MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2015, 67: 97-106 Analiza wyników badań laboratoryjnych w kierunku zakażeń wywołanych przez pałeczki Salmonella w latach 2008-2014 w Polsce Analysis of laboratory tests results for Salmonella infections performed since 2008 to 2014 in Poland Grzegorz Madajczak Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny, Zakład Bakteriologii W latach 2008 2014 gromadzono wyniki badań laboratoryjnych w kierunku zakażeń pałeczkami Salmonella/Shigella (SS), wykonywanych w laboratoriach Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Polsce. Zaobserwowano systematyczny spadek liczby wykonywanych badań SS oraz spadek liczby dodatnich wyników. Najczęściej występującym typem serologicznym pałeczek Salmonella była S. Enteritidis, następnie S. Typhimurium. Najczęściej badanym materiałem w kierunku SS był kał, w dalszej kolejności wymaz z odbytu. Słowa kluczowe: Salmonella, typy serologiczne ABSTRACT Introduction: Next to official surveillance system in Poland, established by Public Statistic Act in 1995, other surveillance data collection system exists historically connected with Ministry of Health Decree, which is not in force from 1995 y. Data in this system comes from National Sanitary Inspection laboratories and contains results of clinical samples examinations for Salmonella and Shigella presence. Material and methods: Analysed data were collected since 2007 to 2014 y. Database has been created, which contains data - results of Salmonella / Shigella (SS) detection in faecal samples, rectal swabs, urine samples, blood samples collected from patients, people exposed in outbreaks, Salmonella carriers, food workers and other people. Results: The number of performed tests for SS in 2014 is 447033. Systematic decrease of this number has been observed since 2008. Most common material tested for SS was stool samples, then rectal swabs. Number of Salmonella identification going down each year during analysed time. The highest decrease in group of sick people has been observed. Most common serotype in 2008-2014 years was S. Enteritidis, then S. Typhimurium. Only
98 G. Madajczak Nr 2 in 2010 y. second most common serotype was S. Mbandaka. In 2014 y. highest number of S. enterica 1,4,[5],12:i:- has been observed (37 cases). Conclusions: The reason of decreased number of performed SS test and positive Salmonella results is unclear. One of theories is decreased level of quality of SS diagnostic. From the other hand, decreased number of false-positive Salmonella identification outside of National Sanitary Inspection laboratories is observed. This demonstrates improving quality of Salmonella diagnostic in laboratories performing such tests. High disproportion between number of Salmonella cases in described database and official notification system is observed. It comes from, that both systems collect different data. Both systems could exist independently and could supplement each-other. WSTĘP Zgodnie z Decyzją Nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 września 1998 r. powołana została sieć nadzoru i epidemiologicznej kontroli chorób zakaźnych, czyli system, przy pomocy którego następuje wymiana informacji niezbędnych dla realizowania działań mających na celu prowadzenie nadzoru epidemiologicznego, jako elementu zapobiegania chorobom zakaźnym i ich kontroli (3). Decyzja ta definiuje, iż nadzór epidemiologiczny to stałe systematyczne zbieranie, analiza, interpretacja i upowszechnianie danych dotyczących zdrowia, w tym badań epidemiologicznych, dotyczących kategorii chorób zakaźnych wymienionych w załączniku, w szczególności dotyczących struktury rozprzestrzeniania się takich chorób w czasie i przestrzeni oraz analiza czynników ryzyka związanego z zakażeniem takimi chorobami, w celu umożliwienia podjęcia właściwych środków zapobiegawczych i zaradczych. Decyzja 2000/96/EC doprecyzowuje, które z chorób zakaźnych podlegają nadzorowi oraz nakłada na państwa członkowskie obowiązek wymiany informacji epidemiologicznych w zakresie tych chorób. Decyzja ta wymienia między innymi salmonelozę jako chorobę zakaźną podlegającą nadzorowi (1). Precyzyjna definicja jednostki chorobowej salmoneloza została opublikowana w Decyzji 2002/253/ EC, a jej polska wersja na potrzeby nadzoru sanitarno-epidemiologicznego została opublikowana na stronach NIZP-PZH (10). Dane dotyczące zachorowań na choroby wymienione w decyzji 2000/96/EC w ramach Unii Europejskiej i krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego gromadzone są w Europejskim Systemie Nadzoru (The European Surveillance System TESSy), do którego to państwa członkowskie, w zależności od posiadanego krajowego systemu, przesyłają informacje w postaci szczegółowej (rozróżniając pojedyncze przypadki zachorowań) lub zestawień zbiorczych scalonych na poziomie krajowym (2). W Polsce na podstawie obowiązujących przepisów prawa oraz w ramach działającego systemu rejestracji przypadków zachorowań, gromadzi się i udostępnia do systemu TESSy, różnie w zależności od jednostki chorobowej, dane szczegółowe (np. przypadki zakażeń VTEC, kampylobakteriozy, jersiniozy) lub zbiorcze (np. przypadki salmoneloz). W odniesieniu do zakażeń pałeczkami Salmonella, zawierają one między innymi informacje dotyczące udziału poszczególnych typów serologicznych pałeczek Salmonella wywołujących zakażenia u ludzi. Ponadto, obok oficjalnego krajowego systemu nadzoru nad zachorowaniami, w Polsce od wielu lat funkcjonuje baza danych gromadząca informacje dotyczące wyników badań
Nr 2 Zakażenia pałeczkami Salmonella w latach 2008-2014 w Polsce 99 laboratoryjnych w kierunku pałeczek Salmonella, Shigella, Yersinia, VTEC/EPEC oraz Campylobacter. Dane w tej bazie gromadzone są i przetwarzane przez Zakład Bakteriologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-Panstwowego Zakładu Higieny. Historycznie, baza ta nawiązuje do nieobowiązującego obecnie zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 7 lipca 1986 r. w sprawie obowiązków sprawozdawczych Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. Urz. MZ z dnia 3 października 1986 r.). Rozporządzenie to wprowadzało Formularz MZ-63 Roczne sprawozdanie z badań laboratoryjnych w kierunku zakażeń wywołanych pałeczkami Salmonella i Shigella, którego celem było uzyskanie rozeznania w sytuacji epidemiologicznej zakażeń wywołanych pałeczkami Salmonella i Shigella. Ponadto na podstawie sprawozdania oceniano efektywność bakteriologicznych badań laboratoryjnych a także wpływ modyfikowanych i nowych metod rozpoznawczych na wykrywalność pałeczek Salmonella i Shigella (4). Wraz ze zmianą w 1995 roku ustawy o statystyce państwowej, formularze te przestały obowiązywać. Jednak mając na uwadze kontynuowanie gromadzenia danych w zakresie wyników laboratoryjnych badań zakażeń wywołanych pałeczkami Salmonella i Shigella Zakład Bakteriologii NIZP-PZH, bazując na ścisłej współpracy merytorycznej z Wojewódzkimi Stacjami Sanitarno-Epidemiologicznymi (WSSE) utrzymano gromadzenie i przetwarzanie danych zawartych w nieobowiązującym już druku MZ-63. Dane te pierwotnie były raportowane przez WSSE na nieobowiązujących drukach MZ-63, które z czasem (około 2005 roku) zostały przekształcone do wersji elektronicznej w formie arkusza kalkulacyjnego w programie Excel. W 2007 roku nastąpiło całkowite przejście z systemu papierowego na elektroniczny oraz zmodyfikowano formularz tak, że dodatkowo WSSE raportowały wyniki badań laboratoryjnych w kierunku pałeczek Yersinia, Campylobacter. Udział WSSE w raportowaniu był dobrowolny, a zgodę na gromadzenie tych danych wydał w 2006 roku Dyrektor Departamentu Przeciwepidemicznego Głównego Inspektoratu Sanitarnego. W 2011 roku formularz ten ponownie zmodyfikowano wprowadzając dodatkową rubrykę dotyczącą wyników badań w kierunku werotoksycznych i enteropatogennych pałeczek Escherichia coli. MATERIAŁ I METODY W latach 2007 2014 każdego roku otrzymywano z 16 WSSE raporty kwartalne/ roczne. Raporty te zawierały dane dotyczące wyników badań laboratoryjnych w kierunku zakażeń wywoływanych przez pałeczki Salmonella, Shigella, Yersinia i Campylobacter oraz VTEC/EPEC. Zagregowane dane pochodziły z WSSE oraz jednostek im podległych oraz nie zawierały informacji wrażliwych danych osobowych oraz danych medycznych. WYNIKI Nadesłane dane za rok 2014 zawierają informacje o wynikach badań bakteriologicznych w kierunku pałeczek Salmonella wykonanych u 447033 osób. Były to badania wykonane u osób chorych, ozdrowieńców, osób ze styczności z chorymi, a także badania wykonane w ramach nadzoru sanitarno-epidemiologicznego, to jest u osób mających kontakt z żywnością (tzw. branżowców ) a także u innych osób, np. dzieci przyjmowanych do żłobków lub przedszkoli, czy też na oddziały pediatryczne. Liczba wykonanych badań w 2014 roku
100 G. Madajczak Nr 2 jest porównywalna danymi z roku 2013, jednak od 2008 roku obserwuje się systematyczny jej spadek (Rycina 1). Zjawisko to widoczne jest zarówno w grupie badań wykonywanych u osób chorych, ozdrowieńców, nosicieli i osób ze styczności (Rycina 1A), jak i grupie badań wykonywanych u pracowników branżowych (Rycina 1B). Spadek najbardziej widoczny jest w grupie badań wykonywanych u osób chorych, ozdrowieńców, nosicieli i osób ze styczności wynosi on 46% (rok 2014 do roku 2008), natomiast u branżowców wyniósł on 20%. Jedynie w grupie innych osób zanotowano wzrost liczby wykonywanych badań o 63% z 5325 badań w 2008 roku do 8667 w 2014 roku. Rycina 1. Liczba badań wykonanych w kierunku Salmonella/Shigella przez stacje sanitarno- -epidemiologiczne w poszczególnych grupach. Najczęstszym materiałem badanym w kierunku pałeczek Salmonella był kał. Stanowił on średnio 89,9% wszystkich próbek zbadanego materiału. Należy zaznaczyć, iż widoczna jest tendencja wzrostu udziału tego typu próbek wśród wykonywanych badań. Drugim co do częstości był wymaz z odbytu. Prawidłowość tą obserwowano we wszystkich grupach badanych osób. Inne materiały wśród raportowanych badań to krew badane u osób chorych, mocz badane
Nr 2 Zakażenia pałeczkami Salmonella w latach 2008-2014 w Polsce 101 u osób chorych, ozdrowieńców oraz nosicieli. W opisywanym okresie, w latach 2008 2014 nie wykonywano badań treści dwunastniczej w kierunku pałeczek Salmonella (u nosicieli) oraz moczu w grupie osób ze styczności. Najniższy odsetek wyników dodatnich wykazywały dwa rodzaje badanych próbek: krew od osób chorych oraz mocz od nosicieli (Tabela II). Tabela I. Ogólna liczba dodatnich wyników badań w kierunku Salmonella, z podziałem na grupy. Lata Chorzy Ozdrowieńcy Nosiciele Osoby ze styczności Branżowcy Inne osoby Ogółem 2008 3109 3418 1458 1120 1542 68 14337 2009 2554 3068 1274 1069 1560 24 13054 2010 2571 3499 1484 1105 1910 27 14885 2011 1851 3177 1283 993 1130 23 11635 2012 1509 2584 1199 866 1008 76 10100 2013 1241 2450 1103 782 975 72 9182 2014 1161 2758 1217 973 947 45 10420 Zmiana* 63% 19% 17% 13% 39% 34% 27% * Zmiana wartości w roku 2014, w porównaniu do roku 20008. Tabela II. Liczba zbadanych próbek krwi oraz moczu w zestawieniu z liczbą uzyskanych dodatnich wyników badań. Rok Próbki krwi od osób chorych Próbki moczu od nosicieli Ogółem Z wynikiem dodatnim Ogółem Z wynikiem dodatnim 2008 44 1 2,27% 43 5 11,6% 2009 36 1 2,78% 46 3 6,5% 2010 42 1 2,38% 12 0 --- 2011 56 0 --- 12 2 16,7% 2012 33 0 --- 10 3 30,0% 2013 32 0 --- 6 1 16,7% 2014 1 1 100,00% 13 4 30,8% W 2014 roku łącznie stwierdzono występowanie pałeczek Salmonella w 10420 przypadkach. Ogólną liczbę dodatnich wyników badań w kierunku Salmonella w latach 2008 2014 przedstawia tabela I. Również w zakresie ogólnej liczby dodatnich wyników badań zauważalna jest tendencja spadkowa z 14337 dodatnich wyników odnotowanych w 2008 roku, do 10420 z 2014 roku. Analizując zmiany liczby wyników dodatnich ponownie można zaobserwować największy spadek w obrębie grupy badań wykonanych u osób chorych, u nosicieli, ozdrowieńców oraz osób ze styczności wyniósł on 33% (rok 2014 do roku 2008). W obrębie tej grupy natomiast największy spadek obserwowany jest wśród badań wykonywanych u osób chorych wyniósł on aż 63% (rok 2014 do roku 2008). W grupie pracowników branżowych spadek dodatnich wyników wyniósł 39%, zaś wśród innych osób 34%. Niezmiennie od wielu lat najczęściej izolowanym typem serologicznym pałeczek Salmonella jest S. Enteritidis. W 2014 roku serotyp ten rozpoznano w 78,2% przypadków. Podobny odsetek można zaobserwować również w latach 2008-2013. Drugim co do częstości izolacji jest serotyp S. Typhimurium. W 2014 roku zidentyfikowano go w 6,27% przypadków. Jedynie w roku 2010 zaobserwowano istotną zmianę wśród najczęściej występujących typów
102 G. Madajczak Nr 2 serologicznych. Wtedy to częstość dotychczas rzadko występującego typu serologicznego S. Mbandaka (poniżej 1% w poprzednich latach) wzrosła do 8,6%, wyprzedzając serotyp S. Typhimurium (7,8% w 2010 roku). Wzrost ten spowodowany był prawdopodobnie przez rozproszone ognisko epidemiczne, co niestety ze względu na istniejący system zgłaszania zachorowań w Polsce, nie zostało rozpoznane. Świadczyć może o tym zaobserwowany w tym samym czasie ogólny wzrost liczby dodatnich wyników badań a także wzrost w grupie osób chorych (Rycina 3). Od tego czasu serotyp S. Mbandaka jest nadal jednym z 5 najczęściej rozpoznawanych u pałeczek Salmonella izolowanych od ludzi, jednak obserwuje się stałą tendencję spadkową częstości jego izolacji. Pozostałe z najczęściej występujących typów serologicznych to S. Infantis, S. Virchow oraz S. Hadar (Tabela III). Tabela III. Zestawienie 5 najczęściej występujących typów serologicznych pałeczek Salmonella w poszczególnych latach. Znak --- oznacza występowanie danego serotypu poza grupą 5 najczęściej występujących. Typy serologiczne Salmonella Lata Enteritidis Typhimurium Infantis Virchow Hadar Agona Mbandaka 2008 73,32% 9,37% 3,05% 5,13% 2,24% --- --- 2009 71,46% 10,08% 3,94% 3,63% 1,96% --- --- 2010 66,91% 7,83% 4,38% 3,47% --- --- 8,59% 2011 76,80% 8,54% 3,09% 1,90% --- --- 2,92% 2012 75,24% 6,64% 3,52% 1,29% --- --- 3,20% 2013 77,77% 7,01% 3,56% --- --- 1,45% 1,67% 2014 78,20% 6,27% 4,83% 1,50% --- --- 1,07% W roku 2014 odnotowano największą jak dotychczas liczbę osób - 37, od których zidentyfikowano izolowano pałeczkę Salmonella enterica 1,4,[5],12:i:-. Szczególnie widoczny jest wzrost liczby przypadków od roku 2011 (Tabela IV). Jest to prawdopodobnie związane z rozpoczętymi przez zespół pracowników Zakładu Bakteriologii NIZP-PZH w tym okresie pracami badawczymi w ramach projektu finansowanego ze środków NCN, ukierunkowanymi na tego typu warianty pałeczek Salmonella. Tabela IV. Liczba szczepów Salmonella rozpoznanych jako S. enterica 1,4,(5),12:i:- w latach 2008 2014. Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 S. enterica 1,4,[5],12:i:- 0 1 2 19 16 9 37 Omawiana baza danych zawiera unikatowe dane, na podstawie których analizować można poprawność diagnostyki w kierunku zakażeń pałeczkami Salmonella, wykonywanej poza laboratoriami PIS. Do analizy tego zjawiska wykorzystać można wyniki reidentyfikacji nadesłanych do laboratoriów PIS izolatów pałeczek Salmonella. Odsetek niepoprawnie rozpoznanych izolatów pałeczek Salmonella w 2008 roku sięgał aż 10%. Wartość ta ulegała zmniejszeniu, osiągając w 2014 roku niespełna 2% (Tabela V). DYSKUSJA W latach 2008 2014 gromadzono informacje dotyczące wyników badań laboratoryjnych w kierunku zakażeń wywoływanych przez pałeczki Salmonella, Shigella, Yersinia
Nr 2 Zakażenia pałeczkami Salmonella w latach 2008-2014 w Polsce 103 Tabela V. Liczba wyników dodatnich (potwierdzona identyfikacja) i ujemnych (niepotwierdzona identyfikacja) w grupie badań reidentyfikacji izolatów pałeczek Salmonella nadesłanych do laboratoriów PIS. Lata Liczba zbadanych osób Liczba wyników dodatnich Liczba wyników ujemnych Odsetek wyników ujemnych 2008 4023 3622 401 10,00% 2009 3712 3505 207 5,58% 2010 4617 4289 328 7,11% 2011 3492 3409 83 2,38% 2012 3070 2848 222 7,24% 2013 2682 2560 122 4,55% 2014 3477 3409 68 1,96% i Campylobacter. System ten, choć historycznie nawiązujący do nieobowiązującego obecnie zarządzenia Ministra Zdrowia, działał na zasadzie dobrowolnej współpracy Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych z Zakładem Bakteriologii NIZP-PZH, niezależnie od obowiązujących przepisów Ustawy o statystyce publicznej oraz Programu badań statystycznych statystyki publicznej (5, 9). Zgromadzone dane, pochodzące z lat 2008 2014 pokazują tendencję spadkową liczby wykonywanych badań w kierunku Salmonella/Shigella, jak i uzyskiwanych wyników dodatnich. Dane te pokrywają się z obrazem spadku liczby zgłaszanych przypadków zakażeń pałeczkami Salmonella, który można zaobserwować na podstawie danych pochodzących z biuletynu Choroby Zakaźne i Zatrucia w Polsce (10). Tendencja spadkowa jest widoczna również w innych krajach europejskich. Zjawisko to zostało potwierdzone również obserwacjami poczynionymi przez Sadkowską-Todys i wsp. (6, 7). Należy rozważyć, na ile zaobserwowany spadek jest efektem rzeczywistego zmniejszenia się liczby zachorowań, a na ile powstał za przyczyną pogorszenia się stanu diagnostyki w kierunku Salmonella/Shigella (SS) w Polsce. Za drugą przesłanką przemawia obserwowany od 2007 roku spadek ogólnej liczby badań wykonywanych w kierunku SS w Polsce. Teza ta jest zgodna z obserwacjami Sadkowska-Todys i wsp (8). Autorzy w swym opracowaniu dotyczącym salmoneloz w roku 2012, jako dowód na narastające problemy w diagnostyce zakażeń pałeczkami Salmonella przytaczają znaczący odsetek przypadków zakażeń tymi drobnoustrojami, które nie podlegały serotypowaniu. W 2012 roku w niektórych województwach było to 30% przypadków (8). Obserwacje te znajdują potwierdzenie w danych zebranych w omawianej bazie w postaci wyników tych badań w kierunku SS w grupie innych osób badanych w Stacjach Sanitarno- -Epidemiologicznych. Pomimo zaobserwowanego w latach 2012-2014 wzrostu liczby przebadanych osób, w tym samym czasie zaobserwowano spadek liczby dodatnich wyników badań (Rycina 2). W sprzeczności z tezą o pogorszeniu się jakości wykonywanych badań stoją wyniki reidentyfikacji szczepów Salmonella wyizolowanych poza laboratoriami PIS, a nadesłanymi do reidentyfikacji. Liczba w ten sposób zbadanych szczepów Salmonella waha się, z nieznaczną tendencją spadkową. Jednak wyraźnie widoczny jest spadek liczby błędnych wyników reidentyfikacji uprzedniego rozpoznania Salmonella. Świadczy to o poprawie jakości wykonywanych badań w laboratoriach wykonujących tego typu badania. Posiadane dane nie wskazują niestety jaki jest odsetek szczepów serotypowanych poza laboratoriami
104 G. Madajczak Nr 2 Rycina 2. Zestawienie liczby wykonanych badań (kolumny) i odsetka wyników dodatnich (wykres liniowy) w grupie innych osób badanych w kierunku Salmonella/Shigella. PIS. Jednak obserwacje własne wskazują, iż nieznaczna liczba szczepów Salmonella jest identyfikowana biochemicznie i typowana serologicznie poza laboratoriami PIS. Związane jest to niejednoznaczną sytuacją prawną dotycząca obowiązku typowania serologicznego pałeczek Salmonella oraz wysokimi kosztami utrzymywania gotowości laboratorium do wykonywania tego typu badań. Rycina 3. Bezwzględna liczba przypadków w których zidentyfikowano pałeczki Salmonella Mbandaka na przestrzeni lat 2008-2011. W kontekście jakości wykonywanych badań warto również rozpatrywać rodzaj materiału, jaki był badany przez laboratoria PIS w kierunku SS oraz odsetek uzyskiwanych wyników dodatnich w zależności od materiału, zwłaszcza w przypadku próbek krwi pochodzących od osób chorych oraz próbek moczu pochodzących od nosicieli. Na około 40 zbadanych próbek krwi w latach 2008 2010 uzyskiwano po jednym wyniku dodatnim, w latach 2011-2013
Nr 2 Zakażenia pałeczkami Salmonella w latach 2008-2014 w Polsce 105 nie uzyskiwano wyników dodatnich, a w 2014 przebadaną tylko jedną próbkę z wynikiem dodatnim (Tabela II). Biorąc pod uwagę, iż krew jest podstawowym materiałem do badania w przypadku podejrzenia zakażenia Salmonella Typhi, należało by się spodziewać takich wyników. Jednak w 2008 roku z próbki krwi wyizolowano S. Infantis, w 2009 roku S. Enteritidis, w 2010 roku S. Mbandaka, a w 2014 roku ponownie S. Enteritidis. Wyniki te, tj. niski odsetek dodatnich wyników badań oraz brak izolacji pałeczek durowych i pałeczek paradurowych, mogą świadczyć o niewłaściwym doborze kierunku badania. Brak jednak szczegółowych informacji uniemożliwia weryfikację tej hipotezy. W przypadku badań próbek moczu pobranych od nosicieli uzyskiwano nieco wyższy odsetek dodatnich wyników badań (Tabela II). We wszystkich przypadkach badania te były wykonywane tylko w jednym laboratorium PIS a we wszystkich przypadkach dodatnie wyniki badań oznaczały izolację pałeczek Salmonella Typhi (poza 2009 roku S. Enteritidis). Badanie te były wykonywane za każdym razem u jednej osoby zarejestrowanego nosiciela oraz oprócz próbek moczu od tej osoby badano także próbki kału, z których również uzyskiwano dodatnie wyniki badań w kierunku S. Typhi. W 2014 roku wykonano badania u 3 osób zarówno próbek kału, jak i próbek moczu. W 2009 i 2010 roku u badanego nosiciela pałeczki S. Typhi nie zostały wykryte w moczu. Ich obecność stwierdzono w badanych próbkach kału. Przedstawione powyżej wyniki wskazują, iż badanie próbek moczu u nosicieli nie znajdowało uzasadnienia za każdym razem fakt nosicielstwa potwierdzano badając próbkę kału. Porównując liczbę dodatnich wyników badań w kierunku zakażeń pałeczkami Salmonella, z liczbą zgłoszonych przypadków salmoneloz, zauważyć można znaczące rozbieżności pomiędzy tymi danymi (10). Różnice te wynikają z faktu, iż oba systemy dostarczają innego rodzaju informacji. Oficjalny związany z realizacją zadań statystyki publicznej dostarcza informacji o przypadkach zachorowań, natomiast system zbioru danych przyjęty w obecnej pracy o wynikach badań uzyskiwanych od osób chorych, podejrzanych o zakażenie pałeczkami Salmonella oraz od osób badanych w ramach nadzoru sanitarno-epidemiologicznego. W oficjalnym systemie nie znajdą się przypadki izolacji pałeczek Salmonella od osób zdrowych pracujących w branży spożywczej, a także od nosicieli. Opisywany system zawiera również zduplikowane przypadki, w sytuacji, gdy pacjent był w danym roku badany kilkukrotnie, np. w przypadku wystąpienia zakażenia i późniejszego nosicielstwa. Jednak oficjalny system nie zawiera szczegółowych informacji na temat serologicznych typów pałeczek Salmonella, rodzaju materiału, z jakiego wyhodowano te drobnoustroje a także danych dotyczących branżowców i innych osób badanych dla potrzeb nadzoru sanitarnego. Oba te system wzajemnie się uzupełniają, dostarczając różnych informacji, które mogą być wykorzystywane w celu poprawy sanitarnego bezpieczeństwa obywateli. Największą zaletą omawianego systemu gromadzenia danych dotyczących wyników badań laboratoryjnych w kierunku chorobotwórczych pałeczek jelitowych jest możliwość szczegółowej analizy danych dotyczących występowania serologicznych typów pałeczek Salmonella. W tym zakresie dane gromadzone przez opisywany system pokrywają się z danymi pochodzącymi z oficjalnych zgłoszeń. Jednak oficjalne dane nie zawierają informacji o rzadziej występujących serologicznych typach pałeczek Salmonella, które jednak mogą odgrywać ważną rolę pomimo rzadszego występowania, na przykład ze względu na lekooporność lub zwiększoną chorobotwórczość. Dobrym przykładem na to są dane dotyczące wyników wykrywania przypadków zakażeń jednofazową pałeczką Salmonella Typhimurium o wzorze antygenowym 1,4,[5],12:i:-. Choć zgodnie ze zgromadzonymi danymi serotyp
106 G. Madajczak Nr 2 ten nie przekracza liczby 20 przypadków w skali roku w latach 2008-2013, to ze względu na związek ze występującym na terenie epidemicznym typem tej jednofazowej pałeczki S. Typhimurium, jego występowanie należy szczegółowo monitorować (4). Wzrost liczby zgłoszonych do bazy danych przypadków identyfikacji tej pałeczki Salmonella wynika z badań prowadzonych przez autora, realizowanych w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, poświęconych temu drobnoustrojowi (4). PIŚMIENNICTWO 1. Decyzja nr 2000/96/WE Komisji z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie stopniowego obejmowania chorób zakaźnych siecią wspólnotową zgodnie z decyzją nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. (Online). Dostępne na:http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/pl/txt/?qid= 143487233 4537&Uri= CELEX:32000D0096. (Udostępniono: 21-cze-2015). 2. Decyzja nr 2002/253/WE Komisji z dnia 19 marca 2002 r. ustanawiająca definicje przypadku w celu zgłaszania chorób zakaźnych do sieci wspólnotowej na podstawie decyzji 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. (Online). Dostępne na: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/ PL/TXT/?qid= 1434872471552&uri=CELEX:32002D0253. (Udostępniono: 21-cze-2015). 3. Decyzja nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 września 1998 r. ustanawiająca sieć nadzoru i kontroli epidemiologicznej chorób zakaźnych we Wspólnocie. (Online). Dostępne na: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/txt/?qid=1434872090753&uri=cele X :31998D2119. (Udostępniono: 21-cze-2015). 4. Madajczak G, Wołkowicz T, Dera-Tomaszewska B i inni. Występowanie i charakterystyka jednofazowych pałeczek Salmonella enterica subsp. enterica o wzorze antygenowym 1,4,(5),12:i:- izolowanych w Polsce w latach 2007-2012. Med Dośw Mikrobiol 2014; 66: 65 78. 5. Program badań statystycznych statystyki publicznej. (Online). Dostępne na: http://bip.stat.gov. pl/dzialalnosc-statystyki-publicznej/program-badan-statystycznych/. 6. Sadkowska-Todys M, Czarkowski MP. Salmonelozy w Polsce w 2011 roku. Przegl Epidemiol 2013; 67: 567 9. 7. Sadkowska-Todys M, Czarkowski MP. Salmonelozy w Polsce w 2010 roku. Przegl Epidemiol 2014; 68: 353 5. 8. Sadkowska-Todys M, Furman S, Czarkowski MP. Salmonelozy w Polsce w 2010 roku. Przegl Epidemiol 2012; 66: 259 66. 9. Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej. (Dz. U. 1995 Nr 88 poz. 439). (Online). Dostępne na: http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu19950880439. (Udostępniono: 21- cze-2015). 10. Zakład Epidemiologii NIZP-PZH, Choroby Zakaźne i Zatrucia w Polsce,. 2014. (Online). Dostępne na: http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/index_p.html. 11. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 7 lipca 1986 r. w sprawie obowiązków sprawozdawczych Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. Urz. MZ. 1986 Nr 10 poz 39). (Online). Dostępne na: http://www.zdrowie.abc.com.pl/akt1/-/akt/dz-urz-mz-86-10-39. (Udostępniono: 21-cze-2015). Otrzymano: 22 VI 2015 r Adres Autora: 00-791 Warszawa, ul. Chocimska 24, Zakład Bakteriolgii NIZP-PZH w Warszawie