Piotr Radwański Poniżej przedstawiamy 7 ostatnich klauzul angielskich warunków ubezpieczeniowych ITC-Hulls. Ich przydatność uwidacznia się zarówno w stosunku do ubezpieczyciela (Disbursements warranty, Restricted Perils, Exclusions) jak i armatora / ubezpieczonego (Assignment, Returns for lay-up and cancellation, klauzule dodatkowe). Poza podstawowymi klauzulami zaprezentujemy również treść warunków dodatkowych, na bazie których armator może objąć ochroną ubezpieczeniową (za dodatkową składką) ryzyka wyłączone z podstawowego ITC-Hulls. Ubezpieczenie statku na warunkach ITC-Hulls nie zapewnia bowiem pełnej ochrony ubezpieczeniowej, zwłaszcza ze względu na zawarte w końcowej częsci wyłączenia. Działania wojenne, choćby prowadzone na ograniczoną skalę, stanowią stałe zagrożenie dla żeglugi uprawianej w skali światowej, podobnie jak strajki, lockouty i zaburzenia społeczne, a także działania terrorystów. Ubezpieczenie statku na warunkach ITC-Hulls uzupełnione może więc być ubezpieczeniem ryzyka wojny i strajków, co obok innych klauzul dodatkowych, opiszemy w tym jak i w następnym numerze The Maritime Workera. 21 ASSIGNMENT 21.1 Źródłem powstania klauzuli noszącej tytuł przenoszenie praw (Assignment) był kryzys gospodarczy, jaki miał miejsce po zakończeniu I wojny światowej. Ma ona na celu określenie postępowania związanego z przenoszeniem praw z polisy na inny podmiot lub osobę (np. cesja prawa do odszkodowania na bank jako wierzyciela armatora). 21.2 Ustala ona sposób, w jaki ma być dokonany indos na polisie i sposób, w jaki informacja o tym ma być przekazana ubezpieczycielowi. 21.3 W przypadku istnienia w polisie casco klauzuli Notice of Assignment lub Loss Payable Clause, ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie bankowi lub uprawnionemu podmiotowi, chyba że zostanie dostarczona zgoda banku (Payment Authority) na wypłatę świadczenia bezpośrednio ubezpieczonemu. 22 DISBURSEMENTS WARRANTY
22.1 Armatorzy są zainteresowani w niedoubezpieczaniu statku (deklarując jego wartość na poziomie niższym niż wartość rynkowa) i w nadubezpieczaniu wydatków w celu zapewnienia sobie wysokich odszkodowań w razie straty całkowitej. 22.2 Jednak ubezpieczyciele do perfekcji opanowali sztukę walki ze spekulacjami, czego dobitnym wyrazem jest klauzula o warunkowym ubezpieczeniu wydatków (Disbursements warranty). 22.3 Przewiduje ona surowe sankcje za zatajenie wobec ubezpieczyciela wartości ubezpieczonej (w postaci prawa do odstąpienia od umowy), a jednocześnie ustanawia procentowe granice dla dodatkowego ubezpieczenia określonych wydatków (po zaaplikowaniu podwyższonej składki). W tym gronie są prowizje zarządzających, zyski lub nadwyżki, zwiększona wartość kadłuba i maszyn, fracht, itd. 23 RETURNS FOR LAY-UP AND CANCELLATION 23.1 Składka przy ubezpieczeniu statku na czas jest ustalana przy założeniu, że statek będzie pływał i zarabiał. Jeżeli statek nie jest w morzu ze względu na brak zatrudnienia lub długotrwałą przerwę przeznaczoną na naprawę, wówczas gwałtownie spada stopień niebezpieczeństwa. Ten fakt wyjaśnia sens klauzuli 23 o zwrocie składek (Returns for lay-up and cancellation). EXCLUSIONS 24 WAR EXCLUSION 24.1 ITC-Hulls kończą 3 klauzule, które mają na celu wyłączenie z zakresu ubezpieczenia ryzyk wojennych, strajkowych, skutków czynów złośliwych oraz ryzyka skażenia radioaktywnego. 24.2 Ubezpieczenie nie pokrywa strat, uszkodzeń lub wydatków spowodowanych przez wojnę, wojnę domową, rewolucję, rebelię jak też jakkolwiek wrogi atak strony wojującej. 24.3 Do zakresu ubezpieczenia nie wchodzą również ryzyka wybuchu bezpańskich min podwodnych, torped, bomb oraz innych porzuconej broni wojennej. Strona 2 z 6
25 STRIKES EXCLUSION 25.1 Ubezpieczenie nie pokrywa również strat, uszkodzeń lub wydatków spowodowanych przez strajki, blokady robotnicze oraz działania osób biorących udział w zakłóceniach w pracy albo zamieszkach. 26 MALICIOUS ACTS EXCLUSION 26.1 Z zakresu ubezpieczenia ITC-Hulls wyłączone są również wszelkie straty lub wydatki powstałe z detonacji środka wybuchowego oraz z użycia broni wojennej, a także spowodowane przez osobę działającą złośliwie (co można określić jako działanie z zamiarem wyrządzenia szkody lub godzenie się na skutki płynące z takiego działania) lub z pobudek politycznych. 26.2 Ryzyka powyższe (War, Strikes and Malicious Acts), mogą zostać ubezpieczone przez armatora na mocy klauzuli dodatkowej Institute War and Strikes Clauses, którą opisujemy w dalszej części artykułu. 27 RADIOACTIVE CONTAMINATION EXCLUSION CLAUSE 27.1 Nie mają także pokrycia w ubezpieczeniu na warunkach angielskich straty lub wydatki choćby tylko pośrednio spowodowane lub wynikające z: 27.1.1 skażenia pochodzących z jakkiegokolwiek paliwa jądrowego lub odpadów nuklearnych ze spalania paliwa jądrowego; 27.1.2 radioaktywnego, toksycznego, wybuchowego lub innego niebezpiecznego lub skażającego materiału będącego częścią nuklearnej instalacji, reaktora lub jakkiegokolwiek innego nuklearnego komponentu; 27.1.3 użycia broni wojennej zawierającej atomowy lub nuklearny element lub inną radioaktywną właściwość. 27.2 Ryzyk z tej klauzuli nie sposób ubezpieczyć ani klauzulą dodatkową ani na podstawie innych warunków ubezpieczeniowych, ze względu na ogromne potencjalne konsekwencje powyższych zdarzeń. Na tym kończymy opis najpopularniejszych klauzul ubezpieczeniowych na świecie w ich podstawowej wersji. Istnieją jeszcze inne klauzule, które mogą zostać Strona 3 z 6
użyte w zastępstwie lub w towarzystwie warunków bazowych. Są nimi m.in. klauzule ograniczające bezpieczeństwo tzw. Restricted Perils, które funkcjonują w takiej samej wersji jak podstawowe (w liczbie 27), a różnią się jedynie tym, iż nie chronią takich ryzyk, jak: wybuch kotłów i pęknięcie wałów (bursting of boilers i breakage of shafts); niedbalstwo kapitana, oficerów lub załogi (negligence of masters, officers and crew); barateria (świadome popełnienie bezprawnego czynu wyrządzającego szkodę armatorowi lub właścicielowi ładunku) kapitana, oficerów, załogi lub pilota (barratry of master, officers or crew). Armator, który nie chciałby ubezpieczać swojej działalności od powyższych ryzyk może, bez konieczności wykreślania tych klauzul z podstawowego ITC-Hulls, podpisać cały pakiet ITC-Hulls Restricted Perils. Naturalnie jest to związane z odpowiednio mniejszą składką ubezpieczeniową z powodu ubycia powyższych ryzyk oraz brakiem odszkodowania w razie ich wystąpienia. Należy wspomnieć, iż wszystkie powyższe zdarzenia, oprócz baraterii, występują bardzo często na morzu jako przyczyna szkody, w związku z czym ten pakiet nie jest zbyt popularny wśród armatorów. Oprócz podstawowych ITC-Hulls istnieje wiele dodatkowych klauzul (anciliary claues), które uzupełniają polisę MAR. Dla wyrobienia sobie poglądu na temat ubezpieczeń statków na czas warto wspomnieć, że najczęściej używane są: Additional Perils Clauses Hulls (CL.294) zastosowane razem z ITC- Hulls z 1995 r. stanowią ochronę ubezpieczeniową dodatkowych ryzyk, które nie są objęte zakresem ochrony przez pakiet podstawowy. Należą do nich: naprawa lub zamiana uszkodzonego kotła lub wału (zarówno korbowego jak i rozrządu) oraz jakiejkolwiek wadliwej części, która spowodowała uszkodzenie maszyny lub kadłuba. Te same ryzyka są chronione przez bazowe ITC-Hulls, ale nie ma tutaj restrykcji odnośnie braku ochrony z tytułu strat lub uszkodzeń, którym przy dołożeniu należytej staranności ubezpieczony mógł zapobiec. Ponadto ta dodatkowa klauzula obejmuje swoją aktywnością ubezpieczeniową straty spowodowane przez każdą osobę, a nie tylko przez niedbalstwo kapitana, oficerów, załogi lub Strona 4 z 6
pilotów. W jej treści podkreśla się, iż mimo tak szerokiego zakresu ubezpieczenia, wyłącza się refundację strat spowodowanych przez wadliwą część powstałą przez błąd projektowy albo konstrukcyjny. Machinery Damage Additional Deducible Clause (CL.298) obok podstawowej franszyzy (czyli wartości szkody pokrywanej przez ubezpieczonego), która niemal zawsze pojawia się w polisie, może istnieć również dodatkowa franszyza maszynowa. Jeśli została umówiona pomiędzy stronami, zostaje uruchomiona wówczas, gdy nastąpi zdarzenie związane z działaniem silnika lub jemu pokrewne (np. awaria instalacji elektrycznej, wybuch kotła). Franszyzy maszynowej nie stosuje się w przypadku rozliczenia straty całkowitej statku. Institute War and Strikes Clauses (CL.281) obejmuje takie dodatkowe ryzyka jak wojna cywilna, rewolucja, rebelia, powstanie lub każdy wrogi akt podjęty przez lub przeciwko wojującej stronie, aresztowanie statku lub uwięzienie załogi oraz ich konsekwencje lub próby. Ponadto z mocy tej klauzuli można domagać się odszkodowania z tytułu wybuchu min, torped, bomb lub użycia innych wojennych broni, a także konsekwencje płynące ze strajków, blokad lub zamieszek społecznych, aktów terrorystycznych, a także złośliwych działań osób również z pobudek politycznych. Odszkodowanie również należne byłoby w przypadku konfiskaty mienia lub wywłaszczenia. Jednakże i w tej klauzuli są wyjątki takie jak: straty spowodowane wybuchem wojny między wielkimi mocarstwami (USA, W.Brytania, Francja, Rosja i Chiny), a także konsekwencji wywołanych skażeniem radioaktywnym i wszelkich szkód jądrowych. Wyłączeń jest więcej, a mają one charakter uprawnienia państwa do rekwizycji wojennych niezbędnych do obrony przed wrogiem i zapewnienia bezpieczeństwa państwa, a także w przypadku, gdy przyczyną szkody było piractwo. Piotr Radwański Opracowano na podstawie: Jan Łopuski, Prawo morskie, t. II cz. 3, Prawo żeglugi morskiej, Bydgoszcz - Toruń Strona 5 z 6
2000 Zdzisław Brodecki, Prawo ubezpieczeń morskich, Sopot 1999 Strona 6 z 6