Zajęcia nr 5 Temat: bezpieczników i wyłączników I. Bezpieczniki i wyłączniki nadprądowe Bezpieczniki i wyłączniki nadprądowe są urządzeniami mającymi na celu zapewnienie wyłączenia prądów zwarciowych i przeciąŝeniowych płynących w obwodzie elektrycznym. Bezpieczniki składają się z gniazda bezpiecznikowego z wkręconą do niego wstawką kalibracyjną, wkładki topikowej i główki bezpiecznika. Wstawka kalibracyjna zapobiega włoŝeniu do gniazda wkładki topikowej na prąd wyŝszy od przewidzianego dla danego bezpiecznika. Wkładka topikowa składa się z porcelanowego korpusu zakończonymi okuciami (stykami). Między stykami wewnątrz korpusu jest poprowadzony topik główny oraz topik wskaźnikowy. Wnętrze wkładki wypełnia gasiwo (piasek) mające na celu zgasić łuk elektryczny pojawiający
się w chwili przepalenia topików na skutek przepływu przez bezpiecznik prądu o wartości większej od znamionowej. Topik wskaźnikowy przytrzymuje wskaźnik, który po przepaleniu topika wypada z wkładki sygnalizując jej uszkodzenie. Wyłączniki nadprądowe mają zwartą konstrukcję. Są instalowane na specjalnych wspornikach szynowych o przekroju omega przy pomocy mechanizmu zatrzaskowego. Wewnątrz wyłącznika znajduje się wyzwalacz zwarciowy oraz wyzwalacz przeciąŝeniowy, których celem jest uruchomienie układu stykowo-gaszeniowego przy wystąpieniu odpowiednio zwarcia lub przeciąŝenia. Łuk elektryczny jest gaszony w specjalnych komorach po uprzednim podziale na wiele krótkich łuków. Bezpieczniki i wyłączniki nadprądowe są wykonywane jako zwłoczne lub bezzwłoczne.
II. Wyłączniki Wyłączniki w instalacjach elektrycznych są montowane w puszkach łączeniowych. Puszki te mogą być natynkowe lub podtynkowe. W zaleŝności od konstrukcji puszek, łączniki są do nich przykręcane bezpośrednio lub wczepiają się w ścianki puszki za pomocą specjalnych szczęk (uchwytów) rozwierających się pod wpływem wkręcania śrub mocujących. RównieŜ rozmieszczenie śrub mocujących zaleŝy od konstrukcji łączników. W starszych rozwiązaniach są one dostępne bezpośrednio na obudowie łącznika, w nowszych rozwiązaniach są ukryte pod przyciskami i dostępne po ich uprzednim wyjęciu. MontaŜ przewodów do styków elektrycznych jest wykonany za pomocą zacisków śrubowych lub złącz samozaciskowych. Rys. 4.8. Łączniki puszkowe. a) przełącznik klawiszowy natynkowy, b) wyłącznik jednobiegunowy wtynkowy z zaciskami śrubowymi, c) przełącznik klawiszowy lub zmienny, szczękowy natynkowo-wtynkowy (do montaŝu w puszce uniwersalnej).
Rys. A. Łączniki: a) szczękowy, puszkowy wtynkowy, b) wtynkowy, c) puszkowy natynkowy Rys. B. Łącznik warstwowy tablicowy. 1-oś, 2- gniazdo ze spręŝyną, 3-oś stykowa w izolacji, 4-płytka izolacyjna, 5-styk, 6- wkładka pakietowa, 7-pokrętło.
Materiały dydaktyczne wyłącznie do uŝytku uczniów klas elektrycznych i elektronicznych Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych w Katowicach. Niniejsze materiały stanowią ilustrację do wprowadzeń teoretycznych przeprowadzonych na warsztatach szkolnych według podręcznika podanego w literaturze. Zamieszczone ilustracje są chronione prawami autorskimi autorów podręcznika. Literatura: E.Musiał Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne WSiP Warszawa 1998 G.Bartodziej, E.KałuŜa Aparaty i urządzenia elektryczne WSiP Warszawa 1997