytetach włoskiej Perugii, z którą umowę zawarto w kwietniu 2008 r. Warto dodać, iż prowincja Perugia usytuowana jest na niższym niż region poziomie w podziale terytorialno-administracyjnym kraju, co jednak nie utrudnia wzajemnych kontaktów. Ponadto, w uchwale pojawia się hiszpański region La Roja, z którym w grudniu 2003 r. podpisano umowę partnerską. Przez następne lata nie zrealizowano z nim żadnych przedsięwzięć, dlatego też w lutym 2012 r. sejmik województwa wypowiedział umowę, kończąc kontakty na tym kierunku. Samorząd województwa jest członkiem wspierającym euroregionu Łyna-Ława powstałym w 2003 r., o którym uchwała o priorytetach nie wspomina. Wymienia się tam natomiast członków euroregionu Bałtyk, m.in. Łotwę, podczas gdy od 2006 r. Łotysze nie należą do tej struktury. Tego typu rozbieżności skłaniają do kolejnego uaktualnienia priorytetów współpracy zagranicznej, co prawdopodobnie nastąpi w 2014 r. 30 Porównując kierunki geograficzne aktywności województwa warmińsko-mazurskiego do innych polskich samorządów, warto sięgnąć do wyników badań Instytutu Spraw Publicznych z 2012 r. obejmujących każdy szczebel samorządu 31. Ankietowani pytani o kraje pochodzenia partnerów najczęściej wskazywali: Niemcy, Ukrainę i Francję. W dalszej kolejności wymieniano: Litwę, Węgry, Słowację, Włochy, Czechy, Rosję i Białoruś łącznie aż 57 państw. Z pierwszej dziesiątki, warmińsko-mazurskie nie ma żadnych kontaktów jedynie na kierunku węgierskim i czeskim, a Czechy to także jedyny sąsiad Polski, z którym badane województwo nie współpracuje. Tradycyjnie, od wielu lat współpracuje natomiast z regionami dwóch nadbałtyckich sąsiadów Polski, czyli Danii i Szwecji. W ramach aktywności województwa na kierunku unijnym, ważną rolę odgrywa Biuro Regionalne Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Brukseli 32. Idąc w ślady innych polskich województw, jeszcze przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej podjęto starania celem otwarcia takiego przedstawicielstwa. W 2002 r. uchwalając priorytety współpracy zagranicznej zainicjowano działania w tym kierunku, zakończone uroczystym otwarciem Biura we wrześniu 2003 r. Według Statutu podstawowymi jego celami jest ochrona interesów regionu Warmii i Mazur w instytucjach UE, promocja regionu oraz działanie na rzecz integracji regionu ze strukturami Unii Europejskiej. Do zakresu jego działania należą m.in.: zadania informacyjne (np. bieżące informowanie województwa o zmianach prawnych, procedurach i decyzjach zapadających w organach UE), kontakty z instytucjami unijnymi (np. promocja regionu i reprezentowanie jego interesów w UE), wspieranie władz lokalnych i regionalnych (np. pomoc w organizowaniu staży pracowników administracji samorządowej) oraz wspieranie instytucji i różnorodnych podmiotów (informowanie o programach, pomoc w pozyskiwaniu partnerów) 33. Warto zauważyć, iż pierwotnie Biuro działało w ramach 30 Planuje się uchwalenie nowej wersji priorytetów po przyjęciu zaktualizowanej strategii rozwoju województwa. 31 W ramach badań uzyskano 326 pełnych odpowiedzi, w tym z 13 samorządów wojewódzkich. Zob.: http://politykazagraniczna-samorzad.info/3/raport. [12.12.2012]. 32 Szerzej zob.: W.T. Modzelewski, Biura regionalne w Brukseli. Doświadczenia Warmii i Mazur [w:] Państwa i organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie. Polityka bezpieczeństwo gospodarka, red. M. Chełminiak, W. Tomaszewski, Olsztyn 2013 (w druku). 33 Statut oraz inne informacje nt. Biura zawarte są na stronie internetowej: http://wrota.warmia.mazury.pl zakładka: Biuro w Brukseli [10.12.2012].
Kierunki geograficzne aktywności międzynarodowej województwa warmińsko-mazurskiego 93 Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Promocji Urzędu Marszałkowskiego, a obecnie podlega bezpośrednio Gabinetowi Marszałka. Takie przesunięcie w strukturze organizacyjnej ma znaczenie wizerunkowe i praktyczne 34. Zakończenie Podstawowe kierunki geograficzne aktywności międzynarodowej województwa warmińsko- -mazurskiego wyznaczone zostały w jego uchwałach o priorytetach współpracy zagranicznej. Pierwszą uchwałę przyjęto na początku pierwszej kadencji sejmiku samorządowego w 1999 r. i od tej pory uaktualniano ją trzykrotnie, po raz ostatni w 2009 r. Zaktualizowane dokumenty, obok zamierzeń pokazują także faktyczną współpracę, uwzględniając nowe uwarunkowania środowiska międzynarodowego. Przyjmując uchwałę o priorytetach współpracy zagranicznej, samorząd województwa po pierwsze tworzy bezpośrednią podstawę własnych działań; po drugie generuje oddziaływania na podmioty autonomiczne (np. samorządy lokalne) tak, aby współuczestniczyły w międzynarodowej współpracy regionu; po trzecie określa zakres uczestnictwa regionu w strukturach europejskich, co np. ułatwia korzystanie z unijnych funduszy strukturalnych 35. Priorytety adresowane są do wszystkich kreatorów rozwoju województwa, w tym podmiotów lokalnych, a wyznaczone tam kierunki geograficzne mogą stanowić drogowskaz w ich aktywności zagranicznej. Współpraca z zagranicą jest elementem polityki rozwoju regionalnego, służąc realizacji celów określonych w strategii rozwoju województwa. Istotną częścią tego procesu jest możliwość wykorzystania doświadczeń innych regionów w absorpcji funduszy UE oraz realizacja wspólnych przedsięwzięć. Stąd uzasadniony jest wybór zachodnioeuropejskich partnerów współpracy, bowiem oni takie długoletnie doświadczenia posiadają. Nie oznacza to jednak zamykania się na partnerów ze Wschodu, tym bardziej że bliskość geograficzna istotnie determinuje aktywność zagraniczną. Priorytet kierunku bałtyckiego i wschodniego potwierdza członkostwo województwa warmińsko-mazurskiego w euroregionie Bałtyk oraz jego intensywna kooperacja z Obwodem Kaliningradzkim FR. W aktualnej uchwale o priorytetach województwa wymieniono łącznie 12 państw, natomiast umowy zawarto z regionami z 11 państw, a z dalszymi 9 kontakty mają charakter nieformalny. Literatura Fuksiewicz A., Łada A., Wenerski Ł., Współpraca zagraniczna polskich samorządów wnioski z badań, Warszawa 2012. Państwa i organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie. Polityka bezpieczeństwo Gospodarka, red. M. Chełminiak, W. Tomaszewski, Olsztyn 2013. Polska wschodnia zarządzanie rozwojem, red. B. Plawgo, Białystok 2008. 34 Wynika to m.in. z faktu, że marszałek województwa zasiada w Komitecie Regionów, a Biuro przygotowuje wizyty marszałka w Brukseli. 35 K. Jóskowiak, Współpraca transgraniczna i międzyregionalna Polski u progu członkostwa w Unii Europejskiej, Samorząd Terytorialny 2003, nr 5, s. 15.
94 Wojciech Tomasz Modzelewski Polska wschodnia. Determinanty rozwoju, red. B. Plawgo, Białystok 2006. Polski samorząd terytorialny w procesie integracji z Unią Europejską, red. B. Nawrot, J. Pokładecki, Poznań 2003. Regiony Europy. Uwarunkowania, wyzwania, perspektywy rozwoju, red. K. Dośpiał-Borysiak, A. Stępień-Kuczyńska, Toruń 2009. Rozwój Polski Wschodniej ograniczenia i wyzwania, red. B. Jóźwik, M. Sagan, Warszawa 2012. Samorząd terytorialny w przestrzeni publicznej, red. Z. Zychowicz, Szczecin 2012. Samorząd terytorialny. Studium politologiczne, red. J. Marszałek-Kawa, Toruń 2007. Współpraca międzynarodowa samorządu gminnego Raporty PISM, red. A. Skorupska, Warszawa 2005. Współpraca partnerska samorządów praktyczny przewodnik, red. K. Paczyńska, A. Stachowiak, H. Leki, Poznań 2009.