Warszawa, kwiecień 2017 r. Waloryzacja i adekwatność świadczeń w krajowych systemach ubezpieczeń społecznych Mirosław Ćwiak
Plan wykładu WALORYZACJA WSTĘP MECHANIZM WALORYZACJI TERMIN WALORYZACJI METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI PROBLEMY ZWIĄZANE Z WALORYZACJĄ
WSTĘP Waloryzacja Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych określają sposób: I. rocznej i kwartalnej waloryzacji: kapitału początkowego, składek zewidencjonowanych koncie ubezpieczonego, składek i środków zewidencjonowanych na subkoncie. II. świadczeń
MECHANIZM WALORYZACJI Waloryzacja roczna kapitału początkowego i składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek i kapitału początkowego przez wskaźnik waloryzacji. Waloryzacji podlega kwota kapitału początkowego, składek zewidencjonowanych na koncie oraz na subkoncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.
MECHANIZM WALORYZACJI Waloryzacja kwartalna Przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, jest waloryzowana kwartalnie. W przypadku ustalania wysokości emerytury: w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku; w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku; w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku; w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.
MECHANIZM WALORYZACJI Waloryzacja W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta, subkonta oraz kapitał początkowy nie może ulec obniżeniu.
MECHANIZM WALORYZACJI Indeksacja - waloryzacja świadczeń Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu.
TERMIN WALORYZACJI Waloryzacja roczna składek Waloryzację roczną składek emerytalnych zewidencjonowanych na koncie w ZUS (tzw. I filar) za rok poprzedzający termin waloryzacji przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca danego roku, począwszy od waloryzacji za rok 2000. Wskaźnik waloryzacji składek za rok 2000 wyniósł 112,72% i ustalony został jako wskaźnik wzrostu przeciętnego wynagrodzenia za 2000 rok w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1999 rok.
TERMIN WALORYZACJI Waloryzacja kapitału początkującego Pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r. Kolejne waloryzacje kapitału początkowego (za rok 2000 i za lata następne) przeprowadzane są wskaźnikiem waloryzacji ogłaszanym dla składek zewidencjonowanych na koncie.
TERMIN WALORYZACJI Waloryzacja składek na subkoncie Składki i środki zewidencjonowane na subkoncie w ZUS podlegają waloryzacji rocznej. Waloryzacja roczna przeprowadzana jest od 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za 2012 r. Obejmuje ona składki zewidencjonowane na subkoncie na dzień 31 stycznia roku poprzedzającego termin waloryzacji. Waloryzację kwartalną na koncie i na subkoncie w ZUS, przeprowadza się przy wyliczaniu wysokości emerytury (a waloryzację kwartalną konta również przy wyliczaniu emerytury pomostowej i nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego).
TERMIN WALORYZACJI Waloryzacja świadczeń Emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca
METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI Wskaźnik rocznej waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie w ZUS jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego. Wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku.
METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI Wskaźnik rocznej waloryzacji składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS jest równy średniorocznej dynamice wartości produktu krajowego brutto w cenach bieżących za okres ostatnich 5 lat poprzedzających termin waloryzacji.
METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI Wskaźnik kwartalnej waloryzacji składek emerytalnych na koncie w ZUS jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do poprzedniego kwartału, powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Wskaźnik kwartalnej waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do poprzedniego kwartału.
METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI Wskaźnik kwartalnej waloryzacji składek i środków zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS jest obliczany na podstawie ostatnio ogłoszonego wskaźnika rocznej waloryzacji składek i środków zewidencjonowanych na subkoncie według wzoru: WKW = (WRW 100%)/4 + 100%, gdzie: WKW wskaźnik kwartalnej waloryzacji, WRW wskaźnik ostatniej rocznej waloryzacji.
METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI Dokładność wskaźników waloryzacji Wskaźniki waloryzacji kapitału początkowego oraz składek ustala się z dokładnością do setnych części procentu.
METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI Wskaźnik waloryzacji świadczeń oparty jest na średniorocznym wskaźniku cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym, zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Przy czym wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, o którym mowa wyżej, to wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów.
METODA USTALANIA WSKAŹNIKÓW WALORYZACJI Wskaźnik waloryzacji świadczeń Konstrukcję wskaźnika waloryzacji świadczeń można również przedstawić za pomocą poniższego wzoru: WRW = max{śr. dynamika cen towarów i usług ogółem; śr. dynamika cen towarów i usług dla gospodarstw domowych} + 20% (wskaźnik realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia 1)}, gdzie WRW to wskaźnik rocznej waloryzacji świadczeń.
Świadczenia Waloryzacja świadczeń Zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) waloryzacji podlegają: emerytury i renty, świadczenia najniższe, renty inwalidów wojennych i wojskowych, emerytury pomostowe, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, świadczenia i zasiłki przedemerytalne, renty socjalne.
Zabezpieczenie społeczne Ubezpieczenie społeczne Pojęcie ubezpieczenie społeczne zawiera się w zabezpieczeniu społecznym. Zabezpieczenie społeczne realizowane jest za pomocą trzech metod: ubezpieczeniowej, zaopatrzeniowej i filantropijnej. Uwzględniając aspekt administracyjno-finansowy można wskazać na metodę ubezpieczeniową, zaopatrzeniową i pomoc społeczną. Nadzór nad zabezpieczeniem społecznym w Polsce sprawuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych jest istotnym elementem konstrukcji ubezpieczeń społecznych, spełnia ona dwie podstawowe funkcje: ekonomiczną i społeczną oraz stanowi jeden z elementów konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, wyrażonego w art. 67 ust. 1 Konstytucji RP.
Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy O prawie do waloryzacji świadczeń stanowi art. 65 ust. 10 oraz art. 66 ust. 8 Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego, która została ratyfikowana ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o ratyfikacji Konwencji Nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej minimalnych norm zabezpieczenia społecznego, przyjętej w Genewie dnia 28 czerwca 1952 r. Dwa dokumenty prawa międzynarodowego nakładają obowiązek rewidowania wysokości wypłacanych świadczeń na system zabezpieczenia społecznego, są to art. 21 Konwencji nr 121 (MOP) oraz art. 29 ust. 1 Konwencji nr 128 (MOP). Obie Konwencje nr 121 i 128 nie zostały jeszcze ratyfikowane przez Polskę.
Europejskia Karta Społeczna Artykuł 12 Europejskiej Karty Społecznej w rozdziale o prawie do zabezpieczenia społecznego porusza najważniejsze kwestie 1. ustanowić lub utrzymywać system zabezpieczenia społecznego; 2. utrzymywać system zabezpieczenia społecznego na zadowalającym poziomie, równym co najmniej poziomowi niezbędnemu dla ratyfikowania Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 102) dotyczącej minimalnych norm zabezpieczenia społecznego; 3. zabiegać o stopniowe podnoszenie poziomu systemu zabezpieczenia społecznego; 4. podjąć kroki, poprzez zawarcie odpowiednich porozumień dwustronnych i wielostronnych lub za pomocą innych środków,
Dziękuję za uwagę