Zaufanie do instytucji publicznych Porównanie lat 2006, 2011 i 2016 Listopad 2016 K.068/16
Informacje o badaniu W październiku 2016 r. Kantar Public (dawniej Zespół Badań Społecznych TNS Polska) zapytał Polaków o ich zaufanie do instytucji publicznych. Ostatnio tego typu sondaż był realizowany pięć i dziesięć lat temu (w kwietniu 2006 i we wrześniu 2011). Powtórzone badanie daje zarówno możliwość porównań między wynikami poszczególnych instytucji, jak i między latami. Termin badania: 7 12 października 2016 roku Próba: ogólnopolska, reprezentatywna próba 1052 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat Technika: wywiady bezpośrednie wspomagane komputerowo (CAPI) Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła: Kantar Public (dawniej Zespół Badań Społecznych TNS Polska). Zaufanie do instytucji publicznych 2
Ranking instytucji Największym zaufaniem społecznym cieszą się niezmiennie od dziesięciu lat straż pożarna, pogotowie ratunkowe oraz wojsko. Blisko ośmiu na dziesięciu Polaków (79%) darzy zaufaniem straż pożarną, natomiast siedmiu na dziesięciu pogotowie ratunkowe (72%) i wojsko (69%). Warto zauważyć, że wszystkie trzy instytucje odpowiadają za nasze bezpieczeństwo w wyjątkowych sytuacjach. Ponad połowa społeczeństwa ufa również takim instytucjom jak: Rzecznik Praw Dziecka (63%), policja (62%), Narodowy Bank Polski (60%), Straż Graniczna (59%), Rzecznik Praw Obywatelskich (58%), Kościół Katolicki (54%), wójt (burmistrz, prezydent miasta/gminy; 51%). Pozostałe instytucje wzbudzają zaufanie wśród mniej niż połowy Polaków. Aby przekonać się o tym, które instytucje budzą w Polakach najmniej zaufania warto przyjrzeć się wynikom poszczególnych podmiotów, mierzonych za pomocą zaufania netto, czyli różnicy odsetka osób darzących zaufaniem daną instytucję i odsetka respondentów nie ufającym tym podmiotom. Podobnie jak przed pięcioma i dziesięcioma laty najmniej zaufania budzą główne instytucje władzy w państwie Sejm, Senat i rząd. W przypadku każdej z tych instytucji odsetek osób, które odmawiają im zaufania, jest przynajmniej o 17 punktów procentowych więcej niż tych, które darzą je zaufaniem. Do grona instytucji wzbudzających wyjątkowo niski poziom zaufania społecznego zaliczają się również: Zakład Ubezpieczeń Społecznych (zaufanie netto: -21 pkt. proc.), Urzędy Skarbowe (-13 pkt. proc.), premiera (-8 pkt. proc.) oraz związki zawodowe OPZZ (-7 pkt. proc.). 2 Pogotowie ratunkowe 1 Straż pożarna 3 Wojsko Zaufanie do instytucji publicznych 3
Czy Pan(i) osobiście darzy zaufaniem następujące instytucje? Tylko odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak 56 51 53 Zdecydowanie tak Raczej tak 52 54 53 49 50 41 43 43 44 43 39 42 41 41 40 40 39 39 34 36 34 34 34 33 32 31 31 30 28 50% 23 21 16 11 8 7 10 8 13 8 6 5 6 8 4 4 4 4 6 4 5 6 4 4 7 3 4 3 3 4 3 3 3 3 3 Zaufanie do instytucji publicznych 4
Zaufanie netto w pkt. proc. Odsetek odpowiedzi zdecydowanie tak plus raczej tak minus odsetek odpowiedzi zdecydowanie nie i raczej nie 66 50 42 34 33 31 31 19 19 17 17 14 14 14 13 12 10 9 8 6 5 4 2 2 0-2 -3-7 -8-13 -17-18 -21-25 Zaufanie do instytucji publicznych 5
Zaufanie do instytucji władzy Czy Pan(i) osobiście darzy zaufaniem następujące instytucje? Na wykresie prezentowane są odsetki skumulowane odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak. Wójta (burmistrza, prezydenta) z P. gminy (miasta) Prezydenta Trybunał Konstytucyjny Starostę z P. powiatu Wojewodę z P. województwa 2006 rok 2011 rok 2016 rok Premiera Rząd Senat Sejm 49 62 51 40 58 54 58 44 33 41 44 31 42 59 41 34 35 27 32 34 21 31 32 Wśród instytucji władzy największym zaufaniem cieszą się wójt (burmistrz, prezydent miasta/gminy) oraz prezydent RP. Obie te instytucje bardzo awansowały w 2011 roku w porównaniu z 2006. W tym roku odnotowały natomiast spadek i zbliżyły się do wyników sprzed dziesięciu lat. Obecny prezydent Andrzej Duda cieszy się mniejszym zaufaniem niż jego poprzednik Bronisław Komorowski, ale większym niż prezydent Lech Kaczyński w 2006 roku. Przewagą deklaracji zaufania nad deklaracjami braku zaufania mogą pochwalić się również dwa inne jednoosobowe organy władzy lokalnej starosta i wojewoda. Co więcej, wyraźnie poprawiły swoje oceny społeczne zarówno w 2011, jak i w 2016 roku. Pozostałe instytucje premier, rząd, Senat i Sejm wzbudzają więcej nieufności niż zaufania. Poziom zaufania dla rządu, Senatu i Sejmu jest podobny jak pięć lat temu. Duże różnice można zaobserwować w wynikach dla premiera. Największym zaufaniem cieszył się dotychczas Kazimierz Marcinkiewicz, nieco mniejszym Donald Tusk, natomiast najniższy wynik uzyskuje obecna pani premier Beata Szydło. Wyraźny spadek zaufania jest również zauważalny w przypadku Trybunału Konstytucyjnego (14 pkt. proc. różnicy), co jest zapewne wynikiem kryzysu wokół Trybunału Konstytucyjnego, który rozpoczął się w 2015 podwójnym wyborem pięciu sędziów TK przez posłów Sejmu VII i VIII kadencji. Zaufanie do instytucji publicznych 6
Zaufanie do instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości Czy Pan(i) osobiście darzy zaufaniem następujące instytucje? Na wykresie prezentowane są odsetki skumulowane odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak. 2006 rok 2011 rok 2016 rok Wojsko Policję Straż Graniczną Służbę więzienną Sądy Prokuraturę 80 79 69 70 72 62 57 59 59 51 40 55 43 51 41 Wśród instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości największym zaufaniem cieszą się niezmiennie wojsko i policja. Ponad trzech na pięciu Polaków deklaruje, że darzy te instytucje zaufaniem. Warto jednak zauważyć, że w tym roku odnotowany został spadek poziomu zaufania w obu przypadkach o 10 punktów procentowych w stosunku do wyników sprzed pięciu lat. Dosyć wysokie notowania zyskuje od dziesięciu lat także Straż Graniczna niemal trzy piąte Polaków darzy ją zaufaniem (59%). Prokuratura, sądy i straż więzienna uzyskały podobne wyniki jak w roku 2006. W przypadku straży więziennej odsetek osób darzących tę instytucję zaufaniem przewyższa odsetek tych odmawiających jej zaufania zaufanie netto wynosi 14 punktów procentowych. Również w przypadku sądów udział osób ufających tej instytucji przeważa, choć niemal równoważy się z tymi deklarującymi brak zaufania (2 punkty procentowe). Najmniejszym zaufaniem spośród grupy instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości cieszy się prokuratura zaufanie netto dla tego podmiotu wynosi -3 punkty procentowe. Zaufanie do instytucji publicznych 7
Zaufanie do instytucji finansowych Czy Pan(i) osobiście darzy zaufaniem następujące instytucje? Na wykresie prezentowane są odsetki skumulowane odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak. Narodowy Bank Polski Urzędy celne Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 44 49 49 39 48 68 62 60 Spośród różnych instytucji finansowych największe społeczne zaufanie pokładane jest w Narodowym Banku Polskim trzech na pięciu Polaków deklaruje, że ufa tej instytucji (60%). Dla kontrastu najmniejszym zaufaniem cieszy się ZUS co trzeci badany (33%) ufa tej instytucji, a zaufanie netto osiąga przedostatni wynik i wynosi -21 punktów procentowych. Jest to najgorszy wynik Zakładu Ubezpieczenia Społecznego od dziesięciu lat. Radę Polityki Pieniężnej Urzędy skarbowe Giełdę Papierów Wartościowych Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Zakład Ubezpieczeń Społecznych ZUS 44 39 42 48 37 43 37 28 35 37 40 33 2006 rok 2011 rok 2016 rok Zaufaniem prawie połowy Polaków może pochwalić się nie tylko NBP, ale również urzędy celne (49%) oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (%). Pozostałe instytucje Rada Polityki Pieniężnej, urzędy skarbowe, Giełda Papierów Wartościowych i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego osiągają bardzo zbliżony poziom deklarowanego zaufania społecznego niespełna 40%. W ciągu lat 2006-2011 zaufanie do większości instytucji finansowych wzrosło. Najnowszy pomiar wskazuje natomiast na tendencję spadkową w stosunku do danych z 2011 roku. Zaufanie do instytucji publicznych 8
Zaufanie do instytucji użyteczności publicznej Czy Pan(i) osobiście darzy zaufaniem następujące instytucje? Na wykresie prezentowane są odsetki skumulowane odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak. Straż pożarna Pogotowie ratunkowe Rzecznika Praw Dziecka Rzecznika Praw Obywatelskich Kościół katolicki Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Instytut Pamięci Narodowej Najwyższą Izbę Kontroli NIK Państwową Inspekcję Pracy Państwową Komisję Wyborczą 57 58 50 51 58 61 54 57 56 49 54 55 49 57 59 53 58 60 72 70 90 89 79 85 85 2006 rok 2011 rok 2016 rok Wszystkie instytucje, umownie określone jako instytucje użyteczności publicznej, cieszą się dużym społecznym zaufaniem, ufa im ponad % badanych. Straż pożarna i pogotowie ratunkowe mają najwyższe lokaty (79% i 72% ufających). Na trzecim miejscu uplasował się ex aequo Rzecznik Praw Dziecka (58%) i Rzecznik Praw Obywatelskich (58%). Kolejna z instytucji Kościół katolicki ma 54% ufających i najwyższy w tej grupie wskaźnik braku zaufania (37%), co daje wynik 17 dla zaufania netto. Pozostałe instytucje dosyć mało różnią się między sobą jeśli chodzi o poziom zaufania społecznego. Na przestrzeni lat 2006-2016 zaufanie do prawie wszystkich instytucji użyteczności publicznej w większym bądź mniejszym stopniu zmalało za wyjątkiem Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw Obywatelskich. Największy spadek, jeśli chodzi o odsetek osób deklarujących zaufanie do danej instytucji, został odnotowany w przypadku Państwowej Komisji Wyborczej, która zarówno w 2006, jak i w 2011 roku cieszyła się zaufaniem ok. 60% społeczeństwa, natomiast obecnie % (spadek o 15 punktów procentowych). Zaufanie do instytucji publicznych 9
Zaufanie do związków zawodowych Czy Pan(i) osobiście darzy zaufaniem następujące instytucje? Na wykresie prezentowane są odsetki skumulowane odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak. Związek zawodowy NSZZ Solidarność Związki zawodowe OPZZ 22 33 39 33 34 2006 rok 2011 rok 2016 rok Ostatni typ instytucji, o które zostali zapytani respondenci, to pracownicze związki zawodowe. Oba główne związki, Solidarność i OPZZ mają zbliżone wskaźniki zaufania, % i 34%. NSZZ-owi ufa nieco więcej osób niż OPZZ-owi (4 punkty procentowe różnicy). Tegoroczne wyniki dla tych instytucji są niemal takie same jak przed pięcioma laty różnice nie przekraczają 1 punktu procentowego. Natomiast warto zauważyć, że w latach 2006-2011 odbiór tych związków w społeczeństwie poprawił się wyraźnie, ale wciąż NSZZ-owi ufało wtedy tyle samo osób, co nie ufało, a OPZZ-i ufało tylko nieco mniej (o 4 punkty procentowe) niż nie ufało. Zarówno w 2011, jak i obecnie związki zawodowe należą do grona instytucji niskiego zaufania społecznego. Zaufanie do instytucji publicznych 10
Urszula Krassowska Account Director Kantar Public urszula.krassowska@kantarpublic.com 22 598 97 11