Kwalifikacje i kompetencje istotne w zawodzie MISTRZ OŚWIETLENIA Zestaw kwalifikacji i opracowano w ramach badania pn. Bilans sektora filmowego między potrzebami branży a możliwościami edukacji Zamawiający: Polski Instytut Sztuki Filmowej www.pisf.pl Wykonawca: ECORYS Polska Sp. z o.o. www.ecorys.pl 9 S t r o n a
Cele badania informacje podstawowe Głównymi celami badania Bilans sektora filmowego między potrzebami branży a możliwościami edukacji były: OCENA POPYTU NA KOMPETENCJE I KWALIFIKACJE W 50 WYBRANYCH ZAWODACH BRANŻY AUDIOWIZUALNEJ, TJ.: 1) rozpoznanie kwalifikacji i, które w ocenie przedstawicieli badanych zawodów są potrzebne w 50 wybranych zawodach/spejcalnościach branży audiowizualnej, 2) opracowanie dla 50 wybranych zawodów branży audiowizualnej katalogów potrzebnych zdaniem branży i kwalifikacji. OCENA PODAŻY KOMPETENCJI ZAPEWNIANIA OKREŚLONYCH KOMPETENCJI I KWALIFIKACJI PRZEZ UCZELNIE I INSTYTUCJE KSZTAŁCENIA: 3) rozpoznanie, w jakim stopniu potrzebne branży kompetencje i kwalifikacje są zapewniane przez uczelnie i instytucje kształcenia. Wyniki badania uzyskane dzięki szczegółowej analizie wybranych zawodów/specjalności ze względu na wymagane w tych zawodach kompetencje i kwalifikacje pozwoliły uzyskać odpowiedzi na następujące główne pytania badawcze: Jakie kompetencje i kwalifikacje aktulanie są (i będą w najbliższej przyszłości) potrzebne i ważne w zawodach/specjalnościach objętych badaniem? Jaka wiedza, umiejętności, kompetencje osobiste i społeczne składają sią na zawody/specjalności objęte badaniem? Czy w badanych zawodach istnieją kompetencje i kwalifikacje krytyczne (wymagane i ważne) i jednocześnie trudne do zdobycia? Jak kształtuje się oferta placówek i instytucji edukacyjnych pod kątem możliwości nabycia i kwalifikacji w zakresie badanych zawodów/specjalności? Wyniki badania są w szczególności skierowane do podmiotów (uczelni, instytucji kształcenia, placówek edukacyjnych oraz organów je nadzorujących) zainteresowanych lepszą, trafniejszą (tj. odpowiadającą w większym stopniu na potrzeby branży i gospodarki) realizacją celów polityki edukacyjnej i na rzecz uczenia się przez całe życie. Sprzyja temu opisanie i kwalifikacji w języku efektów uczenia się, ponieważ służy weryfikacji istniejącej oraz tworzeniu nowej i bardziej przejrzystej oferty edukacyjnej, a w konsekwencji poprawie jakości usług edukacyjnych i lepszemu dopasowaniu i kwalifikacji do potrzeb uczestników rynku pracy. Ponadto opracowanie dla 50 zawodów/specjalności katalogów i kwalifikacji (opisanych poprzez efekty uczenia się ) może poprawić czytelność wymagań branży wobec absolwentów i potencjalnych pracowników jasne jest, co pracownik powinien wiedzieć, rozumieć i umieć wykonać i do jakich zobowiązań zawodowych powinien być przygotowany. Może to służyć zarówno pracodawcom poszukującym odpowiednich pracowników, wspierając ich w procesie rekrutacji, selekcji i planowaniu rozwoju swoich pracowników, jak i samym pracownikom planującym swój rozwój zawodowy. Poszczególne kompetencje i kwalifikacje (zestawy efektów ucznia się) wskazane przez przedstawicieli branży jako istotne dla zawodów zostały ocenione ze względu na następujące kryteria: wymagalność 2 S t r o n a
w zawodzie/specjalności; ważność w zawodzie/specjalności; trudność pozyskania i kwalifikacji; stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie i kwalifikacji (zapewniane efekty uczenia się). Określenie stopnia, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w poszczególnych zawodach dotyczyło wyłącznie 35 badanych specjalności; zgodnie z informacją zawartą w rozdziale 1 dla 15 specjalności/zawodów (wskazanych w tabeli 3) nie zidentyfikowano form kształcenia formalnego i powtarzalnych w czasie form kształcenia pozaformalnego. Ponadto zaprezentowanym katalogom i kwalifikacji dla poszczególnych zawodów towarzyszą zestawienia następujących wyników: ważność i kwalifikacji vs trudność ich pozyskania (w szkole, na uczelni, podczas praktyki i pracy zawodowej); wymagalność lub ważność i kwalifikacji vs stopień, w jakim badane programy kształcenia były nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (zapewniane przez instytucje edukacyjne efekty kształcenia); analiza tych atrybutów (istotnych cech) i kwalifikacji w poszczególnych zawodach/specjalnościach, tj. ważności, trudności pozyskania oraz osiągania efektów kształcenia pozwala zidentyfikować kompetencje i kwalifikacje krytyczne w danym zawodzie, stanowiące o słabości potencjału branży (wymagane, ważne i trudne do zdobycia oraz nieznajdujące odzwierciedlenia w programach kształcenia); jak również te, które decydują o sile danego zawodu i sektora (ważne dla zawodu i łatwe do zdobycia, uwzględniane w programach kształcenia). Opisane relacje dla poszczególnych zawodów zostały zaprezentowane w postaci wykresów. Dla poszczególnych zawodów/specjalności: określony został dominujący sposób nabywania i kwalifikacji, wskazane (w wybranych przypadkach) specjalności/zawody powiązane. 9 S t r o n a
Zawód: Mistrz oświetlenia Kompetencje i kwalifikacje istotne w zawodzie poszukiwane/pożądane przez branżę efekty uczenia się. Lista i kwalifikacji została stworzona przez przedstawicieli zawodu w trakcie badania jakościowego, a następnie oceniona przez nich pod kątem ważności, wymagalności, trudności pozyskania w trakcie badania ilościowego. L.p. Kompetencje kwalifikacje w zawodzie Stopień, w jakim kompetencja kwalifikacja jest wymagana w zawodzie 12 [n=1] ważności kwalifikacji 3 trudności pozyskania kwalifikacji 4 Stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) 5 [n=4] I. Wyodrębnione/właściwe dla zawodu kompetencje kwalifikacje 1. 2. 3. Ma wiedzę na temat podstaw teoretycznych dotyczących światła (czym jest światło, rodzaje i parametry światła etc.); zna terminologię i wielkości fizyczne dotyczące światła. Potrafi uzgodnić z reżyserem, operatorem obrazu, producentem kluczowe założenia stylu, formy filmu oraz sposób realizacji obrazu całego filmu, jego poszczególnych scen i sekwencji w zakresie oświetlenia. Potrafi opracowywać i zrealizować autorską koncepcję artystyczną w zakresie kreowania światła w filmie. bd* bd 4,5 bd bd 4,3 bd bd 4,3 4. Ma wiedzę na temat innych rodzajów efektów bd bd 4,8 1 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościwych przeprowadzonych wśród przedstawicieli zawodu / specjalności, działających w branży filmowej. 2 W celu ilościowej oceny stopnia w jakim kompetencja i / lub kwalifikacja jest wymagana w zawodzie zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznaczało wcale nie jest wymagana; 2 jest wymagana w niewielkim stopniu; 3 jest wymagana częściowo; 4 jest wymagana wysokim stopniu; 5 jest wymagana w bardzo wysokim stopniu. 3 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościowych. W celu ilościowej oceny stopnia w jakim kompetencja i / lub kwalifikacja jest ważna w zawodzie zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznaczało wcale nie są ważne; 2 są ważne w niewielkim stopniu; 3 są ważne częściowo; 4 są ważne w wysokim stopniu; 5 są ważne w bardzo wysokim stopniu. 4 Opracowano na podstawie wyników badań ilościowych. W celu ilościowej oceny stopnia w jakim kompetencja i / lub kwalifikacja jest trudna do pozyskania w zawodzie zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznacza bardzo łatwo je pozyskać; 2 można je częściowo pozyskać; 3 trudno je pozyskać; 4 bardzo trudno je pozyskać; 5 w ogóle nie można ich pozyskać. 5 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościowych. W celu ilościowej oceny stopnia w jakim badane i realizowane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie i rozwijanie (zapewniane efekty kształcenia) zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznaczało program/-y wcale nie są nakierowane na ten efekt kształcenia; 2 są nakierowane w niewielkim stopniu; 3 są nakierowane częściowo; 4 są nakierowane w wysokim stopniu; 5 są nakierowane w bardzo wysokim stopniu. * Brak danych 3 S t r o n a
L.p. Kompetencje kwalifikacje w zawodzie Stopień, w jakim kompetencja kwalifikacja jest wymagana w zawodzie 12 [n=1] ważności kwalifikacji 3 trudności pozyskania kwalifikacji 4 Stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) 5 [n=4] 5. 6. 7. 8. 9. wizualnych na planie filmowym (takich jak dym dekoracyjny, systemy śledzenia ruchu, pirotechnika). Zna techniczne aspekty pracy mistrza oświetlenia, tj.: sposoby zasilania urządzeń, regulacji strumienia świetlnego, strukturę i urządzenia systemów oświetlenia planu, systemy sterowania oświetleniem i rodzaje konsolet oświetleniowych, specyfikę integracji systemów oświetleniowych, typy i budowę scenicznych opraw oświetleniowych i sposoby ich działania. Potrafi porównać różne rodzaje opraw oświetleniowych i wybrać odpowiednią oprawę w zależności od koncepcji oświetlenia w filmie. Potrafi określić ilość źródeł światła, ich kierunek, koncentrację, jakość w kolejnych obrazach, kadrach filmu. Zna budowę sprzętu oświetleniowego; potrafi go prawidłowo konserwować, używać i dbać o niego oraz naprawić w razie awarii. Ma wiedzę na temat obsługi innych technologii i sprzętów stosowanych na planie filmowym. bd bd 4,3 bd bd 4,8 bd bd 4,5 bd bd 4,3 bd bd 4,8 10. 11. Potrafi kształtować światłem obraz; potrafi wydobyć lub ukryć różne szczegóły, wybrać rodzaj ekspresji oraz kolorystykę; potrafi zaprojektować i wywołać różne efekty świetlne (zachodzące słońce, błyskawica itp.), w tym skomplikowane i zmienne w czasie. Potrafi przygotować dokumentację techniczną oraz przygotować pod względem technicznym plan zdjęciowy, według instrukcji oświetlenia kolejnych ujęć i epizodów. bd bd 4,5 bd bd 4,5 12. Potrafi określić zapotrzebowanie ilościowo- bd Bd 4,5 4 S t r o n a
L.p. Kompetencje kwalifikacje w zawodzie Stopień, w jakim kompetencja kwalifikacja jest wymagana w zawodzie 12 [n=1] ważności kwalifikacji 3 trudności pozyskania kwalifikacji 4 Stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) 5 [n=4] rzeczowe na sprzęt oświetleniowy (reflektory określonych typów i różnej mocy, statywy, kable, rozdzielacze, blendy, wysłonki, filtry i maski do reflektorów, narzędzia). 13. 14. Potrafi pokierować całością prac przygotowawczych i realizatorskich w zakresie kreowania światła na planie filmowym oraz pracą podległych mu pracowników (zespołu oświetlaczy) we współpracy artystyczno-twórczej z innymi realizatorami i członkami grupy zdjęciowej. Ma stosowne uprawnienia do wykonywania pracy w zawodzie, tj. uprawnienia elektryczne SEP; uprawnienia do pracy na wysokościach. bd Bd 4,5 bd bd 3,8 II. Kompetencje kwalifikacje wspólne dla wszystkich 50 badanych specjalności/zawodów branży filmowej 15. Zna i uwzględnia rozwiązania odnoszące się do ochrony prawa autorskiego obecne w systemie prawnym w Polsce; rozumie konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej. bd bd 3,8 II.1. Język obcy ukierunkowany zawodowo 16. Posługuje się w swojej działalności wybranym językiem obcym: potrafi zrozumieć (słucha, czyta), potrafi mówić (porozumiewa się, samodzielnie wypowiada się), potrafi pisać w języku obcym. bd bd 3,3 II.2. Kompetencje osobiste i społeczne 17. Wykazuje się kompetencjami osobistymi/intrapersonalnymi, tj. 1) jest kreatywny/-a i konsekwentny/-a w realizacji zadań; 2) przewiduje skutki podejmowanych działań; 3) jest otwarty/-a na zmiany; 4) potrafi radzić sobie ze stresem; 5) aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe. bd bd 3,3 18. Wykazuje się kompetencjami bd bd 3,2 5 S t r o n a
L.p. Kompetencje kwalifikacje w zawodzie Stopień, w jakim kompetencja kwalifikacja jest wymagana w zawodzie 12 [n=1] ważności kwalifikacji 3 trudności pozyskania kwalifikacji 4 Stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) 5 [n=4] społecznymi/interpersonalnymi, tj. 1) przestrzega zasad kultury i etyki; 2) przestrzega tajemnicy zawodowej; 3) potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania; 4) potrafi negocjować warunki porozumień; 5) współpracuje w zespole; 6) zna podstawy komunikowania społecznego; potrafi zrozumiale przedstawiać swoje opinie i decyzje. Średni wynik dla profilu 4,1 bd bd 4,2 Wykres 1 MISTRZ OŚWIETLENIA ocena wymagalności kwalifikacji w zawodzie KOMPETENCJA 18 KOMPETENCJA 17 KOMPETENCJA 16 KOMPETENCJA 15 KOMPETENCJA 14 KOMPETENCJA 13 KOMPETENCJA 12 KOMPETENCJA 11 KOMPETENCJA 10 KOMPETENCJA 9 KOMPETENCJA 8 KOMPETENCJA 7 KOMPETENCJA 6 KOMPETENCJA 5 KOMPETENCJA 4 KOMPETENCJA 3 KOMPETENCJA 2 KOMPETENCJA 1 Źródło: opracowanie własne [ocena na pięciostopniowej skali Likerta: 1 wcale nie jest wymagana; 2 jest wymagana w niewielkim stopniu; 3 jest wymagana częściowo; 4 jest wymagana w wysokim stopniu; 5 jest wymagana w bardzo wysokim stopniu]. 1,0 1,5 2,0 2,5 3,5 4,5 6 S t r o n a
Wykres 2 wymagalności kwalifikacji vs stopień, w jakim kompetencje kwalifikacje są uwzględnione w programach kształcenia Stopień w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) Średnia wymagalność kwalifikacji w zawodzie Kompetencja 1 Kompetencja 18 Kompetencja 2 Kompetencja 17 Kompetencja 16 Kompetencja 3 Kompetencja 4 Kompetencja 15 Kompetencja 14 2,0 1,0 Kompetencja 5 Kompetencja 6 Kompetencja 13 Kompetencja 7 Kompetencja 12 Kompetencja 8 Kompetencja 11 Kompetencja 9 Kompetencja 10 Źródło: opracowanie własne [ocena na pięciostopniowej skali Likerta: ocena ważności na pięciostopniowej skali Likerta: 1 oznaczało wcale nie są ważne; 2 są ważne w niewielkim stopniu; 3 są ważne częściowo; 4 są ważne w wysokim stopniu; 5 są ważne w bardzo wysokim stopniu; ocena 1 oznaczało program/-y wcale nie są nakierowane na ten efekt kształcenia; 2 są nakierowane w niewielkim stopniu; 3 są nakierowane częściowo; 4 są nakierowane w wysokim stopniu; 5 są nakierowane w bardzo wysokim stopniu. MISTRZ OŚWIETLENIA PODSUMOWANIE Przedstawiciele zawodu biorący udział w badaniu jakościowym i ilościowym wskazali 18 i kwalifikacji istotnych w zawodzie (poszukiwanych/pożądanych przez branżę efektów uczenia się ). Wśród i kwalifikacji tworzących profil mistrza oświetlenia znajduje się 14 kwalifikacji właściwych dla zawodu oraz cztery kompetencje kwalifikacje jednocześnie będące wspólnymi dla wszystkich 50 badanych specjalności/zawodów branży filmowej. Wymagalność w zawodzie mistrz oświetlenia Uzyskane wyniki wskazują na wysoki stopień wymagalności zawartych w profilu dla zawodu mistrz oświetlenia (średnia dla wszystkich to 4,1). Za wymagane w najwyższym stopniu (najwyższe wskazanie na pięciostopniowej skali) uznano kompetencje nr: 1: Ma wiedzę na temat podstaw teoretycznych dotyczących światła (czym jest światło, rodzaje i parametry światła etc.); zna terminologię i wielkości fizyczne dotyczące światła. 5: Zna techniczne aspekty pracy mistrza oświetlenia, tj.: sposoby zasilania urządzeń, regulacji strumienia świetlnego, strukturę i urządzenia systemów oświetlenia planu, systemy sterowania oświetleniem i rodzaje konsolet oświetleniowych, specyfikę integracji systemów oświetleniowych, typy i budowę scenicznych opraw oświetleniowych i sposoby ich działania. 6: Potrafi porównać różne rodzaje opraw oświetleniowych i wybrać odpowiednią oprawę w zależności od koncepcji oświetlenia w filmie. 11: Potrafi przygotować dokumentację techniczną oraz przygotować pod względem technicznym plan zdjęciowy, według instrukcji oświetlenia kolejnych ujęć i epizodów. 7 S t r o n a
13: Potrafi pokierować całością prac przygotowawczych i realizatorskich w zakresie kreowania światła na planie filmowym oraz pracą podległych mu pracowników (zespołu oświetlaczy) we współpracy artystyczno-twórczej z innymi realizatorami i członkami grupy zdjęciowej. 14: Ma stosowne uprawnienia do wykonywania pracy w zawodzie, tj. uprawnienia elektryczne SEP; uprawnienia do pracy na wysokościach. 17: Wykazuje się kompetencjami osobistymi/intrapersonalnymi, tj. 1) jest kreatywny/-a i konsekwentny/-a w realizacji zadań; 2) przewiduje skutki podejmowanych działań; 3) jest otwarty/-a na zmiany; 4) potrafi radzić sobie ze stresem; 5) aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe. Pozostałe kompetencje i kwalifikacje zostały ocenione przez respondentów jako wymagane częściowo; są to kompetencje nr: 2: Potrafi uzgodnić z reżyserem, operatorem obrazu, producentem kluczowe założenia stylu, formy filmu oraz sposób realizacji obrazu całego filmu, jego poszczególnych scen i sekwencji w zakresie oświetlenia. 4: Ma wiedzę na temat innych rodzajów efektów wizualnych na planie filmowym (np. takich jak dym dekoracyjny, systemy śledzenia ruchu, pirotechnika). 8: Zna budowę sprzętu oświetleniowego; potrafi go prawidłowo konserwować, używać i dbać o niego oraz naprawić w razie awarii. 9: Ma wiedzę na temat obsługi innych technologii i sprzętów stosowanych na planie filmowym. 15: Zna i uwzględnia rozwiązania odnoszące się do ochrony prawa autorskiego obecne w systemie prawnym w Polsce; rozumie konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej. 16: Posługuje się w swojej działalności wybranym językiem obcym: potrafi zrozumieć (słucha, czyta), potrafi mówić (porozumiewa się, samodzielnie wypowiada się), potrafi pisać w języku obcym. Zapewnienie pożądanych przez branżę efektów uczenia się stopnia wymagalności i kwalifikacji dokonana przez przedstawicieli zawodu jest zbieżna z oceną nakierowania treści kształcenia na nabywanie i rozwój w procesie kształcenia dokonaną przez przedstawicielami instytucji kształcenia (średnia ocen wynosi odpowiednio 4.1 i 4,2). Zgodnie z opinią badanych instytucji kształcących na potrzeby zawodu mistrz oświetlenia nabycie /kwalifikacji uznanych przez respondentów za wymagane w wysokom stopniu (średnia ocena wymagalności /kwalifikacji w profilu wynosi 4,1) jest również w wysokim stopniu uwzględniane w programach kształcenia (wynik średni dla profilu w zakresie nakierowania programów kształcenia na osiąganie poszczególnych efektów kształcenia to 4,2). 8 S t r o n a